Memorandum nieuwe schenk- en erfbelasting / aanpassing Successiewet 1 Inleiding De Tweede Kamer is op 3 november 2009 akkoord gegaan met het wijzigen van de Successiewet. Als de Eerste Kamer in december ook akkoord gaat, dan treden de nieuwe regels op 1 januari 2010 in werking. Dit betekent dat alle schenkingen die op of na 1 januari 2010 plaatsvinden en alle nalatenschappen als gevolg van overlijden op of na 1 januari 2010 onder de nieuwe wetgeving vallen. Met deze brief informeren wij u over de belangrijkste wijzigingen en de gevolgen daarvan en over de mogelijke maatregelen die u, in overleg met bij voorkeur Uw notaris, wellicht (nog dit jaar) moet of kunt nemen. Achtereenvolgens gaan we in op de volgende onderwerpen: De tarieven en vrijstellingen schenk- en erfbelasting in 2010 (2) Aanpassing van het partnerbegrip (3) Uitkeringen uit levensverzekeringen (4) Besparingsconstructies (5) Bedrijfsopvolging (6) Algemeen nut en sociaal belang beogende instellingen (7) Schenking onder opschortende voorwaarde (8) Uitgestelde levering (9) 2 De tarieven en vrijstellingen schenk- en erfbelasting in 2010 Vanaf 1 januari 2010 zijn er 3 tariefgroepen en 2 tariefschijven. Belaste verkrijging Tariefgroep 1 Tariefgroep 1A Tariefgroep 2 (partners en kinderen) (kleinkinderen) (overige verkrijgers) 0-118.000 10% 18% 30% Vanaf 118.000 20% 36% 40% Vrijstellingsbedragen schenkbelasting Kinderen 5.000 Kinderen 18-35 jaar (eenmalig) 24.000 of 50.000 (*) Overige verkrijgers 2.000 Vrijstellingsbedragen erfbelasting Partners 600.000 Ouders 45.000 Kinderen en kleinkinderen 19.000 Overige verkrijgers 2.000 Stief kinderen van samenwonende partners worden op dezelfde manier behandeld als stiefkinderen van gehuwden. Voor zieke of gehandicapte kinderen, die grotendeels op kosten van de overledene werden onderhouden geldt een specifieke vrijstelling van erfbelasting van 57.000. Ouders kunnen een kind tussen 18 en 35 jaar in plaats van de verhoogde vrijstelling van 24.000 ook een eenmalige belastingvrije schenking doen van maximaal 50.000.
Het bedrag moet dan wel worden besteed voor de aankoop van een eigen woning of voor een studiefonds voor het kind. Als dit kind voor 1 januari 2010 al een schenking heeft ontvangen waarbij een beroep is gedaan op de eenmalige verhoogde vrijstelling (bedrag voor 2009 22.760), geldt een vrijstelling van 26.000. De schenking moet dan worden gebruikt voor de aankoop van een eigen woning. Als ouders hun kinderen meer schenken dan de vrijstelling, moeten zij vanaf 2010 direct 10% schenkingsrecht betalen, terwijl dat in 2009 tot een bepaald bedrag nog 5% is. Als u van plan bent om een bedrag te schenken boven de huidige vrijstelling, dan doet u er verstandig aan deze schenking nog dit jaar te doen. Stel dat u in 2009 een schenking doet van 20.000, dan bespaart u maar liefst een bedrag van 728 aan schenkingsrecht! Het tarief voor de erfbelasting voor kleinkinderen gaat weliswaar omhoog, maar daar tegenover staat dat de vrijstelling bij een vererving tussen grootouders en kleinkinderen hoger wordt. Hierdoor wordt erven van grootouders tot maar liefst 44.750 goedkoper. Dit kan een reden zijn om als opa en oma het testament aan te passen en zo gebruik te kunnen maken van de erfvrijstelling van 19.000 voor kleinkinderen. Broers en zussen die erven zullen door verhoging van het tarief in de eerste schijf naar 30% in het algemeen duurder uit zijn dan onder de oude wetgeving. Erven van broer of zus tot een bedrag van 65.000 is in 2009 goedkoper dan in 2010. Wie na 1 januari 2010 erft van neef/nicht of oom/tante of een schenking van hen ontvangt, betaalt fors minder belasting. 3 Aanpassing begrip partner Vanaf 1 januari 2010 is men alleen partner van elkaar als er sprake is van gehuwd zijn, geregistreerd partnerschap of als men samenwoont en een notarieel samenlevingscontract heeft gesloten. Als de samenwoners voorafgaand aan het overlijden of de schenking gedurende een onafgebroken periode van 5 kalenderjaren een gezamenlijke huishouding met elkaar hebben gevoerd, is een notarieel samenlevingscontract niet nodig om als partner te kwalificeren. De gezamenlijke huishouding moet dan wel blijken uit de gemeentelijke basisadministratie. In fiscale zin kan men vanaf 2010 maar één partner hebben. Ook kunnen voortaan ouders en kinderen geen partner meer van elkaar zijn. Hierop bestaat één uitzondering. Als in het jaar voorafgaand aan het overlijden de overledene het kind of de ouder heeft aangewezen als begunstigde voor een zogenoemd mantelzorgcompliment en deze de uitkering ook heeft genoten, kan het kind als partner worden aangemerkt en bestaat recht op het lage tarief van tariefgroep 1 en de hoge vrijstelling. 4 Uitkering uit een levensverzekering In de huidige successiewet is geregeld dat in geval van overlijden van iemand die in gemeenschap van goederen is gehuwd, de gehele uitkering uit een levensverzekering in de heffing wordt betrokken. De helft van de betaalde premies komt hierbij in aftrek. In de nieuwe wet wordt in deze situatie slechts de helft van de uitkering (minus de helft van de betaalde premies) belast.
5 Besparingsconstructies De keerzijde van de lagere tarieven en de hogere vrijstelling is dat bepaalde belastingbesparende constructies niet langer mogelijk zijn. Denkt u hierbij aan: Overlijdensrisicoverzekering afgesloten binnen de familie De Hoge Raad heeft vorig jaar beslist, dat het afsluiten van een overlijdensrisicoverzekering bij een ouder of bij de partner niet leidt tot heffing van successierechten als een van hen overlijdt. Deze besparingsmogelijkheid wordt in de nieuwe wetgeving uitgesloten. Renteloze direct opeisbare lening Bij een direct opeisbare lening waarover geen rente hoeft te worden betaald of waar een rente van minder dan 6% is overeengekomen, wordt met ingang van 2010 het rentevoordeel als een schenking beschouwd. Een veel gebruikte vorm van vermogensoverheveling tussen ouders en kinderen gaat dus verloren. Er hoeft niets te worden gedaan als het jaarlijks rendement op de lening niet hoger is dan de schenkingsvrijstelling. In andere gevallen kunt u overwegen de lening op te eisen of (gedeeltelijk) kwijt te schelden. Uiteraard kan de overeenkomst van geldlening van een rentebepaling (6%) worden voorzien zodat er geen sprake is van een schenking. Bepaalde testamentvormen zoals het ik-opa-testament en het turbotestament Bij het ik-opa-testament en het turbotestament kan bij de nieuwe wetgeving zelfs dubbele heffing optreden. Een voorbeeld van een ik-opa-testament is een testament waarbij opa zijn enig kind tot erfgenaam benoemt onder de verplichting een bedrag schuldig te erkennen aan zijn beide kleinkinderen. Een turbotestament kenmerkt zich als volgt. Het vruchtgebruik van de nalatenschap wordt gelegateerd aan de langstlevende ouder onder de verplichting voor deze om de blote eigendom van zijn vermogen in te brengen in de nalatenschap. Dit heeft tot gevolg dat de kinderen de blote eigendom verkrijgen van de nalatenschap van de kortstlevende ouder en bovendien de bloot eigendom van het vermogen van de langstlevende ouder. De langstlevende ouder verkrijgt op grond van het testament het vruchtgebruik van de nalatenschap van de echtgenoot. Als u gekozen heeft voor een van beide testamentsoorten, dan zal uw testament moeten worden aangepast om te voorkomen dat uw (klein)kinderen in de toekomst met dubbele erfbelasting worden geconfronteerd. 6 Bedrijfsopvolging De nieuwe schenk- en erfbelasting maakt de faciliteiten bij een bedrijfsopvolging nog ruimer. De vrijstelling over het verkregen ondernemingsvermogen wordt verhoogd van 75% naar 100% van de waarde van de onderneming, mits deze waarde niet meer bedraagt dan 1 miljoen. Als de waarde nog hoger is, geldt voor het meerdere een voorwaardelijke vrijstelling van 83%. Bovendien geldt bij schenking van een onderneming voor de schenker niet langer de eis dat de schenker ouder is dan 55 jaar, dan wel dat sprake is van arbeidsongeschiktheid van de schenker. Onder ondernemingsvermogen valt met ingang van 2010 ook het pand dat de directeur grootaandeelhouder aan zijn eigen BV verhuurt.
Opmerking/advies: De regeling is complex met veel (gedetailleerde) voorwaarden waarop weer uitzonderingen gelden. Neem daarom contact met ons op als u voornemens bent uw bedrijf over te dragen. 7 Algemeen nut beogende instellingen (ANBI s) en Sociaal belang beogende instellingen (SBBI s) Als u een schenking doet aan een gekwalificeerde ANBI, dan kunt u gebruik maken van de regeling van de giftenaftrek in de inkomstenbelasting. Bovendien is deze instelling over de schenking geen schenkingsrecht verschuldigd. Als bij testament is bepaald dat (een deel van) de nalatenschap wordt vermaakt aan een ANBI, hoeft ook geen successierecht te worden betaald. De gekwalificeerde ANBI s zijn door de Belastingdienst door middel van een alfabetische lijst op internet bekend gemaakt. Nu is het nog voldoende dat de instelling zich voor wat betreft haar activiteiten voor tenminste 50% richt op het algemeen belang en dus hooguit voor 50% op het particulier belang van haar leden. Dit percentage wordt met ingang van 2010 verhoogd naar 90% algemeen belang. Het is voor de giftenaftrek en vrijstelling van schenk- en erfbelasting vanaf 2010 van belang om na te gaan of aan die 90%-eis wordt voldaan. Per 1 januari 2010 wordt een nieuwe vrijstelling van kracht voor instellingen die zowel een particulier als een sociaal belang dienen. Deze zogenaamde SBBI s zijn vrijgesteld voor de schenk- en erfbelasting. Amateursportverenigingen, dorpshuizen, maar ook de muziek- en amateurtoneelgezelschappen vallen onder de SBBI. In tegenstelling tot de ANBI zal de status van de SBBI niet bij beschikking worden vastgesteld en komt er evenmin een lijst waarop de SBBI s staan vermeld. De in 2009 ingevoerde regelingen voor amateursportverenigingen en dorpshuizen komt hiermee weer te vervallen. 8 Schenking onder opschortende voorwaarde Een schenking onder opschortende voorwaarde komt tot stand bij het aangaan van de overeenkomst. Dit betekent, dat de waardebepaling van wat wordt geschonken op dat moment plaatsvindt. Vanaf 2010 komt de schenking pas tot stand bij het in vervulling gaan van de voorwaarde. Voor deze bepaling bestaat geen overgangsrecht. Dit betekent als er sprake is van een bestaande overeenkomst met een schenking onder opschortende voorwaarde die op of na 1 januari 2010 in vervulling gaat, de waardebepaling van hetgeen wordt geschonken op dat moment plaatsvindt. Voor gedane schenkingen betekent dit dat bij het in vervulling gaan van de opschortende voorwaarde rekening moet worden gehouden dat extra schenk of erfbelasting wordt geheven. 9 Uitgestelde levering De nieuwe regeling maakt het mogelijk om het voordeel dat wordt genoten door de aankoop van een goed waarvan de levering wordt uitgesteld tot na het overlijden van de verkoper, te belasten met erfbelasting. Denkt u hierbij aan de situatie waarin de ouder de woning verkoopt aan een kind, waarbij de levering plaatsvindt na zijn overlijden. Als de woning op het moment van levering meer waard is dan de afgesproken prijs, komt bij overlijden van de ouder de waardestijging voor de erfbelasting niet langer onbelast ten goede aan het kind.
Tenslotte Wij vertouwen er op u met deze brief voldoende te hebben geïnformeerd over de belangrijkste wijzigingen in de schenk- en erfbelasting. Indien U naar aanleiding van het bovenstaande extra informatie wilt hebben dan adviseren wij U nogmaals contact op te nemen met de specialist op dit gebied en dat is zonder uitzondering Uw notaris. Naarden, 10 november 2009 Wilt U meer weten over deze dit memorandum, stuur dan een e-mail naar dinkla@dinkla.nl Ondanks alle zorg die aan dit memorandum is besteed blijven vergissingen mogelijk en, mede op grond van het informatieve karakter van dit memorandum, kunnen wij, de samenstellers, redactie en uitgever daarvoor geen enkele aansprakelijkheid aanvaarden. Ons kantoor is ingeschreven in het handelsregister onder nummer 32045794 Ook dit memorandum is een extra service van Kantoor Dinkla & Dinkla Bedrijfsadviseurs