Opleidingen Wagenpark Personeelsbeleid Werkprocessen Samen met Essent Automatisering Debiteurenbeheer Optimaliseren CV-ketels Dichtbij verwarming Verhuizing Installatie Warmte Google Adwords Selectie Jaarverslag Resultaat Presteren onder druk Ontwikkelen Positie Klanten Deskundig Uitbreiding Onderhoud & Service Marketing 2009 Tevredenheid Warmwaterapparatuur Doel Projecten Resultaten Veranderingen Markt Kansen Samenwerking Logistiek Energiewacht BV professionaliseren
ngen lsbeleid ssen et Essent Automatisering Verslag van de Raad van Commissarissen 05 Debiteurenbeheer Inhoud Profiel van Energiewacht 07 Woord van de directie 09 aliseren Ontwikkelingen in de markt 11 Marketing- en communicatieactiviteiten 13 Een gezamenlijk doel 15 Werkprocessen aanpakken 17 Automatisering 19 Personele ontwikkelingen 21 Kerngetallen personeel 22 Jaarrekening 2009 24 Overige gegevens 52 Accountantsverklaring 54 rslag 2 03 20 pro
Verslag van de Raad van Commissarissen Aan de aandeelhouders Namens de Raad van Commissarissen worden u hierbij de jaarstukken 2009 gepresenteerd van Energiewacht BV, hierna genoemd Energiewacht. Opgenomen zijn het jaarverslag van de directie en de jaarrekening over het boekjaar 2009. Samenstelling Raad van Commissarissen Energiewacht is voor 50% eigendom van Essent, de andere 50% van de aandelen is in handen van een grote groep installateurs uit de regio. Deze verdeling is terug te vinden in de samenstelling van de Raad van Commissarissen: namens Essent, Dhr. J.P. Nieweg (voorzitter) Dhr. H.K.A. van Dam Dhr. G.J.M. de Wit namens de installatiebranche, Dhr. H. Boels Dhr. H.K.A. Noot Dhr. M.J. Bos De Raad van Commissarissen is in 2009 dertien keer bijeengeweest. Naast haar toezichthoudende rol, heeft de Raad van Commissarissen tweemaal een bijeenkomst gewijd aan de strategie van de onderneming. Naast het verkennen van de ontwikkeling van nieuwe producten en nieuwe markten in het verzorgingsgebied Groningen en Drenthe, is indringend gesproken over de ontwikkelingskansen in Zuid-Holland. Resultaat De bedrijfsresultaten laten zien dat Energiewacht waarde weet te creëren voor haar aandeelhouders. De winst- en verliesrekening over 2009 sluit af met een positief resultaat van 2.977.315,- na belasting. Voorgesteld wordt om hiervan een dividend uit te keren ten bedrage van 1.042.060 ( 97,01 per aandeel), overeenkomend met circa 35% van de winst over 2009, en het restant van de winst toe te voegen aan de overige reserves. Aandelenportefeuille Aan het einde van het verslagjaar waren van de 11.287 geplaatste aandelen door de vennootschap 545 aandelen ingekocht van aandeelhouders uit de installatiebranche en nog niet doorverkocht. Uiteraard is het voornemen om deze aandelen te plaatsen bij de installateurs. De prijs van het aandeel bedraagt 1.323,- vanaf de datum van goedkeuring van de jaarrekening 2008. Preadvies jaarrekening De jaarrekening 2009, zoals die door de directie is opgesteld, is door de Raad van Commissarissen besproken tijdens de vergadering op 21 april 2010. Wij kunnen ons verenigen met de inhoud. In de algemene vergadering van aandeelhouders wordt derhalve voorgesteld de jaarrekening, conform de gepresenteerde stukken, vast te stellen. Namens de Raad van Commissarissen, Weliswaar na balansdatum, maar niet minder belangrijk, heeft de directeur afscheid genomen van Energiewacht. De heer Van der Kevie is door Essent teruggeroepen om een andere functie te vervullen binnen Essent. Een woord van dank is op zijn plaats voor de jarenlange taakvervulling als directeur van J.P. Nieweg Energiewacht. Onder zijn leiding is Energiewacht uitgegroeid Voorzitter tot een gezonde en kwalitatief uitstekende onderhoudsen serviceorganisatie op het gebied van verwarmings- en Assen, 21 april 2010 warmwatertoestellen. Met ingang van 1 maart 2010 is Tom de Witt Hamer als ad interim directeur benoemd. 4 05
Energiewacht, aangenaam Profiel van Energiewacht Sinds 1992 is Energiewacht de serviceorganisatie in Groningen en Drenthe voor warmte en comfort in huis. Vanaf 2006 ondernemen we ook volop in Zuid-Holland. Dit doen we onder de namen Energiewacht Van der Hoek in Spijkenisse en Energiewacht Van Loenen in Alphen aan den Rijn. Gezamenlijk dragen ruim 300 medewerkers de zorg voor bijna 300.000 contracten op de particuliere en kleinzakelijke markt. In 2001 is er een actief samenwerkingsverband ontstaan met zes andere servicebedrijven en Essent. Deze samenwerking heeft als doel lokaal ondernemerschap te combineren met een landelijke uitstraling en gezamenlijke voordelen op het gebied van marketing en productontwikkeling te bewerkstelligen. Deze activiteiten worden uitgevoerd onder het label Samen met Essent. Denken in oplossingen Energiewacht is een echte serviceorganisatie. De mentaliteit is nuchter, informeel en hands on. Daadkracht, oplossingsgerichtheid en zekerheid kenmerken de bedrijfscultuur. Dagelijks komen we in aanraking met problemen : een cv-ketel die stuk is en vervangen moet worden, een storing, geen warm water. Energiewacht denkt echter niet in problemen, maar in oplossingen. Er is een positieve en energieke instelling om zaken gezamenlijk op te lossen. Medewerkers worden goed uitgerust en opgeleid om de klant zo optimaal mogelijk van dienst te zijn. Dat mondt uit in een hoge tevredenheid bij medewerkers én klanten! Wij zijn betrouwbaar en duidelijk naar onze klanten. Onze klanten weten dan ook altijd wat zij kunnen verwachten. Wij staan voor optimale dienstverlening, comfort, zekerheid en continuïteit. In maart 2009 is Energiewacht verhuisd naar een nieuw, modern hoofdkantoor in Assen, gelegen op een prachtige zichtlocatie aan de A28. De andere locaties zijn gevestigd in Stadskanaal, Groningen, Alphen aan den Rijn (Energiewacht Van Loenen) en Spijkenisse (Energiewacht Van der Hoek). Kernactiviteiten Het beleid van Energiewacht is erop gericht om door middel van goed ondernemer- en werkgeverschap te komen tot een doelmatige en betrouwbare levering van energie- en wooncomfortgerelateerde diensten aan de particuliere en klein-zakelijke markt. De kernactiviteiten van Energiewacht zijn: Onderhoud en service van verwarmings- en warmwatertoestellen. Levering van verwarmings- en warmwaterapparatuur door middel van diverse contractvormen (koop en lease). Ontwikkelen van een producten- en dienstenpakket dat gericht is op het stimuleren van een veilig, milieubewust, kostenbesparend en comfortverhogend gebruik van verwarmings- en warmwaterapparatuur. 6 07
Woord van de directie Voor Energiewacht was 2009 een bewogen en hectisch jaar, vol veranderingen en nieuwe ontwikkelingen. Het nieuwe hoofdkantoor in Assen is betrokken, nieuwe bedrijven in Zuid- Holland zijn ingelijfd en de recessie oefende continu druk uit op de resultaten van de organisatie. De verhuizing op de eerste lentedag van 2009 van Groningen naar Drenthe is nagenoeg smetteloos verlopen. Medewerkers hebben vol trots hun werkplek in Assen omarmd en bezoekers zijn zonder enige uitzondering lovend over het nieuwe gebouw. De officiële opening op 12 juni door Commissaris van de Koningin in Drenthe, Jacques Tichelaar, was een feestelijke happening. Het speciaal voor deze gelegenheid georganiseerde minisymposium over de HRe-ketel en de daaropvolgende open dag, werden door veel genodigden en relaties bezocht. Al deze nieuwe ontwikkelingen brengen uitdagingen en extra activiteiten met zich mee. Deze hebben in het afgelopen jaar veel inzet van de organisatie en haar medewerkers gevergd, maar zijn in alle opzichten succesvol verlopen. In dit jaarverslag is er zowel aandacht voor de verschillende ontwikkelingen als voor de wijze waarop we daarmee om zijn gegaan. Graag bedank ik alle partijen en medewerkers voor hun bijdrage in het afgelopen jaar! Tom de Witt Hamer Directeur Energiewacht En niet alleen het hoofdgebouw in Assen werd betrokken. Eveneens zijn locaties in Groningen en Loppersum samengevoegd tot één locatie in Groningen. Daarnaast is de vestiging in Borger gesloten en is er een nieuwe servicevestiging geopend in Stadskanaal. Op 1 januari 2009 zijn de bedrijven Van Loenen Installaties BV uit Alphen aan den Rijn, Heilker Installatietechniek BV en Heilker Beheer BV uit Woerden officieel toegevoegd aan de organisatie. In de loop van 2009 zijn de drie afzonderlijke bedrijven aangepast aan de Energiewacht organisatie en gefuseerd tot Van Loenen Installaties BV (handelend onder de naam Energiewacht Van Loenen). 8 09
Optimaal presteren onder druk Ontwikkelingen in de markt In het jaar 2009 is het bruto binnenlands product (BBP) gedaald met 4%. Deze economische krimp is de grootste ooit door het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) geregistreerd. De consument heeft het - ook in 2009 - laten afweten. Vooral op het gebied van duurzame goederen is de verkoop drastisch gedaald. Ook Energiewacht heeft hiervan de gevolgen ondervonden. Kwaliteit en professionaliteit doorslaggevend De verslechterde conjunctuur heeft er vooral voor gezorgd dat de projectmatige afzet van producten en diensten onder druk is komen te staan. Opdrachtgevers stellen hun investeringen uit of kunnen kiezen uit aanbieders die producten en diensten aanbieden onder de kostprijs. Ondanks deze door de concurrentie uitgeoefende pressie hebben we een aantal grote servicecontracten met meerdere jaren mogen verlengen en is een aantal ketel vervangingsprojecten door ons uitgevoerd. De door de jaren heen opgebouwde kwaliteit en professionaliteit van Energiewacht blijkt hier doorslaggevend. All-in projectbegeleiding woningcorporaties Gedurende 2009 heeft het projectbureau zich gericht op all-in projectbegeleiding. Voor de woningcorporaties betekende dit een verhoging in het serviceniveau, omdat het project tot aan de oplevering volledig in handen was van Energiewacht. Dit heeft geleid tot een verhoudingsgewijs forse toename van de afzet binnen de coöperatieve en collectieve markt. Deze groei is vooral naar voren gekomen als het gaat om het afnemen van diensten, zoals ventilatieapparatuur en kanaalreiniging, rioolontstopping en keuringen. Daarnaast is bij verschillende woningcorporaties ook een aantal maal werk overgenomen van andere (landelijk opererende) servicebedrijven. Verkoop onderhoudscontracten Door de wijzigende samenstelling van het toestelbestand in Nederland staat de verkoop van onderhoudsafspraken al vele jaren onder druk. Ondanks deze ontwikkeling is Energiewacht er in geslaagd het aantal contracten voor de particuliere markt in 2009 op peil te houden. Adequate registratie en opvolging bij verhuizingen van (potentiële) klanten, het toevoegen van een flyer met onze producten en diensten bij de eindafrekening van Essent en een vermelding in hun digitale nieuwsbrief hebben mede gezorgd voor dit succes. Een versterkte positie in Zuid-Holland Energiewacht groeit in Zuid-Holland autonoom hard. De krimpende beweging van de markt en de bovenmatige inspanning die dat van de organisatie heeft gevraagd, heeft een groeiend effect gehad. Door de uitbreiding van onze organisatie met Energiewacht Van Loenen is de positie in Zuid-Holland versterkt. In zowel de overnames als de integratie van de twee organisatie is door de verschillende afdelingen veel energie gestoken. Al in 2007 zorgde de integratie van Energiewacht Van der Hoek binnen onze organisatie voor een impuls aan de activiteiten in Zuid-Holland. Inmiddels is Energiewacht Van der Hoek in drie jaar tijd uitgegroeid tot een stabiele organisatie die positief bijdraagt aan het overall resultaat. 10 11
Optimaal onder de aandacht Marketing- en communicatieactiviteiten Wanneer Energiewacht als organisatie beter bekend is, zal de (potentiële) klant eerder voor een product of dienst kiezen dat door de betreffende organisatie geleverd wordt. Bij het bereiken van de doelen van de organisatie zijn naam- en productbekendheid dan ook belangrijke uitgangspunten. Naam- en productbekendheid In 2009 hebben verschillende onderzoeken plaatsgevonden om de naam- en productbekenheid van Energiewacht vast te stellen. Uit het resultaat van deze onderzoeken blijkt dat de spontane bekendheid van Energiewacht in Groningen en Drenthe ten opzichte van 2008 is gestegen van 5% naar 9% in 2009. Ook als het gaat om de totale bekendheid in Groningen en Drenthe is een lichte stijging waarneembaar. Deze is in 2009 gestegen naar 82%. De totale bekendheid van Energiewacht in Zuid-Holland is van 9% in 2008 gestegen naar 21% in 2009. In de regio Onder de Nieuwe Waterweg stijgt deze zelfs van 30% naar 42%. Door middel van reclame en sponsoring zet Energiewacht zich in om de naam- en productbekendheid verder te verbeteren. Sponsoring Bij het sponsorbeleid van Energiewacht staat een tweetal hoofdthema s centraal. Enerzijds de sociale/maatschappelijke betrokkenheid, anderzijds het vergroten van de naambekendheid. In 2009 is gehoor gegeven aan deze thema s door de volgende activiteiten in de provincies Groningen, Drenthe en Zuid-Holland te sponsoren: Junior Vuelta; Special Olympics Regionale Spelen Groningen/ Zwemvereniging Flotar Roden; NCK Hoogezand - Sappemeer, Ronde van Groningen. Deelname aan beurzen Energiewacht heeft zich in 2009 op verschillende beurzen actief geprofileerd. Naast het vergroten van de naambekendheid hebben de beurzen als doel om leads te genereren en contact te leggen met nieuwe (potentiële) klanten. Energiewacht heeft in 2009 onder andere deelgenomen aan de volgende beurzen: Wonen & Co. Energiewacht is één van de hoofdsponsors van de grootste woonbeurs van Noord-Nederland; Beurs Energie in Vastgoed, Promotiedagen Noord Nederland en Drentse Contactdagen; Verwarmingsshows. In Spijkenisse, Alphen aan den Rijn en Groningen heeft Energiewacht zelf shows georganiseerd. Internet marketing Sinds het voorjaar van 2009 is Energiewacht samen met de andere franchisenemers gestart met een internet marketingproject. Via Google Adwords heeft iedere franchisenemer de beschikking gekregen over verschillende landingpagina s met informatie over ieders producten- en dienstenaanbod. Een landingspagina is de webpagina waar bezoekers op terechtkomen nadat zij online hebben geklikt op een advertentie. Dit kan bijvoorbeeld een banner of een Adwords advertentie zijn. De landingpagina s zijn afgestemd op zoekwoorden die de consument gebruikt en de algoritmen van Google. Door deze afstemming wordt geprobeerd de pagina s/ website hoog in de top tien van Google te laten eindigen. Het project is gestart met betaalde advertenties en met behulp van monitoring moet dit uiteindelijk leiden tot hogere resultaten in het onbetaalde linkerrijtje van Google. 12 13
Professionele samenwerkingsverbanden Een gezamenlijk doel Nieuwe kansen benutten, de slagvaardigheid vergroten en de krachten bundelen om een gezamenlijk gesteld doel te bereiken. Onder het mom van samen staan we sterk heeft Energiewacht ook in 2009 geïnvesteerd in verschillende samenwerkingsverbanden. Samen met Essent Met ingang van 2009 is de marketing voor de landelijke campagne ondergebracht bij één van de franchiseorganisaties die werkt onder het label Samen met Essent. In 2009 kreeg Energiewacht de verantwoordelijkheid voor de najaarscampagne van 2009 en de wintercampagne van 2010. In samenwerking met de afdeling Marketing & Communicatie heeft ons vaste reclamebureau de landelijke najaars- en wintercampagne verzorgd voor alle franchisenemers. Grote reclameposters in abri s en op billboards ondersteunden de huis-aan-huis folders. Onze reclamespotjes waren te horen op alle regionale radiozenders in Nederland. Mede door deze grootschalige aanpak is Energiewacht in staat geweest haar verkoop van verwarmings- en warmwatertoestellen met bijna 20% te doen stijgen. Centrale Inkoop Er wordt bij Energiewacht steeds meer ingekocht op basis van een geoptimaliseerd inkoopproces. In 2009 is er gewerkt aan het perfectioneren van de samenwerking met de toeleveranciers. Dit heeft als voordeel dat het toeleveringsrisico steeds kleiner is geworden. De volgende stap binnen dit proces is, door samenwerking met de andere franchisenemers van Essent, inkoopsynergie te realiseren. Sociaal Partnership Sinds begin 2009 is Energiewacht aangesloten bij een samenwerkingsverband tussen Baanzicht en een achttal andere grotere bedrijven - met name in de productiesector - in Assen. Door deze bedrijven wordt gezocht naar de samenwerking op het gebied van personele en daaraan gerelateerde zaken. In 2009 is vooral aandacht besteed aan het vormgeven en het zoeken naar mogelijkheden voor samenwerking. In 2010 wordt dit concreet ingevuld. Een mooi initiatief, dat er aan heeft bijgedragen dat Energiewacht zich snel op haar plek voelde in Assen. Project Brandveiligheid Thuis Energiewacht heeft met het project Brandveiligheid Thuis in 2009 invulling gegeven aan de term Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen. De bijzondere samenwerking met de gemeente Assen en de brandweer Drenthe is een groot succes gebleken. Een aantal mensen met een grote afstand tot de arbeidsmarkt krijgt door het project de kans om werkervaring op te doen, zodat uiteindelijk uitstroom naar een regulier betaalde baan haalbaar wordt. Deze Adviseurs Brandveiligheid controleren de woningen in Assen op brandveiligheid, geven de bewoners voorlichting en plaatsen twee gratis rookmelders per woning. 14 15
Optimaliseren van de dienstverlening Werkprocessen aanpakken Klanten stellen steeds hogere eisen aan de dienstverlening. Ze willen op een snelle, professionele en eenvoudige manier geholpen worden. Verschillende ontwikkelingen binnen Energiewacht hebben er in 2009 voor gezorgd dat de organisatie haar klanten steeds beter kan bedienen. Klantgerichte gesprekspartner Voor vragen, afspraken of problemen is de afdeling Frontoffice voor de klant vrijwel altijd het eerste contact met Energiewacht. Om de klant optimaal te kunnen bedienen wordt elk jaar weer aandacht besteed aan het professionaliseren van de dienstverlening. In samenwerking met Automatisering zijn er in 2009 daarom nieuwe functionaliteiten toegevoegd aan de Frontoffice applicatie. Online inplannen van een onderhoudsafspraak Bij het project Brandveiligheid Thuis is gebruik gemaakt van de mogelijkheid om zowel telefonisch als via internet een afspraak in te plannen. Uit de respons is gebleken dat ongeveer de helft van de klanten gebruik heeft gemaakt van de mogelijkheid om via internet een afspraak in te plannen. Naar aanleiding hiervan is deze werkwijze ook toegankelijk gemaakt voor het inplannen van onderhoudsafspraken. Alle klanten van Energiewacht ontvangen voortaan in hun onderhoudsbrief een unieke code. Met deze persoonlijke code is het - naast telefonisch - mogelijk om 24 uur per dag een onderhoudsafspraak in te plannen via internet. Verbeteren van het logistieke proces Om de klant steeds beter van dienst te zijn, is in 2009 gestart met het verbeteren van de logistieke performance. Het gaat hier om het optimaliseren van de doorlooptijd van de onderdelen. Een verbeterde beheersing van de voorraad (in het magazijn en in de auto) en het herindelen van de koeriersdiensten zijn de speerpunten. De bevoorrading van de monteurs vindt plaats op basis van verbruik. Vanuit het centrale magazijn in Assen worden alle benodigde onderdelen met een eigen koeriersdienst naar de monteurs of de servicemagazijnen gebracht. De voorraad in de servicemagazijnen in Groningen en Stadskanaal dienen als noodvoorraad voor bijzondere situaties. Om deze noodvoorraden beter te beheersen, worden deze minimaal gehouden. Een ander onderdeel van het beheersbaar houden van de voorraad is het registreren van autovoorraden. Als voorbereiding hierop is een autodatabase ontwikkeld. Wagenpark in eigen beheer Een verbeterde inzetbaarheid van het wagenpark is in 2009 gerealiseerd door deze in eigen beheer te nemen. Daarnaast zijn er met verschillende garages afspraken gemaakt om de kosten beheersbaar te maken. 16 17
Professionaliseren van bestaande processen Automatisering Een organisatie wint aan kracht doordat geautomatiseerde processen nieuwe functionaliteiten bieden en sneller toegang geven tot informatie. Om bedrijfsprocessen efficiënter te maken en voorop te blijven lopen in een markt die constant in beweging is, zijn in 2009 verschillende projecten uitgevoerd op het gebied van automatisering. Optimale ondersteuning voor de Technische Assistenten met de TA-module Om optimale ondersteuning te bieden aan de monteurs, de woningcorporaties correct te kunnen bedienen en de financiële afhandelingen goed te laten verlopen is in 2009 de TA-module ontwikkeld. Deze module zorgt voor een snelle afhandeling van nawerkopdrachten gegenereerd door de monteur. De Technische Assistent accepteert de opdracht vanuit de PDA van de monteur en zet de nodige vervolgacties uit. De invoering van dit systeem koppelt de verschillende processen aan elkaar en zorgt er voor dat de status van het nawerk inzichtelijk is voor de gehele organisatie. In 2010 wordt een vervolg aan het project gegeven door het mogelijk te maken dat de monteur direct een vervolgafspraak kan maken met de klant. Plannen met Osiris Het project Osiris is in 2009 de tweede fase ingegaan. Na een succesvolle pilot betekent dit voor de afdeling planning dat het automatisch plannen van onderhoud, storingen en vrije loop breed is uitgerold. Dit houdt in dat op basis van competenties, de plaats waar de monteur zich op dat moment bevindt en de urgentie van de afspraak automatisch wordt beslist welke monteur de opdracht ontvangt. Ook voor Enexis is een aantal verbeteringen doorgevoerd. Meldingen afkomstig van Enexis worden automatisch aangemaakt en direct gepresenteerd op het beeldscherm van de planners. Dankzij intensieve samenwerking met Enexis en het goed communiceren met elkaar over ontwikkelingen, kan er adequaat gereageerd worden op een melding. Verbeteren debiteurenbeheer Veel aandacht is in 2009 besteed aan het verbeteren van het debiteurenbeheer. In samenwerking met de financiële afdeling is er een applicatie gebouwd die een verbeterd overzicht schept van eventuele betalingsachterstanden. Betalingtermijnen zijn op deze wijze beter te bewaken en dit zorgt er voor dat tijdig ingegrepen kan worden bij achterstallige betalingen. 18 19
Optimaal benutten van de kwaliteiten Personele ontwikkelingen In tijd van crisis is te merken dat het personeelsbeleid met name gericht is op het behouden van werk en minder op persoonlijke groei en ontplooiing. In 2009 heeft ook Energiewacht de gevolgen van deze ontwikkeling ervaren. Personeelsbeleid Qua beleidsmatige aanpassingen is in 2009 met name ingespeeld op de maatschappelijke tendensen. Dit heeft er toe geleid dat de vakbonden geen druk hebben neergelegd bij de bedrijven om veel nieuwe ontwikkelingen te implementeren. Ook is er loonmatiging afgesproken. De nieuwe CAO voor het Technisch Installatiebedrijf heeft dan ook nog nooit in een zo kort tijdsbestek tot overeenstemming geleid. Energiewacht heeft zijn beleid daarop aangepast, te weten: stabilisatie, en waar mogelijk professionaliseren en ontwikkelen plus het positioneren op de arbeidsmarkt in Assen. Het verzuimpercentage is gemiddeld uitgekomen op 2,9% voor Energiewacht, 2,8% voor Energiewacht Van Loenen en voor Energiewacht Van der Hoek op 6,7%. Het laatst genoemde percentage had vooral te maken met een aantal langdurig zieken, waarvan het verzuim niet beïnvloedbaar was. Gezien de percentages kan worden vastgesteld dat er sprake is van stabilisatie. Ten opzichte van het branchegemiddelde is het gemiddelde percentage positief. Werving en selectie De verhuizing zorgde in het begin van 2009 voor extra verloop in de binnendienstfuncties. De uitdaging was om het personeelsbestand in een voor Energiewacht nieuwe arbeidsmarkt weer op peil te krijgen. Dit is gelukt. In de tweede helft van het jaar was al te merken dat het aantal vacatures bij de binnendienst afnam, zodat er weer stabiliteit is ontstaan. Daar tegenover staat dat de verhuizing weinig invloed heeft gehad op het verloop in de buitendienstfuncties. Wel was hier een toename in het aantal mensen dat een open sollicitatie heeft gestuurd. Door het lage verloop waren de mogelijkheden voor instroom echter beperkt. Aanzienlijk moeilijker is het gebleken om de vacatures in Zuid- Holland te vervullen. De respons op vacatureplaatsingen is niet zo hoog en als het gaat om gekwalificeerde mensen zelfs bijna nihil. Mede door de recessie is het gelukt om de bezetting in Zuid-Holland op peil te krijgen en de bijstand vanuit het noorden met een minimum te beperken. De overname van Van Loenen heeft hier zeker positief aan bijgedragen. Om ook in de toekomst de personeelsbezetting in Zuid-Holland op peil te houden is het zaak om goede contacten te blijven onderhouden met wervingen selectiebureaus en uitzendbureaus. Opleidingen Veel energie is er gestoken in het goed laten functioneren van het nieuwe opleidingscentrum in Assen. Dit is gerealiseerd door de interne opleidingen in plaats van vraag gestuurd, aanbod gestuurd te organiseren. Ook het direct inspelen op nieuwe ontwikkelingen, zoals warmtepompen en de HRe-ketel, heeft bijgedragen aan de toename in het aantal opleidingen dat is gegeven. Om dit alles te kunnen realiseren is een aantal servicemonteurs bereid gevonden om assistentie te verlenen aan het opleidingscentrum. Voor wat betreft de externe opleidingen is er vooral ingezet op het verder professionaliseren van de medewerkers. Ook wordt hierdoor aan een aantal medewerkers de mogelijkheid gegeven om zich persoonlijk te ontwikkelen. Het aantal collega s die in dit kader opleidingen wil gaan volgen, is gestaag toegenomen. Om een kundige en klantgerichte gesprekspartner te kunnen zijn, is er in 2009 geïnvesteerd in opfriscursussen op het gebied van toestelkennis en productkennis. Om de klantgerichtheid verder te optimaliseren is er tenslotte een training klantgericht telefoneren toegevoegd aan het inwerktraject. 20 21
Kerngetallen personeel Energiewacht Duur dienstverband Aantal medewerkers Vervroegde uittreders Inclusief Energiewacht Van Loenen en Energiewacht Van der Hoek Personeelsbestand Aantal medewerkers Per 1 januari 2009: 299 0-2 jaar 117 3-5 jaar 43 6-10 jaar 46 11-15 jaar 23 16-25 jaar 38 26-35 jaar 30 36-40 jaar 7 0-2 jaar 3-5 jaar 6-10 jaar 11-15 jaar 16-25 jaar 26-35 jaar 36-40 jaar G. Meerveld Frontoffice R. Camerling Facilitaire dienst A. Minkes Service Midden en Oost Groningen Ondernemingsraad In 2009 hadden de volgende medewerkers zitting in de Instroom: 64 >40 jaar 1 >40 jaar ondernemingsraad van Energiewacht: Ontslag 55 Dhr. E. de Boer voorzitter Overlijden - Dhr. H. Adams vice-voorzitter FUR 3 Leeftijd Aantal medewerkers Dhr. E. van Wel Mevr. J.H. Edens secretaris lid Uitstroom: - 58 Per 31 december 2009: 305 Onderverdeling geslacht Aantal medewerkers Mannen 250 <20 jaar 9 20-25 jaar 27 26-30 jaar 25 31-35 jaar 51 36-45 jaar 94 46-55 jaar 66 56-60 jaar 27 >60 jaar 6 <20 jaar 20-25 jaar 26-30 jaar 31-35 jaar 36-45 jaar 46-55 jaar 56-60 jaar >60 jaar Dhr. W. Lint lid Dhr. H. Schiphof lid Dhr. D. Groeneboom lid Dhr. R. Meinster (Energiewacht Van der Hoek) lid Eens per vier weken vindt er overleg plaats tussen de Ondernemingsraad en de directie van Energiewacht. In 2009 heeft de Ondernemingsraad initiatiefvoorstellen ingediend of Vrouwen 55 advies uitgebracht ten aanzien van onder meer de volgende onderwerpen: Jubilea Dave de Boer Service Groningen Stad 1 12,5 jaar Huisvesting Arjan Hoogers Service Midden Drenthe 12,5 jaar Bedrijfseigen regelingen Jannie Koerts-Schepel Backoffice 12,5 jaar Alma Meis-Zuidema Facilitaire Dienst Magazijn 12,5 jaar Marcel Smilde Service Groningen Stad 1 12,5 jaar Derk Buter Service Noord Groningen 12,5 jaar Eric de Boer Verkoop Buitendienst 25 jaar Roelof Oosterloo Facilitaire Dienst - Magazijn 25 jaar Henk Hendriks Frontoffice 25 jaar Peter van der Kevie Management 25 jaar 22 23
Jaarrekening 2009 Geconsolideerde jaarrekening Geconsolideerde jaarrekening Geconsolideerde balans per 31 december 2009 (na winstbestemming, in duizenden euro s) ACTIVA 31 december 2009 31 december 2008 PASSIVA 31 december 2009 31 december 2008 Vaste activa Immateriële vaste activa Goodwill (1) 20 30 Materiële vaste activa (2) Bedrijfsgebouwen en terreinen 6.578 27 Apparaten (verhuur) 1.252 1.336 Inventaris en vervoermiddelen 1.945 1.188 Materiële vaste activa in uitvoering - 4.551 9.775 7.102 Financiële vaste activa Vooruitbetaalde omzetbelasting (3) 4.581 4.143 Nog te ontvangen leasetermijnen (4) 20.918 17.805 Deelneming (5) 19 19 25.518 21.967 Vlottende activa Voorraden (6) 2.486 2.350 Onderhanden werk (7) 180 - Groepsvermogen Groepsvermogen (11) 16.901 15.427 Voorzieningen (12) Ziektekostenverzekeringspremies 73 51 Uitgestelde beloningen 445 406 Garantieverplichtingen 122 103 Voorziening latente belasting 373 379 1.013 939 Langlopende schulden Langlopende schulden (13) 6.501 8 Kortlopende schulden Handelscrediteuren 1.154 1.554 Belastingen en premies sociale verzekeringen (14) 183 296 Kortlopende schuld kredietinstellingen (15) 11.519 12.953 Overige schulden en te betalen bedragen (16) 2.745 3.245 15.601 18.048 40.016 34.422 Vorderingen Handelsdebiteuren (8) 1.534 1.967 Overige vorderingen (9) 195 299 1.729 2.266 Liquide middelen (10) 308 707 40.016 34.422 24 25
Geconsolideerde jaarrekening Geconsolideerde winst- en verliesrekening 2009 (in duizenden euro s) Geconsolideerd kasstroomoverzicht 2009 Opgesteld volgens de indirecte methode (in duizenden euro s) 2009 2008 2009 2008 Netto omzet (17) 36.942 32.484 Mutatie onderhanden werk 180 - Som der bedrijfsopbrengsten 37.122 32.484 Materialen en toestellen 11.968 10.337 Bruto marge 25.154 22.147 Salarissen en sociale lasten (18) 12.248 10.530 Uitbesteed werk 1.620 2.113 Afschrijvingen op immateriële vaste activa (19) 10 10 Afschrijvingen op materiële vaste activa (20) 808 501 Overige bedrijfskosten (incl. overige personeelskosten en inhuur uitzendkrachten) (21) 6.428 4.814 21.114 17.968 Kasstroom uit operationele activiteiten Bedrijfsresultaat 4.040 4.179 Afschrijvingen 830 543 Mutaties in voorzieningen 74 - Veranderingen in werkkapitaal: Handelsdebiteuren 433 276 Overige vorderingen 104 211 Voorraden en onderhanden werk (316) (417) Handelscrediteuren (400) (227) Belastingen en premies sociale verzekeringen (113) (498) Overige schulden en te betalen bedragen (500) 192 (792) (463) Kasstroom uit bedrijfsuitoefening 4.152 4.259 Betaalde en ontvangen rente (129) (219) Betaalde belastingen over de winst (934) (994) Kasstroom uit operationele activiteiten 3.089 3.046 Bedrijfsresultaat 4.040 4.179 Financiële baten en lasten (22) (129) (219) Resultaat voor belastingen 3.911 3.960 Kasstroom uit investeringsactiviteiten Investeringen in immateriële vaste activa 0 (750) Investeringen in materiële vaste activa (3.555) (5.212) Desinvesteringen materiële vaste activa 62 2 Per saldo investeringen in financiële vaste activa (3.551) (2.804) Belastingen (23) 934 994 Kasstroom uit investeringsactiviteiten (7.044) (8.764) Resultaat na belastingen 2.977 2.966 Kasstroom uit financieringsactiviteiten Ontvangsten uit langlopende schulden 6.493 - Aflossing langlopende schulden 0 (12) Betaalde dividenden (1.038) (1.259) Inkoop en verkoop eigen aandelen (465) (174) Kasstroom uit financieringsactiviteiten 4.990 (1.445) Netto kasstroom 1.035 (7.163) 26 27
Geconsolideerde jaarrekening Activiteiten van de vennootschap en groep Valuta Voor een beschrijving van de belangrijkste activiteiten van de De geconsolideerde jaarrekening luidt in Euro s, hetgeen de vennootschap en de groep wordt verwezen naar het jaarverslag functionele en presentatievaluta van de groep is. pagina 7. Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening 2009 Algemeen Waarderingsgrondslagen De vennootschap heeft zowel de enkelvoudige jaarrekening als de geconsolideerde jaarrekening opgesteld volgens de wettelijke bepalingen van Titel 9 Boek 2 Burgerlijk Wetboek. De jaarrekening is opgemaakt op 21 april 2010. Algemeen De toegepaste grondslagen voor waardering en resultaatbepaling zijn, voor zover niet anders vermeld, gebaseerd op nominale waarde. Grondslagen voor consolidatie In de geconsolideerde jaarrekening worden opgenomen de financiële gegevens van Energiewacht BV en haar groepsmaatschappijen per 31 december van het boekjaar. Groepsmaatschappijen zijn rechtspersonen en vennootschappen waarin beslissende zeggenschap wordt uitgeoefend. De groepsmaatschappijen worden integraal geconsolideerd vanaf de datum waarop beslissende zeggenschap op de groepsmaatschappij is verkregen. De groepsmaatschappijen worden niet meer in de consolidatie opgenomen vanaf de datum waarop geen sprake meer is van beslissende zeggenschap. De posten in de geconsolideerde jaarrekening worden volgens uniforme grondslagen van waardering en resultaatbepaling vastgesteld. Immateriële vaste activa De immateriële vaste activa zijn gewaardeerd tegen de verkrijgingsprijs verminderd met de cumulatieve afschrijvingen, danwel de lagere realiseerbare waarde (hier de hoogste van de bedrijfswaarde en opbrengstwaarde). Het afschrijven van de immateriële vaste activa geschiedt stelselmatig op basis van de geschatte economische levensduur met een maximum van 20 jaar. De economische levensduur en afschrijvingsmethode worden aan het einde van ieder boekjaar opnieuw beoordeeld. Het positieve verschil tussen de verkrijgingsprijs en het aandeel van de vennootschap in de reële waarden van de overgenomen identificeerbare activa en passiva op het moment van de transactie van een deelneming wordt als goodwill in de balans geactiveerd. Het toegepaste afschrijvingspercentage is: In de consolidatie zijn betrokken Energiewacht BV en haar 100% deelnemingen EGD Energiewacht Facilities BV te Assen, Loodgietersbedrijf Van der Hoek BV (handelend onder de naam Energiewacht Van der Hoek) te Spijkenisse en Van Loenen Installaties BV (handelend onder de naam Energiewacht Van Loenen) te Alphen aan den Rijn. Goodwill: 20% Materiële vaste activa De materiële vaste activa in eigen gebruik worden gewaardeerd tegen de kostprijs (verkrijgingsprijs), minus eventuele investeringssubsidies, verminderd met de cumulatieve afschrijvingen en cumulatieve bijzondere waardeverminderingsverliezen. In deze kostprijs worden de kosten van groot onderhoud opgenomen zodra deze kosten zich voordoen en aan de activeringscriteria is voldaan. De boekwaarde van de te vervangen bestanddelen wordt dan als gedesinvesteerd beschouwd en ineens ten laste van de winst-enverliesrekening gebracht. Alle overige onderhoudskosten worden direct in de winst-en-verliesrekening verwerkt. De afschrijving is lineair en gebaseerd op de verwachte gebruiksduur rekening houdend met de restwaarde. Indien de verwachting omtrent de afschrijvingsmethode, gebruiksduur en/of restwaarde in de loop van de tijd wijzigingen ondergaat, worden zij als een schattingswijziging verantwoord. Een materieel vast actief wordt niet langer in de balans opgenomen na vervreemding of wanneer geen toekomstige prestatie-eenheden van het gebruik of de vervreemding worden verwacht. De toegepaste afschrijvingspercentages zijn: Terreinen: 0% Bedrijfsgebouwen: 3,33% - 10% Verhuurde apparaten: 6,67% - 20% Inventarissen en vervoermiddelen: 20% Financiële vaste activa Hieronder is opgenomen de vooruitbetaalde belasting op financial lease contracten, de contante waarde van de nog te ontvangen leasetermijnen en de deelnemingen. Vooruitbetaalde belasting Dit omvat de op moment van verkoop te betalen omzetbelasting. De in de ontvangen leasetermijnen begrepen omzetbelasting wordt hierop in mindering gebracht. Contante waarde nog te ontvangen leasetermijnen Hieronder is opgenomen de contante waarde van de nog te ontvangen leasetermijnen. Op de nog te ontvangen leasetermijnen wordt in mindering gebracht een voorziening voor oninbare termijnen. Aflossingen worden berekend op basis van annuïteiten. Deelnemingen Deelnemingen waarin de vennootschap invloed van betekenis uitoefent op het zakelijke en financiële beleid worden tegen de vermogensmutatiemethode gewaardeerd. Overeenkomstig deze methode, worden de deelnemingen in de balans opgenomen tegen het aandeel van de vennootschap in de nettovermogenswaarde vermeerderd met haar aandeel in de resultaten van de deelnemingen vanaf het moment van verwerving, bepaald volgens de grondslagen zoals vermeld in deze jaarrekening. In de winst-en-verliesrekening wordt het aandeel van de vennootschap in het resultaat van de deelnemingen opgenomen. Deelnemingen waarin de vennootschap geen invloed van betekenis op het financiële en zakelijke beleid uitoefent, worden gewaardeerd tegen de verkrijgingsprijs danwel de lagere realiseerbare waarde. In de winst-en-verliesrekening wordt het dividend als opbrengst uit deelneming verantwoord. Het betreft een deelneming in Gasned BV te Tilburg. 28 29
Geconsolideerde jaarrekening Voorraden De voorraden verbruiksmaterialen zijn gewaardeerd tegen verkrijgingsprijzen (vaste verrekenprijzen). Op de waarde van de voorraden wordt in mindering gebracht een bedrag voor het risico van incourantheid. Onderhanden projecten De projectopbrengsten en projectkosten uit hoofde van onderhanden projecten worden als opbrengsten en kosten in de winst- en verliesrekening naar rato van de verrichte prestatie per balansdatum verwerkt, aangezien het resultaat van de onderhanden projecten op betrouwbare wijze kan worden ingeschat ( percentage of completion - methode). Als het waarschijnlijk is dat de totale projectkosten de totale projectopbrengsten zullen overschrijden, worden de verwachte verliezen onmiddellijk in de winst- en verliesrekening verwerkt. De projectkosten bestaan uit de directe projectkosten, de opslag voor kosten die toerekenbaar zijn aan projectactiviteiten in het algemeen en toewijsbaar zijn aan het project gebaseerd op het normale niveau van projectactiviteiten, en andere kosten die contractueel aan de opdrachtgever kunnen worden toegerekend, exclusief de rente op het vreemd vermogen. Uitgaven die verband houden met projectkosten die na de balansdatum tot te verrichten prestaties leiden, zijn als voorraden (onderhanden werk of vooruitbetalingen op voorraden) of als overlopende activa verwerkt indien het waarschijnlijk is dat ze in een volgende periode zullen leiden tot opbrengsten. Een voorziening voor verwachte verliezen voor een project wordt in mindering gebracht op de post onderhanden projecten. Tevens worden de gedeclareerde termijnen in mindering gebracht op de post onderhanden projecten. Het netto-bedrag per onderhanden project wordt verwerkt als actief of als schuld, indien het saldo van het onderhanden project een debet- respectievelijk creditstand vertoont. Vorderingen De vorderingen zijn gewaardeerd tegen nominale waarde onder aftrek van noodzakelijk geachte voorzieningen, gebaseerd op individuele beoordeling van de vorderingen. Voorzieningen Een voorziening wordt gevormd voor verplichtingen waarvan het waarschijnlijk is dat zij zullen moeten worden afgewikkeld en waarvan de omvang redelijkerwijs is te schatten. De omvang van de voorziening wordt bepaald door de beste schatting van de bedragen die noodzakelijk zijn om de desbetreffende verplichtingen en verliezen per balansdatum af te wikkelen. Voor de ziektekostenverzekeringspremies van het voormalige Essent personeel is een voorziening gevormd. Dit omvat de, in de toekomst te betalen, werkgeversbijdrage van de ziektekostenverzekeringspremies van gepensioneerden. De premies zijn contant gemaakt tegen 4%. (2008: 4%) De voorziening uitgestelde beloningen omvat de toekomstige uitkeringen in het kader van jubilea en uittredingsvergoedingen. Deze voorziening is berekend op actuariële wijze. De uitkeringen zijn contant gemaakt tegen 4%. (2008: 4%) De voorziening garantieverplichtingen komt voort uit verstrekte garanties bij geleverde toestellen. De garantieverplichtingen zijn opgenomen tegen nominale waarde. De voorziening latente belastingen komt voort uit de verkoop van het pand te Assen en het pand te Veendam, deze is ultimo 2009 gewaardeerd tegen 25,5% vennootschapsbelasting en is gewaardeerd tegen nominale waarde. Grondslagen van resultaatbepaling Algemeen Het resultaat wordt bepaald als het verschil tussen de nettoomzet en alle hiermee verbonden, aan het verslagjaar toe te rekenen, kosten. De kosten worden bepaald met inachtneming van de hiervoor reeds vermelde waarderingsgrondslagen. Winsten worden verantwoord in het jaar waarin de goederen zijn geleverd c.q. de diensten zijn verricht. Verliezen worden in aanmerking genomen in het jaar waarin deze voorzienbaar zijn. Intercompany-transacties Resultaten uit transacties met en tussen groepsmaatschappijen worden volledig geëlimineerd. Belastingen De belastingen worden berekend op basis van het verantwoorde resultaat, rekening houdend met fiscaal vrijgestelde posten en geheel of gedeeltelijk niet-aftrekbare kosten. Er is een fiscale eenheid aanwezig voor Energiewacht BV en EGD Energiewacht Facilities BV, deze vennootschappen zijn daarmee hoofdelijk aansprakelijk voor de belastingschuld van de fiscale eenheid als geheel. Energiewacht Van der Hoek en Energiewacht Van Loenen zijn zelfstandig belastingplichtig. 30 31
Geconsolideerde jaarrekening Toelichting op de geconsolideerde balans per 31 december 2009 (in duizenden euro s, tenzij anders vermeld) ACTIVA Immateriële vaste activa Goodwill (1) Aanschafwaarde per 1 januari 2009 50 Cumulatieve afschrijvingen 20 Boekwaarde per 1 januari 2009 30 Afschrijvingen 10 Materiële vaste activa (2) Bedrijfsgebouwen Apparaten Inventarissen Vaste activa Totaal en terreinen verhuur en vervoer- in uitvoering middelen Aanschafwaarde 1 januari 2009 194 4.015 3.098 4.551 11.858 Cumulatieve afschrijvingen 167 2.679 1.910 0 4.756 Boekwaarde per 1 januari 2009 27 1.336 1.188 4.551 7.102 Investeringen - 145 1.284 2.126 3.555 Vaste activa in gebruik genomen 6.677 - - (6.677) 0 Desinvesteringen 0 10 52-62 Afschrijvingen 126 219 475-820 Boekwaarde per 31 december 2009 20 Boekwaarde per 31 december 2009 6.578 1.252 1.945 0 9.775 Bestaande uit: Aanschafwaarde per 31 december 50 Cumulatieve afschrijvingen 30 Bestaande uit: Aanschafwaarde 31 december 2009 6.875 4.265 4.508 0 15.648 Cumulatieve afschrijvingen 297 3.013 2.563 0 5.873 Boekwaarde per 31 december 2009 20 Boekwaarde per 31 december 2009 6.578 1.252 1.945 0 9.775 De goodwill is ontstaan bij de activa passiva overdracht van Klooster installateurs BV te Spijkenisse in 2007. De goodwill wordt lineair afgeschreven op basis van de geschatte economische levensduur van 5 jaar. De materiële vaste activa in uitvoering betreft de tot en met 31 december 2008 gemaakte kosten van het nieuwe pand te Assen. Dit pand is medio maart 2009 in gebruik genomen. 32 33
Geconsolideerde jaarrekening Financiële vaste activa 2009 2008 Vooruitbetaalde omzetbelasting (3) Stand 1 januari 2009 4.143 3.836 Betaalde omzetbelasting 1.131 970 5.274 4.806 Vervroegde aflossing (75) (80) Ontvangen omzetbelasting (618) (583) De onderverdeling van de nog te ontvangen leasetermijnen naar verschillende vervalmomenten is als volgt: 2009 2008 Niet langer dan 1 jaar 2.129 1.921 Langer dan 1 jaar, niet langer dan 5 jaar 8.073 7.241 Langer dan 5 jaar 11.150 9.017 21.352 18.179 Stand 31 december 2009 4.581 4.143 De onderverdeling van de vooruitbetaalde omzetbelasting naar verschillende vervalmomenten is als volgt: Niet langer dan 1 jaar 619 570 Langer dan 1 jaar, niet langer dan 5 jaar 2.087 1.936 Langer dan 5 jaar 1.875 1.637 4.581 4.143 De niet-gegarandeerde restwaarde van de financial lease objecten die Energiewacht BV als lessor toekomt, bedraagt nihil. De onverdiende financieringsbaten bedragen 9.988.436 ultimo 2009. (2008: 7.683.092) De bruto-investering is het totaal van de minimumleasetermijnen verhoogt met de niet-gegarandeerde restwaarde. Dit geeft het bedrag weer dat gedurende de looptijd onvoorwaardelijk kan worden opgeëist. De aansluiting tussen de bruto-investering en de contante waarde van de toekomstige minimumleasetermijnen is als volgt: Bruto-investering 31.340 25.862 Contante waardefactor toekomstige minimumleasetermijnen 9.988 7.683 Nog te ontvangen leasetermijnen (4) Stand 1 januari 2009 18.179 15.624 Toename nieuwe contracten 5.583 4.794 Aflossingen (2.050) (1.884) Vervroegde aflossingen (360) (355) Stand 31 december 2009 21.352 18.179 Contante waarde toekomstige minimumleasetermijnen 21.352 18.179 De onderverdeling van de bruto-investering naar verschillende vervalmomenten is als volgt: Niet langer dan 1 jaar 3.865 3.304 Langer dan 1 jaar, niet langer dan 5 jaar 13.272 11.273 Langer dan 5 jaar 14.203 11.285 Voorziening oninbare leasetermijnen (434) (374) 31.340 25.862 Stand 31 december 2009 20.918 17.805 Deelneming (5) Betreft deelneming Gasned BV 19 19 Er is geen mutatie in de waarde van de deelneming geweest. 34 35
Geconsolideerde jaarrekening Vlottende activa 2009 2008 Voorraden (6) Magazijngoederen 2.671 2.493 Af: voorziening voor risico s als veroudering, waardevermindering en incourantheid (185) (143) Overige vorderingen (9) 2009 2008 Onder overige vorderingen zijn opgenomen: Nog te factureren omzet 67 171 Nog te verwachten bonussen 121 93 Diversen 7 35 2.486 2.350 195 299 Er is een bedrag van 11.483.075 van de voorraadwaarde verwerkt als materialen en toestellen in de winst- en verliesrekening. Onderhanden werk (7) De projectopbrengsten zijn volgens de percentage of completion methode verantwoord. Voor het bepalen van het percentage gereedheid is uitgegaan van het aantal bestede manuren. In totaal is een bedrag van 179.800 (2008: 0,-) aan opbrengsten uit hoofde van onderhanden projecten over het boekjaar verantwoord. Er zijn geen bedragen door de opdrachtgevers ingehouden op de termijnfacturen. De post onderhanden projecten in opdracht van derden verantwoord onder de post Onderhanden werk is als volgt te specificeren: Liquide middelen (10) Kas 3 7 Bank 305 700 308 707 Er bestaan geen belangrijke beperkingen inzake de beschikbaarheid van geldmiddelen. Ze staan ter vrije beschikking. Verantwoorde project opbrengsten 180 0 Handelsdebiteuren (8) Nominale waarde uitstaande vorderingen 2.780 2.767 Af: Voorziening voor het risico van oninbaarheid (1.246) (800) 1.534 1.967 36 37
Geconsolideerde jaarrekening PASSIVA Groepsvermogen (11) Voor een specificatie van het eigen vermogen wordt verwezen naar de toelichting op de vennootschappelijke jaarrekening. Voorzieningen (12) Het verloop van de voorzieningen kan als volgt worden weergegeven: Aan de kredietinstelling zijn de volgende zekerheden verstrekt: Hypotheekrecht op pand Assen Aan derden verhuurde en ter beschikkinggestelde verwarmings- en warmwatertoestellen Vorderingen uit hoofde van bedrijf of beroep Inventaris en bedrijfsuitrusting Voorraden IZR Uitgestelde Garantie Latente Totaal Beloningen verplichtingen belasting Stand per 1 januari 2009 51 406 103 379 939 Dotaties 22 39 19 80 Onttrekkingen 6 6 Stand per 31 december 2009 73 445 122 373 1.013 Deze voorzieningen hebben overwegend een langlopend karakter. Langlopende schulden (13) Financiering Eind oktober 2008 is een nieuwe financiering overeengekomen met de Friesland Bank. Eind december 2008 is de hypotheekakte op het nieuwe pand te Assen gepasseerd. De nieuwe financiering is geëffectueerd begin 2009. De nieuwe financiering bestaat uit een kredietfaciliteit tot 14,5 miljoen en twee hypothecaire leningen: een aflossingsvrije lening van 3 miljoen en een lening van 3,5 miljoen met kwartaalaflossingen van 43.750 ingaande 1 april 2010, zijnde 1 jaar na in gebruikname van de nieuwbouw. De overeengekomen rente voor de leningen en kredietfaciliteit is 1 maands Euribor verhoogd met een opslag van 0,6%. De opslag bij de kredietfaciliteit wordt jaarlijks herzien op basis van een leverage ratio, dit is het verhoudingsgetal tussen de netto rentedragende schulden en het operationeel bedrijfsresultaat voor afschrijvingen, interest en belastingen. Het verloop van de langlopende schulden kan als volgt worden weergegeven. 2009 2008 Stand 1 januari 2009 8 20 Aflossingen 7 12 Ontvangsten 6.500 - Stand 31 december 2009 6.501 8 De onderverdeling van de langlopende schulden per 31 december 2009 naar verschillende vervalmomenten is als volgt: Niet langer dan 1 jaar 132 Langer dan 1 jaar, niet langer dan 5 jaar 700 Langer dan 5 jaar 5.669 6.501 38 39