ONTDEK HET VERHAAL LEES- EN VERTELTEKST GROEP 6, 7, 8
LESDOELEN KERNDOELEN PRAKTISCHE TIPS De kinderen bekijken de werken van Jan Toorop, hierbij praten 1 NEDERLANDS MONDELING TAAL- ONDERWIJS 55 KUNSTZINNIGE De leerlingen leren op Deze lees- en verteltekst is bedoeld om naar eigen inzicht ter voorbe zij over wat zij zien en De leerlingen leren eigen werk en dat van reiding van de museumles denken, en doen kijk informatie te verwerven anderen te reflecteren. te gebruiken. De inhoud spelletjes. De kinderen maken een storyboard voor hun uit gesproken taal. Ze leren tevens die informatie, mondeling 56 KUNSTZINNIGE ervan is een aanvulling op de inhoud van de museumles en valt hiermee eigen verhaal. of schriftelijk, gestruc De leerlingen verwerven bewust slechts gedeelte Ordenen ideeën aan tureerd weer te geven. enige kennis over en lijk samen. U kunt deze de hand van (begrijpend lees)strategieën. Werken in groepjes aan een verhaallijn. 12 NEDERLANDS TAALBESCHOUWING, W.O STRATEGIEËN krijgen waardering voor aspecten van cultureel erfgoed. tekst bijvoorbeeld voorlezen, bespreken of als inspiratie gebruiken voor een andersoortige les. Tekenen naar de De leerlingen verwerven Ook treft u tot besluit waarneming en verbeel een adequate woorden suggesties aan voor een ding. schat en strategieën of meerdere les(sen) na voor het begrijpen van het museumbezoek. voor hen onbekende woorden. Onder woor Het is voor de kinderen denschat vallen ook fijn om bij hun naam te begrippen die het leer- worden aangesproken in lingen mogelijk maken het museum. Een naam VOOR DE LEERKRACHT over taal te denken en te spreken. bordje op hun kleding werkt goed. MUSEUMLESBESCHRIJVING Jan Toorop, Fatalisme, 1893, Kröller-Müller Museum, Otterlo 54 KUNSTZINNIGE Het is prettig als u de kinderen alvast zou willen De leerlingen leren uitleggen dat kunstvoor Verhalen die we aan kinderen vertellen, worden Door goed te kijken en door het maken van beelden, taal, muziek, werpen in een museum vaak bevolkt door helden, maar ook door figuren tekeningen en mindmaps werken groepjes spel en beweging te niet aangeraakt mogen met duistere bedoelingen. Het verbaast dan ook kinderen naar een storyboard voor hun eigen gebruiken, om er gevoe worden. niet dat verhalen tot op de dag van vandaag de verhaal toe. lens en ervaringen mee verbeelding van kinderen weten te prikkelen. uit te drukken en om er Mocht het voorkomen Bij de tentoonstelling van Jan Toorop is een mee te communiceren. dat u met de kinderen Tijdens een grote tentoonstelling van Jan Toorop kinderkunstboek verschenen van Kitty Crowther, ruim voor aanvang van de zoomen we in op zijn zeer gedetailleerde, uit de serie van het Gemeentemuseum en museumles arriveert in symbolistische werken. Deze werken nodigen uitgeverij Leopold. Dit boek kunnen de kinderen het museum, dan kunt u kinderen uit tot fantaseren over de verhalen die vooraf in de klas bekijken. de Bewaking of de Infor er worden verbeeld. Hierin speelt de strijd tussen matiebalie in de hal goed en kwaad een grote rol. vragen om tekenspullen. Zo kan de wachttijd In deze museumles maken de kinderen kennis plezierig en zinvol worden met verhalen die zij wellicht nog niet kennen en Deze lees- en verteltekst is ook besteed. ontdekken zij dat je door vrij te associëren te downloaden vanaf onze site: verhalen bij schilderijen kunt verzinnen. gemeentemuseum.nl Het is toegestaan om tijdens de museumles Ook handig in het geval u in de foto s van uw leerlingen plaatje voorkant: Jan Toorop, De Apostelen Thomas en Thaddeus, 1909 Stedelijk Museum Amsterdam klas beschikt over een digitaal schoolbord/smartboard. te maken zónder flits/ statief.
VOOR DE LEERLING VERHALEN Mensen houden van verhalen. Ze zijn leuk om naar te luisteren maar ook leuk om zelf te bedenken en te vertellen. Jij vertelt vast ook wel eens een verhaal aan je ouders of aan je vrienden. Bijvoorbeeld als je net terug bent van vakantie of als je een knap goal hebt gescoord op de sportclub. Bij kunstwerken in het museum kun je ook een verhaal bedenken. WAT STELT HET VOOR? Soms is de voorstelling op het schilderij herkenbaar. Het lijkt dan net of je er bij was toen de kunstenaar het maakte, alsof je door zijn ogen naar de wereld kijkt. Een schilderij lijkt dan een momentopname. Je ziet een voorstelling en je kunt dan vragen bedenken over wat er daarna zal gebeuren of juist wat er vlak voor gebeurd is. Het kunstwerk is dan een stukje uit een verhaal. Misschien heb je het ook weleens meegemaakt in de klas: de juf of meester leest een spannend verhaal voor, en dan is het tijd om buiten te spelen, maar eigenlijk wil je vooral weten hoe het verhaal verder zal gaan. Worden de kinderen in het verhaal betrapt en gevangen genomen, of weten ze nog net te ontsnappen? Als je echt niet kan wachten tot er weer wordt voorgelezen, is het best leuk om te fantaseren en het gewoon zelf te bedenken. Bij veel kunstwerken in het museum kun je ook Jan Toorop, De Sphinx ( Les Ames autour de Sphinx ), 1892 Gemeentemuseum Den Haag OM TE BESPREKEN Wat zou de vos in dit kunstwerk vertellen dat er is gebeurd? Kan je zijn antwoorden bedenken op de vragen: Wie? Wat? Waar? Daniel Richter, Je had de titel niet moeten vergeten, 2007 fantaseren. Je ziet een beeld, bedenk maar eens of er dingen zijn die je herkent, en of er dingen zijn die je echt nog nooit hebt gezien. Misschien zie je wel dingen die helemaal niet bij elkaar horen, of die er in het echt heel anders uitzien. Als je dat kunt, dan kun je verzinnen wat er aan de hand is. En als je dat weet te bedenken, wanneer je dat als een echte kunstenaar verzinnen kunt, dan heb je in het kunstwerk een verhaal ontdekt. En niet zomaar een verhaal, nee, jouw eigen verhaal. Want het leuke van dit verzinspelletje is dat er geen goed of fout is, alles waar jij aan moet denken is goed!
OM TE VERTELLEN NAAR HET MUSEUM Jij gaat met je klas naar het Gemeentemuseum Den Haag. Daar ga je de tentoonstelling van Jan Toorop bezoeken. Tijdens jouw museumles draait het allemaal om verhalen. Verhalen die Jan Toorop vertelt in zijn werken en verhalen die jij zelf kunt ontdekken in de werken van deze kunstenaar. Een verhaal is pas een verhaal als het aan anderen Veel spannende verhalen spelen zich in het bos af. Ken je een boek waarbij de hoofdpersoon een tocht door een bos maakt? Wat komen ze in het bos zoal tegen? Waarom zouden verhalen zich vaak in het bos afspelen? MYSTERIEUS Jan Toorop schilderde niet altijd de werkelijkheid, veel voorstellingen die hij schilderde bedacht hij zelf. Het kan dus zomaar zijn dat je in zijn schilderijen en tekeningen iets ziet dat in het echt Toen Jan per boot in Nederland aankwam zag hij een heel andere wereld. Hij keek uit over de kalme zee en bleef verlangen naar die spannende en wilde natuur van Nederlands-Indië. Sommige wordt verteld. Dat kan met woorden of letters, niet bestaat. Maar wat verzon hij dan zoal? Om dat mensen zeggen dat je die mysterieuze wereld maar je kan ook, zoals Jan Toorop, een verhaal te herkennen moet je iets van het leven van van de jungle kunt herkennen in zijn werken. vertellen door een schilderij te maken. Jan Toorop weten. Wat vind jij? Hij leefde honderd jaar geleden in Nederland. Maar hij kwam hier niet vandaan. Hij werd geboren in 1858 op het eiland Java. Dat is in Indonesië, toen heette dat nog Nederlands-Indië. Het was kort voor de VOC tijd een kolonie van Nederland geworden. Dan begrijp je misschien ook waarom Jan Toorop later juist naar Nederland verhuisde. Toen Jan nog maar jong was en in Indonesië woonde trok hij vaak samen met zijn vader de jungle in. Hij vond de jungle heel spannend en bijzonder; met apen, slangen en allerlei vogels, OM TE BESPREKEN Als je een verhaal in een boek leest, kun je dan weten of het verhaal echt gebeurt is of juist verzonnen? die tussen de kronkelende takken van het diepe bos leefden en zich daar thuis voelden. Jan Toorop, Garten in Surrey (Lawn-tennis), 1890, Gemeentemuseum Den Haag, Jan Toorop, Une Génération nouvelle (De Jonge Generatie), 1892, Museum Boymans Van Beuningen, Rotterdam
VOOR DE LEERKRACHT ACTIVITEITEN VOOR NA DE MUSEUMLES Verhalenspel Tijdens de museumles hebben de kinderen aan een eigen verhaal gewerkt. Laat groepjes kinderen hun storyboards verder uitwerken tot korte voorstellingen, waarin de spelelementen wie, wat & waar aan bod komen. Door het aanbieden van eenvoudige kleden kunnen kinderen al snel een kostuum draperen, waarmee de wereld van Jan Toorop wordt opgeroepen. Mysterie in lijnen Jan Toorop liet zich inspireren door herinneringen uit zijn jeugd. Hij verlangde later nog vaak terug naar de spannende tochten die hij met zijn vader maakte door de jungles van Nederlands-Indië. De kinderen maken tekeningen waarmee zij het mysterieuze en wilde van de jungle verbeelden. De kinderen gebruiken hierbij, net als Jan Toorop, vloeiende lijnen om de voorstelling te maken en om de vlakken van de tekening te kleuren. Het Gemeentemuseum Den Haag & Uitgeverij Leopold brengen sinds 2010 kunstboeken voor kinderen uit. Deze reeks onderscheidt zich doordat het zelfstandige inspirerende prentenboeken en jeugdromans zijn in relatie tot onze tentoon stel lingen en collecties, en geen traditioneel-educatieve uitgaven. Voor jonge kinderen zijn de volgende titels verschenen: Karel Appel - uit de kapperszaak op de Dapperstraat van Imme Dros en Harrie Geelen Allemaal aan tafel! van Rinderd Kromhout en Margriet Heymans Holland op z n mooist Op reis met de Haagse School, Charlotte Dematons Puzemuze, of op weg naar Rothko van Wim Hofman Coco of het kleine zwarte jurkje van Annemarie van Haeringen. Dit boek werd bekroond met een Zilveren Penseel 2014 Edith en Egon Schiele van Harriët van Reek Een zondag met Caillebotte van Ingrid Godon en Toon Tellegen Delfts blauw - Een vaas voor de prinses van Ingrid en Dieter Schubert Calder - De draad van Alexander van Sieb Posthuma Nacht in het poppenhuis van Thé Tjong-Khing en Anna Woltz Ensor - De grote maskerade van Marije Tolman Keepvogel en Kijkvogel - In het spoor van Mondriaan van Wouter van Reek. Dit boek werd bekroond met een Zilveren Griffel 2012, de internationale illustratieprijs De Gouden Appel en een Vlag & Wimpel. Meneer Kandinsky was een schilder van Daan Remmerts de Vries. Dit boek werd bekroond met een Zilveren Griffel 2011. Februari 2016 Gemeentemuseum Den Haag afdeling Educatie Tekst: Joep Overtoom Vormgeving: Afdeling Foto & Vorm Gemeentemuseum Den Haag Jan Toorop, De toi, vil animal, pour pétrir un génie, O fangeuse grandeur! Sublime ignominie!, 1891, Gemeentemuseum Den Haag Deze lees- en verteltekst is ook te downloaden vanaf onze site: www.gemeentemuseum.nl