Sport- en beweegaanbod

Alle Leerlingen Actief /VMBO in Beweging Organisatie: Sportservice Noord-Holland Contactpersoon: mevrouw Annelijn de Ligt Contactpersoon 2: Erkenningen: Sport- en beweegaanbod Achtergrond Samenvatting Doelstelling Te weinig actieve leerlingen in het voortgezet onderwijs doen ervaring op met meerdere sporten beweegactiviteiten en zijn fysiek actiever op korte en lange termijn. Doelgroep Alle Leerlingen Actief / VMBO in Beweging richt zich op jongeren in het voortgezet onderwijs die te weinig bewegen en/of overgewicht hebben. De focus ligt op leerlingen uit de onderbouw van het VMBO (kadergericht en theoretisch), maar het project kan ook worden uitgevoerd in samenwerking met brede scholengemeenschappen. Globale beschrijving Alle leerlingen uit de onderbouw doen mee aan een fittest en vullen een korte vragenlijst over hun beweeggedrag in. Op basis van de scores op de fittest en de vragenlijst worden leerlingen geselecteerd die nu onvoldoende actief zijn, maar wel graag actief willen worden. Via een intakegesprek met deze leerlingen wordt onderzocht wat de beweegmotieven van de inactieve jongeren zijn en een speciaal sporten beweegaanbod ontwikkeld. Het sporten beweegaanbod wordt in nauwe samenwerking met de school en de diverse lokale sportaanbieders opgezet en gecontinueerd. Voorbeelden uit de praktijk: sportoriëntatie na school in samenwerking met sportclubs en LO2-leerlingen, zaalvoetbalcompetitie voor meiden, dansworkshops tijdens en na schooltijd, fitnessprogramma op maat, weerbaarheidstraining via vechtsporten, pauzesport met gebruik van E-gaming, beweeggroep voor jongeren met overgewicht, I-uur (individueel uur) LO gericht op motoriek. Deelname aan het sporten beweegaanbod (tijdens of meteen na schooltijd) en meer sporten en bewegen los van dit extra aanbod wordt door individuele motivatiegesprekken door mentoren, vakleerkrachten LO en/of buurtsportcoaches gestimuleerd. Daarvoor wordt ook het reguliere sporten beweegaanbod onder de aandacht gebracht. Een onderdeel van het project Alle Leerlingen Actief / VMBO in Beweging is dat de school een plan van aanpak maakt. Op basis van een analyse worden de doelen en sporten beweegactiviteiten bepaald en de rol die de 1 / 9

lokale samenwerkingspartners daarin vervullen. Ook wordt er aandacht aan een gezonde leefstijl besteed. De school wordt bij de planvorming en implementatie begeleid door de regiocoach VMBO in Beweging. Resultaten Via Alle Leerlingen Actief / VMBO in Beweging wordt de doelgroep, de te weinig actieve jongeren, bereikt met goede kans op een attitudeverandering op het gebied van sporten bewegen. Uit monitoringsgegevens blijkt dat bijna de helft van de geselecteerde leerlingen na een jaar structureel meer is gaan sporten / bewegen. (Eindrapport Alle Leerlingen Actief Noord-Holland, 2009) Conclusies eindevaluatie Vmbo in beweging (TNO, 2012) 0-meting 2010, 1-meting 2012: Het percentage leerlingen dat voldoet aan de beweegnorm is op de deelnemende scholen aanzienlijk (12,8%) en significant toegenomen. Bij de nameting had 69% van de scholen een sporten beweegaanbod voor inactieve leerlingen terwijl dit bij de voormeting slechts 13,2% was. Daarnaast zijn significante veranderingen gerealiseerd op het terrein van het sporten beweegbeleid op scholen, de samenwerking met andere organisaties zoals lokale sportaanbieders en het creëren van randvoorwaarden. Doel van het sporten beweegaanbod Hoofddoel: Te weinig actieve leerlingen in het V(MB)O zijn fysiek actiever: - op korte termijn door deelname aan extra aanbod sport en bewegen op school - op lange termijn door attitude- en gedragsverandering t.o.v sport en bewegen Subdoelen: * sporten beweegaanbod op school en in de wijk sluit beter aan op de beweegmotieven van te weinig actieve leerlingen. * lokale sportorganisaties en scholen werken samen bij het aanbieden van het extra sporten beweegaanbod * betrokken VO-scholen besteden in de reguliere lessen structureel aandacht aan gezonde voeding, voldoende bewegen en het maken van gezonde keuzes. Hoofddoel Subdoelen Doelgroep Einddoelgroep De einddoelgroep zijn te weinig actieve leerlingen uit de onderbouw van het voortgezet onderwijs, met specifieke aandacht voor VMBO en praktijkonderwijs (gemiddelde leeftijd 12 tot 14). Vaak zijn dat kinderen die zich, door verschillende oorzaken, niet aangetrokken voelen tot sport. Selectie van deze leerlingen gebeurt naar aanleiding van een fittest en vragenlijst. Belangrijkste selectiecriterium = motivatie: leerling heeft op de vragenlijst ingevuld weinig te sporten en bewegen en graag meer te gaan sporten en bewegen. Intermediaire doelgroepen Scholen / docenten: Docenten lichamelijke opvoeding/ mentoren worden getraind in de toepassing van Motivational Interviewing. In deze gesprekken wordt de verantwoordelijkheid voor gedragsverandering bij de leerlingen zelf gelegd. Ook buurtsportcoaches en kader van lokale sportaanbieders kunnen deelnemen aan deze scholing. Betrokken scholen nemen deel aan een jaarlijkse intervisiebijeenkomst VMBO in Beweging. Lokale sportaanbieders / lokale sportorganisaties: Het extra sporten beweegaanbod wordt samen met sporten beweegaanbieders op of in de omgeving van de school opgezet. Het uiteindelijke doel is dat jongeren doorstromen naar bestaand of nieuw sporten beweegaanbod bij de lokale sportaanbieder. Een buurtsportcoach en/of de school spelen hierin een coördinerende en ondersteunende rol. Subdoelgroep De ouders worden via de school geïnformeerd over / betrokken bij Alle Leerlingen Actief / VMBO in Beweging. 2 / 9

Ouders geven toestemming voor deelname aan het project en worden in overleg met de jongere zelf soms uitgenodigd voor het intakegesprek of vervolggesprekken. Intermediaire doelgroep Probleembeschrijving Probleem Aanpak Strategie 1. Voorbereiding (schooljaar 1-1e helft) Activiteit 1: invulen schoolscan, afname fittest en vragenlijst alle onderbouwleerlingen Activiteit 2: schrijven plan van aanpak a.h.v uitkomsten schoolscan, fittest en vragenlijsten Activiteit 3: selectie te weinig actieve leerlingen: in overleg met mentoren en vakdocenten LO worden 25 tot 30 leerlingen geselecteerd voor deelname Activiteit 4: intakegesprek met leerlingen (en evt ouders), definitieve selectie leerlingen Activiteit 5: ontwikkelen extra sporten beweegaanbod in samenwerking met sporten beweegaanbieders in de buurt Activiteit 6: training motivatiegesprekken voor docenten 2. Uitvoering (schooljaar 1-2e helft) Activiteit 7: motivatiegesprekken met leerlingen Activiteit 8: uitvoeren extra sporten beweegaanbod in samenwerking met sporten beweegaanbieders in de buurt Activiteit 9: extra lessen voeding en bewegen Activiteit 10: intervisiebijeenkomst met andere scholen Activiteit 11: Tussenevaluatie op leerlingniveau, schoolniveau en lokaal niveau 3. Continuering (2e schooljaar) Activiteit 12 : fittest / afname vragenlijst nieuwe leerlingen Activiteit 13: intervisiebijeenkomst met andere scholen Activiteit 14: motivatiegesprekken met leerlingen Activiteit 15: extra sporten beweegaanbod Activiteit 16: extra lessen voeding en bewegen Activiteit 17: intervisiebijeenkomst met andere scholen Activiteit 18: eindevaluatie en implementatieplan (nb. borging is belangrijk onderdeel binnen totale project, creëren van draagvlak binnen de school en betrokken partners is vast agendapunt intervisiebijeekomsten. Met schrijven implementatieplan wordt al begin 2e schooljaar gestart) Samenwerking Betrokken partijen: VO-scholen (vaksectie LO, mentoren, directie en bestuur), sportservicepunten, gemeenten, lokale sportaanbieders, GGD-en, DoIT-office en provinciale sportorganisaties. De totale projectleiding kan worden verzorgd door een lokaal sportservicepunt / een buurtsportcoach. Taken zijn het organiseren en coördineren van de diverse activiteiten, waaronder het begeleiden van extra sporten beweegaanbod voor de leerlingen en het opzetten van een samenwerkingsnetwerk in en om de school. Indien er geen sportservicepunt / buurtsportcoach in de gemeente actief is kan de projectleiding ook worden verzorgd door de school zelf of de provinciale sportorganisatie. De school zet daarnaast één of meer professionals in die de werkzaamheden vervullen van beweegcoach. Kerntaak van de beweegcoach is het maken van een plan van aanpak voor de eigen school en het voeren van één-op-één gesprekken met de inactieve leerlingen, waarbij deze worden gestimuleerd actief te worden. Overige taken school: oudervoorlichting, hulp bij uitvoeren fittest / afname vragenlijst, extra lessen of projectweek 3 / 9

voeding en bewegen. De leerlingen zelf hebben ook een actieve rol binnen het extra sporten beweegaanbod. Zij zijn niet alleen deelnemer, maar dragen ook ideeën aan en regelen zelf clinics. Daarbij worden tevens medeleerlingen ingezet, vanuit LO2 of maatschappelijke stage. De provinciale sportorganisatie (regiocoach) biedt ondersteuning bij het opstellen van het plan van aanpak, eurofittest, training Motivational Interviewing en verzorging intervisiebijeenkomsten in samenwerking met NISB. GGD kan ondersteuning bieden / adviseren bij de Gezonde Schoolkantine en invoeren van lessen rond een gezonde leefstijl. De gemeente kan met subsidie, beschikbaarheid accommodaties en activiteiten ondersteuning bieden. Duur en intensiteit Voorbereiding (6 maanden) Activiteit 7 t/m 11 Uitvoering (6 maanden) Activiteiten 6 t/m 8 Continuering (12 maanden) Activiteit 12 t/m 18 De tijdsduur van het extra sporten beweegaanbod is afhankelijk van de inzet en beschikbare tijd van de school en het lokale sportservicepunt. Minimaal moet er 1 uur per week, 6 maanden lang per schooljaar, een speciaal aanbod voor te weinig actieve leerlingen worden aangeboden. Dit kan onder schooltijd of meteen aansluitend na schooltijd plaatsvinden. In de praktijk wordt er regelmatig een I-uur onder schooltijd (gericht op motorische ontwikkeling) en daarnaast een extra sporten beweeguur aansluitend aan schooltijd aangeboden. Soms duren de activiteiten langer dan een uur als er ook sportaanbieders / sportverenigingen worden bezocht. Wanneer een school ervoor kiest om bijvoorbeeld naast het extra uur voor te weinig actieve leerlingen ook voor alle leerlingen van de school extra naschoolsaanbod aan te bieden is er meer inzet en tijd nodig. Opzet van de interventie Locatie en uitvoerders Overdraagbaarheid Ondersteuning De interventie-eigenaar zorgt in samenwerking met betrokken provinciale sportorganisaties voor het standaard ondersteuningspakket. Dit bestaat uit: - toelichting en gebruik van de (digtale) handleiding; (verplicht) - begeleiding bij opstellen plan van aanpak en implementatieplan; (verplicht) - organisatie training Motivational Interviewing en intervisiebijeenkomsten in samenwerking met NISB; (verplicht) - hulp bij uitvoer fittest inclusief draaiboek en gebruik fittest materialen; (facultatief) De toolbox van Vmbo in Beweging biedt nog extra ondersteuning. Handleiding Alle Leerlingen Actief / VMBO in Beweging is gebaseerd op de aanpak Alle Leeringen Actief en het project VMBO in Beweging van NISB. Voor Alle Leerlingen Actief is door Sportservice een digitale handleiding ontwikkeld, met bijbehorende tools en formats per activiteit. NISB heeft een handvat met praktijkbeschrijvingen Alle Leerlingen Actief ontwikkeld en er is een praktijkbeschrijving VMBO in Beweging beschikbaar met tips, aanbevelingen en praktijkvoorbeelden. Daarnaast is er een online toolbox, www.vmboinbeweging.nl. Kwaliteitsbewaking De kwaliteit wordt (indirect) bewaakt door beschikbaar stellen van de handleiding, de begeleiding van de 4 / 9

regiocoach en de intervisiebijeenkomsten. Daarnaast is de helpdesk bereikbaar voor vragen. In de handleiding is de wijze van monitoring beschreven en zijn diverse monitoring- en evaluatieformats opgenomen. Start project: - 0 meting: schoolscan, fittest en vragenlijst - intakegesprekken leerlingen Tussentijds: - deelnemersregistratie extra sporten beweegaanbod - evaluatie extra sporten beweegaanbod met aanbieders en leerlingen - motivatiegesprekken leerlingen Na afloop: - 1-meting: schoolscan, fittest en vragenlijst geselecteerde leerlingen - eindgesprekken geselecteerde leerlingen - evaluatie binnen projectgroep Projectgroep Per school is er regelmatig (minimaal 4 x ) projectgroepoverleg. In de projectgroep zit in elk geval de directeur of het afdelingshoofd, afvaardiging vaksectie LO en de buurtsportcoach / projectleider. Ook gemeente, GGD, schoolbestuur en ouders worden hier incidenteel bij uitgenodigd. Training Naast de basistraining motivational Interviewing worden er intervisiebijeenkomsten georganiseerd. Materialen Implementatie Randvoorwaarden Draagvlak Draagvlak bij samenwerkingspartners: Scholen/docenten zijn blij met het project omdat hun leerlingen aan den lijve kunnen ervaren dat sporten en bewegen leuk is en ze merken dat leerlingen verschillende vaardigheden ontwikkelen door te sporten en bewegen. Schoolbesturen/schooldirecties willen investeren in het project omdat het bijdraagt aan een positief imago, zowel richting gemeente als richting ouders. Sport- en beweegaanbieders krijgen middels Alle Leerlingen Actief / VMBO in Beweging de kans om hun sport/ beweegaanbod / vereniging onder de aandacht te brengen/ leden te werven. Als de aanbieders dit zelf zouden moeten bewerkstelligen zou het hen veel meer tijd en geld kosten. De interventie is zeer goed te combineren met sportspecifiek aanbod op de menukaart Sportimpuls van diverse sportbonden. Draagvlak op gemeentelijk (politiek ) niveau: Alle Leerlingen Actief / VMBO in Beweging geeft gemeenten de kans te laten zien dat ze investeren in gezonde jeugd door het faciliteren van de het project. Draagvlak bij GGD In de strijd tegen overgewicht bij jongeren vindt de GGD het een goede zaak dat Alle Leerlingen Actief / VMBO in Beweging op scholen wordt uitgevoerd. Het project blijkt ook een goede ingang te zijn om te werken aan een gezonde schoolkantine. Draagvlak bij en participatie van de einddoelgroep: Jongeren zijn positief over deelname aan het project omdat ze invloed hebben op het aanbod en omdat ze veel individuele aandacht krijgen. Ook beleven ze plezier aan het ervaren van verschillende sporten/beweegvormen. Ze maken kennis met sport-en beweegmogelijkheden die ze misschien niet kenden en leren hun grenzen te verleggen. Daarnaast geldt dat gezonde jongeren zich over het algemeen beter voelen over zichzelf. En dat is erg 5 / 9

belangrijk, want wie goed in zijn vel zit, kan beter functioneren en presteert ook beter. Op het sportveld, in de klas, als burger in de maatschappij en als toekomstig werknemer. Kortom, Alle Leerlingen Actief / VMBO in Beweging levert een bijdrage aan de individuele ontwikkeling van de jongeren. Ouders zijn positief over de individuele aandacht voor de leerlingen en zijn over het algemeen positief als de school aandacht heeft voor het thema gezondheid in brede zin. Daarnaast zijn ouders enthousiast over het (veelal) gratis extra sporten beweegaanbod. Deskundigheid De motivatiegesprekken worden gevoerd door docenten / buurtsportcoaches die daarvoor de speciale training hebben gevolgd. Er is een competentieprofiel opgesteld als richtlijn. De fittest wordt uitgevoerd onder supervisie / begeleiding van een ervaren fittest coördinator. Deze geeft tevens de instructie aan de extra fittest begeleiders. Het extra sporten beweegaanbod wordt begeleid door een lokale coördinator. Dat kan een buurtsportcoach zijn en/of een docent LO. Het is hun taak om de lokale sporten beweegaanbieder waarmee wordt samengewerkt van tevoren te informeren over de doelgroep en hun specifieke wensen/kenmerken, zodat het aanbod goed daarop aansluit Profiel sport en beweegcoördinator is opgenomen in de handleiding zodat de juiste persoon gekozen wordt voor de taak van projectleiding. Bereik Alle Leerlingen Actief Noord-Holland 6 x gemeenten/stadsdelen 9 x scholen(gemeenschap): 7 x VO / VMBO, 2 x BO (niet succesvol) VMBO in Beweging 76 scholen verspreid door heel Nederland Locaties Alle Leerlingen Actief Noord-Holland 5 x gemeenten/stadsdelen 7 x scholen(gemeenschap): VO / VMBO 76 VMBO in Beweging-scholen Aantal deelnemers Per school wordt het aanbod gerealiseerd voor alle leerlingen in de onderbouw. Soms is dit aanbod verplicht, soms vrijwillig. Geschatte deelname: 100 leerlingen per school per jaar = 8300 leerlingen per jaar. Geschat totaal: 18.000 leerlingen. Ervaringen met de uitvoering In 2007 is Alle Leerlingen Actief N-H gestart als pilot in vier gemeenten, met vier VO-scholen. Hier is een evaluatierapport met succes- en faalfactoren van beschikbaar. Drie van de vier scholen uit de pilot werken nog altijd met Alle Leerlingen Actef N-H. Scholen blijken bereid te zijn om mee te financieren. Een impuls vanuit de gemeente is wel belangrijk om scholen in 1e instantie te stimuleren. Andere succesfactoren: - betrokken sportservicepunt of combinatiefunctionaris / buurtsportcoach 6 / 9

- directie ondersteunend en faciliterend - extra sporten beweegaanbod opnemen in lesrooster - fittest als vast onderdeel, bijv. al bij kennismakingsweek 1e jaars Binnen het netwerk VMBO in Beweging zijn ervaringen van scholen over Alle Leerlingen Actief N-H gedeeld. Naar aanleiding daarvan zijn ook andere scholen gestart met dit project/de aanpak. Zij konden gebruik maken van alle ontwikkelde materialen. In de praktijk blijkt dat er verschillen zijn tussen de uitvoering van Alle Leerlingen Actief N-H. Dat heeft enerzijds te maken met de beschikbare middelen/uren en de samenwerkingspartners in de gemeente/wijk, anderzijds is het afhankelijk van de input van leerlingen. Zij zijn leidend in de invulling van het uiteindelijke sporten beweegaanbod. VMBO in Beweging: Conclusies eindevaluatie Vmbo in beweging (TNO, 2012) 0-meting 2010, 1-meting 2012: Het percentage normactieve leerlingen op de deelnemende scholen is aanzienlijk (12,8%) en significant toegenomen. Bij de nameting had 69% van de scholen een sporten beweegaanbod voor inactieve leerlingen terwijl dit bij de voormeting slechts 13,2% was. Daarnaast zijn grote en significante veranderingen gerealiseerd op het terrein van het sporten beweegbeleid op scholen, de samenwerking met andere organisaties en het creëren van randvoorwaarden. Succesfactoren voor vmbo in beweging zijn beschreven in de brochure 'Blijf actief door vmbo in beweging' Uit de eindevaluatie van Vmbo in Beweging blijkt ook dat er 6 tot 8 veranderingen nodig zijn in de school om goed resultaat te boeken op een stijging van de beweegnorm. Die 6 tot 8 veranderingen hebben betrekking op beleid, aanbod, randvoorwaarden en samenwerking. Referenten Referenten Naam en functie Kor Leegstra, combinatiefunctionaris voortgezet onderwijs Hoorn emailadres k.leegstra@atlascollege.nl telefoonnummer 0622236962 Uitspraak van de persoon over kwaliteit van de interventie / het aanbod Het Atlascollege, locatie Copernicus was één van de scholen die deelnam aan de pilot Alle Leerlingen Actief. Inmiddels is dit project een vast onderdeel binnen het Copernicus. Dat komt mede door het succes van het project. Ruim 60% van de groep te weinig actieve leerlingen is structureel meer gaan bewegen. Inmiddels is de aanpak (o.a. door deelname aan VMBO in beweging) verbreed, zodat een grotere groep leerlingen wordt bereikt en aandacht voor meer bewegen en gezondheid steeds meer leeft binnen de gehele school. Naam organisatie Atlascollege 7 / 9

Type organisatie Scholengemeenschap Website www.atlascollege.nl Referent 2 Naam en functie Lisette van Dee, combinatiefunctionaris verenigingen emailadres lvandee@sportserviceheerhugowaard.nl telefoonnummer 072-57 63 880 Uirspraak van de persoon over kwaliteit van de interventie / het aanbod Door de motivatiegesprekken lukt het om inactieve jongeren echt in beweging te krijgen. Het extra sporten beweegaanbod tijdens en na schooltijd is daarbij een eerste stapje. Natuurlijk is het einddoel doorstroming naar een sportvereniging of sportschool, wat ook vaak blijkt te lukken. De input die we van de jongeren zelf krijgen is ook heel nuttig voor de sportverenigingen, die kunnen hun aanbod daarop aanpassen en daarmee worden ze aantrekkelijker voor nieuwe jeugdleden én bestaande jeugdleden. De intervisiebijeenkomsten vanuit VMBO in beweging zijn nuttig om ervaringen uit te wisselen en om tips te krijgen over hoe je zorgt voor draagvlak binnen de scholen. Naam organisatie Sportservice Heerhugowaard Type organisatie lokaal sportservicepunt Website www.sportserviceheerhugowaard.nl Kosten en uren Kosten en uren Begroting voor twee schooljaren: 8 / 9

Ondersteuningskosten (totaal) Digitale handleiding + helpdesk 900 Begeleiding plan van aanpak en implementatie 1.600 20 uur x 80,-- Scholing eurofittest (alleen verplicht bij 1e afname) 1.200 Training motivational interviewing 600 per deelnemer, regionaal Intervisiebijeenkomsten 1.000 4 x totaal, regionaal Personeelskosten (per school): Lokale coördinatie 3.900 60 uur x 65,-- Lokale projectuitvoering sportaanbieders 10.000 200 uur x 50,-- Lokale projectuitvoering scholen 8.000 160 uur x 50,-- Activiteitenkosten: Accommodatie + materiaal sporten beweegaanbod 3.500 per school Materiaalkosten aanschaf eurofittest 2.700 (uitleen materialen ook mogelijk!) Communicatie / promotie 1.000 Optioneel: DoIT (7 euro per lln): 2.800 geschat: 400 lln Gezonde schoolkantine (ondersteuning GGD): 2.500 Totaal 39.700 Toelichting op kosten en uren Bovenstaande begroting is gebaseerd op deelname van één school. Neem contact op voor een begroting op maat. Bij meerdere scholen is er per school 10 uur extra voor lokale coördinatie en 90 uur extra voor de lokale projectuitvoering sportaanbieders nodig. Beschikbare uren voor de lokale projectuitvoering vanuit school zorgt voor inbedding van het project binnen de school. Dit was belangrijke succesfactor binnen VMBO in Beweging. Activiteitenkosten voor sporten beweegaanbod zijn laag, omdat er weinig kosten zijn voor gebruik accommodatie en materialen als de sportzaal of sportfaciliteiten van de scholen kunnen worden gebruikt. Een aantal (optionele) activiteitenkosten (de lesmethode DoIT en ondersteuning Gezonde Schoolkantine) zouden door school zelf en/of vanuit gemeentelijke subsidie (gezondheid en/of onderwijs) kunnen worden betaald. Bijlage 101 9 / 9