25e bijeenkomst Vissennetwerk 11 maart 2010 te Hank Thema: Flora en Faunawet, een evaluatie Dagvoorzitter Toine Aarts (Sportvisserij Nederland) Toine heet iedereen welkom. Het Vissennetwerk is aan haar 7 e jaar begonnen en er is nog steeds veel belangstelling: er zijn vandaag weer 70 deelnemers. Soortenbescherming is dan ook een belangrijk thema. De Flora en Faunawet dateert uit 2002, en is nu dus ongeveer 8 jaar van toepassing en van groot belang voor ons werk. De wet is van grote invloed op werkzaamheden in het veld. Ook voor de visserij is de wet van belang. Sportvissers zijn over het algemeen natuurliefhebbers. Bescherming van zeldzame vissen staat ook bij sportvissers hoog op de agenda (bv. paling). Voor andere soorten die algemeen worden zoals de meerval, denken we dat moet worden heroverwogen of de soort via de FF-wet nog beschermd moet worden. Sportvisserij Nederland is van mening dat dat niet meer hoeft. Voor andere soorten, als bijv. de kwabaal vinden we juist weer wel dat die beschermd moet worden. Deze soort staat nu in de Visserijwet. Wij stellen een jaarrond gesloten tijd voor. Zo zijn er meerdere zaken die veranderd zijn betreffende visstanden en het zou in de ogen van Sportvisserij Nederland goed zijn om opnieuw te kijken naar nut en noodzaak van de bescherming van een aantal soorten. Hierbij verdient ook de status van de aalscholver, gezien de schade die deze vogel toebrengt aan visbestanden, nieuwe aandacht. Ook is Sportvisserij Nederland van mening dat er in geval van WKC s en gemalen met twee maten wordt gemeten als het om bescherming van soorten gaat. Het programma bestaat uit 3 presentaties en daarna een workshop in groepen aan de hand van een aantal stellingen. LNV was voor vandaag uitgenodigd om een praatje te houden over hun ervaringen maar zij hebben aangegeven dat het tijdstip nu niet handig is omdat er gewerkt wordt aan een integratie van de F&Fwet, de NBwet en de Boswet. Daarbij zal de categorale aanwijzing van vissen (inclusief de uitzondering vwb Visserijwetsoorten) naar alle waarschijnlijkheid verlaten worden. De heer Ostendorf van LNV heeft aangegeven wel open te staan voor informatie vanuit het Vissennetwerk. Ik hoop dat de workshop nuttige dingen oplevert voor onszelf en voor LNV. De workshop kan leiden tot een brief aan LNV waarin de ervaringen met de wet en andere punten die mogelijk uit de workshops komen worden verwoord. dagvoorzitter - Toine Aarts spreker- Menno Soes 1
Eerste spreker is Menno Soes, werkzaam bij bureau Waardenburg. Hij is aquatisch ecoloog en houdt zich (o.a) bezig met vis en heeft in de praktijk regelmatig te maken met de F&Fwet. Titel: Meer dan 100 vissoorten om rekening mee te houden. Zijn presentatie gaat over welke vissoorten beschermd zijn en waarom. De lijst die meestal wordt gehanteerd van 12 soorten is niet correct, het zijn er meer dan 100. Alle sooorten die niet in de Visserijwet zijn opgenomen moeten nl. daarbij worden gerekend. De soorten zijn te vinden in de soortendatabase van LNV. Zie: http://www.minlnv.nederlandsesoorten.nl/ Voornamelijk gaat het om mariene soorten. Voor de zoetwatersoorten gaat het eigenlijk alleen om de giebel en de witvingrondel. Vragen: Er wordt geconstateerd dat de huidige lijst dus niet duidelijk is. Er wordt in overleg met de Unie van waterschappen al aan gewerkt om dit te veranderen Vanuit een waterschap wordt opgemerkt dat het niet zal uitmaken of er een soort bij komt op de lijst (bijv. de giebel), de manier van werken van het waterschap zal niet veranderen, de gedragscode geldt nu nl. toch al voor alle wateren i.v.m. de kleine modderkruiper die overal kan voorkomen. Ook wordt opgemerkt dat je je voor een aantal soorten kunt afvragen of ze wel beschermd moeten worden. De tweede spreker is Martin Kroes. Martin was voorheen werkzaam bij de OVB, daarna bij VisAdvies. Nu werkt hij bij Tauw als adviseur op gebied van ecologie van vooral vis. Martin heeft de laatste jaren vooral veel ervaring opgedaan op het gebied van vismigratie. Vanuit zijn kennis van vis, vismigratie(knelpunten) gaat Martin ingaan op kansen en verbeterpunten van de Natura2000 gebieden. Tevens slaat hij een brug met de Flora en faunawet. Titel: Trekvissen in Natura 2000 gebieden en het verband met de F&Fwet. Nederland ligt in de Delta van vier internationale stroomgebieden en is vanuit Europees perspectief belangrijk als leefgebied / doortrekgebied voor trekvissoorten als zalm, elft, fint, houting en prikken. Alle trekvissoorten worden bedreigd in hun voortbestaan of zijn sinds kort weer terug van weggeweest, kortom trekvissen zijn een kwetsbare groep onder de vissen. Natura2000 gebieden bieden een steuntje in de rug voor bescherming en herstel van deze groep. Echter op een aantal punten verdienen trekvissen meer aandacht in de N2000 gebieden. Bijvoorbeeld de houting die nog niet is opgenomen als doelsoort in de gebieden. spreker - Martin Kroes spreker - Martijn Hokken 2
Vragen: Er wordt geconstateerd dat er soms sprake is van een lacune in je migratieroute van zee naar beschermd gebied, dit probleem kun je niet aanpakken met de F&Fwet. Het is dus van belang is niet alleen de soort maar ook zijn habitat te beschermen. Er is nu wel leefgebiedenbescherming maar deze is niet dwingend. De F&Fwet is nationaal, de Habitatrichtlijngebieden zijn Europees ingesteld. Om te voorkomen dat je soorten gaat beschermen terwijl het leefgebied niet is gegarandeerd. De Europese wetgeving gaat voor. Er wordt gevraagd of het bij de houting die wordt aangetroffen wel gaat om de inheemse houting. Er is sprake van een herintroductie. Ook wordt gevraagd of de roofblei ook op de lijst staat/moet. Europees gezien is het nl. geen exoot. Antwoord: er zijn in Nederland geen gebieden aangewezen voor de roofblei aangezien het hier een exoot is. Er wordt opgemerkt dat de soort in de Visserijwet opgenomen zou kunnen worden. Er wordt ook opgemerkt dat de aal niet genoemd wordt in de presentaties en soortenlijsten, deze staat weliswaar in de Visserijwet maar wordt ook beschermd via de FF-wet Regeling aanwijzing dier- en plantsoorten, bijlage 2. Derde spreker is Martijn Hokken. Hij is al 20 jaar werkzaam bij verschillende waterschappen. Door de jaren heen projectleider geweest van inmiddels grote gebieden natte kunstmatige natuurbouw in Flevoland. Hij was inhoudelijk opsteller van de KRW doelen in Flevoland en projectleider implementatie Flora en Faunawet. Martijn deelt met ons de ervaringen die waterschap Zuiderzeeland opgedaan heeft bij het werken met de F&Fwet. Marc van der Valk van Bureau Waardenburg is co-auteur. Titel: Ervaringen met F&Fwet tijdens inrichting, beheer en onderhoud. Flevoland, zo leren we, is eigenlijk een badkuip waar het vooral water wegpompen is. Veel ijzer, bruin water, weinig O2, veel nutriënten, chlorofyl valt mee door korte verblijftijden. Het waterschap heeft een bureau ingehuurd om beschermde soorten te inventariseren, de informatie wordt verwerkt in detailkaarten welke worden gebruikt voor bestekken. De gedragscode maakt het eigenlijk beter werkbaar, hoewel er wel een aantal lastige punten zijn. Vragen: Er wordt gevraagd aan de spreker of wanneer de gedragscode voor de waterschappen definitief wordt afgeschoten die effect zou hebben op de manier van werken van het waterschap. Martijn geeft aan dat het waterschap waarschijnlijk de lijn van de gedragscode zal blijven volgens, de code is een omslagpunt geweest naar zorgvuldiger werken. 3
In waterschap Zuiderzeeland wordt als wordt gebaggerd alleen het stroomprofiel gebaggerd, dit is toch duurder omdat het dan vaker herhaald moet worden? Martijn geeft aan dat dit inderdaad duurder zal zijn, maar de winst ligt in het zorgvuldiger werken. Hoe moet worden omgegaan met de vissen die worden meegeschept met het schonen/baggeren? De meningen verschillen hierover. Sommigen zijn van mening dat het geen kwaad kan wanneer individuen slachtoffer worden als de populatie maar niet gedupeerd wordt. Anderen geven aan dat wanneer deze redenatie gevolgd wordt het op den duur toch kan leiden tot desastreuze gevolgen voor de populatie wanneer steeds een klein deel wordt gedood. Voorbeeld grote mosselen komen nog nauwelijks voor. Ook wordt vanuit de zaal gevraagd hoe men vindt de waterschappen omgaan met de gedragscode. Er wordt opgemerkt dat de waterschappen vaak dubbel hiermee omgaan: aan de ene kant vis beschermen, aan de ander kant vissen laten sterven bij het schonen. Ook wordt het belang van voorlichting aangegeven: ook naar de man op de kraan. Er wordt geconstateerd dat er ondanks de gedragscode toch flinke verschillen zijn in de manier van werken tussen de waterschappen, dit zou eigenlijk niet zo moeten zijn. De lokale en regionale sportvisserij helpt vaak bij baggerwerkzaamheden om vissen uit de op de kant gezette bagger te redden. Workshops In 5 groepen wordt aan de hand van 10 stellingen gediscussieerd over een aantal onderwerpen die aansluiten bij de F&Fwet of Natura2000. Een van de doelen van de workshop is de uitkomsten van de workshop mee te geven aan LNV. workshop presentatie workshop (Marc van der Valk) Stellingen en korte weergave discussies. 1. In het geval van fint is er een conflict is tussen Visserijwet en NBwet. Visserij is schadelijk voor de instandhoudingsdoelstellingen! Uit de discussie naar aanleiding van de eerste stelling werd duidelijk dat er meer interactie nodig is met deskundigen. Er is weinig bekend over de fint en er is meer onderzoek nodig. Of er een conflict is tussen Visserijwet en NBwet is afhankelijk van de populatieomvang. De fint komt nu al heel weinig voor, de visserij lijkt weinig verschil te maken. 2. Vis is een vergeten groep in Natura 2000 doelstellingen! Stelling 2 De groep kwam tot de conclusie dat er niet goed is nagedacht over vis en N2000. Eerst zijn gebieden aangewezen en later zijn er vissoorten onder gehangen, ze hebben geen doorslaggevende rol gespeeld en dat is te merken. Men vindt dat de 4
houting nu ook moet worden opgenomen (voortschrijdend inzicht). De Roer blijkt paaihabitat te zijn voor de zeeprik; opnemen in Aanwijzingsbesluit. 3. Het IJsselmeer (opgroei) en de IJssel (paai) moet als HR-gebied worden aangewezen voor de houting! Alvorens men gebieden gaat aanwijzen moet onderzocht worden of het gaat om de inheemse soort. Uit de zaal wordt opgemerkt dat dit is onderzocht: de Noordzeehouting is uitgestorven. De uitzettingen betreffen de Deense houting. Moet je de uitgezette soort accepteren? Aanbevolen wordt ecologisch onderzoek te doen (heeft de soort dezelfde habitateisen?). Dan pas gebieden aanwijzen: het IJsselmeer en de IJssel (go or no go). 4. Grotere aaneengesloten rivierdelen zijn nodig bij de aanwijzing t.b.v. habitat en connectiviteit voor trekvissen! Men was het over eens dat het voor trekvissen aanwijzen van gebieden niet voldoende is. Ook de migratieroute is van belang (connectiviteit). Vaak is nader onderzoek nodig naar ligging habitat, afstand tussen deelhabitats, (potentiële) migratieroute(s). WKC s en gemalen brengen veel schade toe aan migrerende vis. 5. De aalscholver veroorzaakt veel schade aan vis. Ook voor de aalscholver zou via het Besluit beheer en schadebestrijding een ontheffing voor het verjagen van deze vogel moeten kunnen! De meningen zijn verdeeld of hier wel of geen ontheffing voor gegeven zou mogen worden. Hieronder enkele meningen: Men zou plekken kunnen aanwijzen voor visvijvers (hengelsport) waar ze wel verjaagd mogen worden. Bestrijding van de aalscholver kan worden aangemerkt als symptoombestrijding Men vraagt zich af of de aalscholver wel de oorzaak is van de afname van de visstand of dat er sprake is van overbevissing door beroepsvissers. Meer onderzoek nodig. Er is voldoende onderzoek gedaan in Europa. Meerder landen vragen om aanpak aalscholver. Nu aanpakken De aalscholver berokkent de sportvisserij schade, maar dit betekent niet per definitie ook schade aan de visstand. Betere inrichting kan schade aalscholvers verminderen. Als er veel aalscholvers zijn, is er blijkbaar veel vis. workshop presentatie workshop (Carlo Rutjes) 5
6. Het verdient aanbeveling nog eens goed naar de bescherming van soorten als Europese meerval en bijv. kwabaal en sneep te kijken. De meerval zou in de Visserijwet kunnen! Regelgeving is belangrijk voor de bescherming. Er moet gekeken worden of het relevant is dat deze soort (meerval) een dergelijke bescherming geniet. Er moet wel voldaan worden aan de Europese wetgeving. Bijv. de kleine modderkruiper is algemeen in Nederland maar in veel andere landen zeldzaam: toch beschermen in Nederland. Voor roofblei geldt dit weer niet: is Europees beschermd maar in Nederland een exoot. Sommigen vinden dat de Meerval wel uit de FF-wet zou kunnen en opgenomen kan worden in de Visserijwet. De soort neemt toe. Door het instellen van een meeneemverbod, komen verspreidingsgegevens beschikbaar zonder dat de soort wordt beperkt in zijn ontwikkeling. Anderen vinden dat eerst meer onderzoek moet plaatsvinden voordat de status van de meerval kan veranderen. 7. Handhaven in de praktijk t.a.v. het handelen naar de gedragscode faalt! Handhaving faalt en is er alleen bij klachten (wegens weinig capaciteit AID, BOA s?), handhaving. En de handhaving is niet consequent in het toepassen van de regels. Het is vooral/ook belangrijk om draagvlak te krijgen voor de F&Fwet zowel in het veld, op het kantoor als in het bestuur (voorlichting, cursussen, samenwerken). Handhaving helpt daarbij en moet meer. Ook positieve feedback vanuit de AID zou fijn zijn. 8. Teveel soorten op de lijst schaadt, maar soorten als het kortsnuitzeepaardje zijn wel relevant. Uitgangspunten moeten zijn: Ga uit van biodiversiteit en systeembenadering. Sluit aan bij KRW en Natura2000 (Rode Lijst: risico dat je te weinig beschermt). Kijk naar functies en gebieden Conclusie: het is nog niet eenvoudig LNV advies te geven. In de zaal ontspint zich nog een discussie of er te veel soorten op de lijst staan of niet. Advies naar LNV is om een kleine groep deskundigen plus enkele waterbeheerders zich te laten buigen over aanpassingen in de lijst. 9. De F&Fwet wordt soms rigide toegepast, maar als het om WKC s en gemalen gaat lijkt deze wet niet van toepassing! 2 standpunten: Ja: want vaak wordt met 2 maten gemeten om economische redenen. Maatschappelijk belang wordt dan soms niet goed meegewogen Externe werking wordt soms niet goed meegenomen in de toets. Nee: waterschappen nemen gemalen wel mee bij aanleg. Conclusie algemeen: regelgeving is goed, maar de uitvoering en controle is niet afdoende. Voor WKC s en gemalen moet dit ook beter worden toegepast. 10. Baggeren bij zeer lage temperatuur brengt schade aan amfibieën en vis. Dit moet worden aangepast in de Gedragscode! De meest mensen in de groep waren het erover eens dat de grens bij 5 C kan/moet liggen i.p.v. 10 C. dus minder streng maar. Er wordt voorgesteld een soortprotocol op basis van de meest kwetsbare soort te maken. 6
Er zou onderscheid gemaakt moeten worden tussen amfibieën en vis. Bij amfibieën verschilt het per soort, de ecoloog moet bepalen (Maatwerk). Bij vissen feitelijk hetzelfde waarbij waarschijnlijk alleen voor kleine en grote modderkruiper de temperatuur een probleem zal zijn (<4 C). Bagger op de kant moet eventueel met hulp van vrijwilligers worden doorgelopen op vis en amfibieën. Afhankelijk van de baggermethode (fasering) Afhankelijk van grootte en type water Er moet met spoed een LTO-gedragscode komen plus voorlichting aan particulieren plus handhaving. Alle sprekers, workshopleiders en degenen die de uitkomsten hebben gepresenteerd en natuurlijk ook alle deelnemers worden bedankt voor hun bijdrage aan de bijeenkomst. 7