InfoRio: development of Personal Real Time Travelers Information for Public Transport

InfoRio: development of Personal Real Time Travelers Information for Public Transport

Colophon: Warner Vonk (W@warnervonk.nl) Eric van Berkum: E.C.vanberkum@ctw.utwente.nl Principal : Transumo & consortium InfoRio Title report : InfoRio: Development of a personal Real Time Travel Information system Version : Final (28/10/2009) Concept 2 (12/09/2009) Concept 1 (30/12/2008) Author : Eric van Berkum, Rob Hulleman, Milena Bodmer, Warner Vonk Data : 28/10/2009 Niets uit dit rapport mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt worden in enige vorm of op enige wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de auteurs, noch mag het zonder een dergelijke toestemming worden gebruikt voor enig ander werk dan waarvoor het is vervaardigd.

Index Samenvatting... 3 Summary... 4 1 Introductie... 6 1.1.1 probleem dat het project aanpakt... 6 1.1.2 Doel van het project... 6 1.1.3 Resultaten... 7 2 Onderzoeksopzet/aanpak... 8 2.1.1 Gevolgde werkwijze/aanpak... 8 2.1.2 Samenstelling van het consortium en taakverdeling... 8 2.1.3 Verloop projectuitvoering?... 9 2.1.4 Samenwerking projecten binnen thema, andere Transumo-projecten, andere BSIK-programma s?... 9 2.1.5 Gehanteerde wetenschappelijke methodologie...10 2.1.6 Afwijkingen...10 3 Resultaten en effecten... 11 3.1.1 concrete resultaten eindproducten-...11 3.1.2 Nieuwe inzichten en leerervaringen...14 3.1.3 Bereiken oorspronkelijk beoogde resultaat...14 3.1.4 Wijzigingen in samenstelling van de projectorganisatie 16 3.1.5 Samenwerking binnen het consortium...16 3.1.6 Opgetreden wijzigingen in de standpunten van projectparticipanten ( lessons learned op projectniveau)?...16 3.1.7 Transitiecompetenties aanwezig om het project succesvol af te sluiten....16 3.1.8 Inhoudelijk profijt (t.a.v. transitie- en duurzaamheid) profijt gehad van de verbinding met andere Transumoprojecten?...16 3.1.9 Bijdrage aan de internationale kennisontwikkeling?...17 3.1.10 Implementatie van innovatie op grotere schaal/ opschaling...17 3.1.11 Verwachte effecten na implementatie op landelijke schaal 17 3.1.12 Conclusies...17 4 Verankering en doorwerking... 18 1_ InfoRio project report_final 1

4.1.1 Communicatie en kennisverspreiding rondom het project 18 4.1.2 Afwijkingen t.o.v. de oorspronkelijke opzet van communicatie en kennisverspreiding...18 4.1.3 Verankering ontwikkelde kennis...19 4.1.4 In hoeverre zijn resultaten van het project te vermarkten?...19 4.1.5 Aanbevelingen voor vervolgonderzoek...19 5 Projectsucces... 20 5.1.1 Bijdrage aan de thema- en programmadoelstellingen? 20 5.1.2 Project geslaagd of niet...20 5.1.3 Belangrijkste oorzaken voor succes...20 5.1.4 Trots op welke resultaten...20 5.1.5 Rol van Transumo voor het project...21 5.1.6 Toegevoegde waarde van Transumo voor het project geweest?...21 5.1.7 Betekenis van Transumo voor totstandkoming en samenstelling van consortium...21 6 Trefwoorden... 22 7 Literatuurverwijzing... 22 1_ InfoRio project report_final 2

Samenvatting Het InfoRio onderzoeksproject richt zich op de realisatie van pull maatregelen om de kwaliteit van openbaar vervoer in stedelijke gebieden te verbeteren door het gebruik van een dynamisch actueel reistijd (Real Time Travel Information - RTTI) concept voor het openbaar vervoer. Dit onderzoek is gebaseerd op een literatuurstudie over de invloed van informatiesystemen op het reiskeuze gedrag van reizigers en is erop gericht om keuze reizigers die zouden kunnen overstappen van de bus naar de auto of een andere modaliteit met lage (individuele) bezettingsgraad, als klant te behouden voor het bus systeem. Om de kwaliteit van het openbaar vervoer te verbeteren, zowel van unials multimodaal vervoer, is het van belang de gehele reis beleving van de reiziger in ogenschouw te nemen. Hiertoe zal dus gedacht moeten worden aan voor- en natransport, wachttijd, instap, overstap en de eigenlijke rit beleving. Het verstrekken van een goede toegankelijkheid, gemakkelijke transfers op knooppunten, betrouwbare dienstverlening en informatie over de beschikbaarheid van de openbaar vervoersdienst dienst dragen hier aan bij. Het InfoRio concept is gericht op de Braziliaanse keuzereiziger en in de toekomst ook op de Nederlandse keuzereiziger van openbaar vervoer. Het concept werkt als volgt. Om informatie over openbaar vervoer services te ontvangen kan de klant zich registreren via Internet of door het sturen van een SMS naar een short code nummer. Een paar minuten voordat hij zijn reis start, ontvangt de klant een SMS die hem informeert over het actueel verwachte tijdstip van aankomst van zijn bus op zijn bushalte. De voornaamste voordelen van InfoRio voor de klant zijn de ontvangst van persoonlijke informatie over het exacte aankomsttijdstip van zijn OV dienst en een "deur tot deur" ervaring, omdat hij de SMS ontvangt op zijn herkomst en niet pas bij de bushalte. Bovendien wordt de wachttijd bij de bushalte geminimaliseerd. De klant hoeft niet voor de service te betalen, noch in geld, noch in inspanning. Voor de OV exploitant is InfoRio interessant omdat het hem een instrument levert om Customer Relationship Marketing in te voeren waarmee hij meer winstgevende diensten aan zijn klanten kan leveren. Bovendien krijgt hij een extra instrument (informatie) in handen waarmee het belang van frequentie afneemt en de instrumenten prijs en kwaliteit juist beter benut kunnen worden doordat de OV exploitant hierover kan communiceren. Door het gebrek aan informatie over de tijdstoegankelijkheid van de eerste klas bus en tweede klas bus pakt de klant de eerste bus die langs komt en niet die bus die het beste aansluit bij zijn keuze. 1_ InfoRio project report_final 3

De belangrijkste resultaten van dit project zijn: Inzicht in mogelijkheden om reistijd te voorspellen en ontwikkelen van reistijd voorspel algoritme op basis van online GPS reisinformatie van bussen die dezelfde bus lijn door een stad rijden. Ontwikkeling van een software waarmee de reistijd online voorspeld kan worden. Inzicht in vraag van klanten naar toepassing en gebruik van een Persoonlijk RTTI systeem waarmee de klant zich kan opgeven voor de service en hier gebruik van kan maken. Dit moet resulteren in enerzijds een methode voor het vaststellen / schatten van de vraag voor PRTTI en anderzijds een methode voor het implementeren van het systeem bij verschillende Openbaar vervoersbedrijven. Ontwikkelen van een Customer Relationship Management (CRM) interface waarmee een pilot project uitgevoerd kan worden waarbij de klant zich zowel via Internet als via mobiel kan opgeven voor het RTTI systeem. Ontwikkeling van een businessmodel en functionele beschrijving van een Openbaar Vervoer SMS reisinformatie en aanbevelingen voor een pilot project. Internationale samenwerking tussen de Universiteit van Twente en de Federale Universiteit van Rio de Janeiro. Dit heeft geresulteerd in een samenwerkingsverdrag. Summary The research project will focus on pull measures by the attainment of a sufficiently high standard of public transport in urban areas through the use of a Personal Real Time Travel Information (PRTTI) concept for public transport, InfoRio. The InfoRio project develops an information system and takes into account the customers travel choice behavior, focusing on the choice travelers that might switch from the bus to the car or any other low occupancy vehicle, aiming to retain these customers in the bus-system. In order to improve the quality of the transport service of both uni and multimodal transport- the whole travel experience from the access, egress & transfer- wait, ride episode and the total trip impression. This means providing accessibility, easy transfers at transit nodes, certainty and the information on availability of PT service. InfoRio works as follows: In order to receive information on PT services the customer must register via internet or by sending an SMS. A few minutes before his trip he will receive a SMS informing him the dynamically estimated time of arrival of his bus service at his bus stop. Principal theoretical benefits of InfoRio for the customer are the reception of personal information on exact time of PT service availability, a door to door experience since he will receive the SMS at his origin and not only at the bus stop and the free will minimize waiting time at the bus stop. The customer has no need to pay for the service nor in money nor in effort. For 1_ InfoRio project report_final 4

the PT operator InfoRio is interesting since it offers a tool to implement Relationship Marketing enabling him to render more profitable services to its customers and the importance of frequency and price as the most important attributes for service choice diminishes. Principal results of this project are: Development of algorithm to predict real time travel time based on online information collected with GPS on buses that drive the same route through a city. This prediction is made to offer a dynamical estimated actual time of arrival of a bus at a bus stop. Development of a software that predicts the travel time Insight in the customer demand for application and use of a Real Time Travel time Information (RTTI) system; a methodology to estimate the demand for RTTI and a method to implement the system for public transport companies. A Customer Relationship Management (CRM) interface that enables customers to access the RTII system via internet or via cell phone during a pilot project. Development of a business model for the collection, processing and distribution of RTTI. International cooperation between the University of Twente and the Federal University of Rio de Janeiro. This has resulted in a cooperation agreement. 1_ InfoRio project report_final 5

1 Introductie 1.1.1 probleem dat het project aanpakt Zandee & Hulleman (2008) geven aan dat tegenwoordig meer dan 50 procent van de wereldbevolking woont in steden. Dit aantal groeit nog steeds. Ook het gebruik van de eigen auto als vervoermiddel groeit. Beide trends zijn een bedreiging voor de kwaliteit van het leven en de milieuimpact is enorm, zowel lokaal (geluid, luchtkwaliteit) als globaal (de uitstoot van broeikasgassen). Bovendien zullen de transportkosten stijgen wanneer de auto meer gaat overheersen in stedelijke gebieden. Volgens Bannister (2005) is het gevoerde conventionele beleid van verkeer en vervoer planning zowel in OESO als niet-oeso landen niet duurzaam. Zandee & Hulleman (2008) tonen de interactie en de vicieuze cirkel van negatieve stedelijke ontwikkeling en dan vooral de effecten in termen van afnemende stedelijke kwaliteit van het leven. Een nieuwe, duurzame ontwikkeling is nodig, er is echter niet één oplossing voor het probleem. De belangrijkste ingrediënten zijn stedenbouw, beperking van het autogebruik en het stimuleren van het gebruik van het openbaar vervoer en actieve transport modaliteiten zoals fietsen en lopen. Dit onderzoek zal zich richten op pull maatregelen door het verbeteren van de kwaliteit van openbaar vervoer in stedelijke gebieden door het gebruik van een dynamisch actuele reistijd (Real Time Travel Information - RTTI) concept voor het openbaar vervoer, InfoRio. Dit onderzoek omvat een literatuurstudie over de invloed van informatiesystemen op het reiskeuze gedrag van reizigers en het onderzoek is erop gericht om keuze reizigers die zouden kunnen overstappen van de bus naar de auto of een ander modaliteit met lage (individuele) bezettingsgraad, als klant te behouden voor het bus systeem. Om de kwaliteit van het openbaar vervoer te verbeteren, zowel van unials multimodaal vervoer, is het van belang de gehele reis beleving van de reiziger in ogenschouw te nemen. Hiertoe zal dus gedacht moeten worden aan voor- en natransport, wachttijd en transfer en de eigenlijke rit beleving. Het verstrekken van een goede toegankelijkheid, eenvoudige transfers op knooppunten, betrouwbare dienstverlening en informatie over de beschikbaarheid van de openbaar vervoersdienst dienst dragen hier aan bij. 1.1.2 Doel van het project Het doel van het project is het op een winstgevende manier, of kosten neutraal, dynamische reistijd aan bus of OV passagiers verstrekken, waarbij niet wordt uitgegaan van statische reisinfo waarbij slechts de vertraging wordt doorgegeven. 1_ InfoRio project report_final 6

Hiervoor zal het noodzakelijk zijn om enerszijds de reistijd in stedelijk gebied betrouwbaar te kunnen voorspellen tevens in geval van incidenten- en anderszijds een financiering en individuele gebruikersmethode ontwikkeld moeten worden zodat de eindgebruiker (bus passagier) een minimale kosten en tijdsinspanning moet leveren om dynamische reistijd te ontvangen. Uiteindelijk zal de reiziger op verschillende wijzen over de reistijd voorspelling moeten kunnen beschikken. In eerste instantie via SMS maar later ook via displays en videowalls op locaties waar veel mensen passeren. Het project beoogt hiermee de kwaliteit van openbaar vervoer te verbeteren zodat openbaar vervoer een reëel alternatief wordt voor de auto. 1.1.3 Resultaten Inzicht in mogelijkheden om reistijd te voorspellen en ontwikkelen van reistijd voorspel algoritme op basis van online GPS reisinformatie van bussen die dezelfde bus lijn door een stad rijden. Ontwikkeling van een software waarmee de reistijd online voorspeld kan worden. Inzicht in vraag van klanten naar toepassing en gebruik van een Persoonlijk RTTI systeem waarmee de klant zich kan opgeven voor de service en hier gebruik van kan maken. Dit moet resulteren in enerzijds een methode voor het vaststellen / schatten van de vraag voor PRTTI en anderzijds een methode voor het implementeren van het systeem bij verschillende Openbaar vervoersbedrijven. Ontwikkelen van een Customer Relationship Management (CRM) interface waarmee een pilot project uitgevoerd kan worden waarbij de klant zich zowel via Internet als via mobiel kan opgeven voor het RTTI systeem. Ontwikkeling van een businessmodel en functionele beschrijving van een Openbaar Vervoer SMS reisinformatie en aanbevelingen voor een pilot project. Internationale samenwerking tussen de Universiteit van Twente en de Federale Universiteit van Rio de Janeiro. Dit heeft geresulteerd in een samenwerkingsverdrag. 1_ InfoRio project report_final 7

2 Onderzoeksopzet/aanpak 2.1.1 Gevolgde werkwijze/aanpak Combinatie van enerzijds onderzoek dat getrokken wordt door universiteiten met ondersteuning van praktijk deelnemers en anderzijds de doelstelling en de wil om de onderzoeksresultaten direct in de praktijk toe te passen en/of deze in een verkoopbaar product / service te ontwikkelen. Deze aanpak verhoogt in de ogen van de deelnemers de kans op het behalen van innovaties. Praktijk partijen hebben een bijdrage geleverd aan onderzoek waar anders geen geld/tijd voor zijn geweest. De Onderzoekspartners hebben veel energie gehaald uit de concrete toepassingsmogelijkheden van het onderzoek en de directe feedback over het nut en de noodzaak van de kennis en het onderzoek. 2.1.2 Samenstelling van het consortium en taakverdeling Het project is opgedeeld in functionele producten toegepast door lokale teams op lokale cases in Nederland (NL) en Brazilië (BR), waarbij IFluxo zorg heeft gedragen voor de kennisoverdracht. Functionele opdeling: ETA voorspel software: o Ontwikkeling reistijd voorspel algoritmes o Ontwikkeling software CRM interfaces: o Ontwikkeling marktonderzoek en testen van vraag eindgebruikers (potentiële reizigers van openbaar vervoer); o Ontwikkeling CRM interfaces CRM 1: SMS request CRM 2: website request. Implementatie traject o Bij klanten (eindgebruikers) o Bij busoperators o Bij financiers UT EB Eric van Berkum (NL) TTh Tom Thomas en student assistenten WV Warner Vonk (NL) Almelo RH Rob Hulleman (Nl) UFRJ& Setrerj MB Milena Bodmer (BR) MCB Marcio Coelho Barbosa (BR) IFluxo WV Warner Vonk (BR) RH Rob Hulleman (BR) Bendrix AA Andre Armas (BR) BP Bruno Pereira (BR) MS Michel Souza (BR) Rapido RF Ronner Fonseca (BR) Macaense SH Sergio Hubner (BR) G Managers (BR) 1_ InfoRio project report_final 8

Organisatie & verantwoordelijkheden Function Consortium partner Name Overall Coordinator UT EB (NL) Support coordinator IFluxo WV & RH (BR) ETA reistijd voorspel algoritme analyse UT TTh (NL) ETA CRM Implementa tie ETA reistijd voorspel algoritmetoepassing Gemeente Almelo IFluxo & Rapido Macaense RH (NL) WV, RF (BR) ETA Reistijd voorspel software Bendrix MS, AA (BR) CRM interfaces: PhD klant onderzoek en markt analyse voor RTTI systeem. UT UFRJ & SETRERJ WV, EB, HB (NL) MB, McB (BR) CRM interface ontwikkeling UT/Gemeente RH (NL) Almelo: outsource MaxiMedia Bendrix AA (BR) Implementation with bus operators Almelo RH (NL) IFluxo / Setrerj WV,MCB (BR) Implementation for financial resources Almelo RH (NL) IFluxo / Bendrix WV/AA (BR) Implementation with customers UFRJ/ Bendrix MB/ AA/ BP (BR) 2.1.3 Verloop projectuitvoering? De projectuitvoering is uitgevoerd door de bovengenoemde sub-onderdelen als project uit te voeren maar de samenhang niet te vergeten. Wat sterk bemerkt is, is dat de betrokkenheid van de marktpartijen, zoals Bendrix en Rapido Macaense zeer direct gerelateerd is aan een korte termijn verwachting op return on investment. Dit resulteerde erin dat deze partijen zich minder inzetten op momenten dat resultaten verder weg leken. Daardoor is ook de betrokkenheid van de universiteiten, gemeente Almelo en Setrerj van groot belang geweest om extra support te geven op dit soort kritieke momenten, waardoor het project of één van de subprojecten weer een stap kon zetten en er weer credits zijn voor vervolgstappen waardoor ook de marktpartijen weer meer bij het project betrokken raakten. 2.1.4 Samenwerking projecten binnen thema, andere Transumoprojecten, andere BSIK-programma s? Het project heeft voornamelijk samengewerkt met het ATMA moederproject door enerszijds de directe betrokkenheid van een aantal van de ATMA consortium partners en anderzijds per trimester een meeting met een aantal representanten van dit consortium partners. 1_ InfoRio project report_final 9

2.1.5 Gehanteerde wetenschappelijke methodologie Literatuur studies. Expert interviews Surveys en focus group researches Workshop methodologie gebaseerd op rapid assesment technieken voor het verkrijgen van committment van de consortium partners, het managen van de verwachtingen en ter versnelling van het implementatie proces van de resultaten. 2.1.6 Afwijkingen Analyseer de afwijkingen die gedurende het project zijn opgetreden t.o.v. de oorspronkelijke opzet van de projectuitvoering: (a) welke afwijkingen? (b) waarom zijn deze ontstaan? (c) welke acties tot bijsturing zijn ondernomen? (d) wat zijn de consequenties geweest voor de projectresultaten? De resultaten en afwijkingen hebben vooral betrekking op de planning en worden per subproject besproken. ETA voorspelling algoritmes en software: in de oorspronkelijke planning was het de bedoeling dat wat zowel in Nederland als in Brazilië bemerkt is dat commerciële busoperators zeer veel angst heeft bij het vrijgeven van GPS data en met het naar buiten treden met nieuwe projecten. Zowel in Nederland als in Brazilië resulteerde dit erin dat de data 6-8 maanden later beschikbaar kwam dan oorspronkelijk gepland. In Brazilië heeft de bus operator die aanvankelijk zou meewerken in het consortium afgezegd vanwege de aanzienlijke inspanning en is een andere operator bereid gevonden te participeren. Nadat de daadwerkelijk reistijd data beschikbaar is gekomen is het ontwikkelingsproces van zowel algoritmes als software in een stroomversnelling gekomen. Het testen van de Estimated Time of Arrival (ETA) voorspel software staat gepland in Oktober. De Customer Relationship Management (CRM) interface was reeds in een vroeg stadium gereed maar het oorspronkelijk geplande onderzoek met reizigers van de busoperator heeft nog geen doorgang gehad omdat de busoperator hier pas zijn medewerking aan wilde verlenen nadat zowel de ETA voorspel software als de CRM software getest zijn. Derhalve is het marktonderzoek met potentiële gebruikers uitgevoerd onder medewerkers van een participerend bedrijf en onder een gebruikersgroep van Setrerj. Dit alles resulteert erin dat de uitvoering van het pilot project waarin de toepassing van het InfoRio systeem wordt getest een vertraging op heeft gelopen van vier maanden en als integraal systeem in December 2009 en Januari en Februari 2010 getest zal worden. 1_ InfoRio project report_final 10

3 Resultaten en effecten 3.1.1 concrete resultaten eindproducten- (a) welke nieuwe producten (M12) De ETA voorspel software is klaar voor de uitvoering van een pilot project en wacht op vrijgave van online data in Macae (Rio de Janeiro); (M12) Customer Relationship Management (CRM) interface waarmee een pilot project uitgevoerd kan worden waarbij de klant zich zowel via internet als via mobiel kan opgeven voor het PRTTI systeem. Dit systeem is toegankelijk via www.busms.com. En bruikbaar voor een test met 50 proefpersonen. (b) welke nieuwe tools/instrumenten, (W1, M7a & M7b, M12, K7) een methode voor het vaststellen / inschatten van de vraag voor RTTI en anderszijds een methode voor het implementeren van het systeem bij verschillende Openbaar vervoersbedrijven. Vastgelegd en beschreven in BsC rapport van Guido Nijenhuis en in rapport InfoRio Implementatie. (K1a), Website www.busms.com. (M12) Kader om inzicht te krijgen in de interesse van marketing en reclame bedrijven voor BuSMS in rapport InfoRio implementatie (M12): Kader om inzicht te krijgen in de interesse van commerciële bus bedrijven in rapport InfoRio Implementatie (d) welke nieuwe netwerken, (W4) Memorandum of understanding for academische samenwerking tussen faculteit van Construerende Technische Wetenschappen (CTW) van de UT en het Transport Engineering Program van COPPE / UFRJ (MsC engineering instituut van Federale Universiteit van Rio de Janeiro). (W5) intensieve samenwerking met Milena Bodmer en Romûlo Orrico Filho, beiden professoren van de vakgroep Public Transport van het Transport Engineering Program van COPPE. Beiden autoriteit op het vakgebied Public Transport. (M1): Samenwerking tussen Toegepaste Communicatie Wetenschappen van UT en Vakgroep Verkeer, Vervoer & Ruimte van de UT. (M3): IFluxo & Bendrix zijn verder bezig om de kennis te valoriseren door een levensvatbare Product Markt Combinatie te ontwikkelen, waarbij IFluxo haar kennis en ervaring van Reisinformatie voor openbaar vervoer inbrengt en Bendrix haar kennis van direct marketing en infrastructuur voor operatie van direct marketing en call center inbrengt. 1_ InfoRio project report_final 11

(e) welke nieuwe competenties, (M4) InfoRio-een gepersonaliseerde informatie-concept voor openbaar vervoer is gericht op de Braziliaanse klant. Om informatie over openbaar vervoer services te ontvangen kan de klant zich registreren via internet of door het sturen van een SMS naar een short code nummer. Een paar minuten voordat hij zijn reis start ontvangt de klant een sms die hem informeert over het actueel verwachte tijdstip van aankomst van zijn bus op zijn bushalte. Voornaamste theoretische voordelen van InfoRio voor de klant zijn de ontvangst van persoonlijke informatie over het exacte tijdstip van beschikbaarheid van de OV dienst, een "deur tot deur" ervaring, omdat hij de SMS ontvangt op zijn herkomst en niet pas bij de bushalte wanneer de klant reeds onderweg is - en bovendien wordt de wachttijd bij de bushalte geminimaliseerd. De klant hoeft niet voor de service te betalen, noch in geld, noch in inspanning. Voor de OV exploitant is InfoRio interessant omdat het hem een istrument levert om Relationship Marketing in te voeren waarmee hij meer winstgevende diensten aan zijn klanten kan leveren. Bovendien krijgt hij een extra instrument (informatie) in handen waarmee het belang van frequentie afneemt en de instrumenten prijs en kwaliteit juist beter benut kunnen worden doordat de OV exploitant hierover kan communiceren. In de huidige situatie speelt vaak het rode en blauwe bussen probleem waarbij de klant door het gebrek aan informatie over de tijdstoegankelijkheid van de rode eerste klas bus en blauwe tweede klas bus de eerste bus pakt die langs komt en niet die bus die het beste aansluit bij zijn keuze. (M5) onderzoek van busdata uit zowel Twente als Macae (Rio de Janeiro) heeft de mogelijkheden voor het voorspellen van reisinfo aangetoond maar er is nog geen betrouwbaar reistijd voorspel algoritme. Verdere ontwikkeling van reistijd voorspel algoritme is nodig. Over de vergaarde kennis wordt nog een wetenschappelijk artikel geschreven maar dat valt buiten de Transumo rapportage periode. (M5, W1& k7) Kader om inzicht te krijgen in mogelijke incidenten (recurrente en niet recurrente) tijdens bus ritten. De impact van de incidenten op de ETA voorspelling is gekwalificeerd. Vastgelegd en beschreven in BsC rapport van Giel Haarsman en en in rapport InfoRio Implementatie. (W1 & M6): eerste jaar en kwalificatie van Phd onderzoek naar implementatie en gebruik van een Persoonlijk RTTI systeem voor Openbaar vervoer. In Maart 2010 volgt de kwalificatie van het Phd onderzoeksvoorstel van Warner Vonk. (W2): artikel gepresenteerd tijdens de Thredbo XI conferentie (11th CONFERENCE ON COMPETITION AND OWNERSHIP IN LAND AND PASSENGER TRANSPORT- Delft University of Technology). Het artikel toont het potentieel aan van het InfoRio concept en de mogelijkheden om de concurrentiekracht van het OV te vergroten. 1_ InfoRio project report_final 12

Het onderzoek is gebaseerd op een literatuurstudie over de invloed van informatiesystemen op het reiskeuze gedrag van reizigers en het onderzoek is erop gericht om keuze reizigers die zouden kunnen overstappen van de bus naar de auto of een ander modaliteit met lage (individuele) bezettingsgraad, als klant te behouden voor het bus systeem. W2: samenvatting artikels naar World Congress for Transport Research 2010 in Lisabon met titels: o Inforio, focusgroup sessies om potentieel voor persoonlijk RTTI concept voor Openbaar Vervoer te testen. o InfoRio RTTI concept. (f) overig, namelijk.. (W6 & M8) Toepassing vindt plaats in Macae (Rio de Janeiro) bus operator Rápido Macaense en bij gemeente Almelo en regio Twente waar reistijd data reeds zijn verzameld. In Macae gaat proef met klanten van December 2009 tot Feb 2010 plaatsvinden. Gemeente Almelo is van plan RTTI voor bus reizigers op haltes te gaan toepassen in 2010-2011. (k2) onderzoeksrapportage met resultaten van ETA prediction, CRM interface, het implementatie traject en de gebruikers involvement. K3: publicatie die moet uitkomen in OV-Magazine begin 2010. (K4) symposium over InfoRio: te houden in Maart 2010 in Almelo. (K7) vak Master vak public transport is mede tot stand gekomen door enthousiasme en gesprekken over OV die projectcoordinator heeft opgedaan tijdens dit project en werkbezoek aan Rio de Janeiro en Macae. 1_ InfoRio project report_final 13

3.1.2 Nieuwe inzichten en leerervaringen Het is mogelijk om reistijd in stedelijk gebied reistijd te voorspellen met de methodologie en de algoritmes. Het Business model is uitgewerkt en het RTTI systeem is gereed voor een pilot. Momenteel wordt uitgekeken naar een pilot. Het onderzoek naar het business model voor reisinformatie heeft uitgewezen dat het commercieel gebruik alleen dan succesvol wordt wanneer het systeem zo eenvoudig mogelijkvoor de gebruiker wordt gemaakt. Wanneer de exploitatie van een reizigers informatie systeem zo georganiseerd wordt dat er voor commerciële partijen financieële incentives zijn, gerelateerd aan het aantal gebruikers en de gebruikers tevredenheid, is de kans dat het systeem daadwerkelijk gebruikersvriendelijk geïmplementeerd wordt het grootst. Daarnaast is vastgesteld dat vooral het implementatietraject van de service per buslijn veel aandacht vergt omdat operators van busmaatschappijen nog sceptisch tegenover de mogelijkheden van het systeem staan. 3.1.3 Bereiken oorspronkelijk beoogde resultaat Het beoogde resultaat was een uitgevoerd en getest pilot project van 2 maanden met het PRTTI concept. Aan het einde van de looptijd van het project is de Factory Acceptance Tests (FAT test) uitgevoerd en staan we aan het begin van de Site Acceptance Test (SAT test) van het geïntegreerde systeem gedurende één maand. Vanaf eind December 2009 tot en met Februari 2010 zal een pilot project in Macae plaatshebben op buslijn T41 van Rapido Macaense. Het project onderkent dat voor steden in OECD en Non-OECD landen andere maatregelen genomen moeten worden (Bannister, 2005). In termen van People, Profit en Planet heeft het concept veel potentieel. In eerste instantie heeft kwalitatief onderzoek met potentiële en huidige OV reizigers aangetoond dat een aantal segmenten het InfoRio systeem graag zouden gebruiken om hen beter te informeren over hun OV trip en daardoor de wachttijd voor het OV vermindert en de kwaliteit verhoogd. Doordat het systeem voor People de kwaliteit verhoogd zullen meer reizigers tevreden zijn met OV en zullen minder keuze reizigers zich genoodzaakt voelen om uit te kijken naar een alternatief zoals de motor of de auto. Hierdoor zullen er op korte termijn minder privé voertuigen rondrijden wat positief is voor de Planet en voor de meerderheid van People omdat steden beter bereikbaar blijven. Voor busondernemingen draagt het systeem bij aan Profit omdat er een betere match gemaakt kan worden tussen vraag (klanten) en aanbod (stoelen). Het is nog niet mogelijk om een kwantitatieve inschatting van van de socio-economische impact in de staat Rio de Janeiro te maken. Wel is een eerste evalueringsschema opgesteld gebaseerd op een artikel van de IPEA (O custo de caos, 2009) en een boek van Bannister (2005). In de navolgende tabel is een kwalitatieve inschatting van de impact van het project op de 3 P s gemaakt. Eén van de verwachte resultaten van het 1_ InfoRio project report_final 14

vervolgproject is een kwantificering van de impact van het project op People, Profit en planet. People Planet Profit Direct effects Short term/long term ST LT ST LT ST LT Increase the quality of UPT Better match between demand and supply of UPT Waiting time reduction + ++ Increase the reliability of the system and thus reducing the stress of clients in UPT. + + Create a perception of a door to door trip. + + Increase the occupation of busses (vehicles) and thus increase the return on investment. + ++ + ++ Reduction of Ozon emission per passenger KM 0 + 0 + Reduction of CO 2 emission per passenger KM 0 + ++ +++ Reduction of urban space use required for the circulation of persons, expressed in # Pessoas transported per Vehicle-unit 0 ++ Creation of direct jobs + ++ + +++ Indirect effects Increase the quality of life + ++ Flexibilization of the existing road system and better use of existing infrastructure and urban space. + + 0 + Reduction of losses that are consequence of congestion and recution of productivity losses in the State of Rio de Janeiro. Additional productivity creation if the time lost in transit would be spent in production. + ++ + ++ Reduction of losses as consequence of Ozon emission 0 + 0 ++ 0 + Reduction of losses as consequence of CO 2 emission. 0 + 0 ++ 0 + Evaluation scheme impact project on Planet People Profit 1_ InfoRio project report_final 15

3.1.4 Wijzigingen in samenstelling van de projectorganisatie In de organisatie niet. Zoals gezegd heeft in Brazilië de dataleverancier die aanvankelijk zou meewerken in het consortium afgezegd vanwege de verwachte lange doorlooptijd en investering en het feit dat hij prioriteit wilde geven aan de verkoop en implamentatie van GPS monitoring systemen. Een andere operator is bereid gevonden te participeren in de ontwikkeling. Door de financiële crisis is het budget in Almelo teruggeschroefd waardoor de Almelose bijdrage lager was dan gepland. 3.1.5 Samenwerking binnen het consortium De lokale projectteams voerden de subprojecten uit en IFluxo bleef in Nederland via telefoon en internet op de hoogte van de voortgang en in Brazilie ook via persoonlijk contact. Eens in de twee weken was er overleg tussen de coördinatoren en gemiddeld eens in de vier maanden was er een voortgangsoverleg met de belangrijkste betrokkenen. 3.1.6 Opgetreden wijzigingen in de standpunten van projectparticipanten ( lessons learned op projectniveau)? Vooral het implementatietraject van de service per buslijn veel aandacht vergt en dat operators van busmaatschappijen nog sceptisch tegenover de mogelijkheden van het systeem staan. Het kost enige tijd voordat het management van busondernemingen overtuigd zijn van de mogelijkheden om reistijd te voorspellen. Braziliaanse partners van de universiteiten zijn zeer te spreken over het model over keuzegedrag van (Reijnders & Hagen, 2006) omdat dit veel beter verklaard waarom bepaalde mensen wel of geen openbaar vervoer gebruiken. 3.1.7 Transitiecompetenties aanwezig om het project succesvol af te sluiten. Het projectteam beschikte over voldoende transitiecompetenties, voornamelijk omdat de teamleden reeds enige jaren met duurzame mobiliteit betrokken zijn en de voornaamste kennis gebieden goed afgedekt waren dankzij expertise van de teamleden. Het niet behalen van het projectresultaat had minder te maken met de expertise gebieden als wel met het feit dat de ambities hoog waren en zijn en de incubatietijd van een dergelijk innovatief project idee lang is. Alle projectpartners gaan overigens door met de realisatie van het pilot project. 3.1.8 Inhoudelijk profijt (t.a.v. transitie- en duurzaamheid) profijt gehad van de verbinding met andere Transumo-projecten? Er is vooral kennis opgedaan uit het ATMA project. 1_ InfoRio project report_final 16

3.1.9 Bijdrage aan de internationale kennisontwikkeling? Paper publicated and presented in the Thredbo XI conference (11th CONFERENCE ON COMPETITION AND OWNERSHIP IN LAND AND PASSENGER TRANSPORT- Delft University of Technology). In juli 2010 worden de vervolgstappen van het InfoRio project gepresenteeed tijdens het WCTR congres in Lisabon. Intensieve samenwerking met Milena Bodmer en Romûlo Orrico Filho, beiden professoren van de vakgroep Public Transport van het Transport Engineering Program van COPPE. Beiden autoriteit op het vakgebied Public Transport. 3.1.10 Implementatie van innovatie op grotere schaal/ opschaling Er is een workshop methode ontwikkelt waarmee het systeem in de aanloopfase per buslijn geïmplementeerd kan worden in een intensieve doorlooptijd van 2 maanden. Wanneer het systeem beter bekend is kan deze doorlooptijd teruggebracht worden tot een niet intensieve doorlooptijd, omdat niet langer de medewerkers overtuigd hoeven te worden van het nut en de noodzaak van het systeem maar slechts nog de reistijd algoritmes gekalibreerd hoeven te worden. De kritieke factor blijft de verkoop en implementatie, en hiervoor zullen IFluxo en Bendrix gekwalificeerde projectmanagers moeten aannemen. 3.1.11 Verwachte effecten na implementatie op landelijke schaal (in termen van bereikbaarheid, veiligheid, sociaal, milieubelasting e.d.)? De impact van het systeem kan op dit moment nog niet gekwantificeerd worden maar gezien het feit dat er alleen in het metropolitane gebied van Rio de Janeiro dagelijks 10 miljoen verplaatsingen door 5 miljoen klanten met de bus worden gemaakt kan het systeem een bijdrage aan de wachttijd van veel mensen leveren en vervolgens ook een effect sorteren voor Planet en Profit. Ter vergelijking: de NS vervoert in Nederland één miljoen reizigers per dag. Het reizigersonderzoek (zie rapport implementatie InfoRIo) heeft aangetoond - nog niet significant overigens- dat 22% van de gebruikers potentiële klant is voor de service. Indien al deze mensen de service daadwerkelijk gaan gebruiken worden 1 miljoen klanten bereikt alleen in het metropolitane gebied van Rio de Janeiro. 3.1.12 Conclusies. Het is mogelijk om dynamische reistijd aan bus of OV passagiers verstrekken, waarbij niet wordt uitgegaan van statische reisinfo en slechts de vertraging wordt doorgegeven. Of dit op een winstgevende manier, of kosten neutraal kan is nog de vraag. Er zijn een aantal businessmodellen uitgewerkt maar de daadwerkelijke vraag of deze voldoen hangt af van de daadwerkelijke effecten van het systeem op eindgebruikers. Er is meer inzicht in mogelijkheden om reistijd te voorspellen op basis van online GPS reisinformatie van bussen die dezelfde (bus)lijn door een stad rijden en hiervoor zijn voorspel algoritmes ontwikkeld. 1_ InfoRio project report_final 17

Verder heeft literatuurstudie, interviews met experts en kwalitatief onderzoek aangetoond dat het systeem voorziet in een latente vraag van klanten naar toepassing en gebruik van een Persoonlijk RTTI systeem. Ook wordt de internationale samenwerking tussen de Universiteit van Twente en de Federale Universiteit van Rio de Janeiro als positief beoordeeld. Dit heeft geresulteerd in een samenwerkingsverdrag tussen de faculteiten van beide universiteiten. 4 Verankering en doorwerking 4.1.1 Communicatie en kennisverspreiding rondom het project onderscheid 1 e kring van direct betrokken projectdeelnemers, 2 e kring van projectdeelnemers binnen het thema, 3 e kring van overige Transumoparticipanten en 4 e kring van de wereld buiten Transumo )? 1 e kring: per mail telefoon en directe gesprekken. Het project was niet van die omvang dat dit niet meer mogelijk was. 2 e kring: via persoonlijke gesprekken door de overlappende personen. 3 e kring: via een symposium dat in Almelo wordt georganiseerd in Maart 2010; 4 e kring: o via symposium dat in Almelo in Almelo wordt georganiseerd in Maart 2010; o een artikel dat aan OV Magazine ter publicatie wordt aangeboden voorafgaand aan symposium in Almelo. o een internationaal artikel over het onderwerp dat op Thredbo 11 is gepresenteerd en artikelen die tijdens WCTR 2010 in Lisabon worden gepresenteerd. o Publicatie in tijdschrift van National Association of Public Transport (Revista de ANTP). 4.1.2 Afwijkingen t.o.v. de oorspronkelijke opzet van communicatie en kennisverspreiding (met toelichting: (a) waarom (b) welke acties tot bijsturing zijn ondernomen en (c) wat de consequenties zijn voor projectresultaten)? Het was oorspronkelijk de bedoeling om tijdens het internationale Thredbo 11 congres in Delft een halfdaags symposium te organiseren over InfoRio. Dit kon echter geen doorgang vinden omdat de organisatoren van Thredbo uiteindelijk vonden dat InfoRio niet binnen het thema paste. Daarop is besloten om begin Maart 2010 een mini-symposium in Almelo te organiseren over de resultaten van het project en een doorkijk naar de toekomstige mogelijkheden. Voor projectresultaten is het jammer dat er nu een kleinere groep internationale specialisten betrokken worden. Het 1_ InfoRio project report_final 18