Hoek 6 Sector: Grafische industrie Drukwerkvoorbereider In deze hoek gaan de kinderen mengsels ontmengen. Door middel van deze proef kan je laten zien hoe je inkt kan scheiden. Wat heb je daarvoor nodig? Leerlingenfiche (zie document met materiaal om af te drukken) Beroepenfiche drukwerkvoorbereider (zie document met materiaal om af te drukken) Het stappenplan voor het ontdekken van de kleuren van een stift (zie document met materiaal om af te drukken) Een vol glas water Handdoek Doos (een lege roomijsdoos, een tupperwarepotje,...) Vloeipapier, koffiefilters of keukenpapier Stiften in een donkere kleur (Let op: geen watervaste stiften!) Schaar Touw Wasknijpers Tandenstokers 1. Knip de koffiefilter in reepjes die iets langer zijn dan de diepte van een grote plastic bak. 2. Neem nu de stiften erbij en zet op elk reepje op korte afstand van de onderkant een stip met een verschillende kleur. Schrijf vervolgens met potlood de kleur op het papier. 3. Schenk water in het doosje zodat de bodem bedekt is. Plak dan een stukje touw over de bovenkant van het bakje. 4. Vouw de reepjes over het touwtje, zodat de onderkant in het water hangt, maar de stip zelf niet. Het papier zal nu het water opnemen. Neem na tien minuten de reepjes papier uit het water. Wat is er met de stipjes gebeurd? Verklaring stiften: De inkt in de meeste viltstiften bevat mengsels van verschillende kleuren. Sommige van deze kleuren lossen gemakkelijk op in water door de chemicaliën die ze bevatten. Deze kleuren verspreiden zich snel over het papier. Andere kleuren bevatten chemicaliën die niet van water houden. Deze kleuren kleven aan het papier om het water te ontwijken. Ze verschuiven dus niet als het water zich over het papier verspreidt.
Zo bestaat bruine inkt uit blauw, geel en roze. Deze kleuren ontmengen en worden zichtbaar als de inkt zich over het papier beweegt. Verklaring regenboogpapier: Voor het maken van regenboogpapier is er nagellak nodig. Deze vormt een dunne laag op het water. Als er licht schijnt op het papier, wordt het weerkaatst door de laagjes nagellak. Op deze manier ontstaan er regenboogpatronen. Het licht wordt weerkaatst door de nagellak. Het licht valt op het voorwerp of de vloeistof en dit voorwerp neemt de lichtstralen gedeeltelijk op en weerkaatst de andere lichtstralen. Als licht op materie weerkaatst, kan er absorptie of verstrooiing optreden. Bij absorptie wordt de energie van de lichtstralen omgezet in warmte, dus het materiaal wordt warmer. De moleculen waaruit de materie is opgebouwd, gaan meer bewegen. Bij lichtverstrooiing absorbeert een atoom of molecuul een foton, maar zendt het dat onmiddellijk weer uit. De nieuwe richting van het foton (=lichtdeeltjes) is doorgaans anders dan de oorspronkelijke koers. Ook weerkaatsing is dus een vorm van verstrooiing. Doelstellingen: - De kinderen kunnen verwoorden dat een kleur uit verschillende componenten bestaat. - De kinderen kunnen verklaren wat er met de stipjes is gebeurd. - De kinderen kunnen de proef naar behoren uitvoeren. Eindtermen/leerplannen Eindtermen: GO! Levende en niet-levende natuur: De lln: 1.15 De leerlingen kunnen illustreren dat een stof van toestand kan veranderen. Techniek als menselijke activiteit: 2.13 De leerlingen kunnen een eenvoudige werktekening of handleiding stap voor stap uitvoeren. OVSG ET WO 2.13 De leerlingen kunnen een eenvoudige werktekening of handleiding stap voor stap uitvoeren ET WO 2.16* De leerlingen kunnen hygiënisch, nauwkeurig, veilig en zorgzaam te werken Leerplannen:
GO! 3.3.1.2 OD 2.9 De leerlingen kunnen een explorerende en experimentele aanpak tonen om meer te weten te komen over techniek. 3.3.3.17 De leerlingen kunnen een eenvoudige werktekening of handleiding stap voor stap uitvoeren. OVSG WO-TEC-01.06 De leerlingen ontdekken al explorerend en experimenterend op welke natuurkundige verschijnselen een technische realisatie gebaseerd is. WO-TEC-04.04 De leerlingen tonen een experimentele en explorerende aanpak om meer te weten te komen over techniek. Toepassingen: - In de grafische sector kom je sowieso in contact met kleur. Dit kan bijvoorbeeld zijn bij het maken van een poster. Hierbij moet je niet alleen nadenken over de kleur, maar ook over de componenten van die kleur en wat je met bepaalde kleureffecten kunt doen. Bijlagen: 1) Lesvoorbereiding: druktechnieken 2) Alternatieven en interessante sites
LESVOORBEREIDING Klas: 3 e graad Aantal lln: 20 Duur: 100 minuten Leergebied/Domein: W.O. / Techniek Onderwerp: Druktechnieken Didactische Beginsituatie: De kinderen hebben reeds les gekregen over de drukpers in het kader van lessen communicatie. De kinderen zijn het gewend om opdrachten aan de hand van fiches te maken. De kinderen helpen elkaar vaak met beeldopdrachten. De tafels zijn herschikt en de prenten liggen reeds klaar. Situering in de leerplannen en eindtermen: Eindtermen GO: ET 2.16 De leerlingen kunnen hygiënisch, veilig, zorgzaam en nauwkeurig werken. 3.3.3.17 ET 2.13ET 7 De leerlingen kunnen een eenvoudige werktekening of handleiding stap voor stap uitvoeren. OVSG: ET WO 2.13 De leerlingen kunnen een eenvoudige werktekening of handleiding stap voor stap uitvoeren. ET WO 2.17 De leerlingen kunnen illustreren dat techniek en samenleving elkaar beïnvloeden. Leerplannen GO: 3.1.5.12 De leerlingen kunnen met voorbeelden het verschil tussen reclame en objectieve informatie uitleggen. 3.3.1.4 De leerlingen kunnen hygiënisch, veilig, zorgzaam en nauwkeurig werken. *1.4 De leerlingen kunnen plezier en voldoening vinden in het beeldend vormgeven en genieten van wat beeldend vormgeven is. 1.5 De leerlingen kunnen beeldende problemen oplossen, technieken toepassen en gereedschappen en materialen hanteren om beeldend vorm te geven op een manier die hen voldoet. OVSG: WO-TEC-01.17 De leerlingen begrijpen dat technische realisaties tegemoet komen aan menselijke behoeften.
WO-TEC-04.02 De leerlingen zijn bereid hygiënisch, veilig en zorgzaam te werken. WO-TEC-04.03 De leerlingen zijn bereid nauwkeurig te werken. Lesdoelen: - De kinderen kunnen technieken op een juiste manier uitvoeren. - De kinderen kunnen hun ervaringen omtrent gemaakte technieken verwoorden. - De kinderen kunnen elkaar helpen om een opdracht correct uit te voeren. Bronnen: Pieriet, K. Van De Keere, K. De Decker, G. TNT (Talent en Techniek) zesde leerjaar Mechelen: Plantijn - Wat is (boek)drukkunst? - Welke druktechniek gebruik je? - Wat is meerkleurendruk? Leermiddelen: klei (zelfhardende), spijkers, paperclips, plastic folie (om de klei op te leggen), houten blokjes of karton, zacht rubber, lijm, stempelkussen, inktroller, papier, scharen, plastic mapjes, penselen, sjabloondrukverf, bakjes (afhankelijk van het aantal lln),met water verlengde verf, satéprikkers en prenten.
1) Voororganisatie Alle hoekjes staan al klaar. Alle prenten liggen op de tafels en alle kinderen krijgen een prent dat overeenkomt met de prenten op de tafels. 2) Inleiding Klasgesprek (10 min.) De leerkracht brengt een stapel brieven, reclamefolders en boekjes mee naar de klas. De leerkracht zucht en zegt: Amai, al dat drukwerk kwam gisteren in mijn brievenbus!. Wie van jullie krijgt er thuis ook reclame? Wat is nu het verschil tussen reclame en gewone informatie? (geef eens een vb.) En wie neemt er de krant? Ik vind het echt mooi hoe mensen zulke dingen op papier kunnen brengen. Hoe zouden ze dat doen? Wie heeft de boekdrukkunst uitgevonden? De leerkracht toont een prent en zegt: Dit is Johannes Gutenberg, hij vond de drukkunst met losse letters uit. Dit gebeurde d.m.v. drukpersen. Daardoor werd de verspreiding van de drukkunst veel gemakkelijker en natuurlijk goedkoper. (foto s laten zien) 3) Kern groepsverdeling + hoekenwerk (70 min.) Vandaag gaan we zelf eens zoals echte drukkers aan de slag! De leerkracht geeft de lln een kaartje met daarop enkele voorbeeld in functie van het onderwerp: een drukpers, een krant, een typmachine, een kleitablet, Deze voorbeelden komen ook terug op de plaatsen aan de tafels van de kinderen met het materiaal dat de kinderen nodig hebben. De leerlingen zoeken de juiste prent en stellen zich bij de overeenkomstige hoek. Hoek 1: kleitabletten De leerlingen maken hier een echte kleitablet! Enkel klei, spijkertjes, paperclips en verf heb je nodig. De kinderen beginnen met de klei plat te rollen, vervolgens duwen ze de spijkertjes in de klei (kan in de vorm van letters). Vervolgens duwen de kinderen een paperclip in de kleiwand om ze later te kunnen ophangen. Na dit te maken, leggen de kinderen de kleitablet op een plaats voorzien achterin de klas. Hier mag de kleitablet drogen om tijdens een volgende beeldles geschilderd te worden. In bijlage vind je ook de beschrijving voor de lln.
Hoek 2: Stempelen Hier maken de kinderen echte stempels. Voor deze hoek heb je houten blokjes of dik karton, zacht rubber, lijm, een stempelkussen, een inktroller en papier nodig. Eerst knippen de kinderen vormen uit zachte rubber in de vorm van letters, afbeeldingen,.. Ze kleven dan het rubber op hout of karton. Dan rollen ze inkt op het rubber met een inktroller of gebruiken ze een stempelkussen. Dan kunnen ze aan de slag met afdrukken op papier. Met verschillende kleuren wordt het een mooi kunstwerk! Hoek 3: sjabloondruk De kinderen nemen een plastic mapje en maken hierop een tekening. Ze knippen de tekening uit en kleven het sjabloon op een blad. Ze tamponneren de uitgeknipte vormen. Als de verf droog is, verwijderen ze het sjabloon. Ze kunnen ook enkel de contouren gebruiken van de uitgeknipte figuur. Hoek 4: vlakdruk: papier marmeren Bij deze hoek gaan de kinderen papier marmeren. Ze volgen hiervoor een stappenplan.
4) Afsluiting: gesprek ( 20 min.) Wat vond je moeilijk? Wat vond je leuk? Wat vond je gemakkelijk? We hebben nu alles met de hand gedrukt. Hoe denk je dat dit in het echt gebeurd? (machinaal: foto s van druktoestellen laten zien) De resultaten worden bekeken en er wordt opgeruimd.
Hoek 1: een kleitablet maken 1. Rol de klei plat. 2. Duw de spijkertjes in de klei (dit kan je doen in de vorm van letters) 3. Duw een paperclip in de kleiwand zodat je ze later nog kan ophangen. 4. Leg de kleitablet op een plaats achteraan de in klas. 5. Ruim nu het materiaal een beetje op zodat de andere leerlingen ook aan de slag kunnen.
Hoek 2: stempelen 1. Knip vormen (letters, afbeeldingen, ) uit het rubber. 2. Kleef het rubber op hout of karton. 3. Duw het rubber op het stempelkussen en maak afdrukken op papier. 4. Gebruik zoveel mogelijk verschillende kleuren! 5. Leg de stempel en het papier dat je gemaakt hebt achteraan in de klas (op het krantenpapier). 6. Ruim nu het materiaal een beetje op zodat de andere leerlingen ook aan de slag kunnen.
Hoek 3: een sjabloondruk maken 1. Neem een plastic mapje en teken hierop een tekening. 2. Knip de figuur uit en leg dit op een blad. 3. Gebruik het tamponneerborsteltje om rond de figuur heen te drukken. Je kan ook werken met het mapje in plaats van de figuur, dan ga je rond de randjes. 4. Haal voorzichtig het sjabloon weg. 5. Ruim nu het materiaal een beetje op zodat de andere leerlingen ook aan de slag kunnen.
Hoek 4: vlakdruk 1. Neem het behangselmengsel en verdeel over de plastic bak. 2. Neem de vloeibare plakkaatverf. 3. Giet een kleur van de verdunde plakkaatverf over de behangsellijm, niet te veel en niet te weinig. 4. Trek met stokjes lijntjes in de verf. 5. Leg voorzichtig een blad papier op de laag lijm en haal dit traag en voorzichtig weg. 6. Spoel het blad af onder de kraan en laat het drogen.
Andere mogelijkheden en interessante sites: - Je kunt het keukenpapier vervangen door een koffiefilter of vloeipapier. - In plaats van de stukjes koffiefilter, vloeipapier of keukenpapier aan een touwtje te hangen, kan je een satéprikker door het papier heen steken en het papier hieraan vasthouden. - Je kan ook werken met M&M s en alcohol om de verschillende kleuren te ontleden. Meer uitleg is te vinden op de volgende pagina of via http://www.expeditionchemistry.nl/247/snoepjeschromatografie/ en http://www.expeditionchemistry.nl/wpcontent/uploads/2010/12/2006_sanne_en_de_toverstift.pdf Het beroepenhuis: U kunt ook een bezoek brengen aan het beroepenatelier van de Grafische industrie. Dit atelier bestaat uit een korte inleiding met foto s om de sector en de beroepen beter te leren kennen. Daarna wordt de klas verdeeld in vier groepjes. In een doorschuifsysteem voeren de leerlingen als drukkers vier verschillende druktechnieken uit: hoogdruk, doordruk, vlakdruk en diepdruk. Op de website staat ook een lesvoorbereiding en nuttige bijlagen, zoals een handleiding, een overzicht met de beroepen, een werkbundel voor de leerlingen, de benodigdheden en nog nuttige websites! http://www4.gent.be/gsiw/gsiw/subsitedetails3.aspx?subsiteid=18&lid=3298&mid=1500
Kleuren mengen: De kinderen kunnen ook kleuren mengen door het water in een bakje voor ijs te doen. Vervolgens nemen ze (voedings)kleurstof en voegen met een pipet de kleurstoffen toe. Zo verkleurt het water en maken de kinderen allerlei mengsels. Regenboogpapier: 1. Vul een schaal voor de helft met water. Doe een druppel doorzichtige nagellak op de bovenkant van het water. De druppel zal uitvloeien. 2. Doop een stukje zwart papier in het water en laat het drogen. Als je het papier op een neer beweegt, zie je regenbogen. Marmeren: Nodig: terpentine, verschillende kleuren olieverf, een teiltje water, satéstoker en tekenpapier Verdun de olieverf met behulp van terpentine (gebruik best reukloze terpentine). Je kan verschillende kleuren bewaren in kleine potjes. Laat de kinderen 2 à 3 kleuren kiezen en deze bij het water voegen. Een aantal drupjes is genoeg om een mooi effect te krijgen. Roer even met de satéstoker in het water tot je een mooi patroon hebt en leg dan heel voorzichtig op de bovenste waterlaag een vel papier( bv. een bladwijzer) en je krijgt een prachtig resultaat.
Ontdek de drukwereld: In deze kleurige brochure maken de kinderen kennis met de drukwereld. Op heel wat vragen vinden ze hier een antwoord. En hoe komt dit leuke boekje tot bij ons? Dat wordt in makkelijke woorden uitgelegd. Je kan het boekje op deze site downloaden http://www.grafoc.be/filebox/grafoc%20- %20Ontdek%20de%20drukwereld%202010%20LR.pdf of door een mailtje te sturen naar David Benoît kan je de boekjes ook bestellen david.benoit@grafoc.be Beroepenspel Om de beroepen uit deze sector in eenvoudige woorden uit te leggen bestaat er ook een beroepenspel. De kinderen kunnen er het twijfelaarspel of het geheugenspel mee spelen. Persoonlijk vinden we het spel al moeilijk genoeg en is het misschien beter om de kinderen de twee helften die bij elkaar horen te laten zoeken. Op de ene helft staat een persoon die het beroep uitoefent en wat dit juist inhoudt en op de andere helft staan de talenten. Het spel kan je eveneens via de site van grafoc verkrijgen.