Transcriptie

1 DeDigitaleSnelweg:DoorgaandeRoutenaarInzichten LezinginHotelDeFilosoof,3april1997 Wijsheid? EenKeerpuntindeGeschiedenis? JanvanEijck twintigregelsergensachterin([4],blz.206).ditkeerpuntindegeschiedenisvanstaden landwerdophetmomentzelfonbelangrijkergeachtdaneenbrandindekerkstraat,een melddehetalgemeenhandelsbladdatop20september1839ineenberichtjevanzo'n ToendeeersteNederlandsespoorlijnwerdgeopend,tussenAmsterdamenHaarlem, discussieoveraardenwezenvandegrondwet,enhetwelenweevandelatijnseschool. alsdekippenbijomteorakelenoverhetculturelebelang,envooralhetbelangvoorde digitalesnelweg,aanheteindvandetwintigsteeeuw,nietteoverkomen.iedereeniser elders,maarietssoortgelijkslijktonsmethetopgangkomenvanhetverkeeropde BijhetopenenvandeeerstespoorlijnwasintellectueelNederlandmetdegedachten Nederlandseeconomie. degevaren?watisdeteverwachteninvloedopdecultuur?wordtdigitaleinformatieoverdrachtinderdaadeenmajeurefactorindetoekomstigeeconomischeontwikkeling? Hoezietdedigitalesnelwegeruit?Metwelkeontwikkelingenishijtevergelijken?Brengt hetdigitalesnelverkeerdesamenlevingalleenmaarvoorspoedengeluk?zonee,watzijn niseringvanhetverkeerdieinnederlandin1839begonmetdeaanlegvandeeerste tieveranderen,zoalswegisteravondindekrantkondenlezen[1]?entenslotte:biedtde spoorlijn?gaatdenieuwedigitaleinfrastructuurinderdaadhetgezichtvandedemocra- Wordtdigitaleinformatieoverdrachtbijvoorbeeldvanevenvitaalbelangalsdemecha- isvoordenederlandseburgereneenuitwegbiedtuitdegroeiendemilieu-problematiek? Dereectieoverditsoortkwestiesbegintmetnadenkenoverdeaardvanhetverkeerdat digitalesnelwegonseengemakkelijkeroutenaareenmilieu-beleiddattegelijkacceptabel zeggenoverdenabijetoekomst?daarnalosofeerikmetuoverdebegrippen`informatie' overdesnelwegraast.maareerst:hoezietdedigitalesnelwegernuuit,enwatvalterte en`informatie-overdracht',enmeerinhetbijzonderoverdeverbandentusseninformatie, hoewegebruikkunnenmakenvandevoordelenvandenieuwedigitaletechnologieenhoe zoeknaarbronnenvanbetrouwbareinformatie,maarooknaarmodderstromendiedie bronnendreigentevervuilen.ikeindigmeteenaantalaanbevelingenenconclusiesover energieengeld,enoverhetonderscheidtusseninformatieenruis.dangaikmetuop weonskunnenbeschermentegendenadelenervan. 1

2 HuidigeMogelijkhedenvandeDigitaleSnelweg Eenstukjedigitalesnelwegligteral.Ikmaakdagelijksgebruikvanhetinternetommet hunlaatstepublicaties,enomopdehoogteteblijvenvanconferentiesenzomerscholen. buitenlandsecollega'stecorresponderenovermijnvak,omsneltoegangtehebbentot dieviadepaginavandeamsterdamseordevanadvocatenophetinternet.alsikeen vindikinformatieoverdeplaatsvanbestemming.alsikeenadvocaatzoek,vindik stuurprogrammanodighebommijnnieuweprinteraandepraattekrijgenplukikdat AlsikeenreisgamakenzoekikopdeKLMpaginanaarvoordeligevluchten,envaak ookvanhetnet. diensverlener.ookdebankenstaantedringenommijdigitaleinformatieaantebieden. eninformatica,maarhetkanookviadeptt,pardonkpn,ofviaeenanderedigitale Bijmijgaatdecommunicatieviadecomputervanmijnbaas,hetCentrumvoorWiskunde Gaatdecommunicatienuooksneller,beterengoedkoper?Goedkoperwel: berichtenverzendenisvrijwelgratis(meestalbetaaljealleenjetelefoontikkentegenlokaal Decommunicatielooptsomsookspaakomdatwenogmoetenwennenaaneenmediumdat tarief).beterlangnietaltijd,wantdegoedkoopteheefteengrootnadeel:berichtenaan tussentelefoonenbriefinzit.ikhebbijvoorbeeldcollega'sheetvandenaaldzienreageren mijzijnookbijnagratis,enikworddanookoverstelptmetdigitalejunkmail. ophenonwelgevallige berichten,doorwoedendop`reply'tedrukkenenmeteenlik opstuktegeven.eengoederaad:doeditniet,wantuwbozereactieskomenaande uitgedraaid,endeervaringleertdateengedruktebeledigingnietwordtvergeven.ruzie makendoetmenmondeling,ooginoogmetdeantagonist.wiedatnietaandurftlegge anderekantvandeglasvezelopdehardeschijfterechtofzewordenopdelaserprinter Mijncollega'sspelengoenschaakviahetnet.Nederlandsevoetbalvandalendagenelkaar uitviahetnet.idiotenrichtenweb-pagina'sinmeteencombinatievansciencection, zichtoeopdechristelijkedeugdvanhetvergetenenvergeven. NewAgelosoe,enbollewaanzinoverheteindedertijden. NewAge,polemiekoverIJburg,tipsomuwspaargelduithandenvandescustehouden, goederenendiensten,software,roddel,porno-plaatjes,reclamevoorsmsex,scientology, bronvanspelletjesenpartnersomzo'nspelletjemeetespelen.hetbiedtinformatieover HetInternetiseenGoudenGidsophetscherm,maarookeeninstantpostbus,eneen enzovoortenzovoort. NieuweMogelijkhedeninhetVerschiet pagina'svoorbereidt.enkelevanmijncollega'sophetcentrumvoorwiskundeeninformaticagingenmereedsvoor,enwerkennuinsnelgroeiendebedrijfjes.hetdigitalmerenkanoverwegenvoorzichzelfeenbedrijfjeoptezettenals`webarchitect':iemand dievooranderendearchitectuurvaneen`website'ontwerptenhetopzettenvanweb netbiedtduszekermogelijkhedenvoorkleinambachtsliedenomachterhunterminaleen Iedereendieeenbeetjeverstandheeftvancommunicatieendieeenbeetjekanprogram- 2

3 Binnenkortkomtervastenzekerrelatiebemiddelingviahetinternet.Hetlijktraardat aardigeboterhamteverdienen.hetnetbiedtbeslistemplooivoorwerklozelosofen. halveanonimiteit.enviahetinternethebjediemogelijkheidniet:jeneemtofwelaan datnognietbegonnenis,wantjezoutochdenkendatdaareeninkgatzitindemarkt. AlsubijvoorbeeldviauwWWWpaginalaatwetendatueenpartnerzoektwetenaluw hetverkeerdeelalsjezelf,ofjeverschuiltjeachtereenalias,endaarzitweinigtussenin. Decruxisechterdatdekennismakingsrubriekenindekrantorerenbijdegratievande collega'sdatook,envoorhenisdieinformatievastnietbedoeld. dengedeeltelijkanoniemkunnenblijven.dieanonimiteitwordtalleenopgehevenzodra beidepartijendaarmeeinstemmen.eendigitalependantvan`brievenondernummer' informatie-uitwisselingwaarbijdepartijendiezichmethunpartnerwensenbijuaanmel- Hieriseengratistipvooralsuinditgatwillenspringen:verzineenprotocolvoor deinformatieoveridentiteitvandezoekersintweerichtingenwordtvrijgegevenrinkelt dus,methetverschildatdesituatieinditgevalsymmetrischis.ophetmomentdat uiteraarddedigitalebelbijuwbemiddelingsbureau:kassa. Zelfstherapiekantegenwoordigviadecomputer.Wiehoogtevreesheeftkanbinnenstappenineenvirtuelewerkelijkheid,enstapjevoorstapjeeenvirtueletraplerenoplopenemenvaneencarrierealsstoomtreinmachinist,maardeechtebetekenislaguiteraardelders. ToendespoorlijnvanAmsterdamnaarHaarlemereenmaallagkondenjongetjesgaandro- zozijnechteangstoverwinnen:it'sallinthemind. ten,kabelexploitanten,productiemaatschappijenvanamusement,reclamebureau's,ban- ken,iedereenbezintzichopmogelijkhedenomviahetdigitaleinformatienetsneldegrote uitwisseling...uitgeverijen,telecom-bedrijven,softwaregiganten,electronicaproducen- Zoooknu.Velenvermoedendatergrootgeldteverdienenvaltaandigitaleinformatie- winstbinnentehalen. Digitaalshoppenisbinnenhandbereik.Opkleineschaalkanhetnual:kieszelfvanuit uwluiestoeldelmdieuvanavondtegenbetalingwiltzien.ietsgroter:loopachter uwbeeldschermdooreenvirtuelewereldvanartikelen,klikopdespullendieuwilt automatischafgeboektvanuwbankrekening.nogietsgroter:deaanbiedersvanteleshopmogelijkhedenleidenuithetpatrooninuwbestellingeneenklantproelaf,envervaardigen uitdieklantproelenuiteraardweereenproductdatzetekoopaanbiedenaanreclamemakersengrootwinkelbedrijven.weerietsgroter:spelenenlerenvanuenvooraluw hebben,endevolgendedagwordtdehelehandelbijuthuisbezorgd,endekostenworden denederlandseautowegenwordtlangsdigitalewegopgelostomdatdehoofd-werkers kinderenzoudeninbelangrijkematekunnengaanverlopenviadedigitalesnelweg.nog voortaanophunplaatsblijventerwijlhetproductvanhunarbeidmetdesnelheidvan wordttelewerkerenuhoudttele-vergaderingenmetuwcollega's.hetleprobleemop eenstap:uwcontactenmetuwwerkgeververlopenvrijwelgeheelviadigitaleweg.u eengrootdeelvanuwlevengaatzichafspelenineenvirtuelewerkelijkheid,terwijlde glasvezelualseennavelstrengverbindtmetdevirtuelewereldenvananderen,enook, hetlichtdoordeglasvezelraast,zonderhetmilieutevervuilen.hetvoorlopigeindpunt: eenheelkleinbeetje,metdeechtewereld. 3

4 OverInformatie,EnergieenGeld andersopdanhet`hansengrietje'algoritme.jeprobeerteenbepaaldpad,onthoudt Latenweevenstilstaanbijwaterdigitaaldoordeglasvezelijlt:informatie.Informatieis iskandekortstewegnemennaarhuis.voorwiedewegkwijtisziterdaarentegenniets waarjegeweestbent,enjegaatinhetslechtstegevalterugnaarafenprobeerteenandere uitwisselbaarmetenergie.wietijdenseenwandelingindebergenpreciesweetwaarhij richting.wiedewegnietweetmoetmeestallangerlopen,zosimpelishet. Informatieverwervingviadedigitalesnelweglijktvrijwelnietstekosten.Alsextrainformatieenergiebesparingoplevert,betekentdatdandathetperpetuummobilenueindelijk brengtenergie-verliesmetzichmee.ofnoganders:hetverspreidenvandesinformatie binnenhandbereikis?nee,natuurlijkniet.datwordtduidelijkerwanneerwedestellingoverhetverbandtusseninformatieenenergieherformuleren:gebrekaaninformatie veroorzaaktopdenduurchaos. jehetfeitdatjedievoorwetenschaphebttenminsteverborgenkunthouden. eenbruinleveninhanden.voorwetenschapvanfusieslevertopdebeursgeldop,zolang Alskennismachtis,danisinformatiegeld,zoujekunnendenken.Wieweetwatdekoers vanphilips,derentestand,ofdehuizenprijsvolgendjaargaatdoenheeftdesleutelnaar Maarookdestelling`Informatieisgeld'moetwordengekwaliceerd.Koersontwikkelingenenhuizenprijzenzijneenslechtvoorbeeld,wantdeeectenbeursendehuizenmarkt kunnenalleenbestaanpergratievanhetfeitdatniemandpreciesweetwatdekoersen waarweonzebeurs-activiteitenopbaserenbenvloedtdemarkt. gaandoen.enniemandkandatinprincipeookooitweten,wantdecollectieveinformatie ikernietrijkvan.dieinformatiehelptpasalsikhaarhebendeconcurrentniet,want Informatieoverhoejeietsmoetmakenenhoejehetvervolgenskuntverkopenzijnbetere ikxwilverkopen.nee,ikmoetdemarktbeterkennendanzijnconcurrenten.niet dankanikeenpatentnemen.netzoishetnietvoldoendedatikdemarktkenals voorbeelden.alsiedereenweethoejeproduktxopgoedkopewijzekuntmakenword informatiezondermeer,maarinformatievoorsprongisgeldwaard.enhetomgekeerde geldtnatuurlijkook:informatie-achterstandkangeldkosten.maardatwistunatuurlijk al. Watisinformatie?Preciezer:welkeberichtenzijnvoormijinformatief?Berichtendie mijhelpenmijnbeeldvandewerkelijkheidtecorrigerenofaantescherpen.informatieis InformatieenDesinformatie dusgerichtopeenbepaaldeontvanger,heeftbetrekkingopeenzaak,engeefteenbeeld vandiezaakdatbeterovereenstemtmetdewerkelijkheiddanhetbeelddatderecipient krijgenendannietmeertewetenhoehetzit?nee.alsdatgebeurthebjeinfeite Ishetmogelijkomeengoedbeeldvanietstehebben,vervolgensnieuweinformatiete vandieinformatiealhad. geeninformatiegekregenmaardesinformatie.hetisheelwelmogelijkdatjeeenvrij 4

5 preciesbeeldhebtvandestrafbarefeitenwaaraanjohandehakkelaarzichheeftschuldig Berichtgevingovereenzaakdienietovereenstemtmetdewerkelijkheidheetruis.De wargebrachtwordtdatjeaanheteindminderweetdanvoorjebegon. gemaakt,ofdegangvanzakenbijhetirt,endanbijjeverderenaspeuringenzoinde ling.dehoofdstellingoverdeverhoudingtusseninformatieenruis(waardeverdedigers meestersinhetgenererenervan.hetgenererenvanruisiseenvormvaninformatievervui- vanonzenieuweadelstandkennelijkzeergoedvanopdehoogtezijn)luidtalsvolgt: juridischeadviseursvanonzenieuwstearistocratie,hetnederlandsehashbaronaat,zijn maaktvanhetinternetsteedsslechtergenformeerdraaktoverdehoedewereldechtin Hieruitvolgtmeteendathetinprincipemogelijkisdatiemanddieintensiefgebruik Alsjemaargenoegruisgenereertkunjeelkinformatiefsignaaloverstemmen. elkaarsteekt. cultuurdragersineenklapwerduitgebreidmetdenieuwealfabeten.innederlandkan ToenEuropaleerdelezenenschrijvenbetekendedatnietautomatischdatdegroepvan De(Beta-)WetenschapenOnzeCultuur bijnaiedereenlezenenschrijven.indeloopvanhetafgelopendecenniumisvrijweliedereenaangeslotenopeenrudimentaireversievandedigitaleeenrichtings-snelweg,namelijk dekabel.weerbetekentditnietperdenitieeenpositieveimpulsvoordecultuur. Mijnindrukisdatweons,dedigitalerevolutietenspijt,infeitebevindenineenperiodevanintellectueleencultureleneergang.Detechniekdiededigitalerevolutieheeft vooreenmaatschappelijkerevolutieaanhetzorgenis)daaltaljarengestaag.terwijl mogelijkgemaaktwordtdoorsteedsmindermensenbegrepen.hetaantalinschrijvingenvaneerstejaarsstudentenvoordebetawetenschappen(inclusiefdeinformaticadie hebbenzichteverdiepenindetechniekendemaniervandenkendieessentieelisvoorde instandhoudingervan. desamenlevingsteedscomplexerwordtzienwedatsteedsminderburgerslustofmoed Hoekomtdit?Ikdoeslechtseengreepuitdefactorendievolgensmijeenrolspelen. Wijhebbenmetzijnallenookdecennialanggeweigerdexcellentestudenten`voor Wijhebbenmetzijnallendecennialanggeweigerdteinvestereninkwaliteitvan hetmiddelbaaronderwijs,wantstimulerenvanexcellentiewastaboe. Wijhebbenmetzijnallen`denkdisciplines'(wiskunde,losoe)jarenlangverwaarloosdaandemiddelbarescholen,doorteveelnadrukoppraktischnut,endoor tetrekken'bijplaatsingaandeuniversiteit. Demoderneuniversiteitwordtbezochtdoordecalculerendestudentdiehetrisico vaneenmoeilijkestudienietaandurft.(maarwaarheeftdeuniversiteitdecalcu- bestempelenvanmoeilijkevakkenals`elitair'. 5

6 Decalculerendestudentheefteenonaantrekkelijkebeeldvandebeta-cultuur.Wiskunde,natuurkundeeninformaticazijnmoeilijk,enjehebterweinigaanalsjein oppraktischnutvanwetenschappelijkeopleidingen.) lerendestudentaantedanken?antwoord:aandesteedssterkerwordendenadruk Deuniversiteitenhebbenhuntaakvanhoedersvanhetcollectievezoekennaar waarheidverwaarloosd,endaarmeehunmoreelrechtopinvloedophetmiddelbare dewereldvooruitwiltkomen. Eriseenkunstmatigetegenstellingontstaantussenhetideaalvanzelf-ontplooiing aandeenekantendatvanintellectueleofwetenschappelijkescholingaandeandere schoolcurriculum,enopdetoelatings-eisentotdealmamaterverspeeld. Hetnegatiefbeeldvannatuur-enscheikundeenbiologiedatzichheeftgevormdin depopulairecultuur hetbeeldvandenatuurwetenschapalshoofdschuldigeaande kant. De(beta-)wetenschapheeftzichindehoeklatenzettenvanuitvoerdervanelders vervuilingvanonsleefmilieu wordtdoorhendiebeterwetennauwelijksbestreden. geformuleerdbeleid.beta-wetenschapsbeoefenaarsdoennauwelijksmeeaandepolitiekediscussie.datisimmerseenarenavanirrationaliteit,waarzeheimelijkbang volledigheidsbewijsvoorlogicaxvoorwetenschappelijktijdschriftygereedtemakendan Watdatlaatstebetreft:zelfkenikdieangstook.Ikvindhetveelgemakkelijkeromeen voorzijn. eenstuknaardekranttesturenoverdeplaatsvandewetenschapinonzecultuur. bliekegeluiden.zohielddeemeritushoogleraarj.lyklemauitwageningendenrc- DoorWetenschaptotWijsheid Gelukkigklinkenertegenwoordiguitderichtingvandebeta-wetenschapweervakerpu- Handelsbladlezeronlangshetvolgendevoor,onderdekopMilieubehoudmoetzichhouden aannatuurwetten: termijngaat(zegenkelehonderdenjaren)ennietoverdenodenvanhetmoment(zegdezeendekomenderegeringsperioden).alleenalsinzichtbestaat indielangetermijnontwikkelingenkandaarvaneenconsistentkortetermijnbe- zeker:de[...]natuurwettenveranderenniet,enhetprincipieleantagonisme tusseneconomieenecologiedusookniet[3]: hebbenindebehoeftenvandemaatschappijvandan.eenfactorisechter leidwordenafgeleid.scenariobedenkerszullenzeggendatzeweiniginzicht Gehooptmagwordendattenminsteeendeelvandezediscussieoverdielange beleid.deregeringheefteendebatvooreconomieenecologieaangekaart. Inzichtinnatuurwetteniseenvandebronnenvaninzichtvoorlangetermijn- 6

7 grijpen: DenatuurwettenwaarLyklemaopdoeltzijnwaarhedenalskoeien,dieweallemaalbe- Eenperpetuummobilebouwenisonmogelijk,arbeidkostaltijdenergievanbuiten. Opisop. Elkorganismeissterfelijk. Lyklemaonontkoombaar: Alsjediewaarhedenmaarvoldoendetotjelaatdoordringenwordtdeconclusievan Hetprimairebelangvanwetenschapisniethetnut.Wetenschapiszoekennaarwaarheid. juistminderverdienen. Jekuntduurzaamheidnietbevorderendoormeergeldteverdienen,jemoet Hetishetbestedatonzecultuurvoortgebrachtheeft.Wiebijdraagtaandewetenschap verdientdaarmeeweerhetmorelerechtomoptekomenvoordeplaatsvandewetenschap inonzecultuur.wantdeinzichtendiedewetenschapoplevertmoetenverdisconteerd draagtbijaandecultuur.wiedemoedheeftdezevisieopwetenschapuittedragen wordeninonspolitiekehandelen,andersrichtenweonszelftegronde. Detaakvandewetenschapisnaasthetzoekennaarwaarheidhetopvoedenvande DeWaarheidvolgensdeHomoEconomicus voorhetdoorgrondenvandezaak(hetaspectvandewerkelijkheidwaarweonseenbeeld voorwaardevoorkennisadequatioreietintellectus,hetadequaatmakenvanhetintellect burgerstotwaarheid-zoekers,of,omhetminderhoogdravendtezeggen,totindividuen vanwillenvormen). dieinformatieenruisvanelkaarkunnenonderscheiden.thomasaquinasnoemdeals Nederlandbeheerstanno1997.Devrijemarktdiepolitiekzoindemodeiswordtbevolkt opdevrijemarktvoortebetalen.datishetmarkt-denkendathetpolitiekeklimaatin watnuttigis,enhoenuttigietsisblijktuitdeprijsdieonzemedeburgersbereidzijner Diewijsheidvaneeuwenklinktwelheelandersdandewaanvandedag.Waarengoedis volgendetweemerkwaardigeeigenschappen: doorexemplarenvaneengedealiseerdwezen,dezogenaamdehomoeconomicus,metde dehomoeconomicusheeftonfeilbarekennisvandemarkt. dehomoeconomicusheeftnooitgenoeg, Ubegrijpthetal:dehomoeconomicusisniemandandersdatdecalculerendeburgerdie altijdopzijnvoordeeluitisenfeilloosweetwaarhijdatkanhalen. Maarinfeiteisditmarkt-denkenallangintellectueelenmoreelfailliet.Denogongeboren kinderenvormengeenbelangengroep,endemetuitstervenbedreigdediersoortendoen 7

8 evenminmeeaandeprijsvorming.weziendanookdatdebelangenvandenaons stelselmatigwordenverwaarloosdinonseconomischdoenenlaten.langnietallefactoren dievanbelangomdewerkelijkekostprijsteberekenenvangoederenofdienstenworden verdisconteerdindewerkingvandemarkt.deberoemdeonzichtbarehandvanadam komendegeneratiesendievandeniet-menselijkesoortenwaarwijdezeaardemeedelen mogelijkteconsumeren(wantdaarmeecreerenweimmerswerkgelegenheid)?hoehoud Isspaarzaamheideendeugdofbewijzenwedesamenlevingeengrotedienstdoorzoveel Smithzorgtinvelegevallenjuistnietvooreenreeleenrechtvaardigeprijs. hethuidigenederlandseaowstelseleneenpiramide-belegging?jezoudenkendathet nietzomoeilijkisomeenelementairbegriptehebbenvanditsoortzaken,maaruitde onverstandigomopeenpiramide-belegginginteschrijven?watishetverschiltussen jedewaardevanhetgeldconstantenwaaromisdatvanbelang?ishetverstandigof elementairbegriptamelijkzeldzaamis.komtditdoordatwijnederlandersdomzijn? alsoplossingvoormaatschappelijkeproblemen,uithetanimovoorpiramide-beleggingen, enuithetwijdverbreideverzettegenverhogingvandeaowpremiesblijktdatdergelijk discussiesinnederlandsekranten,uitdepleidooienvoorongebreideldeeconomischegroei begrensdebehoeften,hebbenereengezamenlijkbelangbijonsteprikkelentotmeer Reclamemakerseneconomen,diehunmodellenbaserenopcalculerendeburgersmeton- Nee,weldoordatwegedesinformeerdzijn. consumptie,zomerkteenhaagseambtenaaropineenstukinnrc-handelsbladuit1994 datikbewaardheb[5].dereclamemakersendeeconomenvormenmethungemeenschappelijkgeloofinmarktwerking,groeienconcurrentieeennatuurlijkbondgenootschap: Welzoudepolitiekdeopdringerigheidvanreclamekunnenbeperken;hetzou deren.datzouookmoeilijkzijnwantverbiedengaatteverenhetopstellen vaneisenwaaraanreclamezoumoetenvoldoeniseenonmogelijkeopgave. Depolitiekdoetnietsom[de]opwaartsedrukopdeconsumptietevermin- Reclameaanbandenleggengaatinderdaadmoeilijk,maardeoverheidheeftweltottaak stabielconsumptieniveautevredenkanzijn. dankunnenblijkendateenaantalmensenookmeteenrelatiefbescheidenen deburgertegenalteopdringerigereclametebeschermen,zobetoogtdeauteur: zosterkonderinvloedstaan.[...]principieelkanmenvoorhetwerkelijk [Zo]kanmenzichprincipieelafvragenofhetwelzoliberaalendemocratischis ombehoeftenvanmensenalsleidendprincipeterespecteren,alsdiebehoeften opdringerigmagzijn. benvloedmogenwordenendat,ookuitdatgezichtspunt,reclameniette liberaleendemocratischestandpuntkiezendatmensenniettegenhunwil ramp.immers,dereclamekandoordenieuweontwikkelingenzowelgrootschaligerals meronbeperktkunnenbinnen-denderendreigternietsmeerofminderdaneenculturele gerichterworden.desnelweglaatverkeerintweerichtingentoe,dushetiseenuitjevan WanneerdereclamemakersstraksviadedigitalesnelwegvrijwelelkeNederlandsehuiska- 8

9 eencentomviaanalysevanconsumptiepatroneneengedierentieerdmarktproelopte stellenendereclame-boodschappenvervolgenshaarjnopdemarktaftestemmen. HetBeeldvanhetGoedeLeven,EindTwintigsteEeuw HoekomteenopgroeiendkindinNederlandaanheteindvandetwintigsteeeuwaaneen deopgroeiendekindereninnederlandaanhunbeeldvanhetgoedeleven? beeldvanwaterinhetlevendemoeitewaardisomnatestrevenenwatniet?vooreen grootdeelnatuurlijkvanzijnouders,ofviadeschool.maarhoekomendeopvoedersvan Noggeendertigjaargeledenzouhetantwoordzijngeweest:dathebbenzevandedomineeopzondagsschool,vandeleidingopdeAJCbijeenkomsten,vandetraineropde sportvereniging,vaneeninspirerendeonderwijzerofleraarvroegeropschool.hetbeeld hetgoedelevenhebbenkunjeaeidenuitwatzekiezen.meerautokilometers,meer Nuisdatveelminderhetgeval.HetbeelddatdemeestevolwassenNederlandersvan vanhetgoedelevenwerdtotdevorigegeneratievanpersoontotpersoonovergedragen. prezenineennietaatendestroomvanbeeldenenindrukken,metalsenigedoel:ons totnoggrotereconsumptieaanzetten.afentoegooitdeoverheiddaareenspotjeover energiebesparingtussendoor,maardeinformatiedatonzeenergiebronneneindigzijngaat vliegvakanties,steedsverderweg,meerconsumptie.diegeneugtenwordenonsaange- verloreninderuisenderoesvandereclameboodschappen. WanneerwijdoordeRedewordengeleid,zullenwijeengrotertoekomstiggoed DatisnietPostbus51,maarStelling66uithetvierdedeelvanSpinoza'sEthica,het grotertoekomstigverkiezen([6],p.261). boveneenkleinertegenwoordig,eneenkleinertegenwoordigkwaadboveneen deeldathandeltover`demenselijkeknechtschapofdemachtvandeaandoeningen'. Spinozabeargumenteertdezestellingdooreroptewijzendatiemanddieinstaatiszich eentoekomstigesituatievoldoendeheldervoordegeesttehalen`dezelfdeaandoening zalondervindenalsnaaraanleidingvanietstegenwoordigs,'endaardanooknaarzal handelen. HetmogeduidelijkzijndatwijinonzemaniervanlevennietdoordeRedewordengeleid. Hetbeelddatdereclamescheptvanhetgoedelevenroeptoptotnuconsumeren,niet energiebesparing,wantdieinformatiegaatverloreninderuisvandecommercie.het totvoorstraksconserverenwaartoederedeonsnoopt.ditbeeldblijktzoallesbepalend beeldvanhetgoedelevendatdereclameoproeptisnietalleeneenleugen,maarookeen datweinigenzicheraankunnenonttrekken,ookallezenzesomseenoverheidsfolderover rampvoordeplaneet.hetzetdeburgersaantoteenlevensstijldiestrijdigismethetin standhoudenvandemenselijkebeschavingopdelangetermijn. 9

10 danooktijddatereenstevigeeco-taxopwordtgeheven.debelastingopreclame, Reclamedieaanzettotmeerconsumereniseenvormvanmilieuvervuiling.Hetwordt PleidooivooreenECO-taxopReclame metprogressienaardeoplage,zouertevensvoorkunnenzorgendatkleinschaligheid sport,muziek,beeldendekunst,enhetdeelnemenaancultuurenwetenschapessentiele commercietekunnenwordenbedreven.waarom?simpelwegomdathetbeoefenenvan muziek,enbeeldendekunst,diegenoegoverheidssteunverdienentekrijgenomzonder weereenkanskrijgtinonzecultuur,datdesponsoringgeweerdkanwordenuitsport, goedelevenuitmaakt,maarietsisdatjuistmoetwordenontmoedigd. willevanzichzelf,terwijlhetbevredigingzoekeninconsumptiegroeigeenaspectvanhet aspectenvanhetgoedelevenuitmaken,diehetverdienenomtewordengestimuleerdom beschermentegendesinformatie.nietdooranti-propagandatemaken.maardoorechte dehelewereldbenvloedkanwordenheeftdeoverheidvolgensmijdetaakdeburgerste Ineensamenlevingwaariniedereenmetdehelewereldkancommuniceren,maarookdoor informatiegratisdoortegeven,enzwarebelastingteheenopdesinformatie.deoverheid zelfkandatonderscheidtusseninformatieendesinformatieuiteraardmoeilijkgaanaanbrengen.gelukkigisereeneenvoudigerichtsnoer.elkeinformatieverschangdieaanzet vanconcertendichtbij. belast.dus:belastingopannoncesvoorvliegvakantiesverweg,nietopaankondigingen totconsumptievannatuurlijkehulpbronneniseenvormvanreclameendientteworden meteenhogeoplage. houdendiemijalsindividueleburgerbereikenzijnervooreendeelal,enmoetenvooreen anderdeelnogwordenontwikkeld.zoietsvalttedoen,zekerbijdereclameboodschappen Detechnischemiddelenomduur,frequentieenafzendersvanreclame-boodschappenbijte Maareengreepvandeoverheidopinformatiestromenvanennaardeburger,riektdat nietnaardeayatollasdieschotelantenneswillenverbieden?nee,wantdeoverheidverbiedtniets.niemandvindthetvreemddathetgewonewegennetinhandenisvande Hetwegennetbehoorttotdeopenbareruimte,endiewordtbeheerddoordeoverheid. Iedereenmaggebruikmakenvandeopenbareweg,maarheeftzichdaarbijtehoudenaan senhorenbijdeopenbareruimte.hetdigitaleinformatienetdatmomenteelontstaatis marktplaatseninformatie-netwerktegelijk.hetmaaktcontactenentransactiesmogelijk deregelsdiedeoverheidstelt.datisinelkebeschaafdesamenlevingzo.ookmarktplaat- overheid,endatdeoverheidverkeersregelsopsteltenhandhaaft,enwegenbelastingheft. overheidwordtbeheerd,endatdeoverheidregelskanstellenvoorhetgebruik? tussenburgers,instantiesenondernemingen,netalshetgewonewegennet,endegewone marktenenpleinen.watligtmeervoordehanddandatditinformatie-netookdoorde Maaralsjehetinternetnuvergelijktmetdespoorwegen?DeNSisgeprivatiseerd.Verkeer enwaterstaatzintzelfsopmogelijkhedenomhetspoorconcurrentieaantedoen,want alseigenaar/beheerderzien?billgatesmisschien?joopvandeendedan?devraag hetvrijemarktdenkenheeftoveralrepercussies,ookwaarjezoudenkendatgeenzinnig menseropzoukomen.ok,alsdeoverheidhetinternetnietbeheert,wiezouudangraag stellenishaarbeantwoorden.nee,dantochmaarlieverwimkokenzijnopvolgers. 10

11 rechtvanbelastinghengopreclame,eneenstevigeecotaxopgrootschaligeaansporingentotconsumptie.deelectronischemediaendekranten(diehopenstraksvanhet internetgebruiktemakenomhuntokouittebreiden)zullentegenzijn,deeconomenen Ikpleitervoordatdeglasvezelinfrastructuurinhandenkomtvandeoverheid,methet reclameeengrootgoedzijn.opbenzinewordtbelastinggeheven.veelteweinig,want wegaandoormetongebreideldconsumerenvanauto-kilometers,endathelpthetmilieu reclamemakersuiteraardook,maarvoordesamenlevingalsgeheelzoudeeco-taxop beeldvanhetgoedelevendatnietstrooktmethetoverlevenvandemenselijkesoort. veelschadelijkervoorhetleefmilieu,wantzijcreeertinhetbewustzijnvandeburgerseen naardeknoppen.deinformatievervuilingopgroteschaaldie`reclame'heetisechter CerticerenvanInformatie dagenvandecommercielewetenschappelijkeuitgeverijgeteldzijn.degeleerdenkunnendewetenschappelijkecommunicatietegenwoordigweergemakkelijkzelfaf.vooreen Onlangshadikeendiscussiemeteenredacteurvaneenzeergerenommeerdewetenschappelijkeuitgeverij.Ikmerkteschertsenderwijsopdatmetdegroeivanhetinternetde wasmijngesprekspartnerhetnietmetmeeens.volgenshemwaservoordeuitgeverijen eennieuwetaakweggelegd.hijnoemdedathetcerticerenvaninformatie,hetaanbrengenvaneensoortwetenschappelijkkemakeurmerk,zoujekunnenzeggen.`derma electronischwetenschappelijktijdschrifthebjeelsevierofkluwernietnodig.uiteraard Elsevierstaatgarantvoordekwaliteitvanditwetenschappelijkartikel.' wetenschappelijkeuitgeverijtegenhetadviesvandewetenschappelijkerefereesineen Maarisditwerkelijkeengeschikterolvoordetraditioneleuitgevers?Nee,wantdie voorwas.'vantweedingeneen:ofjezoektnaarwaarheid,ofjekijktoferaande utboekover`quantum-logica'uitgaf,omdatderedacteuren`dachtendatereenmarkt hebbeneencommercieelbelang.ikkeneengevalwaarbijdiezelfdezeerrespectabele waarheidietsteverdienenvalt.dietweekunnenkwalijkwordengecombineerd. reert,maareentaakvoordeuniversiteiten,alshoedersvanhetzoekennaarwaarheid. Enhetmarkt-denkenmoetvandeuniversiteitwordengeweerd,wanthetcorrumpeerthet Hetcerticerenvaninformatieisgeentaakvoorwiemetwinstoogmerkopdemarktope- waarheid-zoeken.ennuikhettochheboveruniversiteitenmarkt:reclame-campagnes waarindeuniversiteitenelkaarbeconcurrerenbijhetwervenvanstudentendienendoor deoverheidtenspoedigstetewordenverboden.zolangjehetnietaanalleuniversiteitentegelijkverbiedtkanniemandbijdeanderenachterblijven,maarhetisweggegooid aantallengepubliceerdeartikeleninvooraanstaandeinternationaletijdschriften,enklaar, liteit.laateenkeerperjaarvergelijkendeindex-cijferspublicerendiegebaseerdzijnop gemeenschapsgeld.alsdeuniversiteitenmetelkaarwillenconcurreren,dangraagopkwa- zouikzeggen. 11

12 HetNieuweLeren Doordeopkomstvandetekstverwerkendecomputerisdekunstvanhetschrijvenveranderd,maardeessentieisgebleven:deherscheppingvandeervaringvandeschrijverin Netzoisdekunstvanhetlerenaanhetveranderendoorhetbeschikbaarkomenvande hetbewustzijnvandelezer. ThomasAquinasnoemde,adequatioreietintellectus,adequaatheidvanhetverstandom eenzaaktedoorgronden.eenbelangrijkonderscheiddaarbijisdattussen: multi-mediatechnologie,maardeessentieblijfthetzelfde:hetbewerkstelligenvanwat Lerenhoe(hetverwervenvaneenvermogenommetdewerkelijkheidomtegaan). Lerendat(hetverwervenvaneenadekwaatbeeldvaniets). leerjeniet(alleen)achterdecomputer.wiskundeoflatijnookniet.zowelbijleren Voorbeideblijfteenpersoonlijkeleermeester/leerlingrelatieessentieel.Pianospelen datalsbijlerenhoekaneencomputer,alofnietmetinternetverbinding,eenbelangrijk hetverrijktdecultuur.hierzittenwedus(eindelijk)ineenwin-winsituatie,zolanger hulpmiddelzijn,enhetisprachtigomhetgevoeltehebbendatjebijhetlerenvan tenminsteniemanddenktaangeldverdienen. ietsnieuwsincontactkomtmeteenwereldwijdecultuurvanwetenschappelijkekennis enonderzoek.nieuwedingenlerenkostgeenenergie(behalvedandievanjezelf)en maarjekuntwellevenineenrealiteitdiejenietdoorgrondt.denieuwevirtuelerealiteit Denieuwerealiteitiseenvirtuelerealiteit.Jekuntalleenherscheppenwatjedoorgrondt, VirtualReality:EenNieuweWerkelijkheid? isdatuiteraardnietzoerg. Watisdewerkelijkheid?MaakthetuitofjeindeechtegrottenvanLascauxronddwaalt isdaaromeenverarmderealiteit.zolangjehetverschiltussenechtenvirtueelblijftzien ofineenechteconfrontatiemeteenmedemensterechtkomt?tussendiesituatieszijn hetuitofjeeencomputerspelletjespeelt,eenechtspelspeeltmeteenechtetegenspeler, ofineenvirtuelekopie,vanachterjecomputerscherm?ja,endatlaatsteverdientverre uiteraardwereldenvanverschil.hetberichtinnrc-handelsblad(5februarij.l.)overde devoorkeur,wantdoorheteerstegaandiegrottenopdenduurdevernielingin.maakt devoorruitvanhaarmercedestegooien,daartoegenspireerddooreenvideospeldatze Italiaanse`Videoten'dieiemandhebbenvermoorddoorvanafeenviaducteensteendoor gewendwarentespelen,enwaarbijjeookpoppetjesmoestzienteraken,wasdanook onthutsend.ikciteerweeruitmijnavondblad: [2]. spelenwerkelijkheid.hetonderscheidtussenvirtueelenreeelisweggevallen OciervanjustitieAldoCuvaconstateerdedatdeverdachtendooreenoverdosisaantvenvideospelletjesgeenverschilmeerkunnenmakentussenctie, 12

13 Hetslachtoerwasgeenpopmaarechtmensvanvleesenbloed.Hetkrantenbericht vermeldtdatzijmarialetiziaberdiniheette.erwordtnuomhaargerouwddoorechte mensendiehaarhebbengekend.alsikzouwillenzouikkunnennagaanwaarhaargraf is,enzouikdatgrafkunnenbezoekenomerbloementegaanleggen. Medetenbehoevevanonzevideojeugdzetiknogeveneenpaaressentieleverschillen tussenvirtueelenreeelopeenrijtje: Doorinteractiemetdevirtuelewerkelijkheidblijftdeechterealiteitbuitenschot, Virtueelisinprincipeeenverarmdekopievanecht,maarsomsisdatnietzoerg. Devirtuelerealiteitbiedtaltijddemogelijkheidtotzappen,enindewerkelijkheid endatisvaakeengrootvoordeel. Datlaatstepuntishetmeestinteressant.Zappenkannietalleenopdekabel,zappen kanookinhetvolleleven.zappenis:ernietmeerbijwillenzijn,overschakelenopeen zijndaargrenzenaan. anderkanaal,omdathetprogrammawaarjeinzitjenietbevalt.newageheeftzappen virtuelerealiteit:jekomtuiteindelijkopeenpuntwaardeafstandsbedieningnietmeer Enhierinonderscheidtdeechtewerkelijkheidzichindiepstewezenvandemeestperfecte opgroteschaaltotideologieverheven,maarditterzijde. jeahebtgezegd.datditzoisisdekernvanallelevenswijsheid. werkt,waarjeoprockbottomstaat,waarjemerktdatjebvoorgeschoteldkrijgtomdat ikbenhetmethegeleens:`diephilosophiesollsichdafurhuten,erbaulichseinzuwollen.' Ikweerstanu,zijhetmetmoeite,deverleidingomaanhetslotvanmijnbetoognog verderestichtendewoordentewijdenaanhetthema`voorbijdelaatstezap.'wanthierin Conclusies Deinformatie-revolutiebiedtzekermogelijkhedenvoornieuweimpulsenvanonze cultuur.demultimedia-computerkanbijvoorbeeldeenbelangrijkhulpmiddelzijn Deinformatie-revolutiekanhulpmiddelenbiedenvoorecologischverantwoordge- contacteniseenstimulansvoorhetzoekennaarwaarheid,kenniseninzicht. omsnellernieuwedingenteleren,enhetwereldwijdeinternetvanwetenschappelijke Deonbeperkteinformatie-uitwisselingmetelkeburgerdiebinnenkortmogelijkwordt drag:virtueeltoerismeschaadthetmilieuniet,telewerkenschaadthetmilieumin- derdanle-rijden. vervuiling. informatieinfrastructuurgaatbeheren,enalsereenecotaxkomtopinformatie- kanalleenwordenbeheerstenvanzijnkwalijkekantenontdaanalsdeoverheidde Zoekennaarwaarheidenstrevennaarwinstgaannietsamen:eriseenrolvoor voordecommercieiszo'nrolerniet.13 deuniversiteitenalshoedervanbetrouwbarekennis(gecerticeerdeinformatie),en

14 alleenlerenstiltestaanbijdieinformatie(denatuurwettendielyklemanoemde,bij voorbeeld),enervervolgensnaartehandelen. Entenslotte:hetprobleemvanhetgoedelevenisgeeninformatieprobleem.Wehebben alleinformatieomhetgoedeleventelevenenomdecultuurtelatenbloeien.wemoeten Informatica,hoogleraarcomputationeletaalkundeaandeUniversiteitvanUtrecht,ende OverdeauteurJanvanEijckisonderzoekeraanhetCentrumvoorWiskundeen Literatuur nieuwewetenschappelijkdirecteurvandelandelijkeonderzoeksschoollogica. [2]M.Leijendekker.Italieschriktvanverveelde`videoten'.NRC-Handelsblad,5februari [1]M.Bullinga.Internetgeeftdemocratienieuweimpuls.NRC-Handelsblad,2april1997. [3]J.Lyklema.Milieubeleidmoetzichhoudenaannatuurwetten.NRC-Handelsblad,11 maart [5]J.C.Ott.Politieklegtzichtegemakkelijkneerbijreclamemakers.NRC-Handelsblad, [4]G.Mak.KleineGeschiedenisvanAmsterdam.Atlas,1995. [6]Spinoza.Ethica.Wereldbibliotheek, oktober