Profielen districtsbestuursleden taakomschrijving en competenties Inrichting districtsbestuur Een districtsbestuur van een district nieuwe stijl is een collegiaal bestuur waarin alle functies gelijkwaardig zijn. Alle bestuursleden worden benoemd door het verenigingsbestuur op voordracht van het districtsbestuur en als zij voldoen aan de profielen zoals in de bijlage beschreven. Alle bestuursleden zijn enkel districtsbestuurslid en hebben geen dubbelfunctie op afdelingsbestuursniveau. Het bestuur bestaat uit een dagelijks bestuur (Voorzitter, Penningmeester en Secretaris), aangevuld met minimaal 3 andere bestuursleden. Onderstaande portefeuilles dienen verdeeld te worden. Het is aan het bestuur om te beslissen onder hoeveel bestuursleden deze portefeuilles verdeeld worden. In het districtsbestuur nieuwe stijl heeft de voorzitter niet meer standaard noodhulp in het pakket. Het is een overwogen keuze als de voorzitter toch deze portefeuille wenst te nemen. Onderstaande portefeuilles dienen nog verdeeld te worden op basis van de vastgestelde kerntaken. Het is aan het districtsbestuur om te beslissen of bepaalde portefeuilles samengevoegd worden en ondergebracht bij één bestuurslid. Mocht men elke portefeuille apart willen toewijzen aan een bestuurslid, betekent dit dat er 5 bestuursleden zijn naast het vaste dagelijks bestuur. - Portefeuille Noodhulp - Portefeuille Zelfredzaamheid - Portefeuille Fondsenwerving en Communicatie - Portefeuille Respect en Hulpbereidheid - Portefeuille Vrijwilligersmanagement & opleiding Binnen de nieuwe districten wordt niet meer gesproken over taakvelden, maar worden de kerntaken bij de naam genoemd. Waar in de tekst gesproken wordt over districten, wordt (tenzij uitdrukkelijk anders vermeld) gedoeld op het districtsbestuur en de onder het district ressorterende afdelingen. De term noodhulpregio in het leven geroepen omdat de meeste districten nog niet overeenkomstig de veiligheidsregio zijn - komt bij het instellen van het nieuwe district te vervallen aangezien het district overeenkomstig de veiligheidsregio is. Werving van nieuwe bestuursleden Omdat het Nederlandse Rode Kruis een goede afspiegeling wenst te zijn van de samenleving, is het belangrijk meer jonge bestuursleden, vrouwelijke bestuursleden en bestuursleden met een andere culturele achtergrond aan te trekken in het nieuw te vormen districtsbestuur. Daarnaast zou voor een goede afspiegeling van het district geografische spreiding van de woonplaatsen van de districtsbestuursleden ook kunnen helpen. Onderstaand wordt de rol van het districtsbestuur beschreven. In bijlage 1 zijn de uitgewerkte taakomschrijvingen per portefeuille te vinden; in bijlage 2 de competentieprofielen. De algemene taken, verantwoordelijkheden en bevoegdheden van het districtsbestuur worden in een nog te ontwikkelen document beschreven, waarin helder wordt hoe deze zich verhouden ten opzichte van het verenigingsbestuur en de afdeling. Functieprofielen districtsbestuur 1
Rol districtsbestuur Het Reglement Afdelingen en Districten (RAD) en de Statuten zullen aangepast moeten worden op de nieuwe situatie. Algemeen kan gesteld worden dat een districtsbestuur leiding heeft over en verantwoordelijkheid draagt voor de uitvoering van de werkzaamheden van het district, in samenwerking met haar afdelingen en andere districten tot taak heeft het bereiken van de doelstellingen van het Rode Kruis te ondersteunen binnen het district de werkzaamheden uitvoert, in overeenstemming met de doelstellingen en grondbeginselen van de Internationale Rode Kruis- en Rode Halve Maan-beweging en in lijn met de beleidskaders van het Rode Kruis. werkt vanuit haar beleidsplan en de daarop gebaseerde werkplannen van de afdelingen. toezicht houdt op de uitvoering van door het verenigingsbestuur voorgestelde en door de ledenraad bevestigde kerntaken en strategische doelstellingen. Door het verenigingsbestuur opgedragen werkzaamheden uitvoert in het kader van de rol van het Rode Kruis naast de nationale overheid ter zake van rampen- en noodhulpverlening. I Interne rol Het organiseren van het district Toetsen van plannen, begroting en jaarrekening van de afdelingen. Het stimuleren van samenwerking tussen afdelingen onderling en met de studentendesks. Het signaleren en oplossen van lacunes in het uitvoeren van de kerntaken binnen het district Het toezien en sturen op de kwaliteit van uitvoering van taken/activiteiten en het zorgdragen voor uniforme werkwijzen en protocollen bij plaatselijke afdelingen/het eigen district Het namens de afdelingen maken van ondersteuningsafspraken. Zorgen voor tijdige aanlevering van de eigen/afdeling (financiële) jaarstukken aan het verenigingskantoor. Het hebben van overleg met andere districtsbestuursleden in het kader van de kerntaken om zo van elkaar te leren en mogelijk op ander vlak waar belangen elkaar raken. Het stimuleren van fondsenwervende activiteiten van afdelingen en studentendesks, waaronder de collecte. Sparren met collega districtsbesturen. Afleggen van verantwoording Het districtsbestuur legt verantwoording af over gevoerd beleid en werkzaamheden van het district aan het verenigingsbestuur. II Externe rol Het onderhouden van externe contacten met lokale overheden en hulpverleningsorganisaties Goed te weten wat lokaal speelt, de positie en aanwezigheid van het Rode Kruis helder neer te zetten en verder uit te bouwen Op zoek te gaan naar de witte vlekken in de hulpverlening en met partners af te stemmen hoe deze witte vlekken - door het Rode Kruis of door een partner - ingevuld worden. Subsidiemogelijkheden onderzoeken. Het onderhouden van contacten met lokale bedrijven met het oog op Sponsoring Aangaan partnerships Voorlichting en PR, met het oog op Aandacht vragen voor de hulpverlening van het Nederlandse Rode Kruis lokaal, landelijk en internationaal om zo het publiek te betrekken bij onze hulp. Functieprofielen districtsbestuur 2
BIJLAGE 1 Taakomschrijving vacante bestuursleden Voorzitter Geeft richting en sturing aan het district Heeft open oor en oog voor maatschappelijke ontwikkelingen in de regio (provinciaal en lokaal bestuur) Vertaalt samen met het districtsbestuur het landelijk beleid naar districtsbeleid Bewaakt en toetst de inhoud en voortgang van werkplan (incl. begroting) en jaarrekening van de afdelingen aan de hand van de kaderstelling en strategie Zit de vergadering van het districtsbestuur voor Ziet toe op een goede samenwerking met de beroepsondersteuning Zorgt voor samenhang tussen meerjarenplan van het district en de werkplannen van de afdelingen en noodhulp Zorgt voor een goede overlegstructuur binnen het district om zo de samenwerking binnen het district optimaal te laten verlopen Signaleert knelpunten, klachten of behoefte aan extra ondersteuning en handelt op basis van verkregen bevoegdheden. Representeert extern het district en is verantwoordelijk voor het opbouwen en onderhouden van interne en externe contacten Legt namens het district verantwoording af aan het verenigingsbestuur Secretaris Ondersteunt de voorzitter en heeft vooral een bewakende rol in bijvoorbeeld planning Bewaakt de tijdige indiening van werkplannen, begrotingen en jaarrekeningen van het district en de afdelingen, die tot het district behoren Coördineert de inkomende en uitgaande formele correspondentie Heeft de eindverantwoordelijkheid bij het juist archiveren van formele stukken volgens de richtlijnen van Het Nederlandse Rode Kruis Verzorgt de verslaglegging van de formele vergaderingen van het bestuur Stelt samen met de overige bestuursleden het meerjarenplan van het district, werkplan Noodhulp en jaarverslag op (assistent) Penningmeester. Stemt in overleg met de huidige penningmeester inhoud af. Geeft richting en sturing aan het district met name op het financiële vlak Bewaakt en toetst de inhoud en voortgang van werkplan (incl. begroting) en jaarrekening van de afdelingen aan de hand van de kaderstelling en strategie Vertaalt uitgangspunten van bestuur en ledenraad naar financiële kaders en standaarden voor het district en afdelingen Verzorgt tussentijdse financiële verslaglegging Beoordeelt en toetst de ingediende begrotingen en ingediende jaarcijfers van de afdelingen ten opzichte van geplande of uitgevoerde activiteiten en besteding van het geld volgens doelstelling(en) Stelt werkplan/begroting en jaarrekening van het district op juiste, volledige en tijdige wijze op. Tevens verantwoordelijk voor juiste, volledige en tijdige aanlevering van werkplan/ begroting en jaarrekening van de onder het district ressorterende afdelingen, inclusief de noodhulpregio. Ondersteunt de financieel verantwoordelijken van de afdelingen Onderhoudt contact met de penningmeesters van de andere districten Is op de hoogte van de ontwikkelingen bij Finance & Control op het verenigingskantoor Is op de hoogte van lokale en regionale financieringsbronnen Is op de hoogte van de financiële ontwikkelingen bij de afdelingen Functieprofielen districtsbestuur 3
Portefeuille Zelfredzaamheid Portefeuille is inclusief Eerste Hulp Bewaakt en toetst de inhoud en voortgang van werkplannen op het gebied van zelfredzaamheid en eerste hulp Onderhoudt contacten met de verantwoordelijken op het gebied van eerste hulp en zelfredzaamheid binnen de afdelingen Draagt zorg voor uniforme werkwijzen, protocollen en uitvoeringsvoorwaarden Geeft richting en sturing aan het district op het gebied van zelfredzaamheid en eerste hulp overeenkomstig de kaderstelling Zelfredzaamheid (in ontwikkeling) en kaderstelling Eerste Hulp Is op de hoogte van in- en externe ontwikkelingen die voor zelfredzaamheid en eerste hulp van belang zijn Beschikt over een lokaal netwerk op het gebied van zelfredzaamheid en eerste hulp Signaleert witte vlekken in de hulpverlening op het gebied van zelfredzaamheid en eerste hulp Portefeuille Fondsenwerving en Communicatie Stimuleert afdelingen en studentendesks om lokaal fondsen te werven en mogelijk gezamenlijk sponsors of partners te benaderen binnen het district Stimuleert afdelingen en studentendesks om fondsenwervende activiteiten te ondernemen, zoals de collecte, KICI kledinginzameling, en een bijdrage te leveren aan Serious Request, internationale noodhulpactie s en/of internationale projecten Geeft richting en sturing aan het district op het gebied van fondsenwerving en communicatie Bewaakt en toetst de inhoud en voortgang van werkplannen op het gebied van fondsenwerving en communicatie Is op de hoogte van in- en externe ontwikkelingen die voor fondsenwerving en communicatie van belang zijn Zorgt voor een heldere communicatie binnen het district, bij voorbeeld door middel van een (digitaal) districtsblad om zo elkaar te informeren over activiteiten binnen het district Onderhoudt contacten met de verantwoordelijken op het gebied van Communicatie & Fondsenwerving binnen de afdelingen Portefeuille Vrijwilligersmanagement & Opleiding Is op de hoogte van in- en externe ontwikkelingen op het gebied van vrijwilligersmanagement en opleiding Onderhoudt contact met de studentendesk(s) en de jongerencoördinatoren binnen het district en zorgt voor een goede onderlinge samenwerking met het district en de afdelingen Stimuleert afdelingen (jonge) vrijwilligers te binden aan de afdeling/het Nederlandse Rode Kruis Stimuleert afdelingen de kwaliteit (van de inzet) van de vrijwilligers op peil te houden Stimuleert afdelingen nieuwe (jonge) vrijwilligers te werven Bewaakt en toetst de inhoud en voortgang van werkplannen op het gebied van vrijwilligersmanagement en opleiding Onderhoudt contacten met de verantwoordelijken op het gebied van vrijwilligersmanagement & opleiding van de afdelingen binnen het district Functieprofielen districtsbestuur 4
Het functies van penningmeester, noodhulp en respect en hulpbereidheid zijn in het huidige districtsbestuur ingevuld. Portefeuille Noodhulp Is aanspreekpunt voor lokale overheden op bestuurlijk niveau binnen de veiligheidsregio als het gaat om Geneeskundige Eenheden (GE), Opvang & Verzorging (O&V) en Verwanteninformatie (VWI) (nieuwe benaming O&V en VWI: bevolkingszorg) Geeft richting en sturing aan het district op het gebied van noodhulp overeenkomstig de kaderstelling Noodhulp, evenementenhulp en tracing/restoring family links Bewaakt en toetst de inhoud en voortgang van werkplannen op bovenstaande activiteiten Is op de hoogte van in- en externe ontwikkelingen die van belang zijn Beschikt over een lokaal netwerk op het gebied van noodhulp Informeert het gehele districtsbestuur over nieuwe ontwikkelingen, afspraken en richtlijnen en legt waar nodig verantwoording af Portefeuille Respect en Hulpbereidheid Onderhoudt contacten met vrijwillige voorlichters humanitair oorlogsrecht en klimaatverandering die binnen het district actief zijn Stimuleert afdelingen en studentendesks om maatschappelijke stages aan te bieden aan scholen Stimuleert afdelingen en studentendesks internationale projecten te steunen (zowel als project als financieel) Stimuleert afdelingen en studentendesks nieuwe activiteiten aan te gaan op het gebied van het bevorderen van respect en hulpbereidheid Stimuleert samenwerking tussen de afdelingen op het gebied van het bevorderen van respect en hulpbereidheid Bewaakt en toetst de inhoud en voortgang van werkplannen op het gebied van de kerntaak bevorderen respect en hulpbereidheid Is op de hoogte van in- en externe ontwikkelingen die voor deze kerntaak van belang zijn Functieprofielen districtsbestuur 5
BIJLAGE 2 Competentieprofielen Algemeen Alle bestuursleden dienen De grondbeginselen van het Rode Kruis te onderschrijven en uit te dragen Kennis te hebben van de organisatie en strategie van het NRK De door de vereniging geformuleerde strategische beslissingen en doelstellingen te onderschrijven en uit te voeren Affiniteit te hebben met vrijwilligers(werk) Een netwerker te zijn en te beschikken over een relevant netwerk en/of de tijd te willen nemen om dit uit te bouwen Om kunnen gaan met mogelijke weerstanden en meningsverschillen Bereid tot reizen binnen het district en af en toe daarbuiten voor overleg en uitvoeren van werkzaamheden Bindend vermogen uitstralen; mensen kunnen enthousiasmeren en stimuleren tot samenwerking Specifiek Voorzitter Beschikt over bestuurlijke ervaring Is een netwerker met een sterk lokaal netwerk Heeft ervaring met verandermanagement Is een teambuilder, die in staat is om mensen van verschillende niveaus met elkaar te verbinden Kan draagvlak creëren Is een visionair en ziet en benut kansen Kan in grote lijnen denken en beslissingen nemen Kan helder communiceren en als woordvoerder optreden naar de lokale pers Secretaris Beschikt over bestuurlijke ervaring, bij voorkeur als secretaris Kan goed plannen en organiseren Kan met alle lagen van het NRK goed communiceren Is in staat om afdelingen te bewegen tot onder meer tijdig indienen van werkplannen (incl. begroting), jaarverslagen en jaarrekeningen Penningmeester Beschikt over bestuurlijke ervaring, bij voorkeur als penningmeester Is een deskundige op zijn vakgebied Kan met alle lagen van het NRK goed communiceren Heeft inzicht in de problematiek van afdelingen en draagt oplossingen aan Is alert op subsidiemogelijkheden Kerntaakbestuurslid Is een deskundige op zijn kerntaak, of is bereid dat op korte termijn te worden Beschikt voor zover van toepassing - over een lokaal netwerk op het gebied van de kerntaak Is in staat over de grenzen heen te kijken, zowel die van het district als die van de kerntaak Is in staat afdelingen met elkaar te verbinden Functieprofielen districtsbestuur 6
Het Nederlandse Rode Kruis op weg naar 2020
De grondbeginselen Het Rode Kruis is ontstaan uit het verlangen hulp te bieden, zonder onderscheid. Overal ter wereld handelen wij volgens dezelfde zeven grondbeginselen: Menslievendheid Onpartijdigheid Neutraliteit Onafhankelijkheid Vrijwilligheid Eenheid Algemeenheid Ze betekenen voor het Rode Kruis dat ieder mens recht heeft op hulp, respect en waardigheid wanneer hij/zij wordt bedreigd in zijn/haar overleven. Mensen in de grootste nood worden als eerste geholpen. Geloof, nationaliteit, etniciteit, afkomst of politieke mening doen hierbij niet ter zake. Het Rode Kruis kiest geen partij in conflicten en komt altijd op voor de belangen van de slachtoffers. Waar mogelijk en wenselijk werken we samen met andere partijen, mits hun aard en werkwijze aansluit bij onze eigen doelstellingen en uitgangspunten. Met de overheid hebben wij aparte afspraken gemaakt over de taken die het Rode Kruis uitvoert in het Koninkrijk der Nederlanden in aanvulling op de hulpverlening door de overheid. De afspraken over deze rol zijn vastgelegd in een Koninklijk Besluit. Het embleem: symbool van bescherming én herkenning Het embleem van een rood kruis op een wit vlak is sinds 1864 het internationale symbool voor de bescherming van hulpbehoevenden en hun hulpverleners. Al vrij snel daarna werd ook de rode halve maan een erkend en gelijkwaardig symbool. Eind 2005 werd er een extra embleem aan toegevoegd: een rode ruit op een wit vlak. De drie emblemen hebben dezelfde neutrale status en dezelfde betekenis, namelijk niet aanvallen. De beschermende betekenis is vastgelegd in Verdragen van Genève, Aanvullende Protocollen en in de nationale wetgeving. Nationale Rode Kruis- en Rode Halve Maanverenigingen mogen het embleem ook gebruiken ter herkenning van hun activiteiten. De opdracht van het Rode Kruis is vastgelegd in een internationaal mandaat met een juridische basis en specifiek voor de context van het Koninkrijk der Nederlanden in een Koninklijk Besluit. Wereldwijd vormen we als Rode Kruis- en Rode Halve Maanorganisaties samen één beweging van hulpverlenende organisaties die elkaar helpen en bijstaan op basis van gelijkwaardigheid. 2 Het Nederlandse Rode Kruis op weg naar 2020
Inhoudsopgave 1. Inleiding.................................................................... 4 2. Het Nederlandse Rode Kruis en haar omgeving..................................... 5 3. Wie we zijn 4. Wat we doen.................................................................. 7.................................................................. 12 5. Hoe we werken................................................................ 15 6. En nu verder!.................................................................. 18 Het Nederlandse Rode Kruis op weg naar 2020 3
1. Inleiding Deze strategie is het resultaat van een organisatiebrede dialoog die sinds 2009 binnen het Nederlandse Rode Kruis is gevoerd over de toekomst van onze hulpverlening. We hebben met vele betrokkenen binnen en buiten onze organisatie gesproken over de vraag wat wij in 2020 samen bereikt willen hebben. Centraal stonden vragen als: wie zijn onze hulpvragers? Wat verlangen zij van ons? Wat kunnen en willen wij hun bieden? De strategie van de Internationale Federatie van Rode Kruis- en Rode Halve Maanverenigingen vormde het vertrekpunt voor de dialoog. Als leidraad gebruikten we het strategiehuis (zie afbeelding). Het resultaat heeft u in handen: een heldere strategie met ambitie en visie op de toekomst. - In paragraaf 3 het dak: Wie we zijn Wat is onze missie, visie en ambitie? - In paragraaf 4 de kamers: Wat we doen Wat zijn onze strategische doelen? - In paragraaf 5 het fundament: Hoe we werken Wat betekent dit voor onze organisatie? We beginnen in paragraaf 2 met een beschrijving van onze omgeving. 4 Het Nederlandse Rode Kruis op weg naar 2020
2. Het Nederlandse Rode Kruis en haar omgeving Het Rode Kruis opereert binnen een wereld die voortdurend en op tal van gebieden verandert. Om te kunnen anticiperen op al deze veranderingen kijken we goed om ons heen. We luisteren naar onze hulpvragers, vrijwilligers, leden en beroepskrachten. We spelen in op nieuwe behoeften en maken waar mogelijk en gewenst gebruik van nieuwe mogelijkheden. Uiteraard onderhouden we intensief contact met andere (hulp)organisaties, overheden en bedrijven. Want samen kunnen we meer bereiken dan alleen. We blijven speuren naar mogelijkheden om onze hulpverlening nóg verder te verbeteren, en waar zich bedreigingen voordoen zoeken we snel naar een passend antwoord. Voor de komende jaren zien we vooral de volgende internationale en nationale trends. Mondiaal We leven in een wereld waarin rampen een steeds grotere impact hebben. Natuurdreigingen als overstromingen of grote droogte nemen toe door de klimaatverandering. Ook zien we dat ongecontroleerde economische groei en ontwikkeling voor veel mensen een bedreiging vormen. Beide ontwikkelingen leiden tot rampen die steeds meer mensen raken in hun bestaanszekerheid. Door urbanisatie woont inmiddels meer dan de helft van de wereldbevolking dicht opeen in steden, vaak in kwetsbare omstandigheden. Andere gebieden ontvolken juist, waardoor steeds meer mensen op zichzelf zijn aangewezen. In veel landen groeit de bevolking bovendien snel. Voedseltekorten, pandemieën en geweld bedreigen het leven en de gezondheid van grote groepen mensen, vooral armen. Migratiestromen die hier het gevolg van zijn maken mensen binnen hun eigen land of in een vreemd buitenland nog kwetsbaarder. We zien ook positieve trends: Globalisering en nieuwe communicatietechnologie maken onderling contact en samenwerking over de hele wereld steeds makkelijker. En door economische groei slagen meer mensen erin zich uit armoedesituaties te ontworstelen. Het Nederlandse Rode Kruis op weg naar 2020 5
Westerse wereld In de westerse wereld zien we hoe de bevolking in rap tempo vergrijst. Hoewel ouderen langer vitaal blijven, zien we ook dat het aantal hulpvragen stijgt en dat deze hulpvragen zelf complexer worden. Door een toenemende individualisering worden sommige mensen vergeten of buitengesloten. Veel mensen weten niet op eigen kracht aansluiting te vinden. De maatschappij verhardt, omgangsvormen worden ruwer. Tegelijkertijd onderkennen ondernemingen in toenemende mate het belang van maatschappelijk verantwoord ondernemen: zij ondersteunen vrijwilligerswerk, brengen expertise of middelen in, of nemen op een andere manier maatschappelijke taken op zich. Nederland Veel mensen in ons land zetten zich vrijwillig in voor een betere maatschappij, dichtbij of ver weg. Scholen stimuleren vrijwilligerswerk door het opnemen van maatschappelijke stages in het onderwijs. Wel is er, met name onder jongeren, een duidelijke trend te zien van meer projectmatig vrijwilligerswerk. De overheid stimuleert een zo groot mogelijke zelfredzaamheid van burgers, in crisissituaties en in de zorg. Mede onder invloed van grote bezuinigingen is voor hulpinitiatieven echter minder geld beschikbaar. Tegelijk moet de kwaliteit van hulpverlening aan hogere eisen voldoen. Het afleggen van verantwoording over activiteit en transparantie qua financiën, bestuur en beheer, zijn essentieel. Doneren van geld is niet meer vanzelfsprekend. Al deze trends maken duidelijk hoezeer de omgeving, ook voor het Rode Kruis, verandert en zal blijven veranderen. Om hulp te kunnen blijven bieden aan de meest kwetsbaren in tijden van nood is het belangrijk dat we keuzes maken. In deze strategie stellen we ons daarom drie strategische doelen die bepalend zijn voor wat we doen. Deze staan beschreven in paragraaf 4. 6 Het Nederlandse Rode Kruis op weg naar 2020
3. Wie we zijn Onze oorsprong Het Internationale Rode Kruis is opgericht in 1863, het Nederlandse Rode Kruis in 1867. Het was daarmee de eerste internationale hulporganisatie in zijn soort. Oorspronkelijk richtte de hulpverlening zich puur op oorlogsslachtoffers. Na de Eerste Wereldoorlog groeide de behoefte het Rode Kruiswerk ook in vredestijd voort te zetten. Zo ontstond bij het Nederlandse Rode Kruis en veel andere Nationale Verenigingen naast noodhulp aan oorlogsslachtoffers de eerste vorm van sociale hulp in vredestijd. Vooral na de Tweede Wereldoorlog zagen meer hulporganisaties het daglicht. Zij richten zich met name op specifieke hulptaken (zoals voedsel- of medische hulp) of doelgroepen (zoals armen, mensen met een specifieke ziekte, kinderen). Waar we elkaar tegenkomen en waar dat kan en wenselijk is, trekken wij intensief met hen op. Tegelijk blijft het Rode Kruis de enige generieke, neutrale en internationale hulporganisatie. Met vandaag de dag 97 miljoen leden en vrijwilligers is het Rode Kruis de grootste vrijwillige hulpverlenende organisatie ter wereld. Het Nederlandse Rode Kruis op weg naar 2020 7
Bijzonder is de relatie tussen de overheid en het Rode Kruis: het Rode Kruis opereert enerzijds onafhankelijk van de overheid en anderzijds erkent de overheid het Rode Kruis als hulpverleningsorganisatie en werkt daarmee samen. De grondbeginselen zijn leidend voor de invulling van de samenwerking. Dit is nog meer van belang in gevallen waarbij de nationale overheid zelf deel uitmaakt van een gewapend conflict. Missie Onze missie is het voorkomen en verzachten van menselijk lijden waar dan ook, het beschermen van levens en gezondheid en het waarborgen van respect voor de mens. Onze bijzondere aandacht gaat daarbij uit naar hen die het meest kwetsbaar zijn: mensen die zonder onze hulp niet of slecht zouden overleven, of van wie de gezondheid zonder hulpverlening in gevaar zou komen. Visie Met onze vrijwilligers en via onze lokale aanwezigheid leveren we een actieve bijdrage aan het versterken van gemeenschappen, zodat in tijd van de grootste nood niemand alleen staat. Via onze hulpverlening willen we de zelfredzaamheid van die gemeenschappen dusdanig versterken, dat mensen die daarin leven zichzelf én anderen kunnen helpen. Op basis van respect en medemenselijkheid. Interne analyse Door de jaren heen heeft het Rode Kruis een ijzersterke naam en reputatie opgebouwd. Binnen Nederland kent iedereen ons! Dat is een enorme kracht. Door ons netwerk van lokale afdelingen en samen met onze vele duizenden vrijwilligers zijn we immers aanwezig in de haarvaten van de samenleving. Internationaal werken we nauw samen in ons netwerk van zuster Rode Kruis- en Rode Halve Maan-verenigingen. Dat stelt ons als geen ander in staat slagvaardig hulp te verlenen waar dat nodig is en tevens: mensen te mobiliseren om elkaar te helpen. Waar ook ter wereld. We nemen een vooraanstaande positie in als het gaat om vrijwillige hulpverlening. Onze vrijwilligers zijn zeer betrokken. Zó betrokken zelfs dat we de neiging hebben álles te willen doen en blíjven doen. En daar ligt onze valkuil. Altijd maar doorgaan, ontneemt een heldere blik op de situatie. En dus op vragen als: zijn wij wel de beste partij in deze situatie? Helpen we mensen misschien beter door juist een stapje terug te doen? 8 Het Nederlandse Rode Kruis op weg naar 2020
Kortom: we moeten ons niet (alleen) de vraag stellen wat we gaan doen, maar vooral ook: of we het gaan doen, en voor hoe lang. Kan een ander het misschien net zo goed, of beter? Past de hulp (nog steeds) bij het Rode Kruis? Zijn er partijen buiten het Rode Kruis die (op termijn) taken kunnen overnemen? Dan kunnen wij immers met al onze vrijwilligers nieuwe taken op ons nemen waarmee we ándere kwetsbare mensen of groepen bereiken. Mensen waar nu (nog) niemand naar omziet. Ambitie In de dialoog over al deze vragen kwam naar voren dat een duidelijke koers om duidelijke keuzes vraagt. En dat betekent een omslag in ons denken. We moeten niet alles blijven doen, omdat we het altijd al zo deden. Onze uitdaging voor de toekomst ligt primair in het versterken en concentreren van onze hulpverlening rondom een (mogelijke) noodsituatie, zowel in Nederland als daarbuiten. Dát is immers waar het bij het Rode Kruis allemaal om begonnen is, en waar het in de kern nog steeds om draait.
Om dat proces goed in beeld te brengen, hebben we de Cirkel van Hulp ontwikkeld. We gaan onszelf in de toekomst eerst de vraag stellen of een activiteit binnen deze cirkel valt. De cirkel draait om nood. We doen er alles aan om mensen voor te bereiden op een (dreigende) noodsituatie, helpen de gevolgen daarvan te beperken als die noodsituatie tóch komt en blijven betrokken in de nazorg tot die niet meer nodig is of tot we die kunnen overdragen aan anderen. Dit betekent dus dat onze hulp eindig is. Doen we dit goed, dan maakt dit mensen en gemeenschappen sterker als zich een volgende noodsituatie aandient. In een nieuwe crisis kunnen we voortbouwen op eerder bereikte resultaten. Hierdoor ontstaat een dynamiek waar een enorme kracht vanuit gaat, gebaseerd op onze grondbeginselen. De insteek van al onze hulp is dus dat deze zich richt op kwetsbare mensen en groepen in nood, dat de hulpverlening tijdelijk is en dat deze het sterker en zelfredzamer maken van mensen en gemeenschappen tot doel heeft. Weinig organisaties richten zich op alle onderdelen van de Cirkel van Hulp. Daarmee onderscheidt het Rode Kruis zich van anderen. DE CIRKEL VAN HULP Zelfredzame, weerbare mensen maken ook de samenleving als gehéél sterker. Mede daarom moet onze hulpverlening een tijdelijk karakter hebben: We helpen mensen bij het anticiperen en reageren op noodsituaties en helpen hen vervolgens op weg 10 Het Nederlandse Rode Kruis op weg naar 2020
om als zelfredzame en weerbare mensen het leven weer op te pakken. Centraal hierbij staat ook het versterken van de onderlinge hulpbereidheid. De wisselwerking tussen wederzijds respect en hulpbereidheid is immers cruciaal voor een medemenselijke samenleving. van epidemieën of langdurige uitval van elektriciteit. Samengevat: onze ambitie is het bieden van hoog gekwalificeerde, tijdelijke hulp, gebaseerd op de noden van de meest kwetsbaren. We willen uitblinken in onze drie strategische doelen: Ook bij internationale samenwerking werken we aan zelfredzaamheid: We helpen de nationale vereniging met als doel deze te versterken zodat de vereniging op termijn zelfstandig(er) kan opereren. En we ondersteunen hen in hun hulpverlening op een manier die vooral gericht is op het voorkomen of herstellen van een ramp. Zelf laten we ons ook weer bijstaan, door op te trekken met partners als kenniscentra, NGO s en het bedrijfsleven. Het liefst structureel, en niet alleen met middelen maar vooral ook met expertise. Dat stelt ons in staat de slagkracht en impact van ons werk verder te vergroten. Want met de juiste netwerken zijn steeds de juiste mensen vindbaar en bereikbaar voor hulp. 1. Het beperken van de gevolgen van noodsituaties 2. Het versterken van zelfredzaamheid 3. Het vergroten van respect en hulpbereidheid Deze ambitie kunnen we alleen waarmaken samen met de vele duizenden vrijwilligers in Nederland en miljoenen over de hele wereld. Zij vormen met elkaar het Rode Kruis en binden de samenleving. Hoe verschillend ieders achtergrond ook is, hoe uiteenlopend de hulpbehoefte kan zijn: onze vrijwilligers stellen medemenselijkheid voorop. Zonder oordeel, zonder tegenprestatie, en zo lang de hulp nodig is. Binnen Nederland willen we met onze hulp beter inspelen op risico s die door de overheid regelmatig in kaart worden gebracht. Hierbij gaat het niet alleen om rampen, maar juist ook om crisissituaties. Hierbij valt te denken aan onze hulp bij het uitbreken Het Nederlandse Rode Kruis op weg naar 2020 11
4. Wat we doen Strategisch doel 1 Beperken van de gevolgen van noodsituaties Bij een crisis of ramp ondersteunen we mensen in nood in hun eerste levensbehoeften: een onderkomen, water, voedsel, toegang tot medische voorzieningen, veiligheid en het herstellen van contact met familie. In Nederland werken we daarvoor samen met de professionele hulpdiensten van de overheid; in internationaal verband werken we samen met zusterverenigingen, de Federatie en het Internationale Comité van het Rode Kruis. We hebben expertise in noodhulpverlening, wat leidt tot kwalitatief hoogwaardige hulp gebaseerd op de behoefte van de ontvanger. Het beperken van de gevolgen van noodsituaties begint bij een goede voorbereiding. Voorlichting over risico s is daarom heel belangrijk. Ook besteden we veel aandacht aan het opleiden en toerusten van onze mensen. Zodat zij weten wat ze moeten doen om crisissituaties te voorkomen en indien nodig slagvaardig te kunnen handelen. Voorbeeld nationaal We bieden zeer laagdrempelige Eerste hulp-cursussen aan via de website om zo vaker gewone burgers als helpers in nood te kunnen laten functioneren. Ook daarmee beperken we de gevolgen van noodsituaties. Voorbeeld internationaal Het Nederlandse Rode Kruis heeft, samen met het Belgische en Luxemburgse Rode Kruis, een noodhulpeenheid paraat die tijdens noodsituaties binnen 24 uur waar ook ter wereld in actie kan komen. Deze eenheid is gespecialiseerd in het verzorgen van alle logistiek tijdens noodhulp.
Strategisch doel 2 Versterken van zelfredzaamheid Individuen en gemeenschappen kunnen zelf actief bijdragen aan het verbeteren van hun situatie. Het Rode Kruis helpt hen de behoefte hieraan in kaart te brengen en te koppelen aan structurele oplossingen. We helpen mensen met het opbouwen van netwerken die essentieel zijn voor goede hulpverlening. Waar nodig voorzien we in lacunes in deze netwerken. Zodra de hulpverlening goed functioneert en er andere partijen zijn die het kunnen voortzetten, dragen we het over en trekken ons terug. We betrekken hulpvragers bij het ontwikkelen van onze hulpverlening. We verwijzen naar andere organisaties die de nodige hulp al bieden. We signaleren en faciliteren. Voorbeeld nationaal Via maatjesprojecten helpen we kwetsbare mensen gedurende een bepaalde periode om te leren meedraaien in de hedendaagse maatschappij en een netwerk op te bouwen. Op deze manier staan ze er niet alleen voor in tijden van nood. Voorbeeld internationaal In Indonesië helpen we de nationale Rode Kruisvereniging bij het opzetten van een waarschuwingssysteem voor plotseling hoog water in Jakarta. Met dat systeem worden mensen op tijd gewaarschuwd zodat ze zichzelf, hun familieleden en hun kostbaarheden op tijd in veiligheid kunnen brengen. Het Nederlandse Rode Kruis op weg naar 2020 13
Strategisch doel 3 Vergroten van respect en hulpbereidheid Het Rode Kruis streeft overal ter wereld naar een samenleving waarin mensen elkaar willen en kunnen helpen. Respect en hulpbereidheid spontane vrijwilligheid wordt door ons gestimuleerd. We bieden niet alleen hulp maar willen ook mensen met elkaar in contact brengen, bruggen bouwen en respect bevorderen. We delen om diezelfde reden onze kennis van het humanitair oorlogsrecht en humanitaire waarden zowel met het brede publiek als met professionals. Concreet betekent dit dat de hulp van het Nederlandse Rode Kruis in 2020 zich kenmerkt, doordat deze: - gebaseerd is op de noden in de samenleving; - past binnen onze strategische doelen; - en de Cirkel van Hulp; - van hoge kwaliteit is; - met betrokkenheid van de hulpvragers is opgebouwd; - aansluit op de kracht van mensen in plaats van zwakte; - geen afhankelijkheidsrelatie laat ontstaan; - en dus een tijdelijk karakter heeft; - wordt geboden als niemand anders het doet; - en leidt tot structurele zelfredzaamheid. Voorbeeld nationaal We organiseren steeds meer maatschappelijke stages in samenwerking met scholen om zo jongeren in aanraking te laten komen met diverse (culturele) bevolkingsgroepen. Voorbeeld internationaal We helpen zusterverenigingen bij het bespreekbaar maken van HIV/Aids en het voorkomen dat met HIV besmette mensen buitengesloten worden door hun gemeenschap. Zij kunnen juist een belangrijke rol spelen in de voorlichting binnen hun gemeenschap en daarbuiten, zowel in samenwerking met als los van het Rode Kruis.
5. Hoe we werken In voorgaande paragrafen hebben we beschreven wie we (willen) zijn, voor wie we er zijn en wat onze ambitie is. In deze paragraaf bespreken we de randvoorwaarden waaronder we die ambitie kunnen bereiken: Het fundament van het strategiehuis. Wat moeten we daarvoor organiseren? 1. Effectieve samenwerking Binnen en buiten het Nederlandse Rode Kruis bestaat een schat aan kennis, ervaring, expertise en netwerken. Deze willen we beter met elkaar gaan delen en benutten. Rond onze strategische doelen zoeken we actief de samenwerking op om kennis te delen en heldere afspraken te maken, zodat ieders taak en kwaliteit optimaal bijdraagt aan een betere hulpverlening. Met name rondom de expertise op het gebied van noodhulp, eerste hulp en het humanitair oorlogsrecht zoeken we samenwerking met anderen. Zo bieden we toegevoegde waarde aan onze partners, het publiek en de overheid. Het Nederlandse Rode Kruis op weg naar 2020 15
2. Humanitaire diplomatie Het Rode Kruis is politiek neutraal, maar staat overal ter wereld pal voor de belangen van de mensen die het meest kwetsbaar zijn. Humanitaire diplomatie, waarmee we deze mensen een stem geven, is daarom nauw verweven met onze missie. In de praktijk betekent dit dat we ons - als onze grondbeginselen in het gedrang komen uitspreken ten behoeve van de meest kwetsbaren. Dit met als doel veranderingen te bewerkstelligen in gedrag, beleid, visie of benadering door overheden of publiek; zo kunnen we uiteindelijk verbeteringen bereiken in de situatie van onze hulpvragers. 3. Sterke vereniging We bouwen aan een sterke vereniging met de volgende kenmerken: slagvaardig, transparant, divers, financieel gezond en integer. We doen dit vanuit het besef van gedeelde verantwoordelijkheid: samen dragen we bij aan het beste resultaat voor onze hulpvragers, in Nederland en wereldwijd. Slagvaardig Door bewuste keuzes te maken in onze hulpverlening en door een duidelijke relatie aan te brengen tussen de diverse activiteiten, zetten we onze aandacht, energie en kennis zo efficiënt mogelijk in. We weten ons ondersteund door een beroepsapparaat met de juiste kennis en expertise, en stimuleren samenwerking en kennisoverdracht. Voortdurend toetsen we de kwaliteit van onze hulpverlening. Innovatieve ideeën om onze hulp of organisatie verder te verbeteren krijgen bij ons de ruimte. Transparant Vanuit onze beginselen staan wij open en zijn wij toegankelijk voor iedereen. Deze openheid blijkt ook uit de sfeer binnen onze organisatie, de wijze van interne en externe communicatie en onze omgang met de financiële verantwoording. Door ons transparant op te stellen blijven we een betrouwbare partij voor iedereen die zich juist met onze beginselen en waarden verbonden voelt. Divers Als Nederlandse Rode Kruis willen we verbonden zijn met én herkenbaar zijn voor de héle Nederlandse samenleving; mensen uit alle bevolkingsgroepen betrekken we dan ook graag bij onze organisatie, als vrijwilliger, beroepskracht, lid of donateur. We onderkennen de waarde van diversiteit en onderlinge verschillen 16 Het Nederlandse Rode Kruis op weg naar 2020
als belangrijke voorwaarde voor het functioneren als een sterke organisatie. Financieel gezond Een sterke vereniging is financieel gezond. We hebben een goed beeld van kosten- en inkomstenontwikkeling voor de komende jaren en passen onze bedrijfsvoering hierop aan. Door ongeoormerkte inkomsten kunnen we onafhankelijke keuzes maken voor onze projecten en continuïteit borgen. Middels een noodfonds kunnen we bij rampen direct acteren. We letten er op dat we verantwoorde uitgaven doen en besparen daar waar mogelijk. Integer De basis voor een goede financiële en gedragsmatige transparantie ligt in een integere houding van iedereen die aan het Nederlandse Rode Kruis verbonden is. Respect voor elkaar en elkaars werk zijn omgangsnormen zoals we die binnen het Rode Kruis gewend zijn. Daarnaast geldt een voor ieder duidelijke en herkenbare grens tussen persoonlijke belangen en de belangen van de vereniging en een gezond bewustzijn van het feit dat handelen onder de vlag van het Rode Kruis altijd verbonden is aan de grondbeginselen. Het Nederlandse Rode Kruis op weg naar 2020 17
6. En nu verder! Deze strategie is een leidraad voor de toekomst. De toekomst van een sterk Nederlands Rode Kruis, onmisbaar en onderscheidend. Van een organisatie die haar kennis, jarenlange ervaring, energie en wilskracht op de juiste plek, voor de kwetsbaarste mensen inzet als hulp nodig is. Deze strategie, die terug te voeren is op de Cirkel van Hulp, maakt iedereen die betrokken is bij het Rode Kruis én haar partners, duidelijk waar wij voor staan. Waar wij ons mee bezighouden, en waarmee niet. Het is de leidraad voor al onze vrijwilligers, medewerkers en andere betrokkenen. En het schept verwachtingen bij iedereen die ooit op ons mag rekenen. Drie elementen die onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn, elkaar overlappen en versterken vormen samen de kern van deze strategie, die er toe leidt dat in tijden van nood niemand alleen staat. Door het versterken van zelfredzaamheid, zijn meer mensen in staat zichzelf te helpen in geval van nood (Strategisch doel 2). Door het beperken van de gevolgen van een noodsituatie helpen wij de meest kwetsbare mensen (Strategisch doel 1). Door het vergroten van respect en hulpbereidheid, helpen mensen anderen (Strategisch doel 3). 18 Het Nederlandse Rode Kruis op weg naar 2020
Met deze strategie zetten we een belangrijke stap. Een strategisch proces is voor een hulporganisatie als het Rode Kruis echter per definitie dynamisch. De omstandigheden veranderen voortdurend, en we willen daarmee flexibel blijven meebewegen. Dat betekent dat we blijven werken aan onze richtlijnen en aandachtspunten op basis van de drie strategische doelen. Zij bieden de basis waarop we met elkaar kunnen nadenken over zaken als: wat verstaan we precies onder een noodsituatie? Wie zijn het kwetsbaarst? En wat zijn de beste manieren om zelfredzaamheid te versterken? Duidelijk is dat op basis van de strategie concrete acties nodig zijn om de kwetsbaarheid van mensen daadwerkelijk te verminderen en hen in noodsituaties snel en goed te kunnen helpen. Daartoe werken we met driejarenplannen, waarin meetbare resultaten staan voor ons als het Nederlandse Rode Kruis. Die geven ons tevens houvast voor evaluatie en resultaatmeting, zodat we ons voortdurend kunnen verbeteren. Daarbij staan we altijd open voor bijdragen van anderen. Juist door de actieve bijdragen hierin van leden, vrijwilligers en onze partners kunnen we duurzaam bouwen aan de kwaliteit van onze hulpverlening. Het Nederlandse Rode Kruis op weg naar 2020 19
Leeghwaterplein 27 2521 CV Den Haag www.rodekruis.nl