Lesmateriaal bovenbouw basisonderwijs 5 DECEMBER IN DE BIOSCOOP
Versie bovenbouw basisonderwijs Lesbrief Koning van Katoren Beste leerkracht, Na Oorlogswinter en Briefgeheim is Koning van Katoren het derde boek van schrijver Jan Terlouw dat verfilmd is. Regisseur Ben Sombogaart gebruikte de basiselementen van dit spannende jeugdboek uit 1971 en verplaatste het naar onze moderne tijd. Deze lesbrief bevat achtergrondinformatie en opdrachten om Koning van Katoren met leerlingen uit de bovenbouw van het basisonderwijs te behandelen. Centraal hierin staat hoe het verhaal van het nog altijd zeer populaire jeugdboek in bewegende beelden is vertaald. De leerlingen leren bijvoorbeeld wat de specifieke eigenschappen van literatuur en van film zijn en wat de belangrijke verschillen tussen beiden zijn. De opdrachten dragen bij aan leesbevordering en mediawijsheid en het ontdekken van het medium film. Het lezen en begrijpen van beelden is heel belangrijk, zeker in een tijd waarin de media alom aanwezig zijn. De lesbrief kan worden gebruikt bij verschillende vakken: Kunst, Nederlands, Maatschappijleer en Geschiedenis. TIP: Laat de leerlingen het boek lezen (klassikaal of individueel) en leg een paar exemplaren van het boek in de klas als u met de lesbrief aan de slag gaat. Het is natuurlijk het leukste om de film met de hele klas in de bioscoop of filmtheater te bekijken. Veel theaters bieden speciale educatieve tarieven voor vertoningen tijdens schooltijd. Neem voor meer informatie contact op met een theater bij u in de buurt. Korte beschrijving van het verhaal Koning van Katoren Stach wordt geboren in de nacht dat de koning van het land Katoren overlijdt. Zes ministers beloven een nieuwe koning te zoeken, maar zeventien jaar later regeren ze nog steeds zelf. Als Stach vraagt hoe hij koning kan worden, geven ze een aantal schijnbaar onoplosbare opdrachten. Hiervoor reist Stach naar verschillende steden en gebruikt hij al zijn creativiteit en moed. Zo verlost hij de inwoners van Decibel van afschuwelijk vogelgekrijs en brengt hij in Uikemene schuifelende kerken tot stilstand. De opdrachten zijn zeker niet zonder gevaar. Toch lukt het Stach om de granaatappelboom van Wapenfelt granaatappels te laten produceren in plaats van granaten en verslaat hij de gevaarlijke draak van Smook. Omdat Stach te succesvol is, krijgt hij een extra gemene opdracht om van de St. Aloïsiuskerk te springen. Het is de kerk waar Stachs vader van af is gevallen, met dodelijke afloop. Stach moet daarmee zijn grootste angst overwinnen. Naast alle moeilijke opdrachten, komt Stach ook nog voor een andere uitdaging te staan: hij ontmoet de mooie Kim en wordt verliefd! Zal Stach de nieuwe koning worden en Kim zijn koningin?
De schrijver Jan Terlouw (1931) was onder meer lid van de Tweede Kamer en minister van Economische Zaken voor D66. In 1970 debuteerde hij met Pjotr, waarna vele succesvolle kinderboeken volgden. In veel van zijn boeken komen maatschappelijke thema s aan de orde. Zo gaat De kloof over arm en rijk en Eigen rechter over recht en onrecht. Ook het met een Gouden Griffel bekroonde Koning van Katoren heeft een dubbele bodem; de problemen die Stach tegenkomt, lijken erg op eigentijdse problemen. Jan Terlouw wil zo zijn lezers graag aan het denken zetten. De filmmakers De Nederlandse regisseur Ben Sombogaart maakte veel bijzondere tv-programma s en films voor kinderen. Zo regisseerde hij bijvoorbeeld het legendarische Achterwerk in de kast en de kinderfilm Het Zakmes (1993). Veel van zijn films zijn gebaseerd op bekende kinderboeken, zoals Abeltje in 1998 en Kruistocht in spijkerbroek uit 2006. In de speelfilm wordt de hoofdrol van de zeventienjarige Stach gespeeld door het jonge acteertalent Mingus Dagelet (bekend van de tv serie VRijland). De ambitieuze journalistiekstudente Kim wordt gespeeld door Abby Hoes, die eerder al in series als Spangas en Feuten II te zien was. Het originele verhaal van het boek Koning van Katoren werd tot een filmscript bewerkt Jean-Claude Van Rijckeghem en Chris Craps. Schrappen en schuiven: van boek naar film Films en boeken vertellen allebei een verhaal, maar in een andere vorm. Beiden hebben zo hun eigen kenmerken en dus hun eigen eisen. Om een boek te verfilmen, moet de tekst behoorlijk worden aangepast. Ten eerste worden teksten ingekort en gebeurtenissen ingedikt om het in de gangbare lengte van een speelfilm te laten passen. Verhaallijnen en personages worden aangepast of zelfs geschrapt. Soms verandert de scenarioschrijver de volgorde van de gebeurtenissen of de vertelvorm van het verhaal. De scriptschrijvers Van Rijckeghem en Craps volgen qua opbouw het boekverhaal: het begin en het einde van het boek komen grotendeels overeen. Verder hebben ze behoorlijke aanpassingen gemaakt om het verhaal tot een spannende, moderne en te volgen film te maken. In het boek voert Stach zeven (eigenlijk acht) opdrachten uit tegen vijf in de speelfilm. Ook de opdrachtvolgorde is anders. Een andere wijziging is de rol van Kim. In het boek is ze een burgemeestersdochter en staat ze meteen aan Stachs kant, maar in de film moet ze van haar vader (de minister) hem dwarsbomen. Verder zijn er vele personen geschrapt en een enkel personage toegevoegd. Zo levert Janus in het film een belangrijke bijdrage aan het doden van de Smookse draak, terwijl hij in het boek niet voorkomt. Tot slot is er behoorlijk moeite gedaan om het verhaal uit 1971 naar 2012 te verplaatsen. Hierbij zijn vooral het voortdurende gebruik van moderne media, zoals internet en mobiele telefoons, opvallend.
Verwerkingsuggestie voor de film Helden en lafaards opdracht voor de leerling 1 Kies twee personages uit het boek: één iemand waarvan je vindt dat die goede dingen doet (een held) en één iemand die je slecht vindt (een slechterik of lafaard). Maak twee kolommen op je papier en schrijf hun namen erboven, met daaronder held of lafaard. 2 Beschrijf bij beide personages kort hun karakter, gebruik eventueel steekwoorden. Wat zijn hun goede en wat zijn hun slechte eigenschappen? Zet deze in groepjes bij elkaar. Wat denk je: zijn deze eigenschappen heel gewoon of zijn ze misschien een beetje overdreven? Als de eigenschappen uitvergroot of overdreven zijn, waarom zou dat dan zijn? Hebben ze allebei evenveel goede en slechte eigenschappen of juist helemaal niet? 3 Benoem bij beide personages minimaal drie problemen waar ze in het verhaal tegenaan lopen. Dat mogen grote of kleine problemen zijn. Beschrijf hoe de held of de lafaard met zo n obstakel omgaat. 4 Schrijf eronder wat je hiervan vindt: gaan de figuren goed om met de problemen die ze moeten overwinnen? En waarom wel of niet? Wat zouden ze beter kunnen doen? 5 Hebben jouw personages aan het eind van het boek iets geleerd? Zo ja, wat dan? Waar merk je dat aan? Toelichting opdracht Nadat de leerlingen voor zichzelf de antwoorden genoteerd hebben, worden deze klassikaal besproken. Schrijf de gevonden uitkomsten op het bord en bespreek ze met de leerlingen. Heeft iedereen dezelfde mening over de personages of zijn er ook verschillen? Tijdsindicatie Benodigdheden +/- 45 minuten Pen en papier of een computer en het boek
Verwerkingsuggestie na de film Storyboarden Opdracht voor de leerling Een storyboard is een verzameling uitgetekende shots van een filmscène. De bedoeling ervan is om de acteurs en de crew een beeld te geven van hoe een scène eruit moet komen te zien. Vaak bestaat zo n storyboard niet alleen uit tekeningen, maar ook uit geschreven informatie, zoals de namen van de personages, het perspectief van de camera en een korte beschrijving en de tijdsduur van elk shot. Maak nu een storyboard van enkele scènes over de schuifelende kerken; van (halverwege) pagina 90 tot en met 96. Bij ieder shot, maak je een nieuwe tekening. Teken zo duidelijk mogelijk wat er te zien is. Welke personages zijn in beeld en in welke omgeving staan ze? Zie je ze van een afstand of juist van dichtbij? Hoe zijn hun gezichtsuitdrukkingen en lichaamshoudingen? Het is niet belangrijk dat je mooi tekent, maar wel dat het duidelijk is wat er in de film te zien zal zijn. Toelichting opdracht Laat van te voren de leerlingen een storyboard bekijken van de film Koning van Katoren en bespreek dit. Een voorbeeld van een storyboard is te vinden op de volgende pagina: www.umbrafilm.nl. Gijs van der Lelij maakte de storyboards voor Koning van Katoren. Bekijk zijn filmpje online om te zien hoe hij dat gedaan heeft: vimeo.com/27189418. Tijdsindicatie Benodigdheden +/- 60 tot 90 minuten Potlood, gum, tekenpapieren een voorbeeld van een storyboard.
Meer doen? Neem een kijkje achter de schermen en bekijk op Facebook of Hyves interviews met de hoofdrolspelers of de opnames van de slotscène: facebook.com/koningvankatoren en koningvankatorenfilm.hyves.nl. Bedenk een opdracht voor Stach in een denkbeeldige stad. Wat is het probleem en hoe lost Stach het op? Maak een filmposter met daarop in ieder geval de filmtitel, de namen van de hoofdrolspelers en een belangrijke scène. Wil je weten hoe het verder gaat met Stach en Kim. Lees dan het vervolg Zoektocht in Katoren uit 2007. Colofon Koning van Katoren - de film Land: Nederland Jaar: 2012 Lengte: 100 minuten Regie: Ben Sombogaart Scenario: Jean-Claude Van Rijckeghem en Chris Craps Met: Mingus Dagelet (Stach), Abby Hoes (Kim), Sabri Saad El-Hamus (minister van Beleid), Hans Leendertse (Gervaas), Frits Lambrechts (Janus), Catherine Ten Bruggencate (Burgemeester Equilibrie), Glenn Durfort (Burgemeester Uikumene), Beppe Costa (Burgemeester Afzette Rije) Koning van Katoren het boek Auteur: Jan Terlouw Aantal pagina s: 176 Jaar eerste druk: 1971 Uitgeverij: Lemniscaat, ISBN: 9789060690888 Lesbrief Koning van Katoren Ontwikkeld door: EYE Auteur: Marleen van Lanen Begeleiding en redactie: Florine Wiebenga, Merel Gilsing Vormgeving: Kick Vormgeving & Media Productie: Richard van der Veen en Manon Fennis