projectnr. 268057 revisie 1.3 19 december 2014 auteur(s) Mark van den Kieboom Robert van de Nadort Opdrachtgever Gemeente Noordwijkerhout Postbus 13 2210 AA Noordwijkerhout datum vrijgave beschrijving revisie 1.3 goedkeuring vrijgave DEF CONCEPT M.v.d. Kieboom B. de Jong
Colofon Projectgroep bestaande uit: Jeroen Rodenburg Harko van de Brink Mark van den Kieboom Robert van de Nadort Tekstbijdragen: Antea Group & Gemeente Noordwijkerhout Fotografie: Antea Group Vormgeving: Antea Group Datum van uitgave: december 2014 Contactadres: Rivium Westlaan 72 2909 LD CAPELLE A/D IJSSEL Postbus 8590 3009 AN ROTTERDAM Copyright 2014 Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar worden gemaakt door middel van druk, fotokopie, elektronisch of op welke wijze dan ook, zonder schriftelijke toestemming van de auteurs.
Inhoud Blz. Samenvatting... 2 1 Inleiding... 3 1.1 Aanleiding... 3 1.2 Afbakening... 3 1.3 Proces, totstandkoming en implementatie... 4 1.4 Leeswijzer... 4 2 Wat is kwaliteit openbare ruimte... 5 2.1 Trend landelijk: integrale aanpak van de openbare ruimte... 5 2.2 Methodiek van de gehanteerde kwaliteitsniveaus... 5 2.3 Duurzame kwaliteit van aanleg tot vervanging... 6 2.4 Communicatie over beheer en onderhoud... 6 3 Huidige situatie... 7 3.1 Ruimtelijke indeling... 7 3.2 Terugblik beleidsplan verhardingen 2008 en ambities per discipline... 7 3.3 Arealen... 8 3.4 Beschikbaar budget... 8 3.5 Kwaliteit... 9 3.5.1 Wegen, groen, meubilair en verzorging... 9 4 Ambitieniveau... 11 4.1 Uitgangspunten: Thema's en effecten... 11 4.2 Gemeentelijke ambitie... 12 4.3 Consequenties kwaliteitskeuze... 13 5 Hoe nu verder... 15 Bijlage 1: Impressie kwaliteitsbeelden... 16 blad 1 van 17
Samenvatting De doelstelling van de gemeente Noordwijkerhout is om, op basis van het beleidsplan verhardingen 2009, een nieuw beleidsplan op te stellen voor het beheer en onderhoud van de openbare ruimte in de gemeente. Dit Beleidsplan Kwaliteit Openbare Ruimte gaat uit van de kwaliteit van de verhardingen, groen, meubilair en de reiniging in het openbare gebied. De gemeente steekt in op een duurzame kwaliteit om de kwaliteit gedurende de levensduur van de openbare ruimte te kunnen garanderen. Reeds bij aanleg wordt afgewogen welke robuuste keuzes meest geschikt zijn voor deze doelstelling. Hierbij worden nieuwe ontwikkelingen op het gebied van duurzaamheid ook meegenomen in de openbare ruimte. De hierin te maken keuzes worden gebaseerd op de landelijke standaard voor onderhoudsniveaus, de Kwaliteitscatalogus Openbare Ruimte van het CROW (nationaal kennisplatform voor infrastructuur, verkeer, vervoer en openbare ruimte). In de begroting voor het beheer en onderhoud van de openbare ruimte is 1,59 miljoen beschikbaar voor de disciplines wegen, groen, straatmeubilair en verzorging. Voorbeelden van specifieke onderdelen zijn onkruidbestrijding, vegen van wegen, openbare verlichting, straatmeubilair etc. Ervan uitgaande dat kwaliteitsimpulsen vanuit de investeringsbegroting niet zullen veranderen is dit budget toereikend om de gewenste kwaliteit te realiseren. De huidige ambitie kenmerkt zich door hoofdzakelijk uit te gaan van het basisniveau. Voor een aantal specifieke situaties is gekozen voor het niveau hoog, te weten: structuurelement hoofdstructuur: fietspaden en rijbanen structuurelement buitengebied: fietspaden Uit een analyse van de inspectie- en schouwgegevens komt naar voren dat op een groot deel van de locaties wordt voldaan aan de huidige ambitie. De kwaliteit is echter divers per onderdeel en locatie. Op bedrijventerreinen scoort elementenverharding beduidend minder. Ook scoort asfaltverharding in het buitengebied gemiddeld laag. Binnen het centrumgebied wordt het beoogde ambitieniveau op elk van de disciplines echter wel gehaald. Door de huidige economische situatie en financiële middelen die het bestuur tot haar beschikking heeft, wordt door de werkgroep ingezet op een ambitieniveau dat budgetneutraal is. Dit betekent minimaal een basiskwaliteit, het huidige budget is hiervoor toereikend. Dit ambitieniveau is een voortzetting van de bestaande doelstellingen om de belangrijkste verkeersfuncties op een hoger niveau te onderhouden. Daarnaast zijn er optionele scenario s benoemt die een extra impuls aan de kwaliteitsverbetering tot gevolg hebben, t.w.: 1 : budgetneutraal : het huidige budget is toereikend 2 : hoge kwaliteit voor het centrum : hiervoor is jaarlijks een budget van 20.000,-- noodzakelijk 3 : hoge kwaliteit voor verzorging : hiervoor is jaarlijks een budget van 310.000,-- noodzakelijk 4 : Hoge kwaliteit voor groenvoorziening : hiervoor is jaarlijks een budget van 210.000,-- noodzakelijk Na het maken van de keuze voor een scenario zal dit bestuurlijk vastgesteld worden, hiermee wordt de ambtelijke organisatie voorzien van het benodigde kader. Vervolgens worden deze keuzes uitgewerkt richting specifiek wegenbeleid, groenbeleid et cetera waarin onder meer staat beschreven hoe de centrale thema's uit de keuze voor deze disciplines verder worden vertaald. blad 2 van 17
1 Inleiding 1.1 Aanleiding De gemeente Noordwijkerhout wil het beheer en onderhoud van de openbaar (toegankelijke) ruimte afstemmen op de wensen van de gebruikers: bewoners, bezoekers, passanten, ondernemers etcetera. Voor deze groepen vormt de openbare ruimte een deel van het woon-, leef- en werkklimaat. Jaarlijks wordt door de gemeente een aanzienlijk deel van het budget uitgegeven aan het beheer. Door heldere keuzes vast te leggen voor de kwaliteit van de openbare ruimte, afgewogen met de beschikbare middelen, weet iedereen wat er verwacht mag worden van de kwaliteit van de openbare ruimte en kan hierover gecommuniceerd worden. In 2008 zijn in het Beleidsplan Verhardingen reeds keuzes gemaakt, die in 2009 zijn bijgesteld, voor de kwaliteit van de openbare verharding in beheer van de gemeente. De keuzes in 2008 zijn gebaseerd op de doelgroepen en het gebruik van de verharding. Deze keuzes zijn de afgelopen jaren als basis gebruikt om prioriteiten te stellen in het onderhoud van de verharding en keuzes te maken in de voorbereiding en uitvoering van werkzaamheden. Veiligheid en functionaliteit waren centrale thema's bij de keuzes. Bovendien lag prioriteit op hoofdwegen en fietspaden. Afgesproken is het beleidsplan Verhardingen in 2014 te actualiseren. Evaluatie Beleidsplan Verhardingen in 2013 In 2013 is in het kader van de actualisatie van het Beleidsplan Verharding een review uitgevoerd naar de stand van zaken van het beheer van de verharding, waarbij ook de andere onderdelen van de openbare ruimte zijn meegenomen. Uit deze Review kwam naar voren dat het beheerproces op dit moment op orde is, maar voor veel disciplines (wegen uitgezonderd) geen heldere keuzes en uitgangspunten zijn geformuleerd en bestuurlijk zijn vastgelegd. Dit vormt een risico, doordat veel kennis en keuzes bij enkele medewerkers ligt. Als voornaamste verbeterpunt uit de evaluatie is benoemd dat een integrale kwaliteitskeuze duidelijkheid schept in de keuzes voor de ondergrens van de kwaliteit en de daarvoor benodigde budgetten. Integrale kwaliteitskeuze: duurzame koers voor de komende jaren Vanuit de evaluatie van het Beleidsplan Verharding heeft de ambtelijke organisatie besloten het huidige Beleidsplan Verhardingen op te tillen tot een Beleidsplan Kwaliteit Openbare Ruimte, dat uitgaat van de kwaliteit van de verhardingen, groen, meubilair en de reiniging. Deze keuzes voor Noordwijkerhout worden gebaseerd op de landelijke systematiek van beeldkwaliteit (CROW) en we houden daarin rekening met de effecten van de kwaliteit op gebied van beleving, functionaliteit en veiligheid van de gebruikers van de openbare ruimte. Uiteraard zijn de keuzes afgestemd op het beschikbaar budget, zodat de middelen optimaal worden ingezet op de plaatsen waar dit het meest gewenst is. Dit betekent de meest duurzame en evenwichtige keuze binnen de beschikbare middelen. Voor zover wettelijke eisen of specifieke afspraken gelden, zijn deze in de keuzes meegenomen. De keuzes voor de integrale kwaliteit worden de komende jaren verder uitgewerkt richting sectoraal beleid en de beheerplannen. Mogelijkheden voor verdere ontwikkeling is het betrekken van bewoners en overige actoren over de projecten en (onderhouds)werkzaamheden. 1.2 Afbakening Voor dit Beleidsplan worden de volgende onderdelen van de openbare ruimte meegenomen in de keuzes voor het beheer en onderhoud. verharding (rijbanen, fietspaden, voetpaden e.d.) groen (bomen, beplanting, gazons, hagen e.d.) meubilair (verlichting, banken, afvalbakken) blad 3 van 17
verzorging/ reiniging (zwerfafval, onkruid e.d.) Deze onderdelen worden meegenomen voor zover ze in het openbaar gebied liggen. Semi-openbare ruimte, eigendommen in de openbare ruimte van corporaties e.d. worden niet meegenomen in de berekeningen, arealen en dergelijk. Uiteraard spelen deze wel een rol in de beleving en het gebruik. De gemeente streeft ernaar de gehele publieke toegankelijke ruimte volgens deze keuzes te benaderen en zal daar in de toekomst met de betreffende partners over in gesprek gaan. De wijze van ontwerp en inrichting van de openbare ruimte valt niet onder de scope van dit beleidsplan. Uiteraard heeft inrichting in sterke mate invloed op de buitenruimte. De gemeente heeft voor het ontwerp en de inrichting de afgelopen jaren het 'Programma van Eisen' (PvE) opgesteld, waarin is vastgelegd op welke wijze de openbare ruimte moet worden wordt ingericht op een duurzame en functionele wijze. In dit PvE worden ook ontwikkelingen meegenomen zoals bijvoorbeeld LED-verlichting en duurzaamheid van toe te passen materialen. De sportvelden vallen buiten de scope van dit kwaliteitsplan. 1.3 Proces, totstandkoming en implementatie De eerste stap in het proces is genomen door de beheerafdeling. De keuzes en voorstellen zijn voorbereid en onderbouwd door de betrokken ambtenaren van de gemeente, daarbij ondersteund door adviseurs van Antea Group. Nadat de scenario s zijn besproken met achtereenvolgens de wethouder en daarna de commissie Ruimte en Wonen, wordt het rapport afgerond om daarna aan het Bestuur voor te kunnen leggen. Het Bestuur kan op basis van de informatie in het rapport en toelichting door de beheerafdeling een keuze voor een scenario maken voor de komende jaren. De rol van de burgers is nu beperkt in dit overkoepelend plan, maar zullen na vaststelling op de hoogte gebracht worden van de veranderingen en gevolgen voor de openbare ruimte. 1.4 Leeswijzer In hoofdstuk 2 gaan we in op de term "kwaliteit" in relatie tot de openbare ruimte met toelichting op de verschillende kwaliteitsniveaus en aandacht voor het thema duurzaamheid. De huidige situatie komt in beeld in hoofdstuk 3 (arealen, budgetten, ambities), waarna in hoofdstuk 4 ingegaan wordt op een (mogelijk) nieuwe ambitie en waarop deze gebaseerd is. De consequenties van deze nieuwe ambitie worden aangegeven in hoofdstuk 5. blad 4 van 17
2 Wat is kwaliteit openbare ruimte 2.1 Trend landelijk: integrale aanpak van de openbare ruimte De afgelopen 10 jaar heeft het beheer van de openbare ruimte zich ontwikkeld van een technisch ingestoken aanpak met regelmatig terugkerend onderhoud, sterk gericht per discipline, naar een aanpak waarin de gehele openbare ruimte als totaal wordt benaderd. Aandacht voor doelgroepen en functionaliteit staan in de huidige tijd centraal. Resultaten en beeldkwaliteit zijn belangrijk. Bovendien krijgen beheerders te maken met bevroren of krimpende budgetten, die meer en meer onder druk komen te staan. Tegelijkertijd worden de bewoners en gebruikers van de openbare ruimte steeds mondiger. De communicatie door middel van onder andere Social Media heeft een enorme vlucht genomen, waardoor onvrede of incidenten snel breed onder de aandacht worden gebracht. Gebruikers van de openbare ruimte vragen tegenwoordig een minimale en acceptabele kwaliteit van de openbare ruimte. Het is belangrijk daarop in te spelen als gemeentelijke organisatie. Enerzijds door het efficiënt organiseren van het beheer om incidenten te voorkomen, anderzijds door met behulp van communicatie met bewoners prioriteiten te kunnen stellen. Dit komt bijvoorbeeld terug in de afhandeling van klachten. Informeren en transparant communiceren is steeds belangrijker. De ambtenaren van de gemeente Noordwijkerhout herkennen bovenstaande trend en willen in de keuzes van dit beleidsplan hierop aansluiten door evenwichtige en afgewogen keuzes te maken. Dit beleidsplan is de eerste stap in het kwaliteitsgericht aanpakken van de openbare ruimte. In de implementatie van dit beleid richting uitvoering worden de keuzes verder uitgerold. Hoofdstuk 5 gaat hier verder op in. 2.2 Methodiek van de gehanteerde kwaliteitsniveaus Voor het bepalen van de huidige kwaliteit en het kiezen van de gewenste kwaliteit sluit de gemeente aan bij de landelijke standaard voor onderhoudsniveaus, de Kwaliteitscatalogus Openbare Ruimte van het CROW (nationaal kennisplatform voor infrastructuur, verkeer, vervoer en openbare ruimte). In deze meetlat staan de 5 verschillende kwaliteitsniveaus voor beheer en onderhoud van de openbare ruimte concreet beschreven, met daarin een onderscheid tussen technische aspecten (o.a. schade, scheefstand, ontbrekende delen) en verzorging (zwerfafval, onkruid, natuurlijke aanslag e.d.). In deze catalogus is de kwaliteit vertaald naar een standaardmethode met herkenbare beelden, op basis van jarenlange ervaring met deze thema's en de effecten daarvan. In de Kwaliteitscatalogus Openbare Ruimte 2013 (publicatie 323 van het CROW) staan de kwaliteitsbeelden voor het Beheer omschreven van veel voorkomende onderdelen in de openbare ruimte. Hiermee is het mogelijk de kwaliteit van het beheer objectief te beoordelen en keuzes te maken op basis van ambitiethema. Voor de beeldvorming is een impressie van enkele kwaliteitsbeelden weergegeven in bijlage 1. De kwaliteit wordt uitgedrukt in verschillende niveaus, zie hieronder. niveau omschrijving indicatie technische kwaliteit indicatie netheid A+ Zeer hoog Als nieuw Zeer schoon A Hoog Zeer goed, vlak, heel Schoon B Basis Enige schade doch functioneel. Geen verlies veiligheid Matig schoon, enige vervuiling maar niet storend C Laag Aanzienlijke schade, discomfort of Vuil, enigszins storend en beeldbepalend oorzaak van onveilige situaties D Zeer laag Kapitaalvernietiging, kapot en functieverlies Sterk vervuild, storend en hinderlijk blad 5 van 17
De meetlat brengt de kwaliteit van de openbare ruimte objectief in beeld. Enerzijds als meetinstrument in de buitenruimte voor medewerkers, burgers en bezoekers. Anderzijds als referentie bij beleidsmatige keuzes voor afspraken over beeldkwaliteit in de gemeente. De gemeente gaat deze methode actief inzetten voor het bepalen van de kwaliteit, zowel in de eigen werkzaamheden, als in de communicatie met de burgers. 2.3 Duurzame kwaliteit van aanleg tot vervanging De gemeente zet in op een duurzame openbare ruimte. Doelstelling is om de kwaliteit gedurende de gehele levensduur van de openbare ruimte te garanderen. Dit betekent dat reeds bij de aanleg de functionaliteit en duurzaamheid centraal staan. Door solide, slijt- en kleurvaste materialen toe te passen, wordt voortijdige reparatie of slijtage voorkomen. Dergelijke keuzes zijn bijvoorbeeld zichtbaar in het toepassen van robuuste trottoirbanden en dikke trottoirtegels en slijtvaste verhardingsmaterialen. Ook in het groen worden keuzes gemaakt door sterke, duurzame beplantingsmaterialen die bestand zijn tegen bijvoorbeeld machinale onderhoudsmaatregelen. In aanschaf zijn deze materialen vaak duurder, maar over de gehele levensduur gemeten verdienen deze materialen zichzelf terug door lagere onderhoudskosten per jaar en minder reparatiekosten, uiteraard mits de materialen goed worden toegepast. De gemeente heeft daarvoor het Programma van Eisen (PvE) opgesteld waarin eisen en richtlijnen voor goede ontwerp- en materiaalkeuzes zijn vastgelegd. Naast de duurzame aanleg worden ook nieuwe ontwikkelingen meegenomen in de openbare ruimte. Een goed voorbeeld hiervan is de toepassing van LED-verlichting. Inmiddels is deze technologie doorontwikkeld waardoor de levensduur is toegenomen en de uitval is beperkt. Daardoor is deze technologie prima toepasbaar als straatverlichting, waarbij energiereductie (beperkt) en lagere onderhoudskosten worden bereikt. 2.4 Communicatie over beheer en onderhoud De communicatie met burgers en bedrijven over het onderhoud is een aandachtpunt voor de komende jaren. Op dit moment is de communicatie over grootschalige projecten, zowel in de gemeente als regionaal, goed geregeld. Er wordt tijdig gecommuniceerd over bijvoorbeeld wegafsluitingen en de noodzaak van deze werkzaamheden. Via diverse kanalen, zoals de lokale media en via internet worden de werkzaamheden aangekondigd. Ook op het niveau van kleinschalig onderhoud, zoals bijvoorbeeld snoeiwerk, scheuren vullen in het asfalt, etcetera, wordt aan burgers en bedrijven gemeld als dit overlast met zich meebrengt in de vorm van bijvoorbeeld lawaai of wegafsluitingen. Daarnaast is er ook de communicatie vanwege meldingen van de burgers. Dit onderwerp heeft intussen gemeente brede aandacht en moet in de toekomst gaan resulteren in een goed functionerend meldingensysteem. Zeker in het kader van het beheer en onderhoud van de openbare ruimte is dat een belangrijk instrument in de communicatie en tevens een goede graadmeter voor de prestaties. blad 6 van 17
3 Huidige situatie 3.1 Ruimtelijke indeling De openbare ruimte is op te delen in verschillende type gebieden, structuurelementen genaamd. Deze structuurelementen zijn toegekend op basis van de primaire functies van de gebieden. Op basis van deze indeling is het mogelijk het beheer af te stemmen op de functies en de voornaamste doelgroepen. In 2008 zijn er in het Beleidsplan Verharding 5 structuurelementen vastgelegd. Deze gebieden vormen ook in 2014 de basis voor de keuzes. centrum: Functie: winkelen en verblijven. Hieronder vallen winkelvoorzieningen met een wijkoverstijgende functie, zoals het Centrum. hoofdstructuur: Functie: vervoer, verkeer, doorstroming. Hoofd ontsluitingsfunctie op gemeentelijk en wijkoverstijgend niveau. Deze routes koppelen wijken, kernen en functies aan elkaar en zijn van belang voor de oriëntatie. bedrijventerrein: Functie: werken. De bedrijventerreinen bestaan uit industrie, (groot)handelsbedrijven en kantoren. woongebieden: Functie: wonen en verblijven. Er wordt geen nader onderscheid gemaakt tussen verschillende wijken. buitengebied: Functie wonen, werken of recreëren. Deze gebieden hebben hoofdzakelijk een agrarische functie of zijn ingericht als natuurgebieden en zijn gelegen buiten de bebouwde kom. In het onderstaande kaartje is aangegeven waar deze verschillende gebieden te vinden zijn. 3.2 Terugblik beleidsplan verhardingen 2008 en ambities per discipline In 2008 is gestart met het opstellen van een beleidsplan voor verhardingen. Nadat in eerste instantie een (nieuwe) ambitie was bepaald middels workshops e.d. is, onder invloed van bezuinigingen, deze in 2009 uiteindelijk enigszins anders vastgesteld. De keuze voor een hoger niveau in het centrum is daarbij komen te vervallen. De vastgestelde ambitie is nog steeds de huidige ambitie en is hierna weergegeven, samen met de overige disciplines, welke nog niet eerder zijn vastgesteld. blad 7 van 17
Ambitie - minimaal gewenste situatie Technisch Centra Woongebied Hoofdstructuur Bedrijventerrein Buitengebied Verharding rb / fp fp Groen Meubilair Verzorging Verzorging Toelichting: In dit scenario is het gewenste beeld weergegeven. rb=rijbanen en fp=fietspaden hoog basis laag 3.3 Arealen De huidige ambitie kenmerkt zich door hoofdzakelijk uit te gaan van basisniveau. Voor een aantal specifieke situaties is gekozen voor het niveau hoog, te weten: structuurelement hoofdstructuur: fietspaden en rijbanen structuurelement buitengebied: fietspaden De gemeente Noordwijkerhout is verantwoordelijk voor de openbare ruimte binnen de gemeentegrenzen. De totale openbare ruimte van de gemeente omvat een aanzienlijk areaal. In onderstaande tabel staat een samenvatting weergegeven van dit areaal zoals dat onder andere in het gemeentelijk beheersysteem GBI en andere databases is vastgelegd. Uitgegaan is van 16.000 inwoners wonend in Noordwijkerhout en De Zilk. Aspect Onderdelen technische staat Areaal/ aantal totaal Verharding Asfaltverharding 320.000 m2 Elementverharding 519.000 m2 Groen Bomen 6.000 st Beplanting 190.000 m2 Gras (gazon en berm) 400.000 m2 Meubilair Meubilair (o.a. bank en afvalbak) 367 st Verlichting 4.000 st Op basis van deze gegevens wordt in hoofdstuk 4 het scenario voor de beeldkwaliteit doorgerekend. 3.4 Beschikbaar budget De begroting voor het beheer en onderhoud van de openbare ruimte omvat 1,59 miljoen. Het totaalbedrag in de begroting bestaat uit veel posten voor allerlei werkzaamheden en activiteiten. Een deel van de begroting is bestemd voor het planmatig onderhoud en vervanging. Een ander deel wordt besteed aan het kleinschalig onderhoud (dagelijks, beperkt van omvang). De kosten die voor de ambitie worden berekend betreffen zowel de vaste kosten (veranderen niet) en de flexibele kosten (afhankelijk van kwaliteitsniveau) met betrekking tot de technische staat (groen/meubilair) en groot onderhoud (wegen). Niet de vervangingen en bij wegen ook niet het klein(schalig) onderhoud. Overige kosten zoals vergunningen, leges, verzekeringen en de overhead blad 8 van 17
worden ook niet meegenomen in het kwaliteitsplan, aangezien deze continu doorlopen ongeacht de keuzes die voor het beheer worden gemaakt. Om te komen tot een vergelijk tussen beschikbaar budget en doorgerekend scenario, zijn uit het totale beschikbare budget de relevante posten geselecteerd. Het totaal van deze posten is 1,59 miljoen en is verdeeld over de verschillende disciplines zoals onderstaand weergegeven. Beschikbaar budget voor regulier onderhoud Groen 602.029 Meubilair en OV 167.307 Verharding 661.158 Verzorging 162.865 Totaal 1.593.359 Naast bovenstaande budgetten is er nog ca. 400.000 aan kapitaal dat jaarlijks in projecten voor wegen gebruikt wordt. Investeringen versus onderhoud In de investeringsbegroting zijn diverse werkzaamheden opgenomen, deze werkzaamheden dragen bij aan de kwaliteit van de openbare ruimte. Deze kwaliteitsimpulsen maken het mogelijk om binnen het beschikbare budget voor het beheer en onderhoud van de openbare ruimte te voldoen aan de kwaliteitsambities. Om de kosten van beheer en onderhoud te minimaliseren is het van belang om de investeringen op het huidige niveau te handhaven. 3.5 Kwaliteit 3.5.1 Wegen, groen, meubilair en verzorging De kwaliteit van de wegen wordt periodiek in beeld gebracht door een gebiedsdekkende weginspectie. Tijdens deze inspectie wordt alle verharding geïnspecteerd op aanwezige schadebeelden. De resultaten worden benut voor het plannen van herstelmaatregelen. Ook worden de resultaten gebruikt om de totale kwaliteit van het areaal verharding in beeld te brengen, zoals hieronder weergegeven is. Medio 2014 is door middel van een steekproefsgewijze schouw de kwaliteit van de openbare ruimte in beeld gebracht voor groen, meubilair en reiniging. De resultaten in detail zijn vastgelegd in een separate rapportage, de 'Rapportage Kwaliteitsschouw Noordwijkerhout'. De onderstaande grafiek geeft de resultaten van de schouw op hoofdlijnen weer. Per onderdeel is de verdeling van de kwaliteitsniveaus te zien. blad 9 van 17
Huidige kwaliteit Centra Woongebied Hoofdstructuur Bedrijventerrein Technisch Verharding 1% 49% 34% 4% Groen 0% 41% 38% 2% Meubilair 16% 70% 8% 1% Buitengebied 13% 19% 5% Verzorging Verzorging 1% 47% 34% 4% 14% Toelichting: Dit scenario is het resultaat van het beheer en onderhoud in de afgelopen jaren hoog basis laag Uit een analyse van de onderliggende inspectie- en schouwgegevens zijn de volgende conclusies (op hoofdlijnen) gebaseerd: Op de bedrijventerreinen is voor elementenverharding gemiddeld de laagste kwaliteit waargenomen. Door het relatief geringe areaal in dit structuurelement wisselt het niveau snel, met name voor asfaltverhardingen. In het buitengebied ligt met name asfaltverharding, wat gemiddeld laag scoort. Het centrum heeft een zeer hoog niveau en bestaat alleen uit elementenverharding. Het grootste asfaltareaal ligt in de hoofdstructuur en scoort gemiddeld een ruime voldoende, Het grootste areaal van elementenverharding ligt in de woongebieden en heeft een gemiddeld lage beoordeling. Groen scoort voornamelijk een basiskwaliteit. De kwaliteit van meubilair scoort het hoogst van alle beheeronderdelen. De kwaliteit is divers per onderdeel en per locatie. Door middel van een quickscan is berekend welk effect het herstelprogramma heeft op het niveau van de verhardingen in het structuurelement Woongebied. Voor asfaltverharding blijkt dat het niveau van laag naar (ruim) basis gaat. Elementenverharding verbeterd wel iets, maar blijft laag. In de praktijk zullen deze resultaten weer iets lager uitvallen, omdat intussen andere verhardingen slechter geworden zijn. Het verschil in effect tussen asfalt- en elementenverharding komt door het verschil in omvang en het aandeel in het herstelprogramma. Door strategische keuzes te maken binnen het onderhoudsprogramma, wordt het effect voor de gebruiker sterker. blad 10 van 17
4 Ambitieniveau 4.1 Uitgangspunten: Thema's en effecten De gemeente kiest bij het beheer van de openbare ruimte bewust voor een aantal speerpunten, die de kern vormen van het beheer in de komende jaren. Deze speerpunten zorgen dat de openbare ruimte duurzaam in stand kan worden gehouden, specifiek rekening houdend met doelgroepen en wensen van bewoners. Duurzaam en veilig niveau realiseren De kwaliteit van de buitenruimte wordt op een niveau onderhouden waarmee het onderhoud nog duurzaam is. Een kwaliteit lager dan basisniveau levert vanwege de grotere omvang van de schades risico's op gebied van veiligheid, bereikbaarheid en kapitaalvernietiging. De kans op ongevallen of schade is bij niveau Basis klein. Als gemeente volgen we de ontwikkelingen van de kwaliteit nauwlettend en nemen we maatregelen indien nodig. Inspelen op gebruikersgroepen in de openbare ruimte Bij de kwaliteitskeuze wordt rekening gehouden met de gebruikers van de openbare ruimte. Vanuit het oogpunt van veiligheid en kwetsbaarheid wordt de focus gelegd op de kwetsbare gebruikers van de openbare ruimte. Dit betekent dat, indien concessies moeten worden gedaan aan kwaliteit, de risico's voor diverse gebruiksgroepen zorgvuldig worden afgewogen tegen mogelijke benodigde besparingen of aanvullende investeringen. Eigen karakter behouden De inwoners zijn trots op de eigen woonomgeving en specifieke locaties in de omgeving. Karakteristieke locaties behouden en beschermen we, zowel binnen de bestaande situatie als bij nieuwe ontwikkelingen. De waardevolle identiteit blijft hierdoor gewaarborgd. Hierbij hanteren we duurzame materialen, die aansluiten bij de kenmerkende sfeer. Integraal werken in beheer en onderhoud over gehele levensduur Beheer en onderhoud dragen in belangrijke mate bij aan het realiseren van de kwaliteit van de openbare ruimte. De activiteiten van de gemeente en aannemers worden verder afgestemd op elkaar. Bovendien wordt hierbij evenwicht gezocht in dagelijks onderhoud en periodiek groot onderhoud. Dit houdt in dat wanneer door kort-cyclisch onderhoud de openbare ruimte niet op het gevraagde niveau te onderhouden valt, hier actie ondernomen wordt. Hetzij door kleinschalige aanpassingen, of door een grootschalige, integrale aanpak/herinrichting wanneer blijkt dat de locatie op meerdere fronten niet meer voldoet. Hierbij wordt gekeken naar de totale levenscyclus van de openbare ruimte in combinatie met de wijkgerichte aanpak die de laatste jaren is toegepast. In deze aanpak wordt gekeken naar de totale kosten van de openbare ruimte, van aanleg tot einde levensduur en dat op basis van deze calculatie keuzes voor bijvoorbeeld ontwerp of materiaalgebruik worden gemaakt. Beeldkwaliteit invoeren en ontwikkeling volgen De werkzaamheden worden afgestemd op de beeldkwaliteit. De vastgestelde niveaus worden vertaald naar prestatieafspraken met Meerlanden en andere aannemers. Hierdoor wordt het onderhoud uitgevoerd waar dit nodig is en ontstaat een consistente kwaliteit. Voor het introduceren en organiseren van beeldgericht werken is het houden van toezicht en frequente terugkoppeling van de resultaten (monitoring) een belangrijke factor. Hiervoor worden de instrumenten opgezet en mensen opgeleid. Daarnaast worden inspecties en controles voortgezet (VTA, speeltoestellen en weginspecties) en blad 11 van 17
worden voor de overige onderdelen (groen, meubilair) afspraken gemaakt over inspectie- en planningsmethodieken. Risico gestuurd wegbeheer Naast de integrale aanpak, blijven diverse lokale schades aan de verharding over die ook onderhouden moeten worden. Vaak zijn dit er veel en moeten er keuzes gemaakt worden, zeker als de voorziening over enkele jaren niet meer voldoende is of zelfs leeg. Met de risicogestuurde aanpak binnen het wegbeheer wordt met behulp van thema's (verkeersveiligheid, imago, et cetera) aangegeven welke risico's vermeden moeten worden. Door analyse komt men tot een prioritering waarmee de wegbeheerder een definitieve keuze kan maken. De onderdelen die door de prioritering niet op korte termijn onderhouden kunnen worden, worden in de gaten gehouden via een monitoringsplan. Publiek private samenwerking Steeds meer gemeenten gaan voor de openbare ruimte samenwerkingsverbanden aan met de private sector. Een goed voorbeeld daarvan is het uitbesteden van de inrichting en onderhoud van entrees bij gemeente- of wijkgrenzen. Maar ook specifieke locaties in het centrum of langs toeristische routes lenen zich daar voor. Met goede afspraken ontstaat vanzelf een win-win situatie. 4.2 Gemeentelijke ambitie Ingegeven door de huidige economische situatie en de financiële middelen die het bestuur tot haar beschikking heeft, is door de ambtelijke werkgroep ingezet op een ambitieniveau waar minimaal niveau basis wordt behaald. Dit ambitieniveau is budgetneutraal, dat wil zeggen dat het huidige beschikbare budget leidend is en hierbinnen gezocht is naar een bijpassende kwaliteitsdifferentiatie. Daarbij is wel rekening gehouden met enige ruimte tussen de berekende kosten, die gebaseerd zijn op een prijsniveau daar moet een aannemer het voor kunnen doen en de huidige marktsituatie waarbij scherp ingeschreven wordt. Het uitgangspunt Budgetneutraal is een voortzetting van de bestaande doelstellingen om de belangrijke verkeersfuncties (doorstroming en recreatieve infrastructuur) op een hoger niveau dan de rest van de buitenruimte (basis) te onderhouden. Een hoge kwaliteit aan deze infrastructurele elementen geeft een extra dimensie aan de gebieden die het visitekaartje van Noordwijkerhout vormen. Met name het toerisme en andere incidentele bezoekers komt dit ten goede. Een overzicht van het beleid op budgetneutraal is weergegeven in onderstaande kwaliteitsmatrix. De berekende kosten van dit budgetneutraal onderhouden en beheren vallen net binnen het beschikbare budget. Een gegeven is wel dat de huidige kwaliteit van de verharding niet overal op het ambitieniveau is. Om deze verharding terug op het gewenste niveau te krijgen zijn investeringen nodig die vallen buiten het beschikbare budget. blad 12 van 17
Budgetneutraal uitgangspunt Uit het coalitieakkoord van 8 mei 2014 komt naar voren dat het wenselijk is om het centrum levendiger en aantrekkelijker te maken voor bewoners en bezoekers. Een belangrijke rol is hierbij weggelegd voor de ondernemers in het centrum voor het aantrekkelijker maken en het terugdringen van de leegstand. Om de algehele kwaliteit van het centrum verder te verhogen kan worden gestuurd op het verhogen van de kwaliteit van basis naar hoog. Hiermee zullen hogere kosten gemoeid zijn dan in het geval van Budgetneutraal onderhouden en beheren. Berekend is dat de meerkosten van deze aanvullende inzet 20.000 per jaar zal bedragen. Binnen het centrum zijn zowel verharding, meubilair en verzorging al op niveau hoog, enkel groen moet nog een niveau stijgen. Ook in dit scenario geldt het aandachtspunt dat de verharding met de huidige kwaliteit achter ligt bij de ambitie. Er is dus met betrekking tot verharding nog een (mogelijk) kostbare inhaalslag te maken in enkele structuurelementen. 4.3 Consequenties kwaliteitskeuze Voor beide opties, zowel het budgetneutrale uitgangspunt en de uitwerking waar wordt ingespeeld op het verhogen van de kwaliteit in het centrum, geldt dat er een achterstand is van de huidige kwaliteit ten opzichte van de ambitie, van met name de verhardingen. Gezien de financiële situatie op dit moment en in de nabije toekomst, is hierop geanticipeerd door voor het wegbeheer aan de slag te gaan met risico gestuurd beheer. Dit betekent dat in de praktijk zo doelmatig mogelijk op de belangrijkste plaatsen het gewenste kwaliteitsbeeld gerealiseerd wordt, maar dat dit dus niet overal zal zijn. blad 13 van 17
De specifieke consequenties zijn: Budgetneutraal Voortzetting van het huidige beleid met alleen een verhoogd accent voor specifieke wegen. Technisch karakter waardoor de belevingswaarde voor de burgers minder hoog zal zijn. Niet uitgesproken waardering door burgers en toeristen is reëel te verwachten omdat het veelgebruikte wegen en fietspaden zijn. Financieel meest haalbaar. Centrum op kwaliteitsniveau hoog Voortzetting van het huidige beleid met alleen een verhoogd accent voor specifieke wegen en een extra accent voor het centrum. Naast de specifieke consequenties voor scenario huidige accenten zijn er aanvullende consequenties, zoals hieronder aangegeven. Een herkenbaar hoger integraal accent van het centrum zal een hogere belevingswaarde genereren. Door een goede interactie en samenwerking met de ondernemers bij het vorm geven van dit doel wordt de belevingswaarde groter. Niet uitgesproken waardering door burgers en toeristen is reëel te verwachten omdat het een veelgebruikt gebied is (ten opzichte van andere willekeurige gebieden). Financieel is het goed haalbaar. Politiek gezien wordt hiermee een doelstelling in het coalitieakkoord ingevuld. blad 14 van 17
5 Hoe nu verder Scenariokeuze Na het maken van de keuze voor een scenario moet dit bestuurlijk vastgesteld worden. Daarmee de ambtelijke organisatie het benodigd kader geven. Vervolgens is het aan de ambtelijke organisatie om de keuze uit te werken richting specifiek wegenbeleid, groenbeleid et cetera waarin onder meer staat beschreven hoe de centrale thema's uit de keuze voor deze disciplines verder worden doorvertaald. Beeldkwaliteit in relatie tot planmatige aanpak per wijk De gemeente heeft de afgelopen jaren een werkwijze gehanteerd waarbij gehele wijken/ buurten in totaliteit zijn opgeknapt. Deze wijken zijn 35 tot 40 jaar geleden aangelegd en daardoor inmiddels toe aan grootschalig onderhoud/ reconstructie. Door middel van deze werkwijze wordt een geheel gebied in korte periode aangepakt, wat zowel een positieve uitwerking heeft op de beeldkwaliteit als op de technische levensduur en integrale aanpak in de toekomst. De financiële middelen voor deze projecten worden apart aangevraagd. Vanuit het oogpunt van efficiëntie en kwaliteit kan dit betekenen dat de wijken die de komende jaren op de planning staan, op de grens van de afgesproken kwaliteit balanceren, of net daaronder. Dit is een bewust keuze, waarbij uiteraard de kwaliteit consequent wordt bewaakt om onaanvaardbare situaties en risico's te voorkomen. Voor de komende jaren staan onder andere de wijken Boekhorst en Zeeburg op de projectenlijst. Voor de overige wijken van Noordwijkerhout, die jonger zijn of die inmiddels zijn aangepakt, geldt dit principe niet. Hier wordt door dagelijks beheer en onderhoud het kwaliteitsniveau in stand gehouden. Voor deze wijken worden de reguliere budgetten uit de beheerbegroting gebruikt voor het uitvoeren van het onderhoud. Overige actiepunten binnen het beheer van de openbare ruimte (start/uitvoering in 2015) Omdat de ambities (mede) zijn gericht op kwaliteitsniveaus, zal door het regelmatig meten van deze niveaus gemonitoord moeten worden of de doelstellingen gehaald worden en waar het nodig is om bij te sturen. Naast de technische beoordeling van de kwaliteitsniveaus zal ook de beleving van de burgers van de openbare ruimte gevolgd gaan worden. Uit het meldingensysteem wordt de eerste informatie gegenereerd, maar zal door gerichte acties hier een verdieping of verbreding op plaatsvinden. Hierin wordt de afdeling communicatie betrokken. Aangezien het meldingensysteem op dit moment niet voldoet, moeten in overleg met de betrokken afdelingen, waaronder het beheer van de openbare ruimte, de registratie en afhandeling van meldingen anders georganiseerd worden. De huidige contracten (o.a. de overeenkomst met De Meerlanden) moet desgewenst aangepast worden op de nieuwe keuzes, waarbij tevens afspraken gemaakt worden over de toetsing van de gevraagde prestaties en consequenties bij onvoldoende presteren. Indien het beleid onveranderd voortgezet wordt, zal voor het groenonderhoud een evaluatie van het huidige contract plaatsvinden om het onderhoud te verbeteren. In navolging van het project Boekhorst gaat meer gecommuniceerd worden met bewoners en overige actoren (bedrijven, organisaties, et cetera) over (her)inrichting van gebieden in de openbare ruimte. Met het doorlopen van het keuzeproces voor het vaststellen van de risicothema s en risicoaspecten wordt het risico gestuurd wegbeheer opgezet. Om een onderbouwde invulling te gaan geven aan het beheren en onderhouden van het straatmeubilair wordt hiervoor een beheerplan gemaakt. blad 15 van 17
Bijlage 1: Impressie kwaliteitsbeelden Verharding gesloten verharding-asfaltverharding-oneffenheden A+ A B C D Er zijn geen oneffenheden. Er zijn lichte Er zijn enige Er zijn aanzienlijke Er zijn veel ernstige Er is geen schade volgens oneffenheden. Er is enige oneffenheden. De de CROW-systematiek voor schade volgens de CROWsystematiek waarschuwingsgrens van oneffenheden. De richtlijn oneffenheden. De richtlijn van de CROW-systematiek van de CROW-systematiek wegbeheer. voor de CROW-systematiek voor voor wegbeheer is voor wegbeheer is met wegbeheer. wegbeheer is overschreden. overschreden. meer dan één klasse overschreden. Er is sprake van onderhoudsachterstand. Omvang en hoogteverschil Omvang en hoogteverschil Omvang en hoogteverschil Omvang en hoogteverschil Omvang en hoogteverschil lichte oneffenheden (> 5 mm) lichte oneffenheden (> 5 mm) lichte oneffenheden (> 5 mm) lichte oneffenheden (> 5 mm) lichte oneffenheden (> 5 mm) < 3 stuks per 100 m¹ 3 stuks per 100 m¹ n.v.t. n.v.t. n.v.t. matige oneffenheden (> 15 mm) matige oneffenheden (> 15 mm) matige oneffenheden (> 15 mm) matige oneffenheden (> 15 mm) matige oneffenheden (> 15 mm) 0 stuks per 100 m¹ < 8 stuks per 100 m¹ < 15 stuks per 100 m¹ 15 m per 100 m¹ n.v.t. ernstige oneffenheden (> 30 mm) ernstige oneffenheden (> 30 mm) ernstige oneffenheden (> 30 mm) ernstige oneffenheden (> 30 mm) ernstige oneffenheden (> 30 mm) 0 stuks per 100 m¹ 0 stuks per 100 m¹ < 3 stuks per 100 m¹ < 3 stuks per 100 m¹ 3 stuks per 100 m¹ Groen-beplanting haag-snoeibeeld geschoren hagen A+ A B C D De strakke lijnen van de haag zijn duidelijk zichtbaar. Er steken geen uitlopers uit de haag. De strakke lijnen van de haag zijn goed zichtbaar. Er steken weinig uitlopers uit de haag. De strakke lijnen van de haag zijn redelijk zichtbaar. In beperkte mate steken kleine uitlopers uit de haag. De strakke lijnen van de haag zijn niet meer zichtbaar. Er steken redelijk veel kleine uitlopers uit de haag. De strakke lijnen van de haag zijn niet meer zichtbaar. Er steken veel uitlopers uit de haag. De haag heeft zich ontwikkeld tot losse heesterrand. gemiddelde lengte uitlopers gemiddelde lengte uitlopers gemiddelde lengte uitlopers gemiddelde lengte uitlopers gemiddelde lengte uitlopers 0 cm per 100 m¹ 10 cm per 100 m¹ 20 cm per 100 m¹ 30 cm per 100 m¹ > 30 cm per 100 m¹ maximale lengte maximale lengte maximale lengte maximale lengte maximale lengte uitgroeiende uitlopers uitgroeiende uitlopers uitgroeiende uitlopers uitgroeiende uitlopers uitgroeiende uitlopers 0 cm 30 cm 40 cm 50 cm > 50 cm blad 16 van 17
Meubilair recreatieve voorziening-bank(en) en/of tafel-deuken en gaten A+ A B C D Er zitten geen deuken en gaten in de bank(en) en/of tafel. Er zitten weinig deuken en gaten in de bank(en) en/of tafel. Er zitten in beperkte mate deuken en gaten in de bank(en) en/of tafel. Er zitten redelijk veel deuken en gaten in de bank(en) en/of tafel. Er zittenveel deuken en gaten in de bank(en) en/of tafel. deuken + gaten deuken + gaten deuken + gaten deuken + gaten deuken + gaten 0 % per voorziening 0,1 % per voorziening 1 % per voorziening 5 % per voorziening > 5 % per voorziening Verharding zwerfafval grof A+ A B C D Er ligt geen grof zwerfafval. Er ligt weinig grof Er ligt in beperkte mate Er ligt redelijk veel grof Er ligt veel grof zwerfafval. zwerfafval. grof zwerfafval. zwerfafval. grof zwerfafval (> 10 cm) grof zwerfafval (> 10 cm) grof zwerfafval (> 10 cm) grof zwerfafval (> 10 cm) grof zwerfafval (> 10 cm) 0 stuks per 100 m² 3 stuks per 100 m² 10 stuks per 100 m² 25 stuks per 100 m² > 25 stuks per 100 m² blad 17 van 17