Factsheet: Gedragsbeïnvloeding in de openbare ruimte Auteurs: Wout van der Gun, Universiteit Utrecht Martin Ileš, Universiteit Leiden Opdrachtgever: Gemeente Wijk bij Duurstede Begeleiding: Koningsstal InfraCare
Deze factsheet beschrijft kort enkele onderdelen van de rapportage Gedragsbeïnvloeding Winkelcentrum en Sportvoorzieningen De Heul en omgeving. Voor meer informatie over dit project kunt u contact opnemen met Wout van der Gun, via w.vandergun@koningsstal.nl. De openbare ruimte is het product van concurrerende ideeën over wat de ruimte vormt, waar orde, controle en vrijheid in interacteren (Mitchell, 1995). Het bestaande knelpunt In de gemeente Wijk bij Duurstede wordt in de Wijk De Heul een knelpunt ervaren, waar het gaat om het gebruik van de (semi)openbare ruimte, in en rondom het winkelcentrum. Er wordt ongewenst gedrag ervaren van jongeren en jong volwassenen door gebruikers, bewoners en eigenaren van winkels in het plangebied in de gemeente Wijk bij Duurstede. Aan de hand van onderstaande onderzoeksvraag is onderzocht welke mogelijke maatregelen kunnen bijdragen aan de oplossing van dit knelpunt. Welke (fysieke) aanpassingen aan de openbare ruimte in winkelcentrum en sportvoorzieningen De Heul en omgeving kunnen tot een gedragsverandering van de gebruikers leiden? De volgende prioriteiten zijn gesteld: 1. Overlast winkelcentrum; 2. Veiligheidsgevoel voor-, zij- en achterkant Vikinghal en aansluitende privétuinen; 3. Vervuiling rondom inzamelingscontainers, voorkant zwembad, achterkant winkels en sport- en speelterrein; 4. Hard rijden (scooters/auto s) en lawaai van jongeren en jonge volwassenen op parkeerplaatsen; 5. Weg langs Vikinghal/ sport- en speelterrein niet optimaal (veel en onwenselijke verkeersbewegingen); 6. Openbaar drankgebruik. Het onderzoek In het onderzoek veel aandacht voor de volgende aspecten: Zichtbaarheid, merkbare aanwezigheid van bewoners, sociale betrokkenheid, toegankelijkheid en vluchtroutes, aantrekkelijkheid en onderhoud en deugdelijkheid van het materiaal. Eerste conclusies, er bestaat vaak geen duidelijke functie per deelgebied van het doelgebied. Ook is het soms onduidelijk waar een functiegebied ophoudt of begint. Daarnaast is de beperkte zichtbaarheid vanuit woonhuizen op het doelgebied van negatieve invloed op de sociale veiligheid. Psychologisch eigendom Een belangrijke vraag is of mensen zich verbonden voelen met een gedeelte van de openbare ruimte. Het plan Er bestaan geen duidelijke functies voor sommige delen van het doelgebied. Ook is het soms onduidelijk waar een functiegebied ophoudt. De functies moeten daarom duidelijker naar voren komen. Daarnaast moet de zichtbaarheid van het doelgebied voor de rest van de wijk groter worden en moeten onderdelen van het doelgebied door meer groepen gebruikt gaan worden. De multifunctionaliteit van met name het sport- en speelterrein is daarom belangrijk. Het speel- en sport- en speelterrein moeten worden opgedeeld om het een persoonlijker karakter te geven voor bewoners van de wijk. Dit sluit goed aan bij de multifunctionaliteit van het terrein die met de aanwezigheid van meerdere leeftijdsgroepen de vermindering van overlast waarschijnlijk ten goede lijkt te komen. Het advies voor de functies van het spel- en sport- en speelterrein is in brede zin daarom als volgt: Het doelgebied opdelen in vijf zones met behulp van kleuren en de inrichting (zie figuur 3). 1
1. Zone 1 is de grootste zone waarin het merendeel van de sportactiviteiten plaatsvindt. De directe verbinding van zone 1, zone 3 en een gedeelte van zone 2 met zone 4 het winkelcentrum moeten minder direct worden. Zone 1 is op dit moment de rustigste zone op het speel- en sport- en speelterrein. Hier worden daarom relatief weinig aanpassingen voorgesteld. 2. Zone 2 is de zone die als buffer dient tussen het winkelcentrum, het sport- en speelterrein en de sporthal, in deze zone bevindt zich samen met zone 3 het merendeel van de te nemen maatregelen. 3. Zone 3 is de zone waarin het overgrote deel van de hangactiviteiten al plaatsvindt en in de toekomst zal moeten blijven plaatsvinden. De grens scheiding tussen zone 2 en 3 is op dit moment minder duidelijk dan de rest van de zones. Omdat zone 2 juist als buffer moet functioneren, zal de grens scheiding duidelijker moeten worden tussen zone 2 en 3 (waardoor er sprake is van een grotere overgang). 4. Zone 4 is het Winkelcentrum, deze zone wordt middels de blauwe loper verbonden met zone 5. 5. Zone 5 is de Vikinghal. Figuur 1 De zonering Waarom? Uit de wetenschappelijke literatuur en de gevoerde gesprekken tijdens het onderzoek blijkt dat wanneer een plek een groter gebied beslaat en minder onderscheidend vermogen heeft, de binding van bewoners, jongeren, winkeliers kleiner wordt en daarmee het psychologische eigendom met de plek ook. Het opdelen van het sport- en speelterrein kan de binding daarom vergroten. 2
Voorstel uitvoering enkele korte voorbeelden Zie figuur 3 voor alle uitvoeringsvoorstellen op de plattegrond. Prioriteit 1 Het creëren van een blauwe loper over het terrein van de jongeren zelf Het creëren van een loper, zorgt samen met vormen en attributen voor minder anonimiteit van het terrein. Ook toont het bestaan van een loper de rest van de wijk dat het sport- en speelterrein belangrijk is, omdat het een meer geïntegreerd onderdeel van de wijk wordt. De route loopt verder over zone 2 en 3 heen en scheidt de zones van zone 1. Figuur 2 Een mogelijke zonering van het doelgebied Prioriteit 2 Het realiseren van een bufferzone met gedragsborden tussen het sport- en speelterrein en het winkelcentrum. Het creëren van een brede buffer tussen het winkelcentrum en sport- en speelterrein kan ervoor zorgen dat jongeren en jong volwassen een beter besef hebben over het feit dat ze een nieuw functiegebied betreden. Uit gesprekken met bewoners en winkeliers komt daarnaast naar voren dat er soms sprake is van parkeerproblemen in de directe nabijheid van het winkelcentrum. De nieuwe Jumbo zal dit probleem waarschijnlijk alleen maar vergroten. Aangezien het sport- en speelterrein aan de noordoostelijke kant samen met de groenstrook één zone gaat vormen kan deze zone mogelijk een parkeerfunctie krijgen. Uit onderzoek blijkt dat borden bij de ingang van een gebied met een bepaalde functie, die duidelijke 3
en strakke gedragsregels laten zien, de overgang naar dat gebied duidelijker maken en daarnaast het gewenste en toegestane gedrag kunnen aansturen. Enkele voorbeelden van gedragsborden die passend zouden zijn: Sorry! Vanaf 22.00 uur mag je hier niet meer aanwezig zijn, het goede nieuws, morgen is er weer een nieuwe dag! Mooie auto! Letten jullie wel op je snelheid voor onze kinderen en het lawaai. Prioriteit 5 Het afspelen van (klassieke) muziek in het winkelcentrum tijdens en buiten winkeluren. Het draaien van klassieke muziek wordt door jongeren vaak als vervelend ervaren en maakt jongeren en jong volwassenen bewuster van hun omgeving. Soms wordt er ook gebruik gemaakt van dagelijkse verkeersgeluiden om gebruikers bewust te maken van hun gedrag (dit gedrag kan echter tijdelijk zijn). Dit voorkomt dat jongeren gaan hangen op plekken waar dit niet gewenst is. Figuur 3 Aanpassingenplattegrond 4