Evaluatie Dreiging internationale trein Hoofddorp / Schiphol GRIP 2 22 maart 2016 Veiligheidsbureau Kennemerland Versie : 1.0 Status : Definitief TO : 19 mei 2016
1. INLEIDING Aanleiding Op dinsdag 22 maart 2016 is in de Veiligheidsregio Kennemerland een GRIP 2 alarmering afgegeven, in verband met een vermoeden van een verdacht pakket c.q. geplande aanslag aan boord van een internationale trein. Deze trein was afkomstig van Brussel met bestemming Amsterdam. Opzet evaluatie Binnen de VRK is dit incident, conform de evaluatiesystematiek voor het evalueren van multidisciplinaire incidenten (april 2016), geëvalueerd op de basisprocessen Alarmering/Op- en afschaling, Leiding & Coördinatie, Informatiemanagement, alsmede het proces crisiscommunicatie. De input is verkregen tijdens een leerarena, die heeft plaatsgevonden op vrijdag 8 april jl. Voor het functioneren van alle kolommen is afgesproken dat deze partijen allen hun eigen proces evalueren en met hun monodisciplinaire actiepunten aan het werk gaan en deze borgen. Voor de leerarena waren uitgenodigd de operationeel leider (OL), de leden van het OT, de leider CoPI (L-CoPI) en de informatiemanager CoPI (IM-CoPI), de betrokken MPC, de vertegenwoordiger van ProRail. Helaas waren niet alle genodigden aanwezig tijdens de leerarena. De aanwezige disciplines waren de Brandweer, GHOR, Bevolkingszorg, Communicatie, ProRail, Informatiemanagement en het VBK (regie). Met de afwezige partijen (Politie, AAS, KMar en het MICK) zijn apart de ervaringen in kaart gebracht. Het resultaat van deze bijeenkomst en de aanvullende gesprekken is onderhavige beschrijving en daaraan gekoppelde aanbevelingen n.a.v. de gedeelde ervaringen en kruisverbanden voor genoemde processen. Er is geen sprake van een onderzoek. De verbeterpunten die voortkomen uit de aanbevelingen zullen direct worden opgepakt door de actiehouders en worden tevens opgenomen in de VRK-brede verbetercyclus. Omschrijving incident en tijdlijn Omschrijving Op dinsdag 22 maart 2016 vindt in België, op vliegveld Zaventem in Brussel, een terroristische aanslag plaats. Tevens vindt in de metro een bomaanslag plaats. Om 10:28 uur registreert de meldkamer de melding van een terroristische dreiging aan boord van een internationale trein uit Brussel met bestemming Amsterdam. De trein heeft o.a. een geplande stop op station Schiphol. Een N(nationaal)SGBO wordt opgestart. Na overleg tussen de plv. districtscommandant KMar/coördinator Schiphol en de burgemeester van Haarlemmermeer wordt opgeschaald naar GRIP 2. Pagina 2 van 6
De trein wordt vervolgens op station Hoofddorp stopgezet en ontruimd door de Dienst Speciale Interventies (DSI). Er is geen bom gevonden. Tijdlijn (gebaseerd op rapport incident archief + kladblokregels MICK) 10:29 uur GRIP 2, Schiphol (Van KMar via CCB c.q. burgemeester Weterings opschaling naar GRIP 2 Schiphol, inclusief CoPI) 10:32 uur Voertuigen naar UGS Delta. Functionarissen lopend naar Maxima Kazerne. 10:35 uur Vanuit Brussel is er een trein onderweg naar Schiphol. Aankomst 10.48 uur. Er is dreiging dat er op perron 3 iets staat te gebeuren. Men wil de trein daarom daar niet hebben en de trein wijkt uit naar opstelplaats Nedtrain in Hoofddorp. 10:36 uur Op perron 4 in Hoofddorp komt Thalys binnen uit Brussel. Wordt in groene zone geplaatst op terrein van Nedtrain. 10:37 uur Incidentlocatie gewijzigd in Stationsweg Hoofddorp 10:40 uur DSI is aanrijdend en zal betrokken worden bij plan van aanpak 10:45 uur Eerste OT-overleg 10:46 uur Van KMAR: op perron 3 geen dreiging. De dreiging zit op de trein en daarom wijkt de trein uit naar NedTrain. Perron 3 wordt niet ontruimd. 10:53 uur Definitief perron 4 Hoofddorp (ProRail) 11:45 uur Tweede OT-overleg 12:00 uur Eerste CoPI-overleg 11:50 uur Trein wordt leeggehaald door DSI, waarbij passagiers één voor één uit trein worden gehaald, geregistreerd en gefouilleerd. 12:31 uur Trein is leeg 12:45 uur Tweede CoPI-overleg 14:00 uur Derde OT-overleg 14:15 uur Afschaling naar GRIP 1 15:15 uur Afschaling naar GRIP 0 2. Ervaringen hoofdstructuur, kritische basisprocessen en crisisteams Alarmering, op- en afschaling Naar aanleiding van de aanslagen in Brussel en de melding van een verdachte persoon in de internationale trein vanuit Brussel naar Amsterdam had de KMAR al snel een SGBO ingericht. De KMar heeft hier de burgemeester van gemeente Haarlemmermeer over ingelicht en hem geadviseerd over te gaan tot GRIP 2. De burgemeester heeft eenmalig met de OL contact gehad en vervolgens liep de lijn met de burgemeester via de OvD-BZ (Bevolkingszorg); normaal gesproken loopt dit contact bij een GRIP 2 via de OL. Als thema werd door de burgemeester en de OL afgesproken dat communicatie/informatie extra aandacht zou krijgen in het OT. Pagina 3 van 6
Doordat in de alarmering het RCC Schiphol (Maxima Kazerne) als opkomstlocatie werd aangegeven, is in de beeldvorming bij veel functionarissen aangenomen dat het om een Schiphol-gerelateerd incident ging. Het duurde helaas erg lang voordat een functionaris van ProRail aanwezig was in het OT. Navraag hierover leerde dat de functionaris van ProRail die in het CoPI zit automatisch mee gealarmeerd wordt, maar de OT-functionaris niet. De OT-functionaris is pas om 11:45 uur opgeroepen en was om 13.20 uur aanwezig; derhalve kon hij aansluiten bij het derde OToverleg om 14.00 uur. Voor de L-CoPI bestond onduidelijkheid over plaats incident voor het CoPI bij de alarmering, aangezien er geen locatie werd aangegeven bij de alarmering, maar slechts opkomst Schiphol. Dit betekent als opkomstlocatie de Maxima Kazerne. Hierdoor is de CoPI-container in eerste instantie op een verkeerde locatie neergezet en kwamen ook de CoPIfunctionarissen naar de Maxima Kazerne. Vervolgens is de CoPI-container verplaatst naar locatie achter Zuidtoren Station. Vanuit het CoPI en het OT is tijdens de leerarena aangegeven dat het voor de beeldvorming goed zou zijn geweest als bij de alarmering duidelijk was om wat voor type incident het ging. Wellicht is het te overwegen om meer informatie bij alarmering GRIP 2 mee te geven. Aanbeveling: Nagaan of het haalbaar is om in een overwegend blauw incident, waarbij sprake is van dreiging, meer informatie te delen, zodat hier bij aanvang van het incident op geacteerd kan worden? Aanbeveling: Nagaan of bij alarmering CoPI-leden specifiekere informatie meegegeven kan worden over opkomstlocatie. Aanbeveling: Afspraken maken over automatisch mee-alarmeren van OT functionaris van ProRail. Leiding & Coördinatie De OT-leden en de L-CoPI geven aan dat de samenwerking tussen het OT en het CoPI goed is verlopen. In eerste instantie waren de vergaderklokken niet op elkaar afgestemd, omdat het OT eerder startte dan het CoPI. Er vond regelmatig contact plaats tussen de OL en de L-CoPI. De L-CoPI heeft snel na de alarmering overleg gehad met de OL en is naar plaats incident gegaan. Het OT heeft zich tot de hoofdzaken bepaald, aangezien het om een blauw incident ging, te weten een opsporingsincident. Functionarissen gaven aan dat het soms lastig was om na te denken over te nemen acties, aangezien ze over weinig informatie beschikten. DSI is ingezet, wat niet werd medegedeeld door de KMar en Politie aan de andere disciplines. De CoPI-leden werden betreft de inzet van de DSI onaangenaam verrast op het perron in Hoofddorp. Er bestond onduidelijkheid over wie de trein heeft laten stoppen op station Hoofddorp. Dit is vanuit het SGBO besloten en gecommuniceerd. De Calamiteiten Coördinator (CaCo) (meldkamer Schiphol) heeft gebeld met ProRail om de trein te laten stoppen op een groene zone. Uiteindelijk heeft ProRail opdracht gegeven direct te stoppen op station Hoofddorp, Pagina 4 van 6
omdat dat voor het moment in de tijd tussen melding en positie trein, de meest logische plek was. ProRail gaf hierbij aan dat treinen in het verleden niet in een groene zone stopten, maar op aangewezen locaties waar treinen met verdachte pakketjes naartoe konden worden gebracht, nadat deze waren ontruimd. Niet alle leden van het OT bleken bekend met het feit dat in het OT via camera-beelden live kan worden meegekeken met vergaderingen door de buitenring. Aanbeveling: een punt van onderzoek is na te gaan of afspraken bestaan over groene zones en zo ja, of ze opgenomen moeten worden in de planvorming, of juist dienen te vervallen. Aanbeveling (operationeel): Voorafgaand aan eerste OT-vergadering bekendmaken aan OT functionarissen dat live meegekeken wordt in het OT op de Maximakazerne. Crisiscommunicatie Bij de start van het incident is direct een lokaal steunpunt ingericht. In het CoPI is lange tijd onduidelijkheid geweest over de woordvoering. Deze ligt volgens de gemaakte afspraken in de planvorming bij de woordvoerder VRK (CoPI). In het onderhavige geval is in het RAC verwarring ontstaan door een mededeling vanuit de Politie dat de woordvoering niet bij de VRK lag, maar bij de Politie en het NCTV. Er bestond onduidelijkheid over of en wanneer de treinen zouden rijden. De functionaris van ProRail gaf in de leerarena aan dat ProRail hierin de partij is, die na een genomen besluit van het bevoegd gezag, met de uitvoering belast is om treinen te stoppen of weer te laten rijden. Aanbeveling: Nagaan of de multidisciplinaire rollen voor de disciplines bij een blauw incident duidelijk zijn en voldoende zijn opgenomen in de planvorming en of hier aanvullende afspraken voor gemaakt moeten worden. Informatiemanagement Het vullen van het LCMS was vertraagd, omdat het enige tijd heeft geduurd voordat LCMS werd gevuld door de KMar. Hierdoor duurde het te lang voordat een duidelijk startbeeld compleet was. In het tabblad in LCMS van de Politie is weinig informatie gedeeld. Vanuit de KMar is aangegeven dat weinig informatie in het LCMS is ingevuld, omdat het om vertrouwelijke gegevens ging die niet gedeeld konden worden. Er blijkt nog steeds door stafsecties niet-geverifieerde informatie in LCMS te worden gezet, wat het risico in zich draagt dat vanuit geruchten en aannames gewerkt wordt. Dit is met name in het OT door de Informatiemanager en door functionarissen van het RAC als storend ervaren. Aanbeveling: Nagaan of voor een overwegend blauw incident voor het vullen van LCMS aparte afspraken gemaakt dienen te worden met Politie en KMar. Pagina 5 van 6
Conclusie Kijkend naar het incident en de ervaringen van de functionarissen die gedeeld zijn tijdens de leerarena kunnen we met elkaar constateren dat bij dit GRIP 2 incident veel is goed gegaan. Het OT en het CoPI waren nagenoeg compleet tijdens de start van het incident en hebben naar eigen zeggen constructief samengewerkt. Goed dat alle partijen aan tafel zaten, zoals AAS, Connexion en NS-reizigers. Het is als positief ervaren dat meegekeken kon worden met actuele televisie-beelden; dit was helpend in de beeldvorming. Met elkaar is ook een aantal leerpunten naar voren gebracht. Voor wat betreft de alarmering is onduidelijkheid gebleken, wat resulteerde in het verkeerd plaatsen de CoPI-container en dito opkomst van CoPI-functionarissen. Daarnaast is het feit dat het om een blauw incident ging, waarbinnen Politie en KMar over veel vertrouwelijke informatie beschikten die niet volledig gedeeld kon worden, vertaald in een aanbeveling. Met de huidige terreurdreigingen zal dit type blauw incident vaker kunnen voorkomen en is het goed om binnen de crisisorganisatie van de VRK te bezien of de huidige afspraken voldoende duidelijkheid bieden. Aanbevelingen Actiepunt Verantwoordelijke Status 1. Nagaan of het haalbaar is om in een overwegend blauw incident, waarbij sprake is van dreiging, meer informatie te delen vanaf de alarmering, zodat hier bij aanvang van het incident op geacteerd kan worden? VRK (crisisorg.) 2. Nagaan of bij alarmering CoPI-leden specifiekere informatie meegegeven kan worden over opkomstlocatie. 3. Afspraken maken over automatisch meealarmeren van OT functionaris van ProRail. 4. Een punt van onderzoek is na te gaan of afspraken bestaan over groene zones en zo ja, of ze opgenomen moeten worden in de planvorming, of juist dienen te vervallen. VRK (crisisorg.)/mick VRK (crisisorg.)/mick VRK (crisisorg.)/mick 5. (Operationeel) Voorafgaand aan eerste OTvergadering bekendmaken aan OTfunctionarissen dat live meegekeken wordt in het OT op de Maximakazerne. 6. Nagaan of de multidisciplinaire rollen voor de disciplines bij een blauw incident duidelijk zijn en of hier aanvullende afspraken voor gemaakt moeten worden. Dit geldt met name voor crisiscommunicatie. 7. Nagaan of voor een overwegend blauw incident voor het vullen van LCMS aparte afspraken gemaakt dienen te worden met Politie en KMar. VRK (crisisorg.)/crisiscommunicatie VRK (crisisorg.)/im Pagina 6 van 6