Gymmen met veel structuur in de praktijk Marry Ronde beschrijft in haar artikel in Webnummer 6 van 2008 een gymmethode die het voor leerlingen met een autistische beperking beter mogelijk maakt om deel te nemen aan de gymles. Tijdens het geven van gymlessen aan de leerlingen van het SO ZML van onderwijscentrum De Twijn viel er bij mij een aantal leerlingen op. Deze leerlingen hadden een grotere behoefte aan structuur en voor deze leerlingen was het uiterst moeilijk om samen met andere leerlingen tot bewegen te komen. Tijd voor actie binnen de school. De autigymmethode waar Marry Ronde over schrijft in haar artikel is een prachtige manier om deze 'uitvallende' leerlingen mee te laten doen aan een gymles. We liepen hierbij echter wel tegen een aantal (praktische) problemen aan. Inmiddels gebruiken we op basis van deze autigymmethode een vereenvoudigde en (voor ons) meer praktische manier van werken. In dit artikel zal ik beschrijven hoe het gymmen met veel structuur bij ons in de praktijk gaat. Graag zou ik willen vermelden dat ik er niet van overtuigd ben dat wij werken op de enige juiste manier. Ik wil je kennis laten maken met een mogelijke manier van werken. Praktisch aan de slag, er zijn wat problemen. De autigymmethode is een zeer uitgebreide methode met veel bijbehorende plaatjes en een methodebeschrijving. Het was voor ons niet de bedoeling om alle leerlingen op deze manier deel te laten nemen aan de gymles. Ten eerste omdat de groepen daar te groot voor zijn (en de beschikbare tijd te kort) en bovendien blijft het motto van onze school; 'gewoon waar het kan, en aangepast als het moet'. Er was slechts een aantal leerlingen voor wie de structuur in de gewone les niet voldoende bleek. Voor een hele kleine groep zou er dus zeer veel werk verzet moeten worden om de autigymmethode 'werkbaar' te maken binnen de lessen. We zijn op zoek gegaan naar een manier op deze methode op een eenvoudige manier in te kunnen passen in het 'gewone' rooster. Het tweede punt waar we tegenaan liepen was het aantal beschikbare plaatjes. De activiteiten die wij aanbieden zijn niet altijd het zelfde, en van niet elke activiteit bestaat een plaatje. Dat kan opgelost worden door van elke activiteit een nieuw plaatje te maken. Echter, het werk stapelt zich op... En begrijp me niet verkeerd, elke leerling verdient het om in te investeren. Maar praktisch haalbaar is dat helaas niet altijd. Ten derde is het voor leerlingen natuurlijk erg fijn en overzichtelijk als alles op een individueel pictobord staat aangegeven, maar hierdoor heb je als leerkracht niet meer de mogelijkheid om tijdens de les in te spelen op gedrag van kinderen. Soms kies je ervoor om de drukkere leerling tijdens de les eerst even te laten schommelen. Bovendien is het bij ons onwenselijk om de leerlingen de zaal uit te laten gaan voordat de tijd voorbij is in verband met toezicht en hulp. Bij een 'vaststaand' pictoschema per leerling zal het echter voorkomen dat je iets eerder klaar bent. Ook daar hebben we een oplossing voor gevonden. Minder ideaal dan in de 'autigymmethode', maar voor ons goed werkbaar.
steun biedt, zodat ze kunnen deelnemen aan de lessen. Ook worden er hoofdzakelijk individuele activiteiten aangeboden, wordt getracht de kinderen veel succeservaringen te laten beleven en positief gedrag wordt beloond. De structuurlessen worden zo aangeboden dat de leerlingen er in de klassenlessen ook steun van ondervinden. Er moet een transfer plaatsvinden. Welkom, volg de les maar mee! De leerlingen komen binnen en van een ieder hangt er een foto aan de waslijn (geen onverwachte personen in de zaal). Voor elke leerling is er een aantal dingen aanwezig; een stickerkaart op een zelf gekozen kleur en twee 'kleurkaarten' in diezelfde kleur. Op de kleurkaarten staat een foto van de leerling en de naam. De leerlingen geven hun stickerkaart aan mij en gaan op de kruk zitten waaronder hun kleurkaart ligt. In de school Alle leerlingen op onze school krijgen eens in de week gymles met de klas. Hier is voor gekozen om de leerlingen niet altijd van de groep te hoeven isoleren. De tweede gymles in de week is voor een aantal kinderen een aangepaste les. In ons geval nemen er drie leerlingen deel aan deze speciale 'structuurgymles' (van de totaal 45 leerlingen binnen de afdeling). Dit heeft als consequentie gehad voor het rooster dat er één les per week bij is gekomen. Een investering die vanwege de grote behoefte aan een 'structuurgymles' is gedaan. Ook wanneer deze investering niet wordt gedaan kan de manier van werken die wij toepassen steun bieden in de lessen. Doelen/algemene werkvisie Het doel van de gymlessen is om leerlingen op een plezierige manier te leren bewegen door de leerlingen te helpen bij het ontdekken van bewegingsmogelijkhden en ze te laten genieten van wat ze al kunnen. Hierbij wordt een zeer duidelijke structuur geboden die voor de leerlingen, t-. -- -';-~ "- IC)I '9. ~J l.3 Samen bespreken we de picto's van deze les. Wij hebben er voor gekozen om niet voor elk kind individueel een pictobord te maken, maar één voor de gehele groep samen. Dit zorgt voor meer mogelijkheden voor de lesgever om in te spelen op wat er in de les gaande is en bovendien merken we dat de leerlingen hier bij ons voldoende steun aan hebben. In plaats van picto's van elke activiteit apart werken we met één algemene picto voor het doen van een spel. Elke picto die 'klaar' is draaien we om. Een pictoreeks voor een les ziet er bijvoorbeeld. als volgt uit (de plaatjes die we gebruiken komen van www.sclera.be); Omkleden - zitten op de kruk - spel doen - zitten op de kruk - spel doen - zitten op de kruk - spel doen - zitten op de kruk - spel doen - zitten op de kruk - picto 'gaan we nog wat doen?' - zitten op de kruk - omkleden De picto 'gaan we nog wat doen?' is de meest opvallende in de reeks, hier kom ik later op terug. Nadat de picto's zijn besproken doe ik alle activiteiten voor. Alle activiteiten doen de leerlingen.f'.~- L j
alleen. Dit wordt wat lastig als je bijvoorbeeld een onderdeel stoeien wil aanbieden of als er gevangen moet worden bij trampolinespringen. Daarom is er ook een kleurkaart van mij. Als die bij een activiteit hangt, gymt de 'juf' met je mee. Na de uitleg hang ik de kleurkaarten van de leerlingen op bij de activiteit waar ze de les beginnen. De time-timer wordt gezet met de melding 'als het rood weg is gaan we opruimen en zitten op de kruk'. Na het zitten op de kruk verhang ik de kleurkaarten en kunnen de leerlingen aan de slag met hun volgende activiteit. Wanneer de leerlingen alle activiteiten hebben gedaan komen we bij de picto 'gaan we nog wat doen?'. Zoals eerder in dit artikel benoemd is de 'planning' in de les soms niet op de minuut afgestemd. Soms is er nog tijd over, maar soms ook niet. Wanneer we bij deze 'gaan we nog wat doen?' picto zijn gekomen bespreek ik heel duidelijk met de leerlingen dat ik op mijn horloge ga kijken of er nog tijd over is om nog iets te gaan doen. Ik kijk waar de leerlingen bij zijn, om ze mee te nemen in mijn gedachtengang. Wanneer er nog tijd over is pak ik voor elke leerling een voorwerp waarmee ze mogen spelen op de plek die ik ze wijs. Wederom wordt dan de time-timer gezet. Belonen Een zeer belangrijke manier van werken is bij ons het belonen van de leerlingen. Elke keer als ze op de kruk zitten krijgen ze een sticker op de stickerkaart wanneer het goed is gegaan. Per leerling kan verschillen wat 'goed' is. We bespreken duidelijk met de leerlingen waarmee zij een sticker kunnen verdienen. Voor iemand kan dat 'bij je spel blijven' zijn, voor een ander 'meteen stoppen en op je kruk gaan zitten als het rood weg is'. We merken dat leerlingen erg trots zijn op hun stickerkaart. Daarom krijgen ze de kaart ook altijd mee na de les en bewaren die zelf in hun gymtas of tafellaatje. Een transfer naar de klassenles De leerlingen gymmen eens in de week met de klas. We hopen dat een aantal aspecten uit de 'structuurles' de leerlingen ook tijdens deze les helpt om beter deel te nemen. Sommige aspecten die verwerkt zijn in de 'structuurles' vinden hun oorsprong in de gewone gymles. Bijvoorbeeld bij elke les hangt er van elk aanwezig kind een foto aan de waslijn, dit is dus niet specifiek alleen voor de leerlingen van de structuurles. Ook in de gewone gymles wordt er veel gewerkt met de time-timer. De leerlingen die deelnemen aan de 'structuurles' nemen hun stickerkaart mee naar de klassengymles, ze krijgen ook tijdens de klassengymles beloningen in de vorm van stickers. De leerlingen zitten tijdens de klassenles op een kruk, terwijl de andere kinderen op de bank zitten (samen gymmen, maar toch even wat meer zorg voor deze leerling). Eventueel kunnen de kleurkaarten op een eenvoudige manier ook worden gebruikt tijdens de klassengymles. Soms komt het voor dat tijdens de klassenles moeilijkere activiteiten aan de orde komen (en wat moeilijk is, is afhankelijk van de leerling). Soms is het dan mogelijk om deze activiteiten tijdens de 'structuurgymles' alvast voor te bereiden. Een vergelijking met de 'autigymmethode' Marry Ronde beschrijft in haar artikel een aantal aspecten waar de gymmethode voor de leerlingen duidelijkheid over biedt. Graag zou ik kort de 'autigymmethode' vergelijken met onze manier van werken, en waar mogelijk optionele plannen aanvullen. Wat ga ik doen? Dit wordt bij ons duidelijk door middel van het voordoen van de activiteiten. Hierin verschillen beide werkwijzen niet duidelijk van elkaar. Waar ga ik dit doen? In de autigymmethode ondersteunt een grote picto (gelijk aan het plaatje op de pictoborden) bij elke activiteit
waar wat te doen is. Bijons is dat aspect niet aanwezig. Natuurlijk bakenen wij de verschillende activiteiten wel goed af, zodat het 'waar-aspect' op die manier duidelijk blijft. Wanneer ga ik dit doen? In de autigymmethode wordt zeer duidelijk voor elk individueel kind wanneer hij wat gaat doen. Bijons is wel heel duidelijk dat een leerling zit, luistert of speelt, maar niet precies op welk moment. Dit levert eerder benoemde voordelen op, maar ook nadelen. Er zullen leerlingen zijn die veel behoefte hebben aan een antwoord op de vraag 'wanneer mag ik dan op de schommel, als tweede of als derde spel?'. Eventueel is dit te ondervangen op de volgende manier; elke leerling krijgt een eigen pictoreeks. In de reeks worden de verschillende activiteiten aangegeven met een kleur. Bij elke activiteit hangt een kleur. De leerlingen kunnen nu zien; 'Ik doe eerst het blauwe spel, daarna het rode'. Dit voorkomt dat je voor elke activiteit een nieuwe picto moet maken. Langs welke weg moet ik gaan? De leerlingen ondervinden tijdens beide werkwijzen veel steun van bijvoorbeeld matjes (daar moet ik staan als ik de bal gooi) en andere markeringen (een cirkel op de muur). Soms laten wij de leerlingen echter juist (binnen grenzen) vrij in de weg die je moet gaan. Je gymt alleen, dus je mag kiezen wat voor jou fijn is. Je mag het doen zoals de leerkracht heeft voorgedaan, je mag ook iets anders kiezen (bijvoorbeeld het klimmen in het wandrek, tot hoe hoog durf ik dat?). Door dit 'vrije' aspect kunnen leerlingen zelf meer bezig zijn met 'wat kan ik' en 'wat durf ik'. Natuurlijk zou dit voor leerlingen onduidelijkheid op kunnen leveren. Dan zijn de voorgestelde vloervoetjes uit de autigymmethode, een lintje in het wandrek of andere markeringen een goede optie. Hoe lang moet ik dit doen? In beide werkwijzen wordt er gewerkt met time-timers. Dit geeft voor leerlingen veel steun binnen dit tijdsaspect. Wat is het volgende wat ik ga doen? Eigenlijk overlapt dit aspect sterk de vraag 'wanneer ga ik iets doen?' Daarom zal ik niet opnieuw ingaan op het wel of niet opstellen van een individueel of een algemeen pictoschema. Slot Hopelijk heeft dit artikel je een inzicht gegeven rondom het gymmen met kinderen die een grote behoefte hebben aan structuur. Nogmaals; dit is niet de meest ideale werkvorm voor elke situatie. Wij hebben geprobeerd om de 'autigymmethode' op een praktisch haalbare manier in te bedden in de gymlessen. Graag zou ik Wietske Kruiswijk willen bedanken voor haar tips en aanvullingen. Mocht je vragen hebben dan hoor ik dat graag via snijhoff@detwijn.nl. De structuurlessen worden zo aangeboden dat de leerlingen er in de klassen lessen ook steun van ondervinden. Er moet een transfer plaatsvinden.