De dip duurt niet eeuwig Remko Nods (Elsevier) redactie.emedia@reedbusiness.nl
De dip duurt niet eeuwig De Nederlandse bouw is in crisis door bezuinigingen van overheden en de problemen op de woningmarkt. Toch zijn de vooruitzichten op termijn redelijk. Wereldwijd investeren overheden voor duizenden miljarden euro s in infrastructuur. Om de economie op korte termijn een impuls te geven via extra overheidsuitgaven, maar vooral ook om de groei op langere termijn te stimuleren. China investeert de komende jaren 750 miljard euro in bouwprojecten, India 600 miljard. Japan 160 miljard. In de Europese Unie wordt 315 miljard euro geïnvesteerd, schat koepelorganisatie Bouwend Nederland. Je zou verwachten dat de grote Nederlandse bouwbedrijven flink profiteren van de wereldwijde bouwdrift. Maar dat valt tegen. Hun orderportefeuilles zien er nog redelijk gezond uit. Maar de winstmarges zijn flinterdun. Voor Nederlandse aannemers is het lastig om in het buitenland te concurreren met lokale partijen. Dat proberen ze wel, maar het lukt eigenlijk alleen als ze heel specifieke, specialistische kennis in huis hebben die de lokale bedrijven missen. Bouwen blijft daarom in hoge mate een lokale aangelegenheid. Bouwbedrijven zijn sterk afhankelijk van de Nederlandse markt. Deze week publiceren drie grote Nederlandse bouwbedrijven hun halfjaarcijfers. Analisten hebben er kort voor de presentatie alvast geen hoge verwachtingen van. De aan de beurs genoteerde bedrijven BAM Groep en Heijmans hebben de grootste moeite om winstgevend te zijn. Het gaat beroerd in de Nederlandse bouwsector. Het Rijk en lagere overheden bezuinigen op onderhoud van de infrastructuur en de aanleg van wegen. De woningmarkt zit bovendien op slot: de Nederlandse Vereniging van Makelaars verwacht dat in het derde kwartaal 10 procent minder woningen zullen worden verkocht dan in dezelfde periode vorig jaar. Dat heeft grote gevolgen voor de nieuwbouw van woningen. Kleine en middelgrote bouwbedrijven worden het hardst getroffen. Per maand gaan zo n honderd aannemers failliet. Meestal gaat het om kleinere bedrijven, maar soms ook om middelgrote ondernemingen, regionaal bekende namen. Duizenden werknemers in de bouw verloren de afgelopen maanden hun baan, en de ontslaggolf is nog niet voorbij. Het Economisch Instituut voor de Bouw (EIB) enquêteerde deze zomer vierhonderd aannemers met meer dan tien werknemers. Ruim 40 procent verwacht de komende maanden personeel te moeten ontslaan. In alle linies zijn de signalen negatief, zegt Joep Rats, directeur economische zaken van Bouwend Nederland. Vooral woning- en kantoorbouwers krimpen. Bedrijven in de weg- en waterbouw zijn iets minder somber. Elsevier Remko Nods 1
Niet overal ligt de bouwactiviteit stil. VolkerWessels en BAM gingen in juli van start met de bouw van een containerterminal van 80 miljoen euro op de Tweede Maasvlakte. Samen met Boskalis bouwt VolkerWessels een windmolenpark in de Ierse Zee. In Canada sleepte VolkerWessels een langjarig wegenonderhoudscontract van een half miljard euro binnen. In Nederland is het wachten op herstel van de woningmarkt. Bankverzekeraar ING verwacht dat er dit jaar 53.000 woningen worden opgeleverd, volgend jaar nog slechts 50.000. Niet alleen is er de onzekerheid over de hypotheekrenteaftrek, die mogelijke kopers kopschuw maakt. De komende btw-verhoging naar 21 procent zet de markt verder onder druk (zie Btw maakt nieuwbouwwoningen fors duurder op deze pagina). Woningbouwer Heijmans verkoopt dit jaar circa tweederde van zijn woningen aan institutionele kopers, zoals pensioenfondsen en woningcorporaties. Bouwbedrijven die de infrastructuur onderhouden, staan er niet veel beter voor. De gelegenheidscoalitie ( Kunduz ) wil dat de overheid structureel 200 miljoen euro gaat bezuinigen op infrastructurele projecten en onderhoud. Rats vreest vier jaar stagnatie en waarschuwt dat uitstel van onderhoud op langere termijn problemen oplevert. Het pakt dan duurder uit, zegt hij. Andere landen om ons heen bezuinigen juist niet op infrastructuur. Groot-Brittannië investeert in 2014 de helft meer in infrastructuur dan in crisisjaar 2009. Aannemers vrezen dat het niet blijft bij de bezuinigingen van 200 miljoen euro. Provincies en gemeenten zullen waarschijnlijk ook op de rem gaan staan. Dat gaat banen kosten. Rats becijfert dat een investering van 1 miljoen euro in de infrastructuur zeven manjaren aan werkgelegenheid oplevert. Wellicht is de roep uit de sector om overheidssteun overdreven. Op middellange termijn zijn de vooruitzichten voor de bouwsector helemaal niet zo slecht. Het EIB rekende onlangs verschillende toekomstscenario s door. Zelfs in het voorzichtigste scenario groeit de totale omzet in de bouw van 54 miljard euro in 2012 tot 59,2 miljard euro in 2020. In het meest optimistische scenario stijgt de omzet naar 66,4 miljard. Zelfs de woningbouw zal uit de huidige dip komen, voorspelt het EIB. Per jaar komen er circa 55.000 huishoudens bij, terwijl er per saldo nieuwbouw minus sloop slechts 35.000 woningen aan de totale voorraad worden toegevoegd. De vraag cumuleert door echtscheidingen en jongeren die het ouderlijk huis verlaten. Jongeren kunnen niet eeuwig bij hun ouders blijven wonen. Btw-verhoging maakt nieuwbouwwoningen fors duurder Nieuwbouwwoningen worden door overheidsbeleid uit de markt geprijsd. In oktober gaat de btw van 19 naar 21 procent. Op een woning van 250.000 euro scheelt dat 5.000 euro. Elsevier Remko Nods 2
Eind juni werd duidelijk dat de tijdelijke verlaging van de overdrachtsbelasting van 6 naar 2 procent niet wordt teruggedraaid. Dat maakt een bestaande woning van 250.000 euro juist 10.000 euro goedkoper. Bestaande woningen concurreren daardoor sterker met nieuwbouwwoningen. De markt voor nieuwbouw, die toch al onder druk staat, krijgt het daardoor nog moeilijker. Een oplossing zou gevonden kunnen worden door de grondprijzen van nieuwbouw te verlagen. Maar gemeenten hebben de opbrengsten van de uitgifte van bouwkavels nodig om de begroting sluitend te krijgen. Ze zijn daardoor geneigd om vast te houden aan hoge grondprijzen. Ook projectontwikkelaars waarderen hun grondbezit liever niet af. Elsevier Remko Nods 3
Sinds 2007 genereert emedia leads via e-bulletins. Hierdoor zijn wij expert op het gebied van e-mail marketing, content marketing en leadgeneratie. Wilt u leads genereren met uw whitepapers, artikelen, e-books of andere kennisdocumenten? Via een campagne bij emedia bereikt u altijd uw doelgroep. Inmiddels versturen wij meer dan 40 e-bulletins naar ruim 500.000 beslissers en beïnvloeders in 13 verschillende branches. Neem vrijblijvend contact met ons op en wij vertellen u graag over onze mogelijkheden. emedia Radarweg 29 1043 NX Amsterdam 020-5159385 info@emedia.nl