ARJEN DE WEERD NUMMER ÉÉN, TWENTE MMS - MEDICAL MEASUREMENT SYSTEMS. Stef Blok (VVD) In de ban van de beurs: VAF Instruments één jaar na de brand

3PERIODIEK BRANCHEMAGAZINE FHI, FEDERATIE VAN TECHNOLOGIEBRANCHES JUNI 2010, JAARGANG 19 ARJEN DE WEERD MMS - MEDICAL MEASUREMENT SYSTEMS NUMMER ÉÉN, TWENTE Stef Blok (VVD) In de ban van de beurs: 16 22 30 wars van subsidiepotjes HET Instrument 2010 VAF Instruments één jaar na de brand

2 3 inhoud ARJen de WeeRd Heel goed mogelijk dat we op één staan. Twente hè... geen HeRen MeT sigaren THeo VAn TeYLingen 12 HAAgse BABBeL VVd-eR stef BLoK WiL schrappen 16 4 26 Led-TeCHnoLogie en de HoBBeLige Weg naar CoMModiTY-sTATus 34 TisPA MediCAL introduceert TeCHnoLogie VooR WeeFseLondeRzoeK op HeT instrument Periodieken Interview 4 Kort nieuws 8 Is er leven na FHI 12 Conjunctuur 15 Haagse Babbel 16 HET Instrument 2010 22 Industriële Elektronica 24 Industriële Automatisering 29 Laboratorium Technologie 33 Medische Technologie 36 Boekbespreking 40 Cartoon 41 Personalia 42 Agenda 42 Ledenkring 43 TeCHnoLogie- MAniFesT Kees Groeneveld redactioneel De timing is eigenlijk wel mooi. Als er straks, zo rond de vakantieperiode, getimmerd gaat worden aan een nieuw kabinet, dan heeft onze FHIvoorzitter precies een halfjaartje warm gelopen. Hij blijft vier jaar aan Vanaf januari hebben we gewerkt aan een nieuw FHI-technologiemanifest. Een manifest, volgens het woordenboek is dat een openlijke bekendmaking, verklaring. Ook even kijken naar de betekenis van het woord manifestatie. Verschijning, openbaarmaking. HET Instrument, straks in september, is zo n manifestatie. Dan en daar verschijnen alle producten en oplossingen van onze technologiebedrijven. Het verschijnsel technologiebranches wordt in die week ook weer manifest, openbaar. Dat is nodig, openbaar maken wat we doen, waar we voor staan. Je merkt het in verkiezingstijd, voortdurend in het publieke debat: technologie is een black box, voor nerds, zelfs bedreigend. Innovatie, daar kan iedereen over meepraten, maar alleen zolang het iets algemeens blijft, vernieuwing, change. Wie heet niet liever progressief, dynamisch dan conservatief, star? Het technologiemanifest van FHI komt eraan. Politici in Den Haag vragen er naar, zitten er op te wachten. Hoezo? Hebben wij die politici omgekocht en wachten ze nu op instructies? Zo werkt lobby echt niet en gelukkig maar. Niet de allergrootste branche, wel de meest cruciale Nee, de winst van de afgelopen jaren is dat een groeiend aantal mensen in Den Haag ziet en ervaart dat we goeie en bruikbare informatie, ervaring en visie hebben in te brengen, die onze economie en maatschappij verder helpen. Natuurlijk moet de inspanning die we daar als FHI voor plegen iets opleveren voor de leden, de aangesloten bedrijven. Maar die consistentie is evident. Als we zowel intern, binnen de branches, als naar buiten, naar politiek, bestuur en publiek, duidelijk maken dat we belangrijke bijdragen kunnen leveren, dan kan er ruimte komen om de bedrijven die samen die bijdragen moeten waarmaken, goed, beter te laten functioneren. Moeten we wel zelf aangeven waar we ruimte nodig hebben en hoe de overheid die ruimte kan creëren en in stand houden. Het gaat over arbeidsmarkt, industrie-, technologie- en wetenschapsbeleid, inkoopmacht, internationalisatie. Onze branches zijn niet de allergrootste van Nederland, maar in het huidige tijdsgewricht wel de meest cruciale.

4 5 Arjen de Weerd: Heel goed mogelijk dat we op één staan. Twente hè... kent ze wel, die anekdotes. Van studievrienden die samen op een zolderkamertje een bedrijfje starten. Niet U gehinderd door ervaring. Maar wel begiftigd met een enorme drive om iets neer te zetten. Het zijn de verhalen van Branson en Gates. Of ze allemaal op waarheid berusten? Wie zal het zeggen. Het verhaal van Arjen de Weerd en Jan Willem van der Wal van MMS in ieder geval wel. Hij gaat nog steeds ieder jaar naar het flatfeest. Net als in de jaren 80 toen hij nog aan de Universiteit Twente studeerde en het feest nog in zijn studentenflat werd gehouden. Het geeft aan hoe belangrijk die periode voor Arjen de Weerd is geweest. Met name het jaar waarin hij, na eerder drie studies voortijdig beëindigd te hebben, op het punt stond om zijn vierde studie dit keer informatica af te ronden en samen met studievriendje Jan Willem van der Wal een ingenieursbureautje oprichtte. Een tweemansbedrijfje dat later onder de naam Medical Measurement Systems zou uitgroeien tot marktleider op het gebied van diagnostische systemen voor urodynamica en gastro-enterologie. Klinkt als een jongensboek... Dat is het eigenlijk ook wel. Jan Willem en ik zijn met een zelfverzekerdheid die hoort bij opportunistische twintigers aan een avontuur begonnen dat nu alweer bijna dertig jaar duurt. En het gaat goed. Ondanks de crisis. We zitten in de mondiale top- 3. Kan best zijn dat we nu op één staan. Vorig jaar zijn we tegen de stroom in gegroeid. En zojuist hebben we het beste kwartaal ooit afgesloten. We mogen niet mopperen. Maar hoe hebben jullie het destijds als eager, maar obscuur tweemansbedrijfje voor elkaar gekregen? Alleen al om opgemerkt te worden door opdrachtgevers lijkt me een hels karwei. We hadden de tijd mee. Nu is zo ongeveer ieder elektronisch apparaat uitgerust met een micro-computer. Je mobieltje, je ipod, je wasmachine, je auto. Toen niet. We stonden aan de vooravond van het computertijdperk. En wij, de eerste lichting informatica-ingenieurs, stonden te trappelen om elektronica en software te combineren. En geavanceerde apparaten te maken die ertoe deden. Lijkt me evengoed lastig, een bedrijf starten terwijl je nog studeert. Dat viel wel mee. Ik had mijn afstudeeropdracht gekoppeld aan een door ons bedrijf ontwikkeld product. Eigenlijk was ik dus druk bezig met mijn studie. Speelden jullie toen al met het idee om je ooit te specialiseren? Nee hoor, over specialisatie dachten we nog helemaal niet na. We wilden alles, we konden alles. Of het nu om besturingssystemen, robotarmen of beveiligingsapparatuur ging, als we het idee hadden dat het aansloot bij onze ambitie om nieuwe, liefst baanbrekende dingen te ontwikkelen, dan pakten we het aan. Alles was een uitdaging, alles was leuk. Dat jullie je uiteindelijk toch gespecialiseerd hebben is dus toeval? In zekere zin wel. Stel je voor: we zitten in een bedrijfsverzamelgebouw en werken af en toe samen met een paar andere bedrijfjes die daar zitten. samen Komt er opeens via één van die bedrijfjes de vraag binnen van een importeur of wij een urodynamica apparaat kunnen ontwikkelen. Hij kreeg C.V. HeT BedRiJF Medical Measurement Systems b.v. (MMS) is wereldwijd één van de marktleiders in de ontwikkeling, productie en marketing van medisch diagnostische systemen voor de urodynamica en gastro-enterologie. Specialistische apparatuur en software voor het diagnosticeren van problemen met blaas, urine, prostaat, maag en darmen. Op het Enschedese hoofdkantoor worden alle producten ontworpen en getest aan de verschillende internationale veiligheidsrichtlijnen en kwaliteitsstandaarden. Een wereldwijd netwerk van distributeurs verzorgt de verkoop en service aan ziekenhuizen en privéklinieken. AAn HeT RoeR MMS is opgericht door Arjen de Weerd en Jan Willem van der Wal, algemeen directeur en opleidingsdirecteur. Beiden studeerden in de jaren 80 Informatica aan de TU Twente en richtten tijdens hun studie een ingenieursbedrijf op, de voorloper van MMS. MMS is sinds 1997 lid van de FHI-branche Medische Technologie. lees verder op pagina 6 door Paul van Nieuwenburg

6 7 namelijk regelmatig van zijn klanten het verzoek of de apparatuur die hij vanuit Amerika importeerde, aangepast kon worden aan hun specifieke wensen. Daar hadden die Amerikanen natuurlijk helemaal geen zin in Nederland is simpelweg een veel te kleine markt voor die jongens dus moest ie uit een ander vaatje tappen. Vandaar de vraag of wij het zouden kunnen... En? Na het verhaal aandachtig beluisterd en het apparaat grondig bestudeerd te hebben, waren voor ons onmiddellijk twee dingen duidelijk. Namelijk dat we geen idee hadden wat t precies was, maar dat we het wel konden maken. Volgens de gewenste specificaties. Geen probleem! En aldus geschiedde. Dat was onze introductie in de technisch medische sector. Betekende dat terug naar de collegebanken om de nodige medische kennis op te doen? Nou, dat ging redelijk vanzelf. Die importeur had namelijk een half medische achtergrond. Hij had jaren bij een farmaceutisch bedrijf gewerkt en wist dus van de hoed en de rand. Althans, op zijn gebied. Hoe dan ook, van hem hebben we in het begin erg veel opgestoken. Later, toen we meer gingen werken voor Academische Ziekenhuizen, waren het vooral artsen die ons bijspijkerden. En dan gaat het hard. En ik maar denken dat artsen altijd zo verschrikkelijk ons-kent-ons zijn. Niet de artsen waar wij mee te maken hadden. Integendeel, ze waren erg behulpzaam en gemotiveerd om ons alles uit te leggen wat we maar wilden weten. Trouwens, even voor alle duidelijkheid, ik weet inmiddels vrij veel van de medische aspecten die samenhangen met de inzet van onze apparatuur, maar ik ben geen arts, hè. Vraag me dus niet over behandelwijzen en dat soort dingen. Misschien dat Jan Willem je daar meer over kan vertellen. Hij zit er een stuk dieper in dan ik. Hij is de medische expert? Dat kun je wel zeggen. Hij geeft van tijd tot tijd zelfs lezingen aan artsen. Bijzonder, nietwaar? Vanuit de inhoudelijke rol die hij binnen ons bedrijf heeft, reist hij de hele wereld af en overlegt hij voortdurend met onze opdrachtgevers. En natuurlijk ook met ons distributeursnetwerk. Want vergis je niet, we zijn in zo n zestig landen actief. In de meeste hebben we distributeurs. In een paar, waaronder Duitsland en de VS, verkoopkantoren. En in al die landen bedienen jullie de top van de markt? Nee, dat is een misverstand. Wij zijn inderdaad erg sterk in het academische segment. Dat komt voort uit onze innovatieve mentaliteit. Dezelfde waar we ooit mee begonnen zijn. Alleen, die markt is te klein. Daarom ontwikkelen wij onze urodynamische en gastro-enterologische apparatuur vanuit basismodellen. Al naar gelang de wensen van een klant stemmen we het apparaat vervolgens af op zijn specificaties. Daardoor is het voor ons mogelijk om een renderende organisatie te runnen die ook het midden-segment kan bedienen. Schuilt daarin jullie kracht? Daarin en in het feit dat we zowel verkoop, ontwikkeling en productie onder één dak hebben, dat we een ijzersterk kwaliteitsimago hebben en dat we bekend staan als een betrouwbare partner die continuïteit biedt en loyaal is naar zijn klanten en distributeurs. En dat is niet onbelangrijk. Wat je namelijk nog weleens ziet is dat als het even niet goed gaat, bedrijven hun distributeurs er meteen uitgooien. Wij niet. Wij kijken altijd wat er mis ging en hoe we het samen kunnen verbeteren. Het resultaat daarvan is dat je het vertrouwen dat je schenkt ruimschoots terug krijgt. Voorbeeldje, tijdje terug was een concurrent van ons op oorlogspad en hard bezig om distributiepunten naar zich toe te trekken. Geen van onze distributeurs is gezwicht. Ze bleven allemaal loyaal aan ons. Is toch mooi, hè? Dat is de opbrengst van jarenlang samenwerken. En samen succes hebben. Die concurrentie, is die altijd zo hard? Die kan pittig zijn. We komen elkaar natuurlijk geregeld tegen op congressen of lezingen. We drinken dan ook wel eens een biertje, maar eenmaal terug op het honk is het toch wij tegen hen. Zo is het nu eenmaal. Kijk, de ontwikkeltijd van medischtechnische apparatuur neemt doorgaans veel tijd in beslag. Tien jaar is geen uitzondering. Voordat men er zeker van is dat een voorstel oké is, hebben er talloze mensen en commissies hun licht over laten schijnen. Op zich logisch, maar het geeft de concurrentie voldoende gelegenheid om de kunst ergens af te kijken. Om ideeën te jatten dus. Gebeurt ook. Maar ja, volgens mij is dat overal zo. Niet specifiek in onze branche. Om de concurrentie voor te zijn is het zaak om goed je klanten in de gaten te houden zodat je tijdig in staat bent om te innoveren en verbeteringen voor hen te ontwikkelen. Dat lukt ons nog steeds. We maken medische apparaten die, hoe je het ook wendt of keert, technisch handiger zijn dan die van onze concurrenten. Waar zit die concurrentie trouwens zoal? Eigenlijk overal. Meestal zijn het kleinere bedrijven. Ons formaat zeg maar. Vroeger zaten er ook grote jongens bij zoals Philips en Siemens, maar die zijn om de een of andere reden van het toneel verdwenen. De meeste concurrentie waar wij mee te maken hebben, zit in het buitenland, in grotere thuismarkten. Neem de VS, vijfenveertig procent van de wereldmarkt wordt daar omgezet. Is dus een erg belangrijke markt waarin we ons ook nadrukkelijker willen roeren, maar het is niet onze grootste markt. Dat heeft te maken met die lokale 'Tien jaar ontwikkeltijd geeft de concurrentie voldoende gelegenheid om de kunst af te kijken. Om ideeën te jatten dus.' concurrentie. Nee, Europa is nog steeds ons grootste afzetgebied. Daarnaast zijn we sterk vertegenwoordigd in het Verre Oosten. En er zijn natuurlijk markten waar we veel groeikansen bespeuren. Denk aan opkomende economieën als China, India en het Midden-Oosten. Uiteraard zijn er ook regio s waar we wel aanwezig zijn, maar die in ieder geval op dit moment zakelijk gezien wat minder interessant voor ons zijn. Zoals Latijns-Amerika. Of Afrika. Dat kan allerlei oorzaken hebben. Vaak een financiële in veel Afrikaanse landen is bijvoorbeeld röntgenapparatuur even wat urgenter dan urodynamische apparatuur maar soms ook een raciale. Er zijn nu eenmaal rassen waarbij problemen aan de urinewegen significant minder voorkomen. Klinkt misschien vreemd, maar is echt waar. Even terug naar het begin. Je collega Jan Willem heeft zich binnen MMS vooral ontwikkeld op medischtechnisch gebied. Wat doet de andere held uit het jongensboek? Die is nu algemeen directeur en houdt zich met name bezig met het op koers houden van MMS. Maar hij mist de techniek soms wel heel erg hoor... Over techniek gesproken, hoe zie jij wat dat betreft de toekomst van Nederland? Positief. Kijk naar MMS, wij zijn ondanks de crisis gegroeid. Dat is ons gelukt door creatief te zijn en de samenwerking met andere bedrijven op te zoeken. In Nederland en in het buitenland. Door samen te werken blijf je in staat om te innoveren. En blijft de kwaliteit van de maakindustrie in Nederland op een hoog peil. Wat ik wel als een bedreiging zie zijn bezuinigingen in het onderwijs. De overheid heeft zijn mond wel vol van de kenniseconomie, maar iedere keer als er weer een bezuiniging doorgedrukt wordt verliest zo n begrip meer en meer aan geloofwaardigheid. Je bent dus geen somber mens? Niet in het minst. Hier bij MMS loopt het lekker. We houden wel nauwgezet in de gaten dat dat ook zo blijft. We kijken dus goed naar de mogelijkheden van mensen en proberen hen op een plek te zetten die ze leuk vinden en waarop ze optimaal presteren. Mijn belangrijkste drijfveer is nog steeds het creëren van goede innovatieve producten. En toch ook dat we een steentje kunnen bijdragen aan de vooruitgang van de medische stand. Geld of status? Nee, dat zijn geen drijfveren. Zoals ik al zei, we doen internationaal mee in de top. Daar zijn we trots op, maar om nou voor die nummer één positie te gaan. Het is gebleken dat ik dat beter over kan laten aan die jongens hier om de hoek. Die elf in die rode shirts...

8 9 KoRT nieuws KoRT nieuws KoRT nieuws KoRT nieuws KoRT nieu Meer dan de helft van de FHI-leden die bekend is met de RAO maakt er gebruik van. In de RAO zijn minimum uitgangspunten opgenomen voor het formuleren van het arbeidsvoorwaardenbeleid voor bij FHI aangesloten ondernemingen. De FHI-HRM werkgroep, samengesteld uit ervaren HRM-professionals die FHI helpen haar leden handreikingen aan te bieden bij alle zaken die met Verkoop familiebedrijven stagneert De verkoop van familiebedrijven stagneert bovengemiddeld, concludeert het Centrum van het Familiebedrijf in een onderzoek. Het belangrijkste knelpunt is het financieren van de overdracht. Externe financiers zijn terughoudend als blijkt dat de directeurgrootaandeelhouder(s) (dga) zich na de transactie volledig zal (zullen) terugtrekken uit het bedrijf. Deze aankondiging alleen al maakt hen extra huiverig. Dit vertaalt zich in een weigering of ten minste in een hogere risico-opslag. Toch blijkt onder de respondenten maar eenenveertig procent van de terugtredende dga s bereid om bijvoorbeeld zelf financieel te blijven participeren in het over te dragen bedrijf. Daarnaast vinden financiers dat verkopende partijen vaak een weinig realistische inschatting maken van de feitelijke waarde van hun onderneming. De combinatie van overspannen verwachtingen en financiers die om extra garanties vragen, maakt dat de beoogde verkoop van familiebedrijven het afgelopen jaar verhoudingsgewijs vaker is afgeblazen dan die van andere bedrijven. Omdat de strategische noodzaak onveranderd aanwezig is, wordt bij het doorzetten van het economisch herstel de komende maanden een groot aanbod aan te koop staande familiebedrijven verwacht. Bron: Inzake uw zaken Raam Arbeidsvoorwaarden- Overeenkomst FHI herzien De RAO, Raam ArbeidsvoorwaardenOvereenkomst, van FHI wordt herzien. De herziening houdt in dat de RAO aangepast wordt overeenkomstig de huidige wet- en regelgeving. Zaken die veranderen zijn bijvoorbeeld de bedragen die jaarlijks worden geïndexeerd, vergoedingen en bedragen voor leaseauto s. Voor de (merendeels) niet-cao gebonden FHI-lidbedrijven heeft FHI de RAO opgezet die leden naar eigen inzicht kunnen gebruiken. personeelsmanagement te maken hebben, actualiseert periodiek de RAO. Zodra de herziening is doorgevoerd, is de nieuwe versie van RAO te vinden op de FHI-ledensite. Contact: Andreas Meijer, a.meijer@fhi.nl, (033) 465 75 07. www.fhi.nl/leden Meer aanvragen prepare2startexportsubsidie Het aantal aanvragen voor de prepare2start-subsidie groeit. Afgelopen jaar ontving de EVD, inmiddels onderdeel van Agentschap NL, 1.104 aanvragen waarvan er 1.090 konden worden goedgekeurd. Dat is ruim meer dan in 2008 waarin de EVD 916 aanvragen ontving. 53 procent van de aanvragers had in de twaalf maanden voorafgaand aan de aanvraag niet geëxporteerd. 82 procent van de aanvragen was afkomstig van nieuwe bedrijven. De subsidieregeling prepare2start heeft tot doel mkb-bedrijven die over geen of weinig exportervaring beschikken, te ondersteunen bij het betreden van een nieuwe of praktisch nieuwe buitenlandse markt. De ondersteuning bestaat uit advies en begeleiding bij het opstellen en uitvoeren van een internationaliseringsplan en een bijdrage in de kosten van een aantal in het plan genoemde activiteiten. FHI is uitvoerder van de prepare2start-regeling. FHI-bedrijven die gebruik willen maken van de regeling kunnen contact opnemen met exportconsulent Harry van de Pol, pol@vanbinnenuit.nl, 06 51217230 www.evd.nl/prepare2start Geen fi scale eenheid met buitenlandse dochter Nederlandse moedermaatschappijen kunnen geen fiscale eenheid vormen met Belgische dochtermaatschappijen. Dat besliste het Hof van Justitie (EG) eind februari. De uit-spraak blokkeert grensoverschrijdende verliesverrekening en fiscaal vriendelijke reorganisaties met buitenlandse dochtermaatschappijen. Voor ondernemers die activiteiten willen ontplooien in het buitenland is de grensoverschrijdende fiscale eenheid geen nieuwe mogelijkheid. Zij zijn aangewezen op traditionele structuren zoals een vaste inrichting, waarmee zij overigens effectief wel hetzelfde kunnen bereiken. Bron: BDO accent Eén site met alle exportinformatie Duitsland en Frankrijk Ondernemers met exportambities in Duitsland en Frankrijk kunnen vanaf nu op www.internationaalondernemen.nl/startwijs terecht voor alle relevante informatie, activiteiten, handelsbevorderende maatregelen en organisaties die hen op dit gebied verder kunnen helpen. Deze bundeling van gegevens maakt deel uit van het project Startwijs in Duitsland en Frankrijk, een initiatief waarmee MKB-Nederland, ABN AMRO Bank nv in samenwerking met het ministerie van Economische Zaken mkb-bedrijven wil stimuleren om in deze landen te ondernemen. De Duitse markt is thans goed voor 24,5 procent van de Nederlandse export, Frankrijk voor acht procent. Op www.internationaalondernemen.nl/startwijs zijn niet alleen activiteiten en is niet alleen uitgebreide informatie te vinden van NL EVD Internationaal, het exportagentschap van Economische Zaken, maar ook van handelsbevorderende organisaties zoals Fenedex, branche- en andere (ondernemers)organisaties. Van wet- en regelgeving tot sectorstudies, van exportmissies en beurzen tot ervaringsverhalen van collega-ondernemers. Bron: MKB-Nederland Belastingvoordeel in 2010 bij inbreng TBS-pand In 2010 bestaat de mogelijkheid om een pand dat een ondernemer verhuurt aan zijn of haar BV in te brengen in een vennootschap. De inbreng van het zogenoemde terbeschikkingstellingspand, TBS-pand, kan zonder inkomstenbelasting, mits de inbreng vóór 31 december 2010 heeft plaats gevonden. Als het pand al vóór 1 september 2009 verhuurd werd aan de BV, kan ook de overdrachtsbelasting achterwege blijven. Door het inbrengen van het TBS-pand verruilt de ondernemer een inkomstenbelastingclaim van maximaal 45,76 procent in een gecombineerde vennootschapsbelasting en aanmerkelijk belangclaim van 44,125 procent. De aanmerkelijke belangclaim van vijfentwintig procent kan langdurig worden uitgesteld. Bovendien kan veel gemakkelijker gebruik worden gemaakt van allerlei bedrijfsopvolgingsfaciliteiten. Inbreng van het TBS-pand in de vennootschap is daarom vaak voordelig. Wie snel is, kan de inbreng van het pand zelfs nog met terugwerkende kracht tot 1 januari 2010 laten plaatsvinden. Bron: BDO accent

10 11 Pensioenen nog steeds wereld vol valkuilen Ruim twee jaar na de invoering van de 'nieuwe' Pensioenwet is het nog steeds onrustig in pensioenland. Veel werkgevers en werknemers zijn ontevreden. Er is van alles onduidelijk en de informatievoorziening schiet vaak tekort. Een kleine bloemlezing van problemen en een paar oplossingsrichtingen. Waardeoverdracht bij middelloonregeling Het meest voorkomende probleem is waardeoverdracht. Werkgevers worden geconfronteerd met oude pensioenrechten die op basis van vier procent rekenrente zijn toegezegd. Bij waardeoverdracht gaat de nieuwe verzekeraar uit van een veel lagere rente. Dit leidt tot grote verschillen in het nadeel van de nieuwe werkgever, omdat hij dezelfde pensioenrechten moet garanderen. Er is geen wettelijke basis om dit te voorkomen. De werkgever en de werknemer zullen met elkaar in overleg moeten. Er is geen verplichte eigen bijdrage van de werknemer. Elke werknemer kan dus zelf beslissen of hij/zij wil bijsparen tot het wettelijk maximum. Opbouw beschikbare premie Bij beschikbare premie kunnen pensioenregelingen een onrechtvaardige opbouw kennen. Dit heeft veelal te maken met de keuze van de staffel. De staffel bij een beschikbare premie is een leeftijdsafhankelijke tabel waarin vastgelegd is hoeveel pensioenpremie maximaal mag worden betaald. Het Ministerie van Financiën heeft vier verschillende staffels gemaakt die vrij door de werkgever kunnen worden toegepast. Hierin schuilt het probleem. Welke staffel het beste bij een bedrijf past hangt af van enkele factoren. De meest gebruikte staffel is staffel II. De reden hiervoor is vrij eenvoudig. De werkgever kan het partneren wezenpensioen buiten deze staffel laten en apart laten berekenen. Dit betekent dat de premieopbouw in de staffel voor iedereen gelijk is. Bij staffel III moet het partneren wezenpensioen uit de beschikbare premie worden gehaald. Een werknemer die een partner en kinderen heeft, moet eerst een bedrag reserveren voor het partner- en wezenpensioen. Het bedrag dat dan overblijft, kan worden gebruikt voor het eigen ouderdomspensioen. Een werknemer die geen partner of kinderen heeft, kan dus alles voor zichzelf gebruiken en hierdoor een hoger ouderdomspensioen opbouwen. Hierdoor ontstaat dus een onrechtvaardige opbouw. Geen partnerpensioen Sommige werknemers willen geen partnerpensioen sluiten. Met de 'nieuwe' pensioenwet is dit eigenlijk geen optie voor de werkgever. Hij moet voor een werknemer die geen partnerpensioen wil, elk jaar opnieuw vragen of hij achter zijn beslissing staat. Als dit één jaar wordt vergeten en de werknemer komt te overlijden, dan wordt een rechtszaak door de werkgever verloren. De oplossing ligt in staffel II. Het partneren wezenpensioen wordt buiten de staffel om berekend en komt voor rekening van de werkgever. De werknemer heeft dan geen reden om dit te weigeren. De werkgever betaalt deze regeling voor honderd procent. Waar wel goed op gelet moet worden is de opbouw van het partner- en wezenpensioen. Bij wisseling van werkgever kan er een tekort aan partnerpensioen ontstaan op basis van de toekomstige dienstjaren. Als bij de vorige werkgever een partner- en wezenpensioen is toegekend op basis van een risicoverzekering, dan kunnen deze dienstjaren worden ingekocht bij de nieuwe werkgever. Opbouw eigen bijdrage Ook de opbouw van de eigen bijdrage kan voor problemen zorgen. Sommige werkgevers besluiten om honderd procent van de staffel toe te kennen. Hierna wordt de eigen bijdrage verrekend. Doorgaans komt vijftig procent tot tweederde voor rekening van de werkgever. Hier zit weer een ander probleem. De Commissie Gelijke Behandeling heeft bepaald dat de eigen bijdrage een vast percentage moet zijn van de pensioengrondslag. Voor de werkgever is dit buitengewoon ongunstig, omdat zijn bijdrage alleen maar toeneemt, naarmate de werknemer ouder wordt. Dit probleem kan eenvoudig worden opgelost; de werkgever zegt alleen zijn deel toe in de pensioenregeling. Er is geen verplichte eigen bijdrage van de werknemer. Elke werknemer kan dus zelf beslissen of hij/ zij wil bijsparen tot het wettelijk maximum. De meest voorkomende toezegging is vijftig procent van staffel II. Verplichtingen verzekeraars Met de invoering van de pensioenwet zijn er enkele verplichtingen voor de verzekeraars ontstaan. Één daarvan is het verstrekken van een Uniform Pensioen Overzicht (UPO). In het begin waren de verzekeraars veel te laat met de afgifte van de UPO s. Tussentijdse wijzigingen worden verwerkt in een mupo. Deze mupo s worden door de verzekeraar rechtstreeks naar de werknemer verzonden. De kopieën die naar de werkgever worden verzonden komen meestal later aan. Dit levert vaak onrustige situaties op. De verzekeraars moeten zaken echt nog wel wat beter afstemmen. Basisadvies is en blijft: bij onduidelijkheden altijd doorvragen, bij twijfel niet inhalen! HBR Branche Verzekeringen Contact: Roel van den Heuvel, (023) 526 07 68. Zo gezegd zo geschreven... If I have seen further, it is by standing on the shoulders of giants Isaac Newton, Engels natuurkundige, wiskundige, astronoom, natuurfilosoof, alchemist en theoloog in een brief aan collega Robert Hooke, 5 februari 1675 Het Nederlandse innovatiebeleid krijgt steeds meer vorm op de wijze waarop in België verbouwingen plaatsvinden: naast de keuken een bijkeuken en vervolgens nog een achterkeuken, daarboven steeds meer dakkapellen en niet te vergeten een duiventil of twee Professor Dany Jacobs in zijn rede bij de aanvaarding van het ambt van hoogleraar Industriële Ontwikkeling en Innovatiebeleid aan de Universiteit van Amsterdam, 19 maart 2009 Stel dat een klant aangeeft s ochtends eerst in bad te gaan, om daarna te ontbijten. Dan is de kans groot dat het IT-bedrijf een fornuis in de badkamer plaatst. Als de klant dan klaagt dat het niet handig is, luidt het antwoord dat het toch voldoet aan de requirements Jeroen Versteeg, CEO van IT-bedrijf Sogeti, in Automatisering Gids, 26 maart 2010 Niemand is tegen onderwijs, maar het onderwijs heeft te weinig vrienden Alexander Rinnooy Kan, voorzitter Sociaal Economische Raad, in NRC Handelsblad, 29 maart 2010 Het is te vergelijken met het afvuren van naalden aan beide zijden van de Atlantische Oceaan, om die halverwege op elkaar te laten botsen Steve Myers, directeur versnellers en technologie van CERN, in Nederlands Dagblad, 31 maart 2010 Mensen beseffen dat er meer is dan Suske en Wiske Hans Joustra, DGA van stripuitgeverij Oog en Blik in Het Financieele Dagblad, 14 april 2010

12 13 is er LeVen na FHi? Het is alweer even geleden dat Theo van Teylingen betrokken was bij de Development Club. Toch staan de beelden van toen hem nog helder voor de geest, vertelt Van Teylingen. Signalement sprak hem over zijn ervaringen met de netwerkclub voor technologische ontwikkelbedrijven, waar hij eind jaren negentig namens Chess in het bestuur zat. Maar ook spraken we hem over zijn tijd na de Development Club, waarin zijn carrière een heel andere wending nam Geen saaie club vol filosoferende heren met sigaren Theo van Teylingen In 1994 werd de Development Club opgericht. Ook toen al was Chess, in de persoon van Theo van Teylingen, van de partij. In de Development Club zaten allemaal ondernemers die gepassioneerd waren over wat ze met hun bedrijf wilden bereiken", vertelt Van Teylingen. Het was alles behalve een saaie club vol heren met sigaren in een stoel die filosoferend door de wereld kuierden. Je had bedrijven bij elkaar die allemaal wat deden op het gebied van product-, elektronicaontwikkeling, R&D. Daar zat veel innovatiekracht in. Er was een duidelijk gevoel van we kunnen Nederland op een hoger plan trekken als wij ons op bepaalde punten beter organiseren, dingen gezamenlijk doen. Een van de punten die toen speelde, was de opkomst van het internet. Zaken die nu vanzelfsprekend zijn, waren dat toen niet, aldus Van Teylingen. We hadden discussies over hoe de communicatiestructuur eruit moest komen te zien en of het gebruik van internet wel het juiste zou zijn. Wat me ook nog heel levendig bijstaat is een gesubsidieerd project waarbij we hebben gekeken of we een werkproces en tooling zodanig op elkaar konden afstemmen, dat we productontwikkelingen en delen van de ontwikkeling tussen de bedrijven konden verdelen. Zodat het mogelijk was de specifieke kennis van de bedrijven op elkaar aangesloten te krijgen. Een onderdeel van de subsidie was dat het project gepresenteerd moest worden. Dat hebben we op een levendige manier in De Kuip in Rotterdam gedaan door een soort simulatie te doen van de werkelijkheid. We deden een rollenspel met klanten, opdrachtgever, aannemer en hoe doen we dat dan? We hebben daar een heel leuk evenement (onder de titel Geen woorden maar data, red.) met stands van gemaakt, waar zo n vierhonderd bezoekers naar toe zijn gekomen. Dat was echt een voorbeeld van, goh, hoe kunnen we, waar we elkaar niet beconcurreren, elkaar juist verstevigen? Dit evenement, ik geloof dat we toen drie tot vier jaar onderweg waren, was echt een mijlpaal voor ons. Daar hebben we aangetoond dat we als Development Club slagkracht hadden. Opportunity In 1999 stapte Van Teylingen over naar een heel andere tak van sport. Bij Chess heb ik heel veel geleerd. Ik heb het hele commerciële spectrum doorlopen, we zijn van een bedrijfje van acht man uitgegroeid naar een stevig bedrijf van zestig á zeventig man. Dat was een fantastisch mooie ervaring. Maar goed, dan ben je elf jaar verder en denk je, de wereld is groter. Toen ben ik wat gaan verkennen en kwam ik bij Network Appliance, nu heet dat NetApp, uit. Die overstap had niet zozeer te maken met verdergaan op hetgeen waar ik ervaring mee had, maar ik heb meer gekeken naar welke uitdaging zit er in een opportunity die voorbij komt, en die opportunity die voorbij kwam was in dit geval een Amerikaans bedrijf met een heel beloftevol product en een heel beloftevolle markt. Binnen NetApp groeide Van Teylingen van salesmanager uit tot managing director voor de Benelux. Dit betekent dat ik onderdeel ben van het Europese managementteam, dus onderdeel van de strategische besluitvorming. Dat is weer een heel andere uitdaging. Ik sta nu wel erg ver van technologie af. Bij Chess zat ik bijna op chipniveau te denken, terwijl ik me nu echt bezighoud met organisatorische business en strategische vraagstukken. Nog carrièrewensen voor de toekomst? Wat ik belangrijk vind is dat ik mezelf blijf ontwikkelen, aldus Van Teylingen. Dat je niet gaat vertrouwen op oude mechanismen. Bij NetApp zie ik continu ontwikkeling. Het bedrijf is de afgelopen drie jaar vier keer veranderd. En toch wil je naar buiten toe een stabiel en betrouwbaar imago uitdragen. Dat betekent dat er veel van jezelf gevraagd wordt om daar vorm aan te geven. Dat blijven ontwikkelen vind ik belangrijk. Op het moment dat dat stopt, ga je kijken naar een volgende stap. In mijn geval zou de enige logische keuze dan een eigen bedrijf zijn waarin ik mijn opgedane ervaring kan bundelen. Maar ik heb nog twintig jaar te gaan dus dat kan nog wel even duren. Maar in die twintig jaar zal er ongetwijfeld een moment komen waarop ik denk; dit is het moment om dat echt te gaan doen. door Eliza van den Anker

conjunctuur 15 Communiceer effectief Herstel uitvoer zet verder door met 42.000 engineers! e-totaal is vernieuwd Het magazine, de website en de e-mailnieuwsbrief Het volume van de uitvoer van goederen was in maart bijna veertien procent groter dan een jaar eerder. In februari was dit nog tien procent. Hierbij moet rekening worden gehouden met de forse terugval van de uitvoer, die in november 2008 begon. Daarna was het uitvoervolume in de eerste helft van 2009 zo n elf tot vijftien procent lager dan een jaar eerder. Sindsdien is de afname steeds kleiner geworden. In december was er voor het eerst weer een hoger uitvoervolume. Het uitvoervolume lag in maart nog iets onder het niveau van maart 2008. De waarde van de goederenuitvoer kwam uit op 32,5 miljard euro. Dat is bijna tweeëntwintig procent meer dan een jaar eerder. De invoerwaarde steeg met ruim zestien procent tot achtentwintig miljard euro. Het handelsoverschot bedroeg daarmee 4,6 miljard euro. Dit is het grootste handelsoverschot sinds december 2007. 20 15 10 5 0-5 -10-15 -20 UITVOER GOEDEREN (VOLUME) a m j j a s o n d j f m a m j j a s o n d j f m a m j j a s o n d j f m a m j j a s o n d j f m 2006 Oorspronkelijk 2007 2008 2009 10 Werkdaggecorrigeerd Mede als gevolg van hogere prijzen van aardolie- en basismetaalproducten waren de uitvoerprijzen ruim vier procent hoger dan een jaar eerder. Vooral door hogere prijzen van aardolie en aardolie- en basismetaalproducten waren de invoerprijzen ruim zes procent hoger dan een jaar eerder. De ruilvoet van de buitenlandse goederenhandel is daarmee ten opzichte van maart 2009 verslechterd. Bron: CBS Beurs HET Instrument 2010 Een frisse opmaak, een verbeterde navigatie en inhoudelijk wordt er nóg meer geboden. Hiermee is e-totaal nóg aantrekkelijker geworden voor onze lezers en adverteerders. Uw boodschap komt nu nóg beter uit de verf, zowel in print als online. Adverteren in e-totaal is de kortste weg naar 42.000 engineers! Technologiebedrijven FHI steeds positiever 80 en weer op zoek naar personeel Een jaar geleden verwachtte nog 63 procent van de FHI-lidbedrijven een teruggang in omzet. Dit jaar bleek in de herhaalde recessie-enquête van maart dat dit percentage nog maar vijftien procent was. Van de respondenten verwachtte 84 procent herstel of stabilisatie ten opzichte van de omzet van 2009. Qua vergelijking met 2008 verwacht 100 nu in 2010 22 procent van de bedrijven 40 dezelfde omzet te halen en durft 42 procent te rekenen op groei ten opzichte van het jaar 20 waarin aan het einde de recessie toesloeg. Uit de vergelijking van de vier recessie-enquêtes 0 die maart gedurende een jaar zijn gehouden blijkt dat 2009 steeds meer technologiebedrijven de toekomst negatiever positief inschatten. 60 Na een continue daling van het percentage bedrijven dat nog personeel tekort komt, van veertig via dertig naar twintig procent, is dat percentage nu weer gestegen naar 27 procent. juni november 2009 2009 Bron: recessie-ênquete FHI gelijk positiever maart 2010 Wilt u effectief communiceren voorafgaand, tijdens en na de beurs, dan komt e-totaal daarvoor in aanmerking. Geef uw marketingcampagne extra kracht: adverteer in de beursspecial van het magazine, op de officiële beursplattegrond (uitgedeeld bij alle ingangen aan alle beursbezoekers), op etotaal.nl of in de speciale e-mailnieuwsbrieven. Wilt u meer weten hoe u úw campagne extra kracht kunt geven? Neem contact op met Uitgeverij NHU, Martin de Boer 0570 657572, m.deboer@etotaal.nl, www.etotaal.nl HOE FHI-BEDRIJVEN DE ECONOMISCHE SITUATIE INSCHATTEN TEN OPZICHTE VAN AFGELOPEN TWEE MAANDEN 100 80 60 40 20 0 maart 2009 negatiever juni 2009 gelijk november 2009 positiever maart 2010 PERCENTAGE FHI-BEDRIJVEN DAT PERSONEEL TEKORT HEEFT 40 35 30 25 20 15 10 5 0 januari 2009 maart 2009 juni 2009 november 2009 maart 2010

16 Haagse Babbel 17 Subsidiepotjes zijn niet ons ding Stef Blok is woordvoerder van de VVD-fractie voor Sociale Zaken en Werkgelegenheid, Pensioenen en Rijksuitgaven. Daarnaast is hij voorzitter van de Vaste Kamercommissie voor Financiën en verantwoordelijk voor personeel en financiën binnen het VVD-fractiebestuur. Midden in de verkiezingsdrukte lukte het de oudgediende, die al sinds 1998 in de Kamer zit, ruimte vrij te maken voor Signalement. Hij vertelt over de plannen van de VVD, onder meer over hoe het arbeidsmarktprobleem in de technologiebranches is op te lossen, een campagneleider die de neiging heeft langs rechte lijnen te redeneren. De VVD wil een nieuw ministerie van onderwijs, wetenschap en innovatie oprichten. Hoe ziet u dat voor zich? Het belang van het ministerie van Economische Zaken is de afgelopen jaren ontzettend afgenomen. We hebben minister Van der Hoeven helemaal niet gehoord in de economische crisis die over ons heen spoelde. Wij vinden juist dat die stem van de ondernemer en de stem van de innovatie hier in Den Haag duidelijk moet klinken. Tegelijkertijd zeggen we, we willen minder ministeries. Ministeries leiden allemaal maar tot vergadercircussen en kosten bovendien onnodig veel geld. Dus we willen EZ versterken met een stuk van onderwijs en met een stuk van sociale zaken. Bij onderwijs gaat het dan om het stuk wetenschappelijk onderzoek, bij sociale zaken om de arbeidsmarkt. Daarmee kan het nieuwe ministerie een veel grotere vuist maken in de Haagse belangenstrijd. En bovendien dik je sterk in. Hoe kijkt u aan tegen de samenwerking tussen onderwijs en bedrijfsleven? Er is nog steeds een enorme kloof tussen onderwijs en bedrijfsleven. Als het gaat om de echte top, dus het wetenschappelijk onderzoek. Een aantal jaar geleden ben ik met een delegatie Tweede Kamerleden door Kees Groeneveld en Eliza van den Anker naar Boston geweest. Daar zit een aantal Nederlandse bedrijven die samenwerken met MIT en Harvard. Ik heb daar gevraagd waarom zitten jullie hier met je R&D en niet in Nederland? Dit had niets met subsidies te maken, maar deze universiteiten willen samenwerken met bedrijven. Als hoogleraar tel je in de VS alleen maar mee, wanneer je niet alleen op wetenschappelijk gebied goed bent, maar dat ook hebt vertaald in een eigen bv. Die cultuur ontbreekt in Nederland helemaal. Zit dat ook niet heel erg bij het hbo ingebakken? Veel universiteiten in de VS opereren op het niveau waarop bij ons het hbo zou moeten opereren We hebben in eerste instantie topwetenschappers nodig, die ook de vertaling naar het bedrijfsleven willen maken. Om als economie mee te blijven doen in de wereldwijde concurrentie. Dat doe je inderdaad niet alleen maar met de top. Je moet ook zorgen dat dat vervolgens vertaald kan worden naar goede bedrijfsprocessen, dat er mensen zijn die die processen uit kunnen voeren. Dus ook op andere plaatsen in het onderwijs moet die aansluiting met het bedrijfsleven beter. Dat geldt dus ook voor het hbo, maar ook zeker voor mbo waar er te weinig aandacht is voor het echt leren van een vak. Dat hangt allemaal weer samen met die geïsoleerde positie van het ministerie van Onderwijs, waarin ze die contacten met het bedrijfsleven momenteel niet hoeven te onderhouden. Hoogleraren moeten kennis vermarkten De arbeidsmarkt vormt een groot probleem voor onze branche. Het gaat dan om heel cruciale mensen die een enorm multiplier effect hebben in de economie. Maar de onderwijsinstituten leveren ze nauwelijks meer af. Hoe zorgen we nou dat dit verandert? Ik vind dat de instituten zelf, maar ook de individuele hoogleraren meer moeten beoordelen op ben ik in staat mijn kennis ook te vermarkten. Overigens moet er ook altijd nog fundamenteel wetenschappelijk onderzoek zijn dat geen enkele relatie heeft met de markt en ook daar moet je als overheid geld voor vrijmaken. Een ander belangrijk punt is dat wij het stelsel van studiefinanciering op de schop willen nemen. Dat doen we niet als bezuiniging, want we willen de opbrengst van het zogenoemde sociale leenstelsel herinvesteren in het onderwijs. We investeren in totaal 2,5 miljard in het onderwijs. Op dit moment kiezen studenten vaak vrij nonchalant voor een studie. Uitval in het eerste jaar is enorm. Ook zijn er veel studenten die aan het einde van de studie er achter komen dat er eigenlijk geen markt is voor wat ze gestudeerd hebben, omdat de studies te vaag en te breed zijn. Dat speelt op alle niveaus; mbo, hbo en universiteit. Wanneer mensen een grotere eigen bijdrage moeten gaan leveren en dat geld voor een studie moeten gaan lenen, dan hebben ze sowieso al een prikkel om goed na te denken of dit een studie is die ervoor zorgt dat ze straks hun lening terug kunnen betalen. Daarnaast, omdat je mensen mogelijk toch met een hoge studieschuld een carrière laat starten, vinden we dat onderwijsinstellingen moeten gaan publiceren hoeveel procent van de afstudeerders werk vindt en tegen welk inkomen. Ze moeten transparant zijn over de arbeidsmarktkansen van een opleiding. Dan kun je verwachten dat mensen gaan kiezen voor een opleiding met een goed toekomstperspectief, zoals technische opleidingen. Een ander effect is, en dat zie je ook al in Amerika, dat studenten tegen de opleiding gaan zeggen, ik steek me in de schulden, ik accepteer niet dat er lessen uitvallen en wil geen middelmatig onderwijs. We verwachten hiermee een enorme impuls voor de kwaliteit van het onderwijs maar ook voor de studiekeuzes. U hebt ooit gezegd dat Syntens (door de overheid ingesteld en onderhouden netwerk van innovatieadviseurs voor ondernemers, red.) opgeheven zou moeten worden? "Wat ons betreft is het afgelopen met zulke instanties. Instanties als Agentschap NL kunnen ook kleiner, die zijn zo groot Stef Blok is Tweede Kamerlid voor de VVD geworden omdat ze ontzettend veel minuscule regelingen uit moeten voeren. Maak het nou alsjeblieft simpel, concentreer je heel sterk op generieke instrumenten zoals WBSO (Wet Bevordering Speur- en Ontwikkelingswerk, red.), concentreer je op wat ik net aangaf, de koppeling bedrijfsleven - onderwijs, dus stel ook geld aan universiteiten en hbo s beschikbaar volgens de formule als u één euro uit het bedrijfsleven weet te werven kunt u er één euro belastinggeld bij krijgen. Maar houd op met al die microregelingen. En dus ook met alle bijbehorende instellingen. Innovatie komt volgens ons niet tot stand door subsidieregelingen. Innovatie komt tot stand doordat eigenwijze mensen óf als ondernemer óf in de wetenschappelijke wereld aan de slag gaan met een idee. Geef ze de ruimte, zorg dat ze gefinancierd kunnen worden. Daar doen we een aantal voorstellen voor. Zorg dat de kennisinstellingen, zoals universiteiten, ook samen willen werken met die ondernemers. Zoek dat nou niet in subsidies. Als mensen liefhebbers zijn van subsidies, ben je bij de VVD niet aan het goede adres. Subsidiepotjes zijn niet ons ding.

19 Papier doet wonderen, als je maar wonderen doet met papier Sharon in Wonderland SP-Kamerlid met volle boodschappentas terug naar Den Haag Efficiënt uw lesmateriaal laten printen en afhandelen... WK speelschemakaartjes met eigen logo voor een hoge attentiewaarde... Technische tekeningen dupliceren... Het is best een beetje veel, drie inspirerende technologiebedrijven bezoeken op een dag. In de reeks werkbezoeken van FHI-directeur Kees Groeneveld met Kamerleden, ging hij met SP-politica Sharon Gesthuizen op stap in de kop van Noord-Holland. Het eerste bezoek, bij Pim Kat en zijn bedrijf Technobis in Uitgeest, was al zo inspirerend dat bij de tweede, Protonic in Hoorn, en de derde, Hobré Instruments in Purmerend, het niet meeviel om alle informatie nog op te nemen. De centrale boodschap was duidelijk: we hebben in ons land een reeks van kleine en middelgrote technologieondernemingen die internationaal opereren en onze kenniseconomie voor een belangrijk deel draaiende houden. Als een soort Alice in Wonderland was het voor een supergemotiveerd, maar niet technologisch geschoold Kamerlid, natuurlijk lastig om alles te vatten. Maar Sharon bewees eerder al intelligent genoeg te zijn om de juiste vragen te stellen en de antwoorden te vertalen naar politieke stellingnames. Boodschappen Een aantal boodschappen ging in de tas mee naar Den Haag. Qua arbeidsmarkt moet er echt nog wel iets worden gedaan om voldoende kenniswerkers beschikbaar te krijgen en te houden. De kenniswerkersregeling blijkt in belangrijke mate averechts te werken ten opzichte van een dergelijke doelstelling. De fondsen voor het opleiden van mensen in de technologie op mbo- en mbo+-niveau is zodanig gebureaucratiseerd dat een bedrijf als Protonic de specifieke opleidingsbehoefte voor elektronici niet gefinancierd kan krijgen, ook al betaalt het bedrijf al jaren aan de fondsen die daarvoor zijn bedoeld. Hobré wordt belemmerd in haar internationale expansie omdat er te weinig mensen beschikbaar zijn die adequaat zijn opgeleid en bereid zijn voor kortere of langere tijd te werken in het buitenland om daar analysesystemen te installeren. En dan de innovatieprogramma s als Point-One. Bij het derde bezoek hoefde Hobré-directeur Jeannot Kok al niets meer te zeggen. U heeft zeker dezelfde problemen met Point-One als uw collega s?, was Gesthuizen hem al voor. Zowel bij Technobis als bij Protonic bleek dat er iets structureel niet goed zit in de opzet van dergelijke innovatiesubsidieprogramma s. De dominantie van de grote bedrijven is zo sterk in die structuur dat er voor de kleinere, veel slagvaardigere bedrijven, geen doorkomen aan is. De politiek moet zich ook niet door grote bedrijven de kans laten ontnemen om zelf mee te praten en mee te beslissen over de verdeling van subsidiegeld. Nu wordt veel te veel ín achterkamertjes bedisseld tussen een beperkt aantal grote partijen, die er bovendien belang bij hebben om echte nieuwe technologie af te remmen. SP-Kamerlid Sharon Gesthuizen (tweede van rechts) op werkbezoek bij familie De Bruin (Protonic Holland) Sharon bewees als SP-er de taal van de ondernemer te kunnen verstaan. Nu nog afwachten of ze na de verkiezingen en de kabinetsformatie met alle opgedane munitie ook doelen kan gaan raken. door Kees Groeneveld www.vanderidder.nl

HET HOOGSTE BEREIK IN DE PROCESINDUSTRIE VAKBLADEN, WEBSITES EN E-MAILNIEUWSBRIEVEN FHI-Golftournament 2010 op Scherpenbergh Lieren 21 ProcessingMaintenance Solids Processing * BULKHANDLING * AUTOMATION * MAINTENANCE * LOGISTIEK * ENGINEERING * www.solidsprocessing.nl 3 6e jaargang juni 2010 Stortpunt Corus stofdicht Opgewekte stemming op PowTech 2010 Afvalverwerker transporteert weer probleemloos Spekjes stofvrij gebufferd Ultrasone niveaumeting in de open lucht Vijf voor twaalf voor duurzame technologie Stofexplosies onderschat risico VAKBLADEN BENELUX * TECHNIEK * OPINIE * MANAGEMENT * INNOVATIE * REGELGEVING * www.maintenanceprocessing.nl 3 3 e jaargang juni 2010 Energieverspilling door condenspotten Veiligheid en VCA bij BP Duurzaamheid bij InterfaceFlor DuPont laat RCM2- analyse uitvoeren Dringend advies van KEMA Quality Persluchtanalyse bij Kikkoman Continu verbeteren Dubbelspel maakt trilling destructief in REGELGEVING * Processing BENELUX E-MAILNIEUWSBRIEVEN OPLAGE 5000 EX. Fluids Processing * VLOEISTOFFEN * GASSEN * ENGINEERING * AUTOMATION * MAINTENANCE * www.fluidsprocessing.nl 3 5e jaargang juni 2010 Rondetafelconferentie over ontstoffing Tests met actieve vriesdroger Bolletje investeert in 5S Jongerius en Prosysta samen goed voor 500 jaar ervaring Paul van Kempen nieuwe directeur bij Herding Najaarssymposium van de Nederlandse Werkgroep Drogen Een oud verhaal met een blijvende inhoud? WEBSITES BENELUX Op de laatste donderdag van augustus is het eigenlijk altijd goed golfweer. Traditiegetrouw is het ook dit jaar de dag van het FHI-Golftournament. Altijd weer een prachtige gelegenheid om elkaar na de vakantie als technologie-community te ontmoeten: afkicken van het niet-werken en een opstap naar weer ertegenaan! Elk jaar is het oergezellige evenement op een andere locatie. En elk jaar is het weer verrassend om te ervaren hoeveel mooie banen er zijn in Nederland. De wedstrijd wordt bloedserieus gespeeld, maar de puntentelling is zodanig dat vooral de prestatie van de dag telt: ook mensen met een hoge handicap kunnen winnen. Vorig jaar bleek dat toen Ruud Rooker er met de wisselbeker vandoor ging. Prolongatie zal voor hem moeilijk worden. De jury bekijkt hem nu kritisch op duikboot -verschijnselen. Tijdig inschrijven De omzoming door de Veluwse bossen en de hoogteverschillen met fraaie uitzichten geven de Scherpenbergh haar eigen karakter. Naast een wedstrijdbaan van achttien holes, biedt de golfclub ook de minder geoefende golfers de mogelijkheid zich te bewijzen op een negen holes baan in de masterclinic. Voor de beginners is er golfles in de beginners-clinic. Vanwege gebrek aan ervaring hoeft dus niemand weg te blijven. Tijdig inschrijven is wel belangrijk. Elk jaar is de dag volgeboekt, ook al lukt het nog steeds om iedere keer meer mensen te faciliteren. Dit jaar kunnen in totaal zo'n tweehonderd FHI-ers meedoen. De golfcommissie is al geruime tijd druk bezig met de voorbereiding. De commissie bestaat uit FHI-leden Willem van Raalte (Da Vinci Europe Laboratory Solutions BV), Gejan Starink (Panasonic Electric Works Sales Western Europe B.V.), Willem Dikker Hupkes (Blanken Controls B.V.), en Linda van Essen en Kees Groeneveld van het FHI-bureau. Willem Dikker Hupkes is dit jaar toegevoegd aan de commissie omdat er op zijn thuisbaan wordt gespeeld. De golfcommissie ziet onder meer toe op een goede ontvangst, een smakelijke lunch, en een geslaagde borrel en diner na afloop van de wedstrijd. Alle deelnemers brengen iets mee voor de prijzentafel, zodat er voor iedereen wel wat is om mee naar huis te nemen. De wisselbeker wordt dit jaar uitgereikt door Tweede Kamerlid Pauline Smeets (PvdA). Doordat elke keer weer lidbedrijven, FHItoeleveranciers en belanghebbenden, bereid zijn als sponsor hun naam te verbinden aan het evenement, is het mogelijk om voor een redelijke prijs een zeer complete golf- én netwerkdag aan te bieden. FHI-Golftournament 2010 Datum: 26 augustus 2010 Locatie: Scherpenbergh, Lieren Deelname: maximaal 98 wedstrijdspelers en honderd clinic-deelnemers Aanmelden als deelnemer of sponsor: Linda van Essen, l.van.essen@fhi.nl Pauline Smeets (PvdA) Veel geraadpleegd en uitstekend gewaardeerd door eigenaar/directeur en het technisch management. plantmanagers maintenancemanagers productiemanagers inkoopmanagement Totale oplage per keer in Nederland en België: 18.000 Totaal aantal maandelijkse abonnees: ruim 12.000 Totaal aantal maandelijkse bedrijfspagina bezoeken: ruim 75.000 LET OP: Bel ons voor de speciale tarieven voor BEURSKATERN van HET INSTRUMENT Postbus 106 7000 AC Doetinchem Tel: 0314 66 48 15 verkoop@vezor.nl Debbie van den Dool en Marion van Sinderen tel 0316-228544 of Debbie van den Dool en Marion van Sinderen tel 0316-228544 of Hans Schouten: 0621831050

22 23 In de ban van de beurs Balkonscènes Een van de voordelen van Amsterdam RAI als De spanning loopt op. Een andere datum, een andere locatie, een heel ander economisch klimaat, een ander concept, alles is anders aan HET Instrument. Zo hoort het ook in de technologie, voortdurende dynamiek waar de branches van leven. Vanaf de zomer van 2009 wordt er al aan gewerkt. In het besef dat een recessie alleen kan worden overwonnen met innovatie, vernieuwing, werken het FHIbureau, de branchebedrijven die hier hun showcase hebben naar hun klanten en de serviceproviders die de beurs mogelijk maken keihard aan succes in september. De spanning loopt op. Bijna iedereen doet weer mee. Tussen de vier- en vijfhonderd bedrijven staat er zeker op de beurs. Natuurlijk zijn de budgetten nu beperkter dan voorheen. Maar meer met minder geld is het adagium. Meer standaard standbouw, meer gezamenlijke themapaviljoens, meer gezamenlijke projecten om de bezoeker te trekken, te teasen en te pleasen. Het ziet er goed uit. Gratis catering voor de bezoekers, vrij openbaar vervoer via NS, elke avond een prachtig muziekprogramma, een vat vol hulpmiddelen om de bezoekers te trekken, van stickers en speldjes tot helikoptervluchten en Lotussportwagens. Stacey Rookhuizen kwam de exposanten inspireren, de ambassadors uit de klantenkring gaven hun statements, zo langzamerhand is iedereen er klaar voor. Een korte vakantie en dan moet het gebeuren: HET Instrument 2010 kan de kentering worden. De technologiebranches pakken de lead, het overwinnen van de recessie. ConFeRenCing FoR THe FuTuRe HET Instrument heeft een reputatie hoog te houden als het gaat om het conferentieprogramma dat altijd wordt aangeboden tijdens de beurs. Met achttienhonderd deelnemers, tien procent van alle bezoekers, was dit in 2008 het grootste technologiecongres van Nederland en België. Dit jaar wordt het programma nog groter en minstens zo aansprekend. beurslocatie is dat daar in de hal balkons zijn. Die balkons lenen zich uitstekend voor het houden van presentaties, in direct contact met de beursvloer. Tijdens HET Instrument gaat dat ook gebeuren. Er komt in elk geval een serie chromatografie-lezingen. HeT WATeRLAB en de geluids-douche Gezond water is een eerste levensbehoefte van de mens. Laboratoriumanalyse van de kwaliteit van water is in onze tijd belangrijk. Niet vreemd dus dat het inmiddels traditionele LiveLAB op HET Instrument dit keer is gewijd aan wateranalyse. Een dertigtal leveranciers/standhouders laat op het Ikea-gewijs ingericht lab op de beursvloer zien welke analysestappen kunnen worden doorlopen. Natuurlijk is er ook een lezingenprogramma ter Playing the Game: Build Your Own Plant / Build Your Own Robot Industriële automatisering kun je verbeelden en beleven. Op HET Instrument 2010 gaan bezoekers dat meemaken. Het eerder al aangekondigde spel Build Your Own Plant is uitontwikkeld. De alpha-test is gedaan, de bèta-test volgt binnenkort. Het animatiefilmpje staat op www.hetinstrument.nl en de twintig leveranciers/standhouders waar straks op de beurs speelkaarten kunnen worden opgehaald zijn ook bekend: Wonderware, Honeywell, Pepperl+Fuchs, Vierpool, LumaSense Technologies, Elscolab, Parker Hannifin, Grow Technology, Egemin, Testo, HVL, ASAP, Flowserve, KROHNE, HIMA, Inventech, Panasonic, SAMSON en NMI. Er komt zelfs een tweede spel: Build Your Own Robot. Lego Mindstorms heeft twintig robotbouwkits beschikbaar gesteld. Twaalf daarvan gaan op de beurs gebruikt worden om wedstrijden te spelen. Wie toelichting, als onderdeel van het conferentieprogramma. Net zo goed als de deelnemende leveranciers/exposanten in hun eigen stand naast het LiveLAB, offline veel meer laten zien dan in het gezamenlijke LiveLAB wordt gedemonstreerd. The Sound of Water komt als een douche over je heen. Op het lab is er namelijk werkelijk een geluidsdouche aanwezig: je hoort de Sound alleen daar op de plek waar de douche hangt. Doe een stap opzij en je bent het geluid kwijt. Dat luistert nauw. bij de hieraan deelnemende leveranciers/ exposanten langs geweest is, heeft de kans wedstrijdspeler te worden en een robot te winnen. Snel jouw robot afbouwen en installeren om tegen drie anderen in de strijd te treden en de tegenspeler uit te schakelen. De tijd telt. Wie de snelste is wint een robot om mee te nemen naar huis. Het kind in de mens sterft nooit, zeker niet bij de instrumenttechneut. www.hetinstrument.nl

24 ie industriële elektronica 25 Hoog Frequent Hoog in de kop van Noord-Holland, Den Helder, dat is voor veel mensen een dagje uit. Zo voelde het ook een beetje en dat was ook de bedoeling. De hele community die zich bezighoudt met hoog frequent technologie was naar de marinebasis getogen. Het FHI-evenement van de branche Industriële Elektronica is in een paar jaar tijd uitgegroeid tot een onmisbaar fenomeen. Dan beleef je weer hoe leuk het is om in de technologie te werken. Intussen was het natuurlijk ook 'bijtanken' qua technologie en businesscreatie via contacten in het netwerk. Hoe succesvol kun je zijn in een marktniche waar Nederland internationaal voorop loopt. Zie voor de inhoudelijke presentaties van de dag www.fhi.nl/hf. Paul Petersen column LeuK Wat de verschillende projecten tijdens HET Instrument 2010 gemeen hebben, is dat het LEUK gaat worden. Leuk is daarom de werktitel binnen de branche Industriële Elektronica voor de communicatie naar bezoekers. Als je het te vaak hoort, is het niet leuk meer, maar in marketing is humor toch wel een essentiële waarde. Dat is iets anders dan leuk. Een biertje dat door een skileraar wordt aangeprijsd. De persoonlijke mailtjes van een fractieleider. Een ander biertje dat je niet meer kon drinken, omdat er grappen over gemaakt werden. Het afscheidsfilmpje van Bill Gates in samenwerking met Jerry Seinfeld. Voorbeelden van humor in reclame. Voor mij is een voorbeeld van leuk, dat er mensen uit Nederland in de wachtrij voor de eerste ipad s worden geïnterviewd door Nederlandse journalisten. Alsof het de bekerfinale in Zuid-Afrika betreft. Het enthousiasme van klanten, om niet alleen die eerste ipad te willen hebben, maar ook tijd en geld te besteden, om naar Amerika te vliegen. Leuk hoor. Als wij in een e-mailnieuwsbrief schrijven, dat er een RF Sound Gadget aankomt en dat we nog niet precies weten hoe dat ding eruit gaat zien, kun je denken dat de communicatie op zich had moeten wachten. Breng de boodschap de wereld in, als je zeker weet wat het wordt. Maar dat is niet leuk. What are you doing here? Nu word ik opeens in een kroeg door een vriend van me aangesproken. Wat gaat het nou worden, Paul?, vraagt de elektronicaontwikkelaar in hem. Dan bedenk ik dus, dat er tweeduizend tot drieduizend lezers van die nieuwsbrief heel erg nieuwsgierig zijn. Ze hoeven niet naar Amerika en het openbaar vervoer naar de RAI is gratis. Het gaat er vooral om, dat ze de trigger hebben gevoeld, om die RF Sound Gadget te verzamelen tijdens HET Instrument. Als het goed is, gaat die lezersgroep ook checken wie de gadget ontwikkelt. Enthousiasme voor een gadget hopen we net zo groot te maken voor bezoekers als voor exposanten, klanten en leveranciers. Het is een traject van bijna tien maanden en iedereen moet het leuk vinden. De sponsors van de componenten, de ontwikkelaar, de elektronicaproducent, de mediapartners, de financiële ondersteuners, degenen die prijzen beschikbaar stellen en de bezoekers. Het is een hele reeks van betrokkenen en langzaamaan wordt alles helder. Tijdens de beurs zie je het enthousiasme ook. Waar moet ik zijn? Hoe werkt dat ding? Wat kan ik er eigenlijk mee? Hoe zit de communicatie in elkaar? Maak ik kans op de prijzen? Wat mij betreft mag men dan in rijen voor de RAI staan, waarbij Engelse journalisten de Engelse bezoekers interviewen: What are you doing here?. Well Hopelijk zeggen ze dan gewoon dat het leuk is. p.petersen@fhi.nl

26 ie industriële elektronica Wat is led? Het woord led was oorspronkelijk een afkorting van Light Emitting Diode, in het Nederlands: lichtuitstralende diode. Vandaag de dag is het woord zo ingeburgerd dat het niet meer als een afkorting gevoeld wordt. De Nederlandse Taalunie heeft om die reden besloten dat het woord zonder hoofdletters geschreven moet worden (vergelijkbaar met radar). In het Engels schrijft men LED, wat wordt uitgesproken als el-ie-die. In vertalingen, onder andere uit het Duits, leest men vaak lichtdiode. Led-technologie en de hobbelige weg De Russische wetenschapper Oleg Losev ontdekte reeds halverwege de jaren '20 dat diodes licht uitstraalden als er stroom doorheen werd gestuurd. In 1927 publiceerde hij in een Russisch tijdschrift details over de eerste led en vroeg een patent aan. Losevs werk bleef echter onopgemerkt. Daardoor duurde het tot 1962 voordat de led echt doorbrak. In dat jaar ontwikkelde Nick Holonyak een werkende led. Bron: Wikipedia naar commodity-status Gloeilampen verdwijnen. Steeds meer spelers in de markt gaan zich bezighouden met led-verlichting. Tegelijkertijd verovert led de semiconductorindustrie. Naar aanleiding van deze ontwikkelingen, sprak Signalement met Hans Zijlstra, commercieel directeur van led-specialist Elincom en voorzitter van de FHI Development Club. Over de problemen die led nog met zich meebrengt, maar ook over de mogelijkheden die het biedt. Led wordt een commodity, maar er is nog een weg te gaan en er zijn nog wat hobbels te nemen. Binnen FHI is Zijlstra betrokken bij de opzet van een led-cluster en -event. Inmiddels is door technologische is er een van, meldt Zijlstra. Dat kan je EMC-problemen op het net, nú volgen de ontwikkelingen, zoals meer vermogen benaderen vanuit twee posities: tijdens nieuwe led-technologieën elkaar in rap en een hoger rendement, de led breed de levensduur, maar ook onderling. Een tempo op, nú moeten de lichtarchitecten en inzetbaar voor verlichting. De beperking led veroudert in meer of mindere mate en armatuurbouwers er continu mee innoveren, tot statusweergave is definitief verkleurt daardoor. Dat levert problemen nú moeten er eenduidige richtlijnen komen overwonnen. De snelle ontwikkeling op bij vervanging of uitbreiding. Direct voor specificaties en juist nú is het moeilijk van de powerleds de laatste jaren brengt vanuit de productie worden gelijke leds voor outsiders om het kaf van het koren algemene verlichting op grote schaal bij elkaar gezocht (binning). Leds uit te scheiden, aldus Zijlstra. Als die grote binnen handbereik, serveert Hans Zijlstra. Daardoor worden nu ook andere dezelfde productiebatch hebben onderling kleurverschil. Inmiddels is de technologie technologische sprongen gemaakt zijn en de problemen zijn overwonnen, dan wordt Led-event applicaties, zoals reclameborden en wel zover gevorderd dat we al kunnen de led volgens Zijlstra een commodity. Organisatie: FHI, in opdracht van de Nederlandse bushalteverlichting, in led uitgevoerd. Als zeggen, dat bij sommige merken geen Daarom is juist nú een led-cluster van brancheorganisatie voor Industriële Elektronica dit gecombineerd wordt met zonnepanelen kleurverschil zichtbaar is. led-specialisten belangrijk. Zowel voor Locatie: Evoluon, Eindhoven en batterijen, dan hoeft er geen schop productspecialisten als elektronici, maar ook Datum: 23 november 2010 de grond meer in om voedingskabels te Vanwege alle mogelijkheden die led biedt, voor designers en lichtspecialisten. Contact: Paul Petersen, p.petersen@fhi.nl, (033) 465 75 07. leggen. Dat levert vrijheid op voor veel is het volgens de led-specialist juist nu Betrokken partijen: Arrow, Avnet Abacus, Avnet Silica, Chess, nieuwe applicaties. Er zijn echter nog hét moment om te starten met een cluster Meer informatie over het led-cluster is op te Connect BV, D.A.R.E!!, Dongemond Elektronica, steeds wat problemen met het toepassen van led. Dit is natuurlijk erg afhankelijk voor led-bedrijven binnen FHI. Nú is er thermisch management nodig in een led- vragen bij Paul Petersen, p.petersen@fhi.nl, (033) 465 75 07. Ecomal Nederland, Electro-Watt, Elincom electronics B.V., Engineering Spirit, Eurocircuits, Flatfiel Multiprint, HEAD van de toepassing, maar kleurstabiliteit applicatie, nú geven sommige led-drivers Electronics, Metatronics, Mulder Hardenberg B.V., Power Research Electronics, tbp electronics, door Eliza van den Anker Te Lintelo Systems BV, Texas Instruments BV, Tüv Rheinland, Tyco electronics, Universal Science BV

industriële automatisering 29 Opening EuroLoop markeert ontwikkeling procesinstrumentatie kennisinfrastructuur Rijnmond Het grootste kalibratiecentrum voor olie- en gasmeters ter wereld is sinds 24 maart operationeel in het Rotterdamse Botlekgebied. Met de opening van EuroLoop is een mijlpaal bereikt op de weg van transitie in het grootste petrochemische complex ter wereld. Van operationele productie gaat het naar kennisintensief worldclass leading expertise centre voor instrumentatie- en procestechnologie. André Boer, directeur van de firma Krohne Altometer en bestuurslid van de FHI-branche Industriële Automatisering, is een van de initiatiefnemers achter deze ontwikkeling. Maar naast zijn bedrijf en FHI-lid NMi, dat EuroLoop beheert en exploiteert, is nog een aantal FHI-bedrijven betrokken. En het ziet er naar uit dat het aantal nog fors zal toenemen, ook vanuit de branche laboratorium technologie en wellicht zelfs industriële elektronica. De opening van EuroLoop was een bijzondere gebeurtenis. Jarenlang is hier naartoe gewerkt en nu kunnen inderdaad de grootste olie- en gasmeters naar Rotterdam komen om gekalibreerd te worden op een nauwkeurigheid die nergens elders is te realiseren. De technologie die daarvoor is ontwikkeld is puur Hollands glorie. Wybren Jouwsma, het brein achter Bronkhorst High Tech, heeft er aan bijgedragen, maar ook de FHI-bedrijven Elster-Instromet, Honeywell Enraf, ODS Metering Systems en Sick leverden forse steun. Terecht dat NMi-projectmanager Wim Volmer apetrots rondliep. Bredere ontwikkeling De opening van EuroLoop is een mijlpaal op een veel langere en bredere weg. Een aantal jaren geleden opende STC in Brielle een proeffabriek om mensen te kunnen trainen in het besturen en onderhouden van procesinstallaties. Na EuroLoop nu, is de volgende stap de realisatie van het X-Caliber plan, de onderwijspendant van het kalibratielab. Dat gaat gebouwd worden in Dordrecht, in de nieuwe duurzaamheidsfabriek die daar komt. En weer is André Boer trekker, mede dankzij de TOA, Taskforce Technologie Onderwijs en Arbeidsmarkt, het FHI-initiatief dat in 2007 in Beetsterzwaag werd verheven tot regeringsbeleid. Maar er zit nog meer in de pen voor de regio Rijnmond en de instrumentatiebusiness aldaar. Een dezer dagen wordt akkoord verwacht uit Den Haag voor een heel nieuw TOA-plan waarin FHI participeert, met als doel op basis van clusters van bedrijven in de procesketen de arbeidsmarkt aan te pakken samen met de keten mbo, hbo, universiteiten. Vervolgens sluit daarop aan het initiatief om te komen tot een Processlab Rotterdam. Een dertigtal bedrijven uit de regio gaat samen een poging doen om een gezamenlijk R&D-programma op te zetten voor procesintensificatie- en bioraffinage-technologie. Het gaat dan om diensten, apparatuur en software, op procesniveau, systeemniveau en instrumentniveau. Naast FHI zijn TNO, het Havenbedrijf en de Hogeschool Rotterdam faciliterend in dit traject dat gedragen moet gaan worden door de bedrijven zelf. door Kees Groeneveld

30 ia industriële automatisering VAF Instruments ruim één jaar na verwoestende brand Aan de Rijksstraatweg in Dordrecht, precies op de plek waar op 21 mei 2009 de brand woedde, laat VAF Instruments momenteel een nieuw kantoor inclusief productieruimte bouwen. Hier een artistimpression van hoe het nieuwe pand eruit komt te zien. De verwachting is dat de bouw begin 2011 wordt afgerond. Het is 21 mei 2009. Iets na negen uur s avonds breekt er brand uit bij VAF Instruments in Dordrecht. Niemand raakte gewond, maar alle bedrijfsgebouwen werden verwoest. Inmiddels zijn we ruim één jaar verder. Hoe is het VAF Instruments sinds de brand vergaan? VAF Instruments Een verwoest maanlandschap, dat was het, memoreert verkoop- en marketingdirecteur Gerard de Groot. De medewerkers waren geschokt. Om die reden werden foto s van de brand na een tijdje van de website gehaald. Eén vrouw die hier 36 jaar had gewerkt en net met pensioen was, vertelde me dat ze hier vier dagen achtereen is komen kijken. Om het te verwerken, aldus De Groot. Gelukkig bleven alle computergegevens bewaard, omdat de back-ups elders in het land waren opgeslagen. In een logboek op de website van het bedrijf, hield De Groot een tijdlang bij wat er na de brand allemaal gebeurde. Vier dagen na de brand was er alweer een nieuwe, tijdelijke kantoorruimte. Na twee weken was een tijdelijke productiehal geregeld. Collega-bedrijven boden hulp. Ondernemingen, waaronder zelfs concurrenten van VAF, boden belangeloos bedrijfsruimte aan of machines. Nog steeds werken sommige VAF-medewerkers op een ander bedrijf om daar gebruik te maken van de machines. De crisis kwam VAF wat dat betreft mooi uit. Andere bedrijven hadden ruimte over om ons te helpen, vertelt directeur Blankenstein, een half jaar na de brand. Blankenstein roemt daarbij zijn klanten, die later moesten worden beleverd, maar bereid waren te improviseren. Evenals gemeentelijke diensten, die er volgens de directeur voor zorgden dat vergunningen voor bijvoorbeeld de tijdelijke productiehal snel werden geregeld. Vandaag de dag, ruim één jaar na de brand, merkt VAF nog steeds de gevolgen van de brand, meldt De Groot. We werken nu nog steeds op tijdelijke locaties waarbij het kantoor zich op afstand bevindt van de productie. Dat is een lastige situatie. Daarnaast is de fabriekshal nog lang niet compleet. Zo kunnen we bijvoorbeeld nog steeds niet onze eigen apparatuur spuiten, dat moeten we extern doen, wat een stukje inefficiëntie met zich meebrengt. Dit duurt nog voort tot dat we begin volgend jaar overgaan naar onze nieuwe locatie en we de productiehal ook weer bij ons kantoor hebben. Hulp van derden is tot die tijd nog nodig. FHI-lid VAF Instruments houdt zich wereldwijd bezig met ontwikkeling, productie en levering van meet-, regel- en controle-instrumenten voor de industrie en de maritieme sector. Het leveringsprogramma bestaat onder meer uit viscositeitsmeters, olie-in-water monitoren, torsiemeetapparatuur en flowmeters. Er werken zo n honderd mensen. Vorig jaar werd VAF Instruments door het Financieele Dagblad uitgeroepen tot FD Gazelle 2009, wat inhoudt dat ze volgens het FD tot een van de snelst groeiende bedrijven van Nederland behoren. Het hoofdcriterium hierbij is een omzetgroei van minimaal twintig procent over een periode van drie jaar. VAF Instruments kwam uit op een omzetgroei van vijfentwintig procent. door Eliza van den Anker

scherm laboratorium technologie 33 PANIEK! WANT ER MOET VANDAAG EEN ADVERTENTIE WORDEN AANGELEVERD. MAAK NU KENNIS MET DE COMMUNICATIEWINKEL De wintersport staat weer voor de deur Kom binnen voor een persoonlijk reisadvies. Kom langs in de winkel en vraag onze vakantieadviseurs naar de voorwaarden! Nu ook op zondag geopend dcp-195c All-in-one inkjet Afdruksnelheid: 33 / 27 ppm (mono / kleur) Papiercapaciteit: 100 vel 4 gescheiden inktcartridges MEER WETEN? Bel of mail Rogier Gilkes, T. (033) 450 20 25 of rogier@marketguide.nl of neem een kijkje op onze nieuwe website, www.marketguide.nl 17.3 Harddisk 320 GB GEHEUGEN 3 GB WindoWs 7 HoME PREMiUM reisburo Swillens v o o r j a a r s a c t i e s Presario CQ71-310sd Full HD BrigHtview scherm! intel celeron Dual-core mobile DvD rw lightscribe webcam 1 jaar pick up and return w ireless lan logo DeAler 39,- 69,- Harmony 525 universele afstandsbediening Bedien tot 10 apparaten ultiem gebruiksgemak 499, - uw PArtNer in NijmegeN en omgeving kijk op www.mcdos.net COMMUNICATIEWINKEL VAN MARKETGUIDE De Communicatiewinkel is een nieuw online marketingconcept, waarmee op zeer eenvoudige wijze professionele communicatiemiddelen samengesteld kunnen worden, variërend van print tot online. De Communicatiewinkel is uitermate geschikt voor franchiseen dealerorganisaties. DE VOORDELEN OP EEN RIJ: Lage opstartkosten Lage implementatiekosten per middel Snel en zeer gebruiksvriendelijk 24 uur per dag bereikbaar Optimale huisstijlbewaking Voordelig voor de gebruiker IN DE PRAKTIJK: Faunaland, WERU, Toerkoop, Remia, Bloemenbureau Holland en diverse andere organisaties. Toilet wordt bron van grondstoffen dankzij labtechnologie Ieder mens produceert zwart water. Het is het water waarmee we onze ontlasting wegspoelen in het toilet. Dankzij de laboratorium technologie kunnen we zelfs die smerige troep, vol ziekteverwekkers, hormonen en medicijnresten, nog productief inzetten. In het conferentieprogramma van HET Instrument vertelt wetenschapper Marthe de Graaff hierover in het kader van het thema wateranalyse. De Graaff promoveerde via FHI-lid Wetsus en de Universiteit van Wageningen op een studie naar de haalbaarheid van een systeem dat per wijk de toiletten van een aantal woningen aansluit op een biogasinstallatie die stikstof en fosfaten verwijdert en energie produceert. Voor haar onderzoek gebruikte Marthe een UASB (Upward-flow Anaerobi Sludge Blanket) reactor, een Nederlandse vinding, voor het eerst toegepast bij de bietenverwerkingsindustrie CSM. Dr. Gatze Lettinga publiceerde daarover in 1980. De Nederlandse firma Paques vervolmaakte de technologie en Siemens brengt nu in licentie van Paques deze technologie op de markt. door Kees Groeneveld Om alle microbiologische problemen met analyses te kunnen tackelen zijn verschillende specifieke laboratoriumtechnieken nodig. PCR is er een van, Polymerase Chain Reaction, om DNA te isoleren uit een ecosysteem. Voor de analyze van microverontreinigingen is gebruik gemaakt van LCMS/MS, Liquid chromatografie gecombineerd met massa spectrometrie. We zullen wel allemaal moeten gaan werken met vacuümtoiletten, zoals in het vliegtuig of op de boot. Dan verbruiken we ook veel minder water bij het spoelen. Marthe de Graaff constateerde wel het gevaar dat zich bij de verwijdering van stikstof lachgas kan ontwikkelen. Ook dat gevaar kunnen we natuurlijk goed en adequaat bezweren met de juiste analyse- en sensorsystemen gekoppeld aan regelapparatuur. Zo is een duurzamere manier van sanitatie ontworpen, waarin energie en nutriënten worden teruggewonnen en ziekteverwekkers en schadelijke microverontreinigingen worden verwijderd op een effectieve manier. Op woensdag 29 september in de ochtend licht Marthe de Graaff haar promotieonderzoek verder toe tijdens het seminar Wateranalyse op HET Instrument. Valutaboulevard 30, Amersfoort / T. (033) 450 20 25 / info@marketguide.nl / www.marktetguide.nl

34 lt laboratorium technologie nieuwe technologie voor weefselonderzoek made in Holland Tispa Medical introduceert novelty op HET Instrument 2010 Het is prachtig en bemoedigend om te zien hoe er binnen de Nederlandse technologiebranches iedere keer weer nieuwe bedrijven van de grond komen op basis van revolutionaire ontwikkelingen. Tispa Medical is zo n bedrijf. Het UMCG (Universitair Medisch Centrum Groningen) en FeyeCon, een commercieel R&D-laboratorium in Weesp, besloten in 2007 om een door hen samen ontwikkelde en gepatenteerde technologie om te zetten in een verkoopbaar product. Dat product is er nu en wordt als noviteit gepresenteerd op HET Instrument 2010 in Amsterdam RAI, een wereldprimeur! Tispa-directeur Paul Stoffels vertelt. maakt volgens Tispa-directeur Paul Stoffels. Waar het om gaat is dat het weefselmonster ontwaterd en geïmpregneerd moet worden voordat het onder de microscoop kan. Dat proces van ontwateren en impregneren gebeurt tot op heden met behulp van zeer schadelijke chemicaliën. Iedereen weet langzamerhand hoe belangrijk weefselonderzoek is geworden bij het diagnosticeren van ziektes. Steeds vaker worden stukjes menselijk weefsel onder de microscoop gelegd om te analyseren wat er mis zou kunnen zijn. Probleem bij dat onderzoek is dat het prepareren van zo n stukje weefsel een vervelend, laborantonvriendelijk en tijdrovend chemisch proces is. Op basis van het specialisme van FeyeCon, het ontwikkelen van toepassingen voor koolzuur, is het gelukt een Tissue Processor te ontwerpen en te produceren die de hele chemische tussenstap in het proces overbodig De processor die Tispa nu introduceert maakt het weefsel in één keer geschikt om het in superdunne plakjes te snijden en onder de microscoop te analyseren. Onze techniek is er op gebaseerd de tussenfase uit te voeren met onschuldig koolzuur, onder uitgekiende omstandigheden waardoor het koolzuur fungeert als effectieve versneller van de ontwatering en efficiënte hulp bij het impregneren, legt Stoffels uit. Het proces wordt niet alleen een stuk vriendelijker, maar verloopt ook veel sneller dan het tot nu toe gangbare procedé. De eerste machine wordt in gebruik genomen door UMCG, als launching customer. Wanneer de serieproductie op gang zal komen is nog niet met zekerheid te zeggen. Dat hangt onder meer af van de testresultaten bij een aantal geselecteerde laboratoria en de verwerking van die resultaten in het definitieve product. Op HET Instrument 2010 kan de Tispa One in elk geval gedemonstreerd worden, als veelbelovend product van de Nederlandse kenniseconomie. De foto's bij dit artikel zijn stills van een filmpje dat het volledige proces vat. Zie www.tispamedical.com voor het volledige filmpje van de tissueprocessor Tispa One.

36 mt medische technologie 37 Zorgwerkgroepen pleiten voor versobering verzekeringspakket Voorstellen bezuinigingen zorg van ruim tien miljard bekend De huidige economische crisis stelt Nederland voor grote uitdagingen. Het Kabinet heeft om die redenen werkgroepen ingesteld die diverse beleidsthema s moeten analyseren en concrete beleidsalternatieven moeten voorbereiden. Twee van deze werkgroepen hebben besparingsprogramma s voor de zorg uitgewerkt. Uiteindelijk is het aan de politiek om te bepalen welke voorstellen daadwerkelijk overgenomen gaan worden. In totaal gaat het om een bezuiniging van meer dat tien miljard euro; 6,35 miljard voor de werkgroep curatieve zorg en 4,2 miljard voor de werkgroep langdurige zorg. Vanuit de werkgroepen wordt aangegeven dat Nederland in een overgangsfase verkeerd. Het gevolg is dat de prijs-kwaliteit verhouding van de zorg niet optimaal is en groei van de totale collectieve zorguitgaven onhoudbaar is. Naar het oordeel van de werkgroepen is het tijd voor een heldere keuze ten aanzien van het eindmodel. Twee varianten worden voorgesteld; een budgetsysteem of gereguleerde concurrentie. Onder een budgetsysteem wordt een voorzieningenstelsel verstaan met zorginkoop door regionale zorginkoopkantoren. Deze variant vormt een breuk met de huidige ontwikkeling van het zorgstelsel. De zorginkoop vindt in deze variant plaats door gebudgetteerde zorginkoopkantoren, waarbij benchmarking plaatsvindt tussen de regionale kantoren. Het huidige risicovereveningsmodel dient daartoe omgebouwd te worden tot een budgetverdeelmodel. In deze variant kan op termijn de huidige nominale premie en zorgtoeslag vervangen worden door een geheel door de belastingdienst uitgevoerde inkomensafhankelijke zorgpremie. Variant B gaat uit van een versnelde ontwikkeling richting concurrerende en risicodragende verzekeraars op de zorginkoopmarkt. Daartoe wordt de ex-post risicoverevening en macro nacalculatie afgebouwd en kunnen verzekerden meer gestuurd worden door hogere collectiviteitskortingen toe te staan. De rol van de overheid richt zich op het voorkomen van risicoselectie en maximale transparantie voor de verzekerden voor keuze voor een zorgverzekeraar. Naast een heldere keuze en verbetering van het sturingsmodel zijn de werkgroepen van mening dat besparingen mogelijk zijn via eigen betaling en ingrepen in het verzekerde pakket. De individuele burger heeft daardoor maar beperkt zicht op de financiële gevolgen van zijn zorggebruik. Eigen betalingen kunnen het kostenbewustzijn van burgers vergroten en daarmee de gevoelde eigen verantwoordelijkheid voor de kosten in de zorg. Ook zijn de werkgroepen van mening dat een versmalling van het verzekerde pakket en een rem op de autonome groei van dit pakket noodzakelijk zijn. Het verzekerde basispakket geeft de grenzen aan tussen wat collectief verzekerd is en wat niet. Door het nauwer omschrijven van de grenzen kunnen besparingen worden bewerkstelligd. In alle gevallen is het volgens de werkgroepen van belang dat er collectieve dekking blijft voor die vormen van zorg waarvoor dat maatschappelijk gezien noodzakelijk wordt geacht. Naast bovengenoemde besparingsvarianten hebben de werkgroepen een groslijst met maatregelen opgenomen die de gepresenteerde varianten kunnen aanvullen. Zo stellen ze voor om te komen tot een stringent pakketbeheer dat aanspraken en toelating van innovaties tot het verzekerde pakket eenduidiger samenhangend en consequenter worden beoordeeld; verouderde behandelingsmethoden worden uit het pakket verwijderd en behandelingen die afwijken van richtlijnen vergen toestemming vooraf van de zorginkoper. Ook dient er meer aandacht voor preventie te komen. De inzet van preventieve maatregelen kost geld, maar kan bijdragen aan beperking van de kosten van de zorg, het voorkomen van een ernstige ziekte, aldus de werkgroepen. Contact: Linda van Essen, l.van.essen@fhi.nl, (033) 465 75 07. ik TWiTTeR, u ook? Freek Rooze column Sinds ongeveer een half jaar ben ik aan de iphone. En ik beken dat ik dat ding steeds meer ga waarderen. Waar ik vroeger drie apparaatjes moest meenemen om fully equipped te zijn, kan ik dat nu met één af. Bovendien ontdek ik steeds vaker handige applicaties (apps) die mij het leven veraangenamen. Zo lopen, dankzij cloud computing, mijn agenda s op drie fysieke plaatsen keurig synchroon, zonder dat ik er enig omkijken naar heb. Dankzij hetzelfde principe kan ik onderweg in welk land dan ook toegang krijgen tot voor mij belangrijke documenten. Ook ben ik in staat om mailbestanden van tientallen MB s probleemloos bij anderen te krijgen, zonder dat ik het bericht krijg dat het bestand te groot of de mailbox te vol is. Twitteren versterkt de band met je followers Een van de gevolgen van dit enthousiasme voor wat er allemaal mogelijk is, is dat ik ben gaan twitteren. In het begin had ik het daar niet zo op begrepen. Maar puur omdat ik vind dat je niet goed over iets kunt oordelen zonder er zelf ervaring mee te hebben opgedaan, heb ik nu toch een twitteraccount. Dat valt niet tegen. Het is even een paar weken wennen, maar daarna ga je merken dat het toch iets toevoegt aan je relatie met anderen. Laat ik dat even uitleggen aan de hand van een vraag: wat is het verschil tussen communiceren tussen iemand met wie je een goede relatie hebt (vrouw, kinderen, vriend) en iemand met wie je een meer afstandelijke, zeg maar puur zakelijke, relatie hebt? Dat verschil zit m in het communiceren over schijnbaar onbelangrijke of heel persoonlijke dingen. Met familie en vrienden doe je dat nu eenmaal vaker dan met anderen. Door hierover te twitteren versterk je daarom automatisch de band met je followers. Zakelijk gezien liggen daar dus mooie kansen. Toch is het niet de bedoeling dat je daar direct op aanstuurt. Maar wie het goed aanpakt, zal er zeker profijt van krijgen. Tot tweets! door Luc Knaven en Eliza van den Anker info@salessupport.nl

39 Verstrekking medicinale zuurstof op de kaart bij minister Klink De problemen rond de verstrekking van medicinale zuurstof via de apotheek staan op de kaart bij demissionair minister Ab Klink van Volksgezondheid. De FHI-branche Medische Technologie kaartte dit probleem eerder aan bij de politiek en mede naar aanleiding hiervan dienden de Kamerleden Anja Timmer en Eelke van der Veen (PvdA) moties in. Klink gaf in antwoord op deze moties aan te willen kijken of er een oplossing te vinden is voor de door Europa afgedwongen tussenkomst van een apotheekhoudende bij de verstrekking van medicinale zuurstof. Sinds 31 januari 2006 valt de levering van medicinale zuurstof niet meer onder de medische hulpmiddelen, maar onder geneesmiddelen. Medicinale zuurstof zou sindsdien verstrekt moeten worden door een apotheekhoudende. Tijdens het overleg met de Kamerleden gaf de Minister aan begrip te hebben voor de moties. Ik zie ook wel dat er extra kosten bij komen kijken, aldus Klink. Hij zegde toe de Kamer voor 1 juni te informeren over zijn exacte oplossing voor dit probleem. Bij het ter perse gaan van dit nummer, was hierover echter nog niets bekend. Zodra dit wel het geval is, wordt dit gepubliceerd in een volgende editie van Signalement. FHI-branche Medische Technologie lid van COCIR De FHI-branche Medische Technologie is lid geworden van COCIR, de Europese brancheorganisatie voor medical devices. De reden hiervoor is dat in toenemende mate op Europees niveau afspraken worden gemaakt die ook lokaal van toepassing zijn. FHI vindt het belangrijk dat er ook vanuit de Nederlandse industrie daarom een stem is in Brussel. Om dezelfde reden werd FHI eerder al lid van Eucomed, de internationale branchekoepel voor ontwikkelaars van medische instrumenten.