Bijzonder emeritaat Prof. Dr. J. Vandenbulcke

Beleidsinformatica Tijdschrift Volume 31 Nummer 2 (2005) Bijzonder emeritaat Prof. Dr. J. Vandenbulcke Jan Vanthienen K.U.Leuven, FETEW, onderzoeksgroep LIRIS jan.vanthienen@econ.kuleuven.be Abstract Samen met het dertigjarig bestaan van de Contactgroep Beleidsinformatici Leuven vierden wij op 11 oktober 2005 het bijzonder emeritaat van Prof. dr. Jacques Vandenbulcke, een van de stichters van de Contactgroep. In dit nummer vindt u de tekst van zijn afscheidsrede, de laudatio en een aantal sfeerbeelden van de viering.. 1

Inhoudsopgave Op start drukken om af te sluiten...9 Afscheidsrede door Prof. Dr. Jacques Vandenbulcke Laudatio...17 door Guido Van Humbeeck, Senior Partner, Application Engineers 2

3

4

5

6

7

8

Op start drukken om af te sluiten door Prof. Dr. Jacques Vandenbulcke Zeer geachte Rector, Beste collega s en andere leden van de universitaire gemeenschap, Zeer gewaardeerde toehoorders, In de Europese Raad van Lissabon in 2000 hebben de regeringsleiders van de Europese Unie de ambitie uitgesproken dat de Unie in 2010 moet zijn uitgegroeid tot de meest innovatieve en competitieve kennisregio in de wereld. Deze ambitie is een direct gevolg van de erkenning dat kennis, en het gebruiken van kennis, in toenemende mate de motor vormen van economische groei, en de bron van onze welvaart. Vlaanderen is welvarend en het is er goed leven. De vraag is echter: voor hoelang nog? Op een aantal aspecten is duidelijk dat de situatie zorgelijk is. Uit verschillende onderzoeken blijkt dat Vlaanderen de laatste tijd economische dynamiek verliest in vergelijking tot andere landen, met andere woorden: wij zakken af in het peloton van de internationale concurrentie. Dit is niet zozeer het gevolg van een zwakke conjunctuur. Er zijn andere, structurele, oorzaken. Het recept voor groei aan het einde van de vorige eeuw, zijnde matiging van de loonkosten en verhoging van arbeidsparticipatie heeft niet écht gewerkt. Het gevolg is dat er, om de doelen te bereiken die in Europees verband zijn gesteld, nauwelijks extra tijd overblijft om te werken aan een verbetering van de basisstructuur van onze economie. Opdat Vlaanderen straks niet in het kwadrant van losing momentum zou terechtkomen moeten onverwijld acties ondernomen worden die vormen van bedrijvigheid creëren waarbij productiviteitsstijgingen worden bereikt door verhoging van toegevoegde waarde: anders gezegd, wij hebben nood aan een strategie voor het realiseren van een kennisintensieve, innovatiegedreven economie. Die kennis- en innovatiestrategie zal, zoals in het voorbeeld van een aantal andere landen, een aantal componenten moeten bevatten: 9

- Een analyse van de huidige tekortkomingen die realisering van de doelstellingen in de weg staan - Een concreet actieplan, inclusief tijdspad waarin wordt aangeduid wie wanneer welke maatregelen zal treffen en ook uitvoeren - Een overzicht van welke investeringen moeten gebeuren - Een structuur die er voor zorgt dat, zowel het hoogste politieke niveau, als relevante maatschappelijke partijen zich aan deze strategie houden. Beste toehoorders, ICT, Informatie en Communicatie- Technologie, is een katalysator voor innovatie en een belangrijke enabler voor een excellente kenniseconomie, en beleidsinformatica, de vakgroep waartoe ik behoor en waarvan wij vandaag het 30-jarig bestaan vieren, is de discipline die een cruciale rol speelt in het omzetten van de opportuniteiten van de technologie naar strategieën die, gedreven door kennis en inzicht, moeten toelaten om nieuwe producten, processen en diensten op een winstgevende manier op de markt te brengen. In deze afscheidsrede wil ik geen terugblik geven op beleidsinformatica, maar een vooruitblik. Om af te sluiten moet je op start drukken, nietwaar? Wat maakt beleidsinformatica zo uitdagend, voor welke belangrijke uitdagingen staat deze discipline in de toekomst, en hoe moeten wij met deze uitdagingen omgaan? Laat mij zeer kort even ingaan op het eerste punt. Het ICT-onderzoek is gericht op het beheersen van complexiteit: enerzijds de complexiteit van de wereld om ons heen, en anderzijds ook die van de systemen zelf. Bijna niets is eenvoudig aan een informatiesysteem, terwijl gebruikers wel gebruiksvriendelijkheid, betrouwbaarheid, eenvoud en veiligheid eisen. Dit is het spanningsveld waaruit ICT-onderzoek zijn energie en dynamiek haalt: de noodzaak om te onderzoeken hoe informatiesystemen verbeterd kunnen worden in continue interactie met gebruikers die steeds meer van deze systemen eisen, in overigens omstandigheden die het adaptieve karakter van de systemen steeds zwaarder op de proef stellen, creëert een hele uitdaging. Maar er is meer ICT is door zijn veelzijdigheid zo universeel toepasbaar dat elke implementatie een innovatie is. En hierin schuilt de bijzondere uitdaging voor de beleidsinformatica. Niet de technologie is bepalend voor succes, maar de wijze waarop de technologie wordt aangewend in lijn met de strategie van een organisatie. Het correct inschatten van de opportuniteiten die de technologie te bieden heeft, en het vertalen van deze opportuniteiten naar systemen die organisaties toelaten op een efficiënte en effectieve wijze te werken, en samen te werken, en daardoor extra toegevoegde waarde te creëren, is een veelzijdige opdracht die de discipline van beleidsinformatica uitermate interessant maakt! 10

Voor welke belangrijke uitdagingen staat de beleidsinformatica in de toekomst? Ik wil er een 4-tal opsommen en daar enkele bedenkingen aan toevoegen. Uitdaging 1 Door de bomen het bos zien getuigt van overzicht. In één boom een bos zien getuigt van inzicht. Uitdaging 1 heeft te maken met leren werken onder architectuur. Wij bouwen al jaren automatiseringsprojecten, maar het is eerder recent dat architectureren in informatica-middens enige belangstelling geniet. Dit is enigszins merkwaardig omdat de risico s van bouwen zonder architectuurplan reeds veel langer bekend zijn. Maar, je bent nooit te blond om te leren De belangrijkste doelstelling van een globaal informatie-architectuurraamwerk voor een organisatie is het realiseren en in stand houden van de samenhang in de informatiehuishouding, en de optimale afstemming ervan op de bedrijfsdoelen. Er bestaan vele stijlen van architectureren. Mij lijkt het dat een service-georiënteerde aanpak de beste garanties biedt om snel te kunnen anticiperen op de dynamiek van de business. Belangrijke toekomstige onderzoeksdomeinen, waarin heel wat uitdagingen liggen, zijn mijns inziens: - het vertalen van de bedrijfsbehoeften naar een business architectuur ( requirements engineering ) en het expliciteren van een proces- en dataarchitectuur, het daar vanaf bepalen van een applicatiearchitectuur en het uittekenen van een technische infrastructuur-architectuur ter ondersteuning - de integratie van de legacy in een coherente architectuur - de integratie van systemen van verschillende bedrijven of organisaties in een wendbare waardeketen - de integratie van componenten die elders zijn gebouwd, in de eigen architectuur - de integratie van gedistribueerde en mobiele ICT-systemen Uitdaging 2 Bij IT ers gaat alles automatisch maar niets vanzelf. Deze uitdaging geeft te maken met een shift die mijns insziens nodig is op het vlak van software-ontwikkeling: van software mass production naar software product lines en software mass customization. 11

Organisaties die software ontwikkelen zullen in de toekomst, in plaats van packages af te leveren die naderhand met parameters enigermate kunnen worden aangepast aan de specifieke noden van de gebruiker, software productlijnen ontwikkelen op basis waarvan zij (naar analogie met bijvoorbeeld de automobielsector), vanaf specificaties, klanteigen softwareoplossingen (eventueel on-demand) kunnen afleveren. Belangrijke aandachtspunten bij het realiseren van deze uitdaging zijn mijns inziens als volgt: - Expressieve modelleringsformalismen om de essentiële aspecten van complexe systemen op diverse abstractieniveaus voldoende compact en overzichtelijk te kunnen voorstellen - Quality by design. Om de kosten van het verifiëren van de systeemeigenschappen achteraf, te kunnen reduceren, is het van belang te zoeken naar ontwerpmethoden die de gewenste eigenschappen zoveel mogelijk via constructie garanderen. Dit betekent ook dat niet-functionele eigenschappen in het ontwerptraject moeten worden gemodelleerd en meegenomen (zoals ondermeer prestatie, betrouwbaarheid, veiligheid, enzovoort) - Generieke oplossingen en hergebruik. Voor de snelle en correcte realisatie van systemen is beschikbaarheid van bouwstenen met bewezen eigenschappen noodzakelijk. Voor hergebruik is het essentieel dat deze bouwstenen voor toepassingen in verschillende contexten geschikt gemaakt kunnen worden. De ontwikkeling van adapteerbare slimme softwarecomponenten die bij compositie voorspelbare systeemeigenschappen induceren, zowel functioneel als niet-functioneel, is een zeer belangrijk terrein van onderzoek. Uitdaging 3 Duisternis kan geen duisternis verdrijven. Enkel licht is daartoe in staat. Uitdaging 3 heeft te maken met de toekomstige rol van de beleidsinformatica op het vlak van corporate compliance. Bedrijven moeten straks veel meer tijd en energie stoppen in compliance. Naargelang de sector of het land waarin een organisatie opereert kan dat gaan om de Sarbanes-Oxley Act, Basel II, de International Financial Reporting Standards, of lokale wetgeving. In het meest extreme geval, zoals een beursgenoteerde bank, heeft een organisatie met alle wetten tegelijk te maken. Het besef groeit inderdaad dat wij moeten leren leven met een steeds toenemende druk vanwege wetgevers en toezichthouders om aan wetten en aan regels te voldoen. Daar zijn zo een aantal redenen voor: 12

- Ondanks het streven van nationale overheden om tot een reductie van regels en administratieve lastendruk te komen, zijn er nieuwe maatschappelijke ontwikkelingen (beursfraude, zelfverrijking door bestuurders) die leiden tot nieuwe wetgeving met belangrijke gevolgen voor bedrijven en belanghebbenden. - De vraag naar transparantie neemt ook toe. Bedrijven krijgen de plicht om te bewijzen dat de bedrijfsvoering conformeert aan wet- en regelgeving. Je hoort belanghebbenden zich meer en meer afvragen hoe het kan dat een onderneming met een door een accountant goedgekeurd jaarverslag tóch corrupt, financieel uitgehold of tenminste serieus opgepoetst kan zijn. Het wordt dan ook een heel belangrijk aandachtspunt voor bedrijven om aan de wetgeving en regels betreffende behoorlijk bestuur voldoende aandacht te schenken, en bij het ontwikkelen, documenteren en beheren van informatiesystemen hiermee rekening te houden. Ook dit is een uitdaging voor de beleidsinformatica. Overigens zal het volgen van een doordachte compliancestrategie nodig zijn om ervoor te zorgen dat regels niet leiden tot bureaucratisering, minder flexibiliteit en uiteindelijk tot het ontmoedigen van ondernemersschap. Dan pas keren wij terug naar de duisternis. Uitdaging 4 Wie verdrinkt in gegevens zal sterven aan informatie. Ik heb in mijn carrière vooral gewerkt omtrent databases. Een uitdaging op dit gebied kan dus helemaal niet ontbereken. In ons privéleven explodeert het aantal omvangrijke digitale bestanden door de massale overgang op digitale fotografie en door digitale opslag van audio en video. In de kenniseconomie komt het er op aan de stortvloed aan digitale gegevens te ordenen en inzichtelijk te maken opdat daaruit informatie en kennis zou kunnen worden gedistilleerd. Een belangrijke vraag is: hoe realiseren wij een zelfbeschrijvende en schaalbare infrastructuur voor het managen van informatie? De huidige data explosie-uitdagingen gaan de functionaliteit en de capaciteit van de inmiddels 30 jaren oude technologie van databasemanagement ver te boven. Niet enkel de volumes, maar ook de aard van de opgeslagen data (semigestructureerde data, niet-gestructureerde data), en de verwachte gebruiksaanwending ervan, stellen heel wat nieuwe uitdagingen. Het vastleggen van metagegevens die, bijvoorbeeld met data mining zijn verkregen, kan een belangrijk hulpmiddel worden in het realiseren van efficiënte en effectieve toegang tot gegevens, terwijl technieken op het terrein van data lineage (het achterhalen van de oorsprong/herkomst van gegevens, van transformaties en van aggregaties die op gegevens zijn uitgevoerd) aanleiding kunnen geven tot het ontstaan van totaal nieuwe innovatieve applicaties. 13

Ik heb enkele uitdagingen geschetst waarvoor het vakgebied beleidsinformatica in de toekomst staat. Ik wil ook nog een drietal overwegingen maken over de toekomstige positionering van beleidsinformatica. Overweging 1 De grenzen tussen ICT en bedrijfsvoering zijn aan het vervagen. Er bestaat een grote kans dat ICT-professionals over enkele jaren niet meer werken in een ITafdeling. Vandaag de dag wordt de IT-afdeling nog veel te vaak gezien als een black box met een aantal wereldvreemde nerds, terwijl er behoefte bestaat aan een transparante organisatie. IT-diensten moeten evolueren naar entiteiten waarin personen, onder architectuur, flexibele adaptieve processen en services voorzien ter ondersteuning van strategische initiatieven en operational excellence, en hiervoor verantwoording kunnen afleggen naar toegevoegde waarde. Het is goed dat de beleidsinformatica deze evolutie voortdurend voor ogen houdt. Overweging 2 Het feit dat de maatschappij, en de systemen die haar ondersteunen, steeds complexer worden, vereist dat deze systemen intelligenter worden zodat ze zelf op adequate wijze kunnen reageren op, en omgaan met, onverwachte veranderende omstandigheden. Voor de uitvoering van intelligente taken zullen meer en meer multi-agent systemen worden gebruikt waarvan de autonome activiteiten moeten worden gecoördineerd en gesynchroniseerd. Een belangrijke overweging is de behoefte die hieruit zal ontstaan om voldoende aandacht te schenken aan de samenwerking tussen slimmer, adaptiever en autonomer wordende systemen, en de mensen die deze systemen gebruiken. Kunstmatige sociale intelligentie is een terrein waar de beleidsinformatica straks absoluut moet in investeren. Overweging 3 De structuur van onze economie is in belangrijke mate veranderd. Wij zijn, veel meer dan voorheen, een diensteneconomie geworden. Een en ander betekent dat de objecten die het voorwerp uitmaken van toepassing van het onderzoek in de beleidsinformatica ruimer worden (het zijn niet enkel bedrijven in de strikte zin van het woord), en de wetenschapsgebieden waarmee moet worden samengewerkt aanzienlijk zijn uitgebreid (het zijn niet enkel meer bedrijfseconomie en economie). Er schuilt een enorm potentieel in het inzetten van de know-how van beleidsinformatica voor services research. Beste toehoorders: ik heb in deze afscheidsrede de beleidsinformatica geportretteerd, enkele uitdagingen voor de toekomst aangegeven, en enkele overwegingen toegevoegd over de toekomstige positionering van deze discipline. 14

In een afscheidsrede hoort uiteraard een dankwoord. Ik heb het voorrecht gehad met velen te mogen samenwerken. Zonder anderen tekort te willen doen wil ik toch een bijzonder woord van dank richten aan emeritus Prof. M. Verhelst. Hij heeft mij binnengeloodst in het vakgebied, de liefde voor het vakgebied bijgebracht, en zorgvuldig gezwegen over het vele werk op gebied van onderwijs, onderzoek en dienstverlening, dat hiermee zou gepaard gaan. Zelfs voor dit laatste ben ik hem dankbaar. Ik zou ook alle collega s binnen en buiten de faculteit willen danken, de wetenschappelijke medewerkers en, met klemtoon, ook het ATP. Ook de honderden personen uit het bedrijfsleven waarmee intensief is samengewerkt, en in de toekomst nog verder zal worden samengewerkt, wil ik danken voor hun steun. Een universiteit is immers een speler in een netwerk, waarin zij met bedrijven en overheden samenwerkt. Wij vormen één ecosysteem. Ik wil ook de studenten danken. Ik heb overigens bij het afsluiten van de laatste sessies van de cursus Bestuurlijke informatiesystemen, net vóór Kerstmis vorig academiejaar, de meer dan 500 studenten die deze cursus volgden, bij wijze van een symbolisch gebaar, getrakteerd op glühwein die door échte Kerstmannen werd geserveerd, en ik ben nog altijd verbaasd hoe de administratie er wonderbaarlijk is in gelukt om de kosten van dit event, op mijn budget, in het SAP-systeem te verwerken. Een speciaal woord van dank gaat naar de Rector, en dit voor de luistervaardigheid en steun die hij aan de vakgroep (nu onderzoeksgroep) heeft gegeven. Mijnheer de Rector: ik heb met veel genoegen aan deze universiteit gewerkt (en dat zal ik nog gedeeltelijk blijven doen), het is een universiteit waar ik trots op ben. De meeste dank gaat echter uit naar mijn echtgenote en kinderen. Als ik een bijdrage heb kunnen leveren aan deze universiteit dan is dit dankzij de energie die mijn echtgenote voor mij en voor ons gezin heeft opgebracht, en de liefde en harmonie die zij ons in het leven heeft geschonken. Ik zal hier niet breed over uitweiden. Eén feit zegt genoeg. Om de files te vermijden (en het mag gezegd worden dat ik na zovele jaren hierin een expert ben geworden) vertrok ik zeer vroeg vanuit Sint-Martens-Latem naar Leuven. En telkens was mijn echtgenote opgestaan om koffie te maken en mij nadien uit te wuiven. Beste toehoorders: ik wil deze rede afsluiten met enkele ambities die ik, in de toekomst, voor deze universiteit, en in het bijzonder voor de vakgroep, nog wil waarmaken (U herinnert zich de titel van mijn uiteenzetting: op start drukken om af te sluiten ). 15

- Ik wil mij vooreerst inzetten voor talentontwikkeling door veelbelovende onderzoekers de mogelijkheden te helpen bieden om échte toponderzoekers te worden. Hoogwaardig onderzoek vormt de basis voor innovatie en bepaalt in sterke mate onze aantrekkingskracht voor kennisintensieve bedrijven (zie ook de inleiding van deze uiteenzetting). - Ik wil de interactie tussen beleidsinformatica en andere wetenschappen stimuleren, omdat ik overtuigd ben dat, door multidisciplinair onderzoek, wetenschappelijke doorbraken kunnen worden gerealiseerd. - Via de Stuurgroep Leerstoelen-op-Naam wil ik de samenwerking universiteit-bedrijven nog intensifiëren, innovatie hot-spots creëren die bedrijven bindt. - En een laatste aandachtspunt is het proberen verbeteren van de beeldvorming van ons vakgebied beleidsinformatica. In de publieke beeldvorming lijkt het of het in ICT enkel gaat over het ontwikkelen van software en het schrijven van programma s, het laatste zijnde een bezigheid die dan uitgeoefend wordt door een verzameling van overhypte en wereldvreemde nerds en evangelisten. Hoe kunnen wij dit beeld corrigeren? Welke zijn de verhalen waarmee wij de jeugd en het grote publiek kunnen beroeren en tegelijk warm maken voor dit prachtige domein van de beleidsinformatica? Ik wil met name mij ook inzetten om te vermijden dat, wanneer de economie terug aantrekt, wij geen goed opgeleide mensen zouden hebben om de nieuwe concepten van bedrijfsvoering te vertalen naar automatiseringsoplossingen waarmee deze concepten moeten worden gerealiseerd. Dames en heren. Ik druk op start. Ik dank U. Jacques Vandenbulcke 11 oktober 2005 Bronnen: Informaticaonderzoek Platform Nederland, Met vaste hand, NOAG-ict 2005 2010, Den Haag, 2005 Kennis, kennis, kennis. Kennisstrategie 2010, actieplan, VNO/NCW/KNAW/NWO/TNO/VSNU, 2003 J.Vandenbulcke en W.Lemahieu, Databasesystemen voor de praktijk, SDU, 2005 16

Laudatio ter gelegenheid van het Bijzonder Emeritaat van Prof. Dr. Jacques Vandenbulcke door Guido Van Humbeeck, Senior Partner, Application Engineers 11 oktober 2005 Mijnheer de Rector, Mijnheer de Vice-Rector, Mijnheer de Decaan, Beste Jacques, en Mevrouw Vandenbulcke, Beste Ghislaine, Dames en heren professoren, Dames en heren genodigden, Zonder misbruik te willen maken van deze gelegenheid zou ik, nu ik mij bevind in het hart van onze Alma Mater, onmiddellijk met een examenvraag willen starten: Quid est Informaticus? Wat is een informaticus? Degenen onder jullie die op dit ogenblik enkel aan computers en aan programmeren denken zie ik nu al graag terug... in september. Het is in dit kader dat ik jullie eerst even wil laten delen in enkele bespiegelingen, gezien vanuit het bedrijfsleven, omtrent informatica en zijn evolutie, om vervolgens de persoon van Jacques, zoals ik hem al jaren ken, binnen dit ecosysteem te schetsen in zijn rol van visionair, zijn rol van academicus, zijn rol als voorzitter van het SAI en tenslotte Jacques als mens. Laat mij beginnen met het ecosysteem, waarin wij informatici ons bevinden, even toe te lichten en mijn visie te geven op informatica als strategisch onderdeel van bedrijfsstrategie en bedrijfsvoering. In 2003 was er heel wat heisa rond een artikel in de Harvard Business Review. De titel luidde: Why IT doesn t matter anymore. Botweg gezegd: ICT doet er niet meer toe. Een gewaagde uitspraak die veel stof heeft doen opwaaien. En vorige zondag, las ik in een ander artikel: 17

Without knowledge of business strategies how can IT possibly figure out its value-added role? IT must demonstrate an in-depth understanding of the various high-level ways that a business goes about achieving its goals. Abstractie nemend van alle mogelijk polemieken en interpretaties, die rond deze artikels nog steeds aan de gang zijn, durf ik 2 conclusies te trekken: Ten eerste: een conclusie omtrent technologie Technologie en kennis over de technologie an sich, geeft een bedrijf geen rechtstreeks competitief voordeel meer ten opzichte van zijn concurrenten. Wat wel belangrijk is, is de vraag hoe we deze technologie kunnen gebruiken om de business doelstellingen te bereiken. M.a.w. niet vertrekken vanuit de mogelijkheden van de technologie maar vertrekken vanuit de bedrijfsdoelstellingen en bijhorende processen. Voor elke actie op het technologisch vlak moeten we ons de Waarom vraag durven stellen... Waarom heeft de business dit nodig? Welke business doelstellingen worden hiermee gerealiseerd? Ik durf te poneren dat we op het vlak van kennis van de technologie en ik zou bijna durven zeggen, het klassieke of algemeen bekende informatica gebeuren, we al een zekere maturiteit hebben bereikt. Deze maturiteit laat ons toe de technologische uitdagingen van de komende jaren beheersbaar te houden. Laat ons de informatici die hiermee bezig zijn zondermeer Technical Architects, Technologie Architecten noemen: specialisten die weten hoe ze technologie moeten gebruiken om tot applicaties te komen die aan de stijgende niet functionele business vereisten zoals beschikbaarheid, veiligheid, uitbreidbaarheid, groei in aantal gebruikers en de continue evolutie kunnen voldoen. Ten tweede een conclusie omtrent de non-technologie Ik verwittig nu al het publiek dat er enkele zwart-wit uitspraken zullen volgen. Uiteraard ligt de waarheid altijd in het midden. De nood aan een ander type van informaticus is groeiend, om niet te zeggen acuut. Dit zijn de informatici die niet kunnen programmeren maar wel weten wat programmeren is, het zijn de informatici die de technologie niet kennen maar wel begrijpen en kunnen plaatsen, het zijn de informatici die de taal van de business begrijpen én spreken en deze weten te formaliseren in plannen, zeg maar tekeningen, die kunnen worden bediscussieerd en overgedragen naar de Technologie Architect. Deze informatici mogen zich Business Architect noemen. Het zijn de specialisten die het abstraherend en modellerend vermogen, eigen aan een informaticus, gebruiken om, los van technologie, de business strategieën, business behoeften, business processen, op een dermate wijze in kaart te brengen 18

dat ze de basis vormen voor strategische afstemming met - en onderlinge communicatie tussen Business en ICT. Hun resultaten vormen de basis voor strategische beslissingen op het vlak van business process beheer en bijhorende business regels, applicatie portfoliomanagement, applicatie architectuur, applicatie specificaties.... Hun resultaten vertalen zich naar beheersbare projecten. Waarbij nu ook gezegd is dat elk ICT project een business project is. Deze informatici - Business Architecten - aligneren business & ICT. Deze informatici dragen bij aan het realiseren van het strategisch beleid middels informatica. Ik zou ze dan ook graag Beleidsinformatici noemen. Het feit dat de Beleidsinformatici dit jaar 30 jaar bestaan, (Maurice Verhelst maakte er mij attent op dat het evenwel 31 jaar is, waarbij ik mij de vraag stel of we de conceptie dan wel de geboorte vieren), wat ze vanmiddag al gevierd hebben, bewijst de maturiteit van het domein. Een domein dat in Vlaanderen (en daarbuiten) werd opgestart door Maurice Verhelst, en bijna samen en gelijktijdig met hem door Jacques Vandenbulcke. Wie is het belangrijkste : de Technologie Architect of de Business Architect? De vraag stellen... is op zich... een intellectuele misdaad. We kunnen elkaar bekampen om ons grote gelijk te halen. Of we kunnen elkaars kerncompetenties erkennen en maximaal op elkaar afstemmen zonder onze eigenheid te verliezen. Ik wil dan ook pleiten Mijnheer de Rector dat deze visie omtrent Business & Technologie Architectuur, maximaal ingang zou kunnen en blijven vinden binnen onze Universiteit. Immers, mijn ervaring als Senior Partner bij Application Engineers, leert dat dit mogelijk is. Meer nog... dat het moet... willen we, gezien vanuit ICT en vanuit Business, een antwoord kunnen bieden aan de huidige bedrijfs- en maatschappelijke evoluties. Het uitdragen en realiseren van deze visie zal ons tevens toelaten om meer mensen, mannen en vrouwen, aan te trekken voor onze opleidingen rond informatica. Ik wil dan ook dit deel afsluiten met de leuze : Dé informaticus is dood, leve de informatici. Dames en Heren, Het is binnen deze visie, waarbij business en ICT in synergie samen werken, dat ik Jacques even zou willen positioneren als visionair, als academicus, als voorzitter van het SAI en tenslotte als mens. 19

Jacques als visionair Beste Jacques, er is nog een jubileum dat we volgend jaar zouden moeten vieren, zij het dan in meer bescheiden kring misschien : het is immers volgend jaar 25 jaar geleden dat we elkaar bij Cullinet, een database management bedrijf, voor het eerst ontmoet hebben. Wat mij toen al opviel was jouw talent om de mogelijkheden die de toenmalige technologie bood of ging bieden, altijd opnieuw te vertalen naar : 1) wat kunnen we hier mee doen voor de business? 2) hoe wordt dit wetenschappelijk onderbouwd? 3) hoe kan ik mijn studenten hier maximaal mee confronteren? 4) hoe past dit in de evolutie van een bedrijf? 5) hoe kan dit uitdragen worden naar de markt? En van toen af is het mij steeds opgevallen hoe je elke technologische evolutie zijn wetenschappelijk én business kader gaf. Hoe je de dingen in hun strategische en lange termijn kader wist te plaatsen en dit ook wist uit te dragen naar de vele doelgroepen die je eigen zijn. Nog enkele jaren terug lanceerde je de idee van de extended enterprise : het bedrijf als onderdeel van een globale waardeketen, en de impact op bedrijfsvoering én ICT. Jacques, ik heb goed en slecht nieuws : het goede nieuws is : jouw visie wàs en ís correct en is zich vandaag aan het realiseren; het slechte nieuws is dat het trager gaat dan we zouden willen. Ik zie vandaag duidelijk de hand én de lange termijn visie van Jacques in de vakgroep Beleidsinformatica. Het is opvallend dat er vandaag onderzoek wordt gedaan en resultaten behaald op die terreinen welke vandaag hun ingang aan het vinden zijn in de bedrijfswereld. Ze opnoemen houdt het risico in van er te vergeten en dit wil ik niemand aandoen. Jacques, met dit resultaat heb je ons, het bedrijfsleven, een aantal generaties afstuderenden gegeven en gegarandeerd, die in staat zijn de uitdagingen waar we vandaag voor staan, aan te pakken. Jacques als academicus Ik zou hier even Jacques willen schetsen zoals ik hem gezien heb als professor. Jacques, ik heb nooit les van jou gehad. Voor mezelf, en mezelf kennende, twijfel ik tussen... het spijtig vinden en opgelucht zijn. In de 25 jaar dat ik Jacques ken onthoud ik de verschillende boeken en de vele artikels die hij heeft gepubliceerd. Een snelle search, excuseer zoekactie, op Google en Scholar.Google levert behoorlijk wat hits op. Het (altijd geactualiseerde) boek over databasemanagement systemen is al decennia lang het standaardwerk over databases in de Vlaamse en Nederlandse praktijk. Jacques is een professor die naast de inhoudelijke en doelgerichte relatie tussen universiteit en bedrijf ook aandacht heeft voor de persoonlijke relaties. De 20

resultaten hiervan vindt men dan ook terug in ondermeer het behoorlijk aantal leerstoelen evenals de vele evenementen waarbij aan het bedrijfsleven de kans wordt gegeven om inhoudelijk mee te werken. Ook zijn activiteiten met Liris, CBL, als oprichter en voorzitter van de Belgische Vereniging voor Logistiek, getuigen van zijn visie dat universiteit en bedrijf elkaar moeten vinden. Jacques is ook niet bang van verandering. Hij is er in geslaagd om gans de BAMA hervorming van de beleidsinformatica-programma s in goede banen te leiden. Als ik hem door de ogen van de student bekijk, en ik ken er wel een aantal, dan is er steeds één woord dat ik bij hun terug vind: ontzag. De hoge eisen naar kwaliteit en inzet bij de student, het hoge niveau van zijn lezingen vertalen zich naar een strenge aanpak waarbij studenten die een B krijgen jubelen alsof ze een dubbel A zouden gekregen hebben. Jacques als voorzitter van het SAI Samen met Maurice Verhelst heeft Jacques nu meer dan 25 jaar geleden het SAI opgericht. Het Studiecentrum voor Automatische Informatieverwerking. De visie achter SAI is uniek : de Belgische ICT ers een zo correct en breed mogelijke kijk geven op hedendaagse en toekomstige evoluties binnen ICT en dit zonder enig winstdoel. In al die jaren is het SAI er dan ook in geslaagd om hoog kwalitatieve lezingen, workshops en cursussen aan te bieden. Ook hier ontmoeten universiteit en bedrijfsleven elkaar. Jacques, als voorzitter van het SAI, slaagt er steeds in om de juiste onderwerpen, op het juiste moment, door de juiste sprekers aan te bieden. Ook hier vindt men de gedrevenheid naar kwaliteit en uitdragen van visie van Jacques terug. Hij runt dit trouwens met een nooit gezien efficiëntie. En tenslotte Jacques als mens Jacques, ik heb je in de voorbije jaren leren kennen als iemand die ook veel belang hecht aan de menselijke aspecten. De manier waarop je met mensen omgaat getuigt van grote integriteit en kracht. Op de momenten dat je thuis moest zijn, was je thuis. Discreet vertelde je, verontschuldigde je je bijna, dat je je werk wat op een lager pitje moest zetten. Ik denk dat jouw kracht, je gezonde rationaliteit en positivisme mee bijgedragen hebben tot waar je op dit ogenblik met je echtgenote Ghislaine en je kinderen en kleinkinderen staat. Trouwens, uit goed ingelichte bron heb ik vernomen dat je kleinkinderen je boek al ter hand hebben genomen. Alleen, zo blijkt uit een familiefoto, vallen ze er bij in slaap. Dames en heren, in de informatica gebruiken we heel veel afkortingen.net, J2EE, BPM, UML, SOA, CBD, OO,.... In de economische en financiële wereld spreekt men over Beveks en Sicavs. 21