2014 1
2
1. De StiB Award 1.1 Steden (en dorpen) in beweging Met de jaarlijkse StiB Award belonen WPM Groep en Vastgoedmarkt de meest succesvolle, recent voltooide gebiedsversterking binnen Nederland. Het gaat om projecten die op een onderscheidende manier bijdragen aan het intensiveren van de vitaliteit en de dynamiek van een stad, stadsdeel of dorp. Bijna 50 inzendingen zijn beoordeeld. Daarbij stonden centraal: functie, identiteit en impuls. In bijzonder is erop gelet of het project: aansluit bij het omliggende gebied; bedrijvigheid en vernieuwing stimuleert; de emotionele binding van gebruikers versterkt; een bijdrage levert aan de identiteit van stad of dorp; aanzet tot maatschappelijke en sociale cohesie. 1.2 Samenstelling jury Henk Jagersma: bestuurslid IVBN en directeur Vastgoed Syntrus Achmea (voorzitter jury); Frits van Dongen: Rijksbouwmeester Rijksgebouwendienst; Paul Schnabel: kroonlid SER, hoogleraar UvU, voorzitter Innovatiefonds Zorgverzekeraars en voormalig directeur Sociaal en Cultureel Planbureau; Bas Haring: schrijver, filosoof; Marcel Jille: Senior Uitgever Bim Media; Johannes van Bentum: Hoofdredacteur Vastgoedmarkt; Sabine Bentvelzen: Directielid en projectontwikkelaar Ericis, winnaar Pieter Affourtit: Algemeen Directeur WPM Groep; Johan Haringsma: Directeur WPM Research - begeleider jurering. 3
2. Selectie en genomineerden 2.1 Genomineerden In willekeurige volgorde zijn de genomineerden: 1. Rotterdam Central District 2. The Bank en Rembrandtplein 3. Arena Poort, met Ziggo Dome en HMH terrein 4. Burdaard Multifunctioneel Centrum Het Spectrum 4
3. Genomineerde 1: Central District Rotterdam 3.1 Achtergrond De combinatie van een hypermodern station met gebiedsversterking in het hart van de stad maakt Rotterdam Central District tot een unieke ontwikkeling. Een hoogwaardig verblijfsgebied waar een bruisend stadscentrum met een 24-uurs economie bij hoort. Het gebied heeft een nieuwe identiteit gekregen; van doorgangsgebied naar een plek in de stad waar op elk moment van alles te beleven is: werken, wonen, architectuur, kunst, cultuur winkelen en uitgaan. Ook op het gebied van vastgoed is er veel gebeurd; het Groothandelsgebouw is duurzaam gerenoveerd evenals Central Post, een herontwikkeling van postdistributiecentrum naar bedrijfsverzamel- en kantoorgebouw en Central Plaza. Kracht van het project is dat een aantrekkelijk entreegebied is ontstaan dat het station direct verbindt met het centrum. 3.2 De drie dimensies A. Functie De combinatie van een hypermodern station met vele OV-mogelijkheden en ruimte om te ontwikkelen in het hart van de stad maakt Rotterdam Central District tot een unieke locatie in Europa. Een hoogwaardig verblijfsgebied waar een bruisend stadscentrum met een 24-uurs economie bij hoort. De centrale ligging in de Rotterdamse binnenstad en de mix van wonen, 5
werken, reizen en ontspannen maken van Rotterdam Central District een levendige stadsentree. B. Identiteit Met de komst van de HSL is Rotterdam de eerste Nederlandse stad na de grens die op een van de belangrijkste Verkeersaders aansluit. Luchthaven Schiphol op 19 minuten, Antwerpen en Amsterdam op een half uur, Parijs op 2,5 uur. RCD is de nieuwe voordeur van Nederland voor bijna 75 miljoen mensen per jaar. Bezoekers arriveren in een entreehal die hen een levendig welkom heet door de eigen trends en trots van Rotterdam te tonen. Dit als een voorproefje van wat deze wereldstad bijzonder maakt in de manier van werken, wonen en recreëren. Glocal City District is het concept van de identiteit. Glocal staat voor de samenvoeging van global en local. Global staat voor de mondiale netwerken van gerenommeerde multinationals die hun hoofdkantoor in het RCD hebben. Local gaat over de variatie en exclusiviteit die juist te vinden is in de lokaal gewortelde bedrijvigheid. Er ontstaat een omgeving waar zeer grote en heel kleine ondernemingen elkaar vinden. C. Impuls Met het RCD kreeg Rotterdam de kans en ruimte om haar ambitie in het hart van de stad werkelijkheid te maken. Het gebied heeft een nieuwe identiteit gekregen; van doorgaansgebied naar een platform van expressie waar op elk moment van alles te beleven is. Werken, wonen, architectuur, kunst, cultuur winkelen en uitgaan. Met de hogesnelheidslijn, RandstadRail, Rotterdam The Hague Airport en de haven in de nabijheid, een toplocatie voor (inter)nationale bedrijven. De laatste jaren hebben zich veel nieuwe horeca, winkels en ondernemers gevestigd. In Nationale Nederlanden is het DE- café geopend in de plint van de Delftse Poort en zijn er naast het welbekende Engels, Lebkov, Lungo, The Gallery Kitchen, Vapiano, Doppio Espresso en Salt & Tasty (Schmidt Zeevis) bijgekomen. Op het gebied van vastgoed is er veel gebeurd; het Groothandelsgebouw is duurzaam gerenoveerd evenals Central Post, een herontwikkeling van postdistributiecentrum naar bedrijfsverzamel- en kantoorgebouw en Central Plaza. De laatstgenoemde heeft energielabel A en won de Award voor Duurzame Architectuur 2012 van de Dutch Green Building Council. Hilton heeft grootscheeps verbouwd en is in juni 2013 heropend. In het Weenahuis is 7.000 m2 kantoorruimte omgezet in hotelkamers voor Holiday Inn Express. 6
7
8
4. Genomineerde 2: ArenA Poort Amsterdam 4.1 Achtergrond De ArenaPoort verbindt belangrijke publiekstrekkers in Amsterdam Zuidoost: de Amsterdamse Poort en de ArenA Boulevard. De ArenA Boulevard biedt entertainment, megastores en horeca. De Amsterdamse Poort is een winkelcentrum waar diverse culturen samensmelten. Station Amsterdam Bijlmer ArenA zorgt voor optimale bereikbaarheid per openbaar vervoer. Ook met de auto is de bereikbaarheid uitstekend, er zijn overal parkeergarages te vinden. Verschillende groepen, bewoners, bezoekers en belanghebbenden bewegen zich op verschillende manieren letterlijk en figuurlijk in het gebied. Gebruikers ervaren en gebruiken ArenAPoort nog niet per sé als één gebied. Er zijn verschillende gebieden die naast elkaar liggen en waar centrumfuncties zijn maar waar je met geheel verschillende beweegredenen naartoe gaat. Het gebied is uitgegroeid tot een vestigingslocatie met een eigen gezicht dat een goede aanvulling vormt op de Zuidas, de binnenstad van Amsterdam en andere vestigingslocaties die Amsterdam rijk is. ArenAPoort heeft een belangrijke voorbeeldfunctie als het gaat om groots denken bij gebiedsontwikkelingen. De ontwikkeling is bijna 20 jaar geleden al in gang gezet. In die fase werden de initiatiefnemers voor gek verklaard. Qua omvang en resultaat gaat het hier echter om een voor Nederlandse begrippen ongekende ontwikkeling. 4.2 De drie dimensies D. Functie De entertainment en eventlocatie van Nederland. ArenAPoort verbindt de twee belangrijkste publiekstrekkers in Amsterdam Zuidoost: de Amsterdamse Poort en de ArenA Boulevard. ArenA Boulevard biedt entertainment, megastores en horeca. Amsterdamse Poort is een winkelcentrum waar diverse culturen samensmelten. Station Amsterdam Bijlmer ArenA zorgt voor optimale bereikbaarheid per openbaar vervoer. Ook met de auto is de bereikbaarheid uitstekend, er zijn overal parkeergarages te vinden. Of het nu gaat om uitgaan, winkelen, 9
wonen, werken of studeren: het centrum van Zuidoost biedt veel en er komt nog meer bij. Jaarlijks trekt het gebied meer dan 9 miljoen bezoekers. E. Identiteit ArenAPoort is een aaneenschakeling van deelgebieden met een clustering van verschillende soorten centrumvoorzieningen. Verschillende groepen, bewoners, bezoekers en belanghebbenden bewegen zich op verschillende manieren letterlijk en figuurlijk in het gebied. De identiteit van het gebied ligt besloten in de vragen welke betekenis het gebied heeft voor mensen en wat deze mensen van het gebied verwachten. ArenAPoort wordt op vele verschillende manieren gebruikt. Mensen komen er om te wonen, te werken, naar school te gaan, te winkelen, uit te gaan en elkaar te ontmoeten. Ontmoetingen liggen nadrukkelijk besloten in de functie van een centrumgebied en ook zeker in ArenAPoort. Gebruikers ervaren en gebruiken ArenAPoort nog niet per sé als één gebied. Er zijn verschillende gebieden die naast elkaar liggen en waar centrumfuncties zijn maar waar je met geheel verschillende beweegredenen naartoe gaat. F. Impuls Gemeente Amsterdam is 18 jaar geleden gestart met de ontwikkeling van het gebied rondom de Amsterdam Arena. Het gebied is inmiddels uitgegroeid tot een vestigingslocatie met een eigen gezicht dat een goede aanvulling vormt op de Zuidas, de binnenstad van Amsterdam en andere vestigingslocaties die de metropool Amsterdam rijk is. Het centrumgebied van Amsterdam Zuidoost, de westkant van ArenaPoort, is op dit moment een aantrekkelijk vestigingsgebied voor grote bedrijven. Waar in 1973 het gebied gekenmerkt werd door een perron in een weiland, is het inmiddels uitgegroeid tot the capital of entertainment & events, dat jaarlijks door ruim 9 miljoen mensen bezocht wordt. 10
11
5. Genomineerde 3: The Bank / Rembrandtplein Amsterdam 5.1 Achtergrond Op één van de meest prestigieuze locaties in Amsterdam staat The Bank. Een imposant monument dat leeft als nooit tevoren. Dankzij een hoogwaardige combinatie van horeca, retail en kantoorruimte. In het gebouw zitten huurders als Booking.com, BNP Paribas, Guerrilla Games, George Deli USA, Marqt, Starbucks, Wagamama, Vapiano en ParkKing. Het voormalig bankgebouw was geheel gesloten. Het pand heeft nu een open karakter. De gesloten plint op de begane grond werd opengemaakt voor retail en horeca, met nieuwe verdiepingoverstijgende ramen en etalages. Ook kwam er een imposante entree op de prominente hoek van het Rembrandtplein waardoor het gebouw zich opent naar het plein. Met andere ondernemers rond het plein is samengewerkt voor de herinrichting van het Rembrandtplein. De omgeving van het Rembrandplein is de afgelopen jaren flink verbeterd. Dit op zich is al een belangrijke prestatie. De herontwikkeling van The Bank is daarnaast een mooi voorbeeld van hoe een financieel daadkrachtige ontwikkelaar als de Kroonenberg Groep kan opereren. 5.2 De drie dimensies A. Functie Bij de renovatie van The Bank heeft Kroonenberg Groep ervoor gekozen om het monumentale object zo duurzaam mogelijk te herontwikkelen. De belangrijkste duurzame kenmerken zijn de locatie, die perfect met het openbaar vervoer bereikbaar is en het gegeven dat een 80-jarig monument is hergebruikt. Daarnaast zijn tal van duurzame materialen en installaties toegepast. The Bank heeft ondermeer een eigen warmte-koude 12
opslag voor het verwarmen en koelen van het gebouw, hoogrendement isolatieglas, daglichtafhankelijke verlichting en automatische zonwering. Dit maakt The Bank een van de duurzaamste monumentale objecten van Amsterdam. B. Identiteit Op een van de meest prestigieuze locaties in Amsterdam staat The Bank. Een imposant monument dat leeft als nooit tevoren. Dankzij een hoogwaardige combinatie van horeca, retail en kantoorruimte. En met huurders als Booking.com, BNP Paribas, Guerrilla Games, George Deli USA, Marqt, Starbucks, Wagamama, Vapiano en ParkKing. Dit is een prachtgebouw omdat het echt een klassieke, archetypische bank is. Statig, sterk en solide. Als burger bracht je daar met vertrouwen je spaargeld. De bank werd in 1926 gebouwd door de architecten Ouëndag, met medewerking van Berlage. Het pand is rijkelijk gedecoreerd met beeldschone granieten beeldhouwwerken van Lambertus Zijl, maar ook met allerlei koperen en bronzen ornamentiek zoals lampen en brievenbussen. Daar is nog redelijk wat van bewaard gebleven ondanks het feit dat het pand in de jaren zeventig door de architecten Zwiers en Fontein ingrijpend is verbouwd en uitgebreid. Toen is ook het glazen dak en de lichthof dichtgemaakt. Dat licht brengen wij terug. Nieuw is dat we de intrek van winkels mogelijk maken in de arcade aan de Utrechtsestraat en aan de plint van de Amstelstraat. Hierdoor zal het gebouw veel opener tonen. Ik ben verheugd dat dit markante gebouw deze nieuwe functie krijgt, want het maakt onmiskenbaar onderdeel uit van het geheugen van de stad. Kees Rijnboutt C. Impuls Het voormalig bankgebouw was heel gesloten. Door architect Kees Rijnboutt en co-architect Frederik Vermeesch heeft het pand een open karakter gekregen en is het voorzien van een eigentijdse allure. De gesloten plint op de begane grond werd opengemaakt voor retail en horeca, met nieuwe verdiepingoverstijgende ramen en etalages. Ook kwam er een imposante entree op de prominente hoek van het Rembrandtplein waardoor het gebouw zich opent naar het plein Het hele concept is heel hoogwaardig in de markt gezet. Daarnaast hebben we actief samengewerkt met de andere ondernemers op het plein voor de herinrichting van het Rembrandtplein. De eerste huurder die zich aandiende was Marqt; een duurzame supermarkt met verse producten. Het lag oorspronkelijk in de bedoeling dat ze zich aan de Amstelstraatzijde zouden vestigen, maar ze gaven zelf de voorkeur aan de kop van de Utrechtsestraat, die dichter bij de doelgroep ligt. Dat bleek een uitstekende keuze. De kelderruimte in The Bank werd zo optimaal gebruikt en het interieurconcept sluit prachtig aan op de uitstraling van het pand, zoals ook de vestiging van George Deli U.S.A. boven Marqt. Daarna kwam het Ajax Experience Center, ook een concept dat heel goed past in de omgeving van het Rembrandtplein. Dat er horeca in The Bank moest komen, was vanaf het begin al duidelijk. Als je kantoren hebt, moet je ook goede horecavoorzieningen kunnen aanbieden. Dit levert een uitstekende wisselwerking op. Naast George Deli U.S.A. zijn de venues Wagamama, Starbucks en Vapiano er te vinden. Horecaconcepten die uitstraling geven aan de kwaliteit van het pand en het plein. Als je ziet voor hoeveel reuring de huurders van The Bank zorgen, dan kun je je wel voorstellen dat het een impuls geeft aan het plein. Het biedt veel perspectief voor alle ondernemers. 13
14
6. Genomineerde 4: MFC Het Spectrum - Burdaard 6.1 Achtergrond In het MFC zijn verschillende dorpse voorzieningen bijeengebracht. Van zwembad, fitness, bibliotheek, buurtzorg, kinderopvang, ouderensoos, toneel/theater. Op het gebied van cultuur is er door de in het MFC aanwezige multifunctionele grote zaal, die ook als film- en theaterzaal gebruikt kan worden. Dit heeft ertoe bijgedragen dat Burdaard een meer regionale functie bekleedt. Door de directe aansluiting van het MFC met de basisschool is ook voor het onderwijs met een breed aanbod van de voorzieningen (buitenschoolse opvang, sport- en cultuur, mediatheek) invulling gegeven aan de brede school en is er een betere aansluiting van peuters, onderbouw en bovenbouw (doorgaande leerlijn) ontstaan. Het plan heeft bijgedragen aan een veel grotere betrokkenheid van de bewoners met het dorp. Het MFC wordt uitsluitend door vrijwilligers gerund. Ten minste 10 % van de 1150 inwoners helpt mee aan het in stand houden van voorzieningen. Het MFC in Burdaard is een mooi voorbeeld van een duurzame ontwikkeling in klein dorp. Het concentreren van functies versterkt elkaar, maar draagt bovendien bij aan de samenhorigheid van de dorpsbewoners. Met het MFC is een unieke locatie tot stand gebracht dat onderdeel is van een groter geheel. 6.2 De drie dimensies A. Functie Het Multifunctioneel centrum functioneert boven verwachting, met name de verschillende mogelijkheden om te sporten hebben nieuwe initiatieven tot ontwikkeling gebracht en wordt er op een veel breder terrein aan sportbeoefening gedaan. (nu ook in Burdaard fitness, tennis, tai chi, zumba en nog veel meer). Ook op het gebied van cultuur is er door de in het MFC aanwezige multifunctionele grote zaal, die ook als film- en theaterzaal gebruikt kan worden een veel groter aanbod ontstaan. Sport: zwembad, tennis, voetbal, korfbal, gym, fitness, kolven, taiji. Overig: Bibliotheek, buurtzorg, kinderopvang, ouderensoos, jeugdsoos, keuken, recreatie, Friesland post, trombosedienst, aula, peuterspeelzaal, toneel/theater, bioscoop, dance, concert, zondagmiddagconcert, lezing, seminar, vergaderruimtes 15
B. Identiteit Het plan heeft bijgedragen aan een veel grotere betrokkenheid (het MFC wordt uitsluitend door vrijwilligers gerund, waarbij ten minste 10 % van de inwoners (125 op een totale bevolking van ca 1150)) meehelpt bij het in stand houden van voorzieningen in een krimpregio. Voor de detailhandel is het versterken van de recreatieve functie een model om het vertrek uit de kleine kern te keren. Vanaf de opening in 2011 is het druk geweest in Het Spectrum. De Burdaarder gemeenschap heeft het multifunctionele centrum inmiddels omarmd. In onze nieuwe dorpskern worden veel activiteiten opgezet en het bruist en het leeft. Er wordt veel georganiseerd en nieuwe initiatieven worden ontwikkeld. Onze stichting MFC Het Spectrum wordt gedragen door onze vrijwilligers die samen met het bestuur richting geven aan de activiteiten. We zijn erg trots op ons prachtige gebouw, welk dorp beschikt er nou over zo n fantastische eigentijdse accommodatie. De mogelijkheden die de technische voorzieningen in dit gebouw bieden worden steeds meer ontdekt en beter gebruikt. Natuurlijk C. Impuls Het Multifunctioneel centrum functioneert boven verwachting, met name de verschillende mogelijkheden om te sporten hebben nieuwe initiatieven tot ontwikkeling gebracht en wordt er op een veel breder terrein aan sportbeoefening gedaan. (nu ook in Burdaard fitness, tennis, tai chi, zumba en nog veel meer). Ook op het gebied van cultuur is er door de in het MFC aanwezige multifunctionele grote zaal, die ook als film- en theaterzaal gebruikt kan worden een veel groter aanbod ontstaan. Dit heeft er toe bijgedragen dat Burdaard op dit gebied inmiddels een meer regionale functie bekleed. (zie ook www.mfcburdaard.nl) Door de directe aansluiting van het MFC naar de basisschool is ook voor het onderwijs met een breed aanbod van de voorzieningen (buitenschoolse opvang, sport- en cultuur, mediatheek) invulling gegeven aan de brede school en is er een betere aansluiting van 16
peuters, onderbouw en bovenbouw (doorgaande leerlijn) ontstaan. 17
18
6.3 De winnaar: Central District Rotterdam Uit deze vier ontwikkelingen is voor de jury als meest onderscheidende naar voren gekomen: Central District Rotterdam. G. Functie De combinatie van een hypermodern station met vele OV-mogelijkheden en ruimte om te ontwikkelen in het hart van de stad maakt Rotterdam Central District tot een unieke locatie in Europa. Een hoogwaardig verblijfsgebied waar een bruisend stadscentrum met een 24-uurs economie bij hoort. De centrale ligging in de Rotterdamse binnenstad en de mix van wonen, werken, reizen en ontspannen maken van Rotterdam Central District een levendige stadsentree. H. Identiteit Met de komst van de HSL is Rotterdam de eerste Nederlandse stad na de grens die op een van de belangrijkste Verkeersaders aansluit. Luchthaven Schiphol op 19 minuten, Antwerpen en Amsterdam op een half uur, Parijs op 2,5 uur. RCD is de nieuwe voordeur van Nederland voor bijna 75 miljoen mensen per jaar. Bezoekers arriveren in een entreehal die hen een levendig welkom heet door de eigen trends en trots van Rotterdam te tonen. Dit als een voorproefje van wat deze wereldstad bijzonder maakt in de manier van werken, wonen en recreëren. Er ontstaat een omgeving waar zeer grote en heel kleine ondernemingen elkaar vinden. I. Impuls Het gebied heeft een nieuwe identiteit gekregen; van doorgangsgebied naar een platform van expressie waar op elk moment van alles te beleven is. Werken, wonen, architectuur, kunst, cultuur winkelen en uitgaan. Met de hogesnelheidslijn, RandstadRail, Rotterdam The Hague Airport en de haven in de nabijheid, een toplocatie voor (inter)nationale bedrijven. De laatste jaren hebben zich veel nieuwe horeca, winkels en ondernemers gevestigd. Op het gebied van vastgoed is er veel gebeurd; het Groothandelsgebouw is duurzaam gerenoveerd evenals Central Post, een herontwikkeling van postdistributiecentrum naar bedrijfsverzamel- en kantoorgebouw en Central Plaza. J. Vernieuwingswaarde / voorbeeldfunctie Rotterdam Centraal heeft een belangrijke voorbeeldfunctie op het gebied van vernieuwing van stationslocaties. Het gaat hier niet zozeer om een autonome vervoersfunctie, maar bovenal om het creëren van aantrekkelijk entreegebied dat een het station direct verbindt met het centrum. Het nieuwe centraal station is nu een plek waar menig Rotterdam trots op kan zijn. 6.4 Slot Tot slot spreekt de jury de hoop uit dat de StiB Award een bijdrage zal leveren aan de discussie over de toekomst van steden en dorpen en uiteraard over het vakgebied vastgoedontwikkeling. Meer dan voorheen staan de gebruiker en de bijdrage aan de identiteit van de stad centraal. Het is verrassend te zien dat een aantal projecten op voortreffelijke wijze hier invulling aan hebben gegeven. Vanuit die optiek zijn de genomineerde projecten voorbeelden voor allen die in ons vakgebied actief zijn. 19
20