De werkgeheugentheorie: resultaten en klinische implicaties Inhoud Recente onderzoeksresultaten Flashforwards Hellen Hornsveld en Ad de Jongh Robert Ernst & Lisa Marques Nijmegen, 16 april 2011 Nieuwe onderzoeksresultaten Implicaties (richtlijnen) Oogbewegingen bij EMDR: 4 theorieën Exposure (oogbewegingen voegen niets toe) Vergrote interhemisferische i i h communicatie Fysiologische veranderingen Onderzoek: is EMDR exposure? Ophalen van een nare herinnering Met en zonder oogbewegingen Veranderingen in levendigheid en naarheid Werkgeheugentheorie Zonder EM Met EM Adrade et al., (1997) 0 + Van den Hout et al., (2001) 0 + Kavanagh et al., (2001) 0 + Kemps et al., (2007) 0 + Maxfield et al., (2008 Expt. 1 0 + Expt. 2 0 + Gunter & Bodner (2008) Expt. 1 0 + Expt. 2 0 + Expt. 3 0 + Lilley et al. (2009) 0 + Van den Hout et al. (2010) 0 + Engelhard et al. (2010) 0 + Hornsveld et al. (2010) 0 + De werkgeheugen-hypothese Een herinnering wordt opgehaald in WG Is daar labiel en veranderbaar Moet concurreren met andere taken (OB) Herinnering wordt minder levendig minder emotioneel, minder urgent Nieuwe perspectieven / interpretaties De veranderde herinnering wordt heropgeslagen (reconsolidation)
Ophalen van een herinnering met en zonder andere taak reactietijd = WG belasting Zonder taak Met andere taak Vertikale OB (Gunter & Bodner, 2008) 0 + Tekenen (Gunter & Bodner, 2008) 0 + Volgtaak (Gunter & Bodner, 2008) 0 + Tetris (Holmes et al., 2009) 0 + Tellen (Van den Hout et al., 2010) 0 + (Engelhard et al., 2010) 0 + Articulatie taak (Kemps et al., 2009) 0 + Klikjes????? Levendigheid en naarheid Meer onderzoek oogbewegingen en klikjes bij patiënten? de rol van associaties? bij positieve herinneringsbeelden / RDI? bij beelden van niet zelf meegemaakte gebeurtenissen? Klinische implicaties? CURING SHELL SHOCK It is claimed that soldiers suffering from shell shock and nervous disorders can be cured by the use of this revolving wheel, which brings before the eyes a consistent succession of different colours. The patient can control its speed.
Flashback an interjected scene that takes the narrative back in time from the current point Flashforward Flashforward VOORWAARTSE RAMPFANTASIE UCS Operationalisatie van de angstige verwachting HET ULTIEME SCHRIKBEELD Wat is een flashforward? Akelig plaatje van wat er zou kunnen gebeuren in de toekomst Intrusief van karakter Staat op de seconde stil Context specifiek Hoe komt men aan een flashforward?
Hoe komt men aan een flashforward? Op basis van zelf aan den lijve - meegemaakte gebeurtenissen Op basis van iets hebben gezien Op basis van informatie: verhalen van anderen, boeken, films Deze studie had tot doel vast te stellen of oogbewegingen (het belasten van het werkgeheugen) levendigheid en emotionaliteit van voorwaardse akelige fantasieen kan reduceren Twee steekproeven studenten (n=28 + n=37) Twee negatieve visuele plaatjes over wat hen in de toekomst zou kunnen overkomen (bijvoorbeeld het krijgen van een black-out tijdens een presentatie, de begrafenis van een dierbaar persoon, geschept worden door een auto) De gebeurtenis mocht hen niet eerder daadwerkelijk zijn overkomen Random toegewezen aan oogbewegings- conditie en er alleen aan denken conditie Helderheid, emotionele intensiteit en hoe moeilijk het was om het plaatje op te halen op een VAS-schaal vooraf en na afloop Vier sets van 24 s elk in gedachten houden met telkens 10 seconden rust er tussen Resultaten Helderheid Emotionaliteit
Dus door het belasten van het werkgeheugen kunnen niet alleen herinneringen maar ook andersoortige mentale representaties worden bewerkt De resultaten passen precies in de werkgeheugenhypothese Flashforwards in de praktijk Een voorbeeld een fobie voor tandheelkundige ingrepen Man met een tandartsfobie Zijn vrouw stuurt een mail omdat er een verstandskies moet worden getrokken Nooit een behandeling gehad! Maar fietst blokken om als hij maar enigszins denkt dat zich in de buurt een tandartspraktijk bevindt Maakt animatiefilms Op zoek naar flashforward en rationale van behandeling Deze flashforward wordt in 7 minuten gedesensitiseerd (6 minuten oogbewegingen en 1 minuut zonder, in het kader van het onderzoek) Het zit nu anders in zijn hoofd Een hele korte impressie van na de behandeling Wat zit er in de kop, dat eruit moet?
Voorbeelden van flashforwards Braakfobie (moeten braken) Hondenfobie (aangevallen worden) Tandartsfobie (extreme pijn en machteloosheid; bloedbad ) Sociale fobie (afwijzing of andere schaamtevolle situatie) ti Obsessieve compulsieve stoornis (een besmetting oplopen; brand) Dysmorfofobie (nare opmerking over het uiterlijk) Hypochondrie (de eindfase van een ernstige ziekte) Creëer een kader waarin het denken over de ramp mogelijk wordt Creëer een kader waarin het denken over de ramp mogelijk wordt Een voorbeeld een wormenfobie Wat is nu het ergste dat u zou kunnen overkomen als je geconfronteerd wordt met..[ in de klas zitten, honden, vliegtuigen, de snelweg etc.] Als u een nachtmerrie zou hebben over..[bijv. braken in de klas ] waar zou die dan over gaan? 25-jarige Filipijnse vrouw met een wormenfobie Ze heeft net laten zien hoe ernstig het is. Ze durft wel bladeren aan te raken, maar niet de grond uit angst voor wormen Een poging om haar flashforward te identificeren
Behandelstrategie Een casus een plasfobie Angst en vermijding Gebeurtenis die de angst heeft veroorzaakt Gebeurtenissen die de angst hebben verergerd Direct op de rampfantasie (flashforward) Future template Linksom Jongen met plasfobie (paruresis of shy bladder syndrome ) Is bang dat hij het toilet niet haalt en het in zijn broek doet In behandeling bij een psycholoog en bij een psychiater Gaat het laatste half jaar niet meer naar school vanwege deze angst Herinneringen (des. + install.) PC =? EMDR behandeling Flashforward Future template Video check (des. + install.) (install.) (install.) PC = Ik kan het aan PC = Ik kan het aan Tijdlijn PC = Ik kan het aan Gedragsexp. Nieuwe resultaten van onderzoek Positieve beelden Rol van associaties Onderzoek bij patiënten Positieve (herinnerings)beelden Levendigheid en aantrekkelijkheid nemen af door oogbewegingen van den Hout et al., 2001 Borrowitz et al, 2004 Gunter & Bodner, 2008 Veilige plek? RDI?
Resource Develoment and Installation (RDI) Ophalen van drie herinneringen Trots Zelfvertrouwen Doorzettingsvermogen Drie condities Met horzontale OB Met vertikale OB Zonder OB Counterbalanced, N=53 studenten Daling levendigheid (VAS 0-10) F (2, 51) = 13,59, p <. 001 post hoc: Hor = Vert > Fix Daling aangenaamheid (VAS 0-10) Trots? Zelfvertrouwen? Doorzettingsvermogen? In hoeverre heb je het gevoel de eigenschap op dit moment te bezitten? F (2, 51) = 4,67, p <. 05 post hoc: Vert > Fix Gemeten voor en na de oogbewegingencondities (schaal 0 10) Subjectief ervaren [eigenschap] daling Resulaten RDI De procedure is effectief (Korn & Leeds, 2002) Oogbewegingen contraproductief (Hornsveld et al. 2011, submitted) F(2,51) = 2,95, p =.057 Veilige plek?
Rol van associaties Daling in levendigheid Nare herinneringen Met en zonder oogbewegingen Met en zonder associaties (treinmetafoor en watkomterop ) op Totaal 4 minuten Daling levendigheid Daling naarheid Ass - OB - Ass + OB - Ass - OB + Ass + OB + Floor Beek & Leanne Hoogwerf, MA thesis, 2011 Ass - OB - Daling in naarheid Ass + OB - Ass OB + Ass + OB + Resultaten en conclusie Combinatie OB-Ass lijkt beter te werken dan enkel OB of enkel Associaties. Meer onderzoek nodig om na te gaan waarom dat zo is? Letten op associaties ook WG belasting? Letten op associaties bevordert veranderingen in betekenisverlening? Samenvatting lab onderzoek Steun voor werkgeheugentheorie 1. Oogbewegingen beter dan klikjes 2. Flashforwards gedragen zich als herinneringen 3. Averechtse effecten bij RDI 4. Aanwijzingen voor belang van associaties Bij patiënten door EMDR therapeuten? Effectiviteit van klikjes, oogbewegingen en geen dubbeltaak kin een klinische i steekproef Robert Ernst en Lisa Marques Hellen Hornsveld en Ad de Jongh
Onderzoek Begin onderzoeksprotocol Onderzoek in de klinische praktijk Protocoltrouw: video Oogbewegingen, klikjes, controle conditie Belang onderzoek 828 therapeuten met EMDR vervolgopleiding benaderd Begin onderzoeksprotocol Desensitisatiefase Protocoltrouw: video Selectie cliënt Informatiebrief, toestemmingsverklaring, MINI+J, SVL Begin sessie volgens EMDR basisprotocol (2009) tot desensitisatiefase Noteren: target, NC, PC, VOC, emoties, visueel of auditief herinneringsbeeld, emotionaliteit (SUD), levendigheid (LEV) 3 stimulaties: oogbewegingen, klikjes, controle Set 30 sec. Wat komt er op? Concentreer je daarop Geen nieuwe set vanaf 6 minuten Na elk blok stimulatie SUD en LEV Ingeschatte werkzaamheid stimulaties, voorkeur stimulatie Afronding Participanten Tijdseffect 34 therapeuten hebben data aangeleverd 51 cliënten zijn geïncludeerd 9 Emotionaliteit 8 Levendigheid 8 7 N Geslacht Man 14 Vrouw 37 Gemiddelde SUD- -score 7 6 5 4 3 2 1 Gemiddelde LEV- -score 6 5 4 3 2 1 0 0 leeftijd in jaren (SD) 36.4 (11.3) T1 T2 T3 T4 Meetmoment T1 T2 T3 T4 Meetmoment
Emotionaliteit en Levendigheid Overige resultaten Emotionaliteit F (1.54) = 3.27, p =.056 Levendigheid F (1.63) = 3.28, p =.053 Trend dat oogbewegingen vooral superieur zijn in het domein controle (NC = Ik ben machteloos ) Wel / geen PTSS geen verschil Wel / geen video-opnames geen verschil Resultaten komen overeen met vergelijkbare studie in Academisch Angstcentrum Altrecht Conclusie Trend zichtbaar Ondersteuning werkgeheugen verklaring Meer participanten nodig Richtlijnen voor behandeling Samenvatting onderzoek Oogbewegingen beter dan klikjes Klikjes beter dan geen afleidende taak Individuele verschillen Averechts effect bij positieve herinneringsbeelden (RDI en veilige plek) Conclusie Denken vanuit werkgeheugenbelasting in plaats van bilateraliteit Denken in termen van evenwicht
Denken in termen van evenwicht Conclusie Nare herinnering Afleidende Taak Denken vanuit werkgeheugenbelasting in plaats van bilateraliteit Denken in termen van desensitiseren van mentale representaties (imagery) Werkgeheugen Belang van imagery in veel vormen van psychopathologie aangetoond (hypochondrie, OCS, craving etc). 67 Klinische Implicaties Oogbewegingen is de standaard Soms klikjes / tappen (bij epilepsie, bij kinderen) Geen oogbewegingen bij RDI en veilige plek Wel oogbewegingen bij installatiefase, future template, body scan en positief afsluiten