Informatie voor Familieleden omtrent Psychose InFoP 2 Inhoud Introductie Module I: Wat is een psychose? Module II: Psychose begrijpen? Module III: Behandeling van psychose de rol van medicatie? Module IV: Behandeling van psychose de rol van andere interventies?
Behandeling van Psychose De rol van medicatie InFoP 2 -module 3 Behandeling van psychose Uitbouwen van steunpunten : Medicatie Individueel Familie Omgeving Triade Samenwerking patiënt familie hulpverleners Langdurige zorg
Wat verwachten patienten van hun behandeling? (Gamian 2000) Een normaal leven hebben Helder kunnen denken Weinig neveneffecten hebben Controle van wanen, hallucinaties e.a. Effect op negatieve en depressieve symptomen 0% 20% 40% 60% 80% 100% Percentage patiënten (totaal 369) Hoe werken de hersenen? Complex orgaan Gebieden Banen Zenuw vezels Neurotransmitters Prikkel overdracht
Hoe werkt medicatie in de hersenen? Hersenen van mensen met schizofrene psychose werken anders Neurotransmitter = sleutel vb. onevenwicht dopamine Receptor = slot Medicatie bezet het slot maar geeft geen signaal door Hoe werken antipsychotica? Dopaminehypothese Gemeenschappelijk werkingsmechanisme Amfetamine en psychose Alle antipsychotica blokkeren dopamine- receptoren Verband tussen therapeutisch effect en neveneffecten op spieren
Dopamine en Schizofrenie Mesocorticaal Hypoactiviteit Negatieve symptomens Cognitieve beperkingen Nigrostriataal (motoriek) Mesolimbisch Tuberoinfundibulair (prolactine) Hyperactiviteit: Positieve symptomen Medicatie (werking) In onze hersenen : hersencellen Dendrieten (info naar de cel) Axon (info van de cel weg)
Dopamine receptoren Een boodschap / informatie wordt via elektrische activiteit doorgegeven Bij schizofrenie : te actieve dopaminesysteem (x) Synaptische spleet: info wordt via neurotransmitter (chemische boodschapper) doorgegeven Te veel info wordt doorgestuurd : overactiviteit leidt tot ontstaan van positieve symptomen (info gebonden aan dopamine in de dopaminereceptoren) Info gaat terug via elektrische activiteit verder WAT DOEN ANTIPSYCHOTICA? Deel van de Dopaminereceptoren blokkeren: ± 60 tot 70 % Minder dopamine activiteit = daling van positieve symptomen Sleutel/slot metafoor
Sleutel/slot metafoor PET-Scan beelden medicatie bezet dopamine receptoren Controle persoon Na toediening van een antipsychoticum
Waarom antipsychotica? Behandeling van acute episoden Voorkomen van herval Antipsychotica zijn anti-psychotisch, niet anti-schizofreen (de kwetsbaarheid blijft bestaan) Behandeling van psychose Acute psychose Lijmen en spalken van de balk met medicatie Kwetsbaarheid voor psychose Medicatie is LIJM
Acute behandeling POSITIEVE SYMPTOMEN NEGATIEVE SYMPTOMEN ANGST DEPRESSIE COGNITIEVE SYMPTOMEN BIJWERKINGEN Onderhoudsbehandeling Blijvend controleren van symptomen Voorkomen van terugval Grote kans op herval na stoppen van medicatie Verbeteren niveau van functioneren
Waarom onderhoudsbehandeling? Risico op herval Bij optimale behandeling 15% Bij routine behandeling 50% Na stop antipsychotica 80% 0 20 40 60 80 100 Waarom onderhoudsbehandeling? Risico s van herval voor de patiënten Traumatische ervaring Na elke episode meer blijvende symptomen Verlies van werk Verlies van sociale contacten / vrienden Meer isolatie
Hoe kiest de arts de medicatie? 1 Evenwaardig effect op positieve symptomen Symptomen en klachten van de patiënt Individuele respons Eerdere respons Voorkeur van de patiënt Therapietrouw van de patiënt Hoe kiest de arts de medicatie? 2 Bijwerkingen van het product Individuele gevoeligheid voor bijwerkingen Lokale gewoonten en vertrouwdheid Beschikbaarheid en kostprijs Toedieningsvorm pillen of druppels inspuitbaar kortwerkend of langwerkend
Hoe antipsychotica gebruiken richtlijnen 1 Diagnose Vroege interventie Geleidelijke verhoging van dosis Gebruik laagste werkzame dosis Neem voldoende tijd om effect te beoordelen (4 tot 6 weken) bij correcte inname Hoe antipsychotica gebruiken richtlijnen 2 Dosis effect en dosis neveneffecten dicht bij elkaar Controleer en behandel neveneffecten Langdurig gebruik Goed opvolging en beoordeling van de medicatie door de arts
Hoe lang antipsychotica nemen? Na een psychose 3 tot 6 maanden Eerste episode schizofrene psychose 2 jaar Na meerdere episoden 5 jaar Levenslang? 80% gevaar voor herval Antipsychotica Oude & Nieuwe Clopixol Dipiperon Etumine Fluanxol Haldol Impromen Orap Abilify Leponex Risperdal Serdolect Seroquel Solian Zyprexa
Problemen met antipsychotica 1 Bijwerkingen van oudere antipsychotica / neuroleptica Neveneffecten op spieren (EPS) Algemeen (bloeddruk, ) Secundaire negatieve symptomen Seksuele problemen Sufheid, problemen met aandacht en concentratie Problemen met antipsychotica 2 Neveneffecten op de spieren (EPS) Beven Krampen Stijfheid Bewegingsarmoede Onwillekeurige bewegingen Bewegingsdrang
Nieuwe antipsychotica 1 Gelijk of groter effect op positieve symptomen Groter effect op negatieve symptomen cognitieve symptomen affectieve symptomen Werkzaam bij mensen die niet reageren op oudere antipsychotica Minder bijwerkingen Nieuwe antipsychotica 2 Minder bijwerkingen maar ook andere bijwerkingen Gewichtstoename Afwijkingen van suiker en vetten Seksuele problemen Bloedcellen Hart...
Risicofactoren voor hart- en vaatziekte Niet te beïnvloeden Familiale geschiedenis Leeftijd Geslacht Etniciteit Te beïnvloeden Roken Hoge bloeddruk Verhoogde cholesterol Obesitas Physieke inactiviteit Stress Verhoogde suiker in bloed American Heart Association. Risk Factors and Coronary Heart Disease AHA Scientific Position Oorzaken van metabole stoornissen Ongezonde Schizofrene Psychose Antipsychotische Levensstijl en Erfelijke Factoren Medicatie Aanwezigheid en toename van het aantal risicofactoren Onstaan van metabole ziekte (diabetes) en hart- en vaatziekten Risico op vervroegd overlijden
Werkzaamheid op lange termijn Is de therapietrouw beter? Duur Nieuwe antipsychotica Problemen Gevolgen voor patiënt en familie Nog weinig depotpreparaten preparaten op Belgische markt (Risperdal Consta) Waarom nog oude antipsychotica gebruiken? 40 jaar ervaring Sedatie in acute episodes Eerdere goede respons bij patiënt Depotpreparaten Goedkoop
Waarom stopt iemand de medicatie? Bijwerkingen Bijwerkingen vaak aanwezig bij begin van behandeling, alvorens gunstige effecten duidelijk worden Ontevredenheid over behandeling Vergetelheid Te ingewikkelde schema's Geen nazorg Waarom stopt iemand de medicatie? Zich beter voelen Psychologische problemen worden niet behandeld met medicatie Gebrek aan inzicht Ontkenning van ziekte Ontkennen van het positieve effect van medicatie
Hoe kan de familie helpen bij de behandeling? Kennis over de rol van medicatie en mogelijke neveneffecten is noodzakelijk. Belangrijke bron van informatie over de werking van medicatie Motiveren en begeleiden van medicatie gebruik Herkennen van vroege tekens van herval Wat moet de familie weten bij medicatie-afbouw afbouw? De familie moet geïnformeerd zijn Geleidelijke daling van de dosis Informatie over gevaar voor herval De patiënt moet door de arts van nabij worden gevolgd Opvolging van vroege tekens van herval Onmiddellijk antipsychotica in geval van nieuwe symptomen
Andere medicatie Anticholinergica ( correctoren,, behandeling van spierneveneffecten) Antidepressiva Benzodiazepines ( kalmeermiddelen,, voor angst, spanning of slaapproblemen) Stemmingsstabilisatoren Somatische medicatie Besluit Antipsychotica zijn essentieel maar ook onderdeel van een geïntegreerde benadering van de behandeling met : Individuele steun Steun van familie Informatie (Psycho-educatie) Vaardigheidstraining Interventies op sociale domeinen, wonen en activiteit (Rehabilitatie)
InFoP 2 -module 3 Vragen? Behandeling van psychose De rol van medicatie