SYNDICALE ACTIES 15 DECEMBER 2014 NATIONALE STAKINGSDAG Straks trekt alweer een bonte syndicale stoet door Brussel. Een manifestatie tegen de maatregelen in het nieuwe federale regeerakkoord. WAT TE DOEN BIJ VAKBONDSACTIES? Een vakbondsactie in uw onderneming is een uitzonderlijke situatie waar u zich beter zo goed mogelijk op voorbereidt. U kan voor onverwachte situaties komen te staan. MEEST GESTELDE VRAGEN Als werkgever hebt u een aantal rechten en plichten indien er een betoging, staking of andere vakbondsactie plaats vindt in of dicht bij uw onderneming. Het antwoord op de meest gestelde vragen vindt u hieronder. 1
WANNEER IS ER SPRAKE VAN EEN STAKING? Het begrip staking is niet wettelijk bepaald. Volgens de rechtsleer en de rechtspraak verstaat men onder een staking een vrijwillige, collectieve en georganiseerde werkneerlegging door een groep werknemers om de werking van de onderneming te blokkeren. Doel: druk uitoefenen op de werkgever of op een derde. In praktijk kan het niet-verrichten van de overeengekomen arbeid verschillende vormen aannemen, zoals bijvoorbeeld: Het volledig stilleggen van het werk; Het werk beurtelings stilleggen in verschillende afdelingen; Het werk op ongeregelde tijdstippen voor korte tijd onderbreken. Deelname aan een betoging van de vakbond en daardoor niet werken, wordt per definitie beschouwd als staken. HEBBEN MIJN WERKNEMERS HET RECHT OM TE STAKEN / TE BETOGEN? De nationale wetgeving bevat geen enkele wettelijke bepaling die het stakingsrecht als zodanig erkent. De wetgever heeft het stakingsrecht evenwel onrechtstreeks erkend door de gevolgen van de staking in bepaalde materies van het arbeidsrecht en van het sociaal recht te regelen. Op dit ogenblik wordt het recht om te staken in het Belgisch recht niet meer betwist. KAN STAKEN / BETOGEN LEIDEN TOT EEN ONTSLAG? De deelname aan een staking of betoging op zich kan niet beschouwd worden als een grond voor ontslag om dringende reden. In een drietal hypotheses kan een deelname aan een werkstaking of betoging echter wel als dringende reden tot ontslag worden geduid: indien de deelname aan de werkstaking of betoging een misdrijf oplevert indien de omstandigheden die de werkstaking of betoging begeleiden een grove tekortkoming uitmaken die elke professionele samenwerking onmiddellijk en definitief onmogelijk maakt indien de deelname aan de werkstaking of betoging een rechtsmisbruik uitmaakt. Wat niet belet dat eventueel daarmee gepaard gaande handelingen of daden (zoals bijvoorbeeld geweldpleging,...) wel als een dringende reden kunnen worden beschouwd.
KAN IK EEN STAKING / BETOGING OMZEILEN DOOR HET WERK VAN DE STAKERS DOOR UITZENDKRACHTEN TE LATEN VERRICHTEN? De N.A.R.-CAO n 58 bepaalt in artikel 8 uitdrukkelijk het volgende: "Een uitzendbureau mag geen uitzendkrachten bij een gebruiker tewerkstellen of aan het werk houden in geval van staking of van lock-out." Let wel, een deelname van enkele vakbondsafgevaardigden en militanten, zonder gevolgen op de activiteit binnen het individueel bedrijf, wordt niet bestempeld als een staking in de zin van de uitzendbasiswetgeving. In dat geval kunnen verder uitzendkrachten ter beschikking gesteld worden van het bedrijf. KAN IK EEN STAKING / BETOGING OMZEILEN DOOR HET WERK VAN DE STAKERS DOOR TIJDELIJKE WERKNEMERS TE LATEN VERRICHTEN? Het artikel 11ter van de Arbeidsovereenkomstenwet van 3 juli 1978 regelt de vervangingsovereenkomst. Een vervangingsovereenkomst is een arbeidsovereenkomst waarbij de werknemer een andere werknemer vervangt, wiens arbeidsovereenkomst is geschorst. Onder bepaalde voorwaarden kan dergelijke vervangende werknemer in dienst genomen worden onder een regime dat afwijkt van de in de wet voorgeschreven regels inzake de opzegging en de duur van de arbeidsovereenkomst. De wet heeft echter uitdrukkelijk bepaald dat dit soort overeenkomsten niet kan worden aangegaan teneinde in de vervanging van een stakende werknemer te voorzien. Ook hier heeft de wetgever duidelijk een wapen aan de werkgever ontnomen om een staking te breken. HEEFT EEN STAKER / BETOGER RECHT OP LOON? Aangezien een werknemer die staakt, niet werkt heeft hij geen recht op loon. Werknemers die lid zijn van een vakbond zullen van die vakbond een stakingsvergoeding ontvangen wanneer de vakbond de staking heeft uitgeroepen of erkend. HEBBEN DE NIET-STAKERS, DIE DOOR ACTIES VAN DE STAKERS / BETOGERS NIET KUNNEN WERKEN, RECHT OP LOON? De werknemers die niet staken of betogen en die de contractueel bedongen arbeid voortzetten, dienen uiteraard betaald te worden. Een probleem doet zich echter voor wanneer de werkwillige werknemers ingevolge de acties van stakers / betogers in de onmogelijkheid verkeren de contractueel bedongen arbeid voort te zetten. Dergelijke werknemer kan uiteraard niet als een stakende werknemer beschouwd worden, daar hij niet vrijwillig de uitvoering van zijn arbeidsovereenkomst staakt.
Daarnaast is de werkgever ertoe gehouden de arbeidsovereenkomst uit te voeren en de werknemer dus zijn werk te laten verrichten. De vraag dringt zich dan ook op of een niet-staker het gederfde loon kan vorderen van zijn werkgever, als een vorm van schadevergoeding wegens contractuele wanprestatie. De arbeidsovereenkomstenwet regelt en beantwoordt deze vraag slechts gedeeltelijk. Artikel 27, 2 voorziet wel gewaarborgd dagloon voor de werknemer die zijn dagtaak niet heeft kunnen volbrengen ingevolge een oorzaak die onafhankelijk is van zijn wil. Maar in de aanhef van dit artikel luidt het dat deze bepaling geen toepassing vindt in geval van staking. Volgende situaties kunnen zich voordoen. De niet-staker die met vertraging of niet op het werk aankomt De werknemer is verplicht zijn arbeidsovereenkomst uit te voeren. Indien het gaat om een aangekondigde staking kunnen we niet spreken van een onvoorziene gebeurtenis en moet de werknemer de nodige maatregelen nemen om die dag naar het werk te gaan (privévervoermiddelen, carpooling, andere middelen van openbaar vervoer,...). De werknemer die door de stakingsbeweging met vertraging of niet op zijn werkplaats aankomt, zal het gewaarborgd loon enkel ontvangen indien hij bewijst dat hij voldoende inspanningen heeft gedaan om zich naar zijn werk te begeven. Om het recht op gewaarborgd loon te kunnen genieten, moet de betrokken werknemer het volgende bewijzen: de werknemer moet zich normaal naar zijn werk begeven, dus vanaf zijn gewone woonplaats, op het normale tijdstip en met het normale voertuig; de werknemer moet arbeidsgeschikt zijn; de oorzaak van de vertraging of afwezigheid moet de werknemer overkomen zijn op weg naar het werk, dus niet vóór zijn vertrek; de oorzaak moet de werknemer overvallen wanneer hij reeds op weg is naar het werk. De aangekondigde staking van het openbaar vervoer, ruim op voorhand in de media aangekondigd, valt hier buiten. De werknemer kan zijn afwezigheid of vertraging dus niet wijten aan de ontreddering van het openbaar vervoer. In dit geval heeft hij dus geen aanspraak op gewaarborgd dagloon. Een wegblokkade, waarbij verkeersknooppunten worden afgesloten, kan men dan weer wel als een onvoorspelbare gebeurtenis beschouwen. Wanneer de werknemer kan bewijzen dat hij redelijke inspanningen heeft geleverd om op het werk te geraken, heeft hij recht op gewaarborgd loon; de oorzaak van de vertraging of afwezigheid moet vreemd zijn aan de wil van de werknemer. De werknemer moet al het mogelijke doen om op tijd op het werk te geraken en moet dit kunnen bewijzen.
De niet-staker die het werk niet kan aanvatten of voortzetten Staking in de onderneming De arbeidsovereenkomst van de werkwillige werknemer die zich normaal naar het werk heeft begeven en daar wegens een stakingsactie zijn werk niet kan beginnen of voortzetten (bijvoorbeeld omdat hij op een stakingspiket stuit of omdat er in de loop van de dag in de onderneming waar hij tewerkgesteld is, een staking uitbreekt, of omdat het schaars overblijvend personeel onvoldoende is om verder te produceren), is geschorst voor de uren waarop hij geen prestaties heeft kunnen leveren. De werkgever moet aan deze werkwillige werknemers geen loon betalen voor deze uren. Stakingspiket bij de toegang tot het bedrijf of het industriepark Indien de werknemer het werk niet kan aanvatten omwille van een stakingspiket bij de ingang van het bedrijf wordt aangenomen dat hij al op het werk is aangekomen en heeft de werknemer geen recht op gewaarborgd loon. De vraag rijst of een werknemer die op een stakingspiket stuit bij de ingang tot het industrieterrein of de KMO-zone waar de onderneming zich bevindt, ook verondersteld wordt al op het werk aangekomen te zijn. De meningen hierover zijn verdeeld en ook sterk afhankelijk van de feitelijke situatie, maar logischerwijs kan een werknemer in een dergelijke situatie slechts gewaarborgd loon ontvangen indien hij bewijst voldoende inspanningen te hebben geleverd om op het werk te geraken. Een cruciale vraag is dan ook te weten onder welke voorwaarden een stakingsactie een geval van overmacht kan uitmaken in hoofde van de werkgever. In de rechtspraak en de rechtsleer bestaat er een vrij grote eensgezindheid over de constitutieve bestanddelen voor overmacht. DE VERMEENDE OVERMACHTSSITUATIE (IN DIT GEVAL STAKING) MOET AAN EEN DRIETAL VOORWAARDEN VOLDOEN 1) de werkstaking moet onvoorzienbaar zijn en onvermijdelijk; 2) de werkstaking moet het de werkgever onmogelijk maken zijn werkwillige werknemers verder tewerk te stellen; 3) de werkstaking mag geen fout uitmaken, toerekenbaar aan de werkgever. Hebben de niet-stakers, die door acties van de stakers / betogers niet kunnen werken, recht op een tijdelijke werkloosheidsvergoeding? De RVA kan na toestemming van het Beheerscomité van de RVA werkloosheidsuitkeringen toekennen aan werknemers die in staking zijn of van wie de werkloosheid het rechtstreekse of onrechtstreekse gevolg is van een staking. Het Beheerscomité houdt daarbij rekening met het feit of de werknemer al dan niet zelf gestaakt hebben en of zij geen belang kunnen hebben bij de inwilliging van de eisen van de stakers.
De uitkering bedraagt 70% van het begrensd gemiddeld loon (max. 2.466,59 EUR per maand) en kan enkel per volledige dag worden toegekend. Er kan geen uitkering worden toegekend voor de volgende dagen: Dagen waarvoor gewaarborgd dagloon verschuldigd is. Feestdagen gelegen in de periode van 30 dagen die volgt op het begin van de staking. Dagen waarop de werknemers normaal niet werken (vb. weekenddagen waarop normaal niet gewerkt wordt, arbeidsduurcompensatiedagen, enz.) MOGEN STAKERS / BETOGERS WERKWILLIGEN HINDEREN? Het komt steeds meer voor dat acties van de vakbonden (stakersposten, piketten e.d.) de toegang verhinderen tot een onderneming of zelfs tot een heel bedrijventerrein. Dit is in principe verboden. Werkwilligen moeten de kans krijgen het gebouw te betreden. Toch zal de politie meestal niet optreden om de gemoederen niet nodeloos te verhitten. Best kan u in dat geval een vaststelling laten maken door een gerechtsdeurwaarder en een gerechtelijke procedure starten via een eenzijdig verzoekschrift. De politie zal meer bereid zijn om op te treden wanneer de stakers tot drieste acties overgaan zoals het vernielen van eigendom of zelfs het gijzelen van directieleden. KAN IK AAN DE POLITIE VRAGEN OM OP TE TREDEN? De werkgever kan een interventie van de politie vragen indien hij vreest voor zijn eigendom of de veiligheid van klanten en werkwillig personeel. Wanneer de staking of betoging vergezeld gaat van ernstige feiten (verstoring van de openbare orde, knokpartijen, vernieling van materieel, gijzeling), kan de onderneming een beroep doen op de administratieve politie, die belast is met de handhaving van de openbare orde. De gemeente (en dus ook haar burgemeester) heeft de bevoegdheid om de politiemaatregelen te nemen die het best geschikt zijn om de rustverstoring te voorkomen of om de rust te herstellen. Bij een vooraf aangekondigde en georganiseerde betoging is de politie automatisch aanwezig om alles in goede banen te leiden. KAN IK AAN DE RECHTER VRAGEN EEN STAKING STOP TE ZETTEN? Met een éénzijdig verzoekschrift kan de werkgever de rechter vragen om op zeer korte termijn de nodige maatregelen te treffen tegen een stakingsactie van de vakbonden en de werknemers in de onderneming. Dit indien de gevolgen van de staking disproportioneel zijn ten opzichte van het met de actie beoogde doel.
Met een procedure op éénzijdig verzoekschrift doet de rechtbank van eerste aanleg (dus niet de arbeidsrechtbank) uitspraak over het geschil zonder dat hij daarbij de werknemers/vakbonden in het conflict hoort. De werkgever kan dit éénzijdig verzoekschrift aanwenden van zodra een aantal rechten en plichten worden geschonden: de actieve stakingspiketten: stakers mogen werknemers en/of klanten verbaal aanmoedigen maar mogen geen fysiek geweld plegen het recht om de onderneming te betreden moet gevrijwaard worden alsook het recht van de werknemers om niet te staken het eigendomsrecht, het recht op ondernemen mag niet worden geschaad. Vaststellingen van deze inbreuken hierop worden gedaan door een gerechtsdeurwaarder. Hij doet dit op basis van volgende elementen. blokkade van de toegangswegen van de industriezones; blokkade van de toegang tot de onderneming; welke voertuigen blokkeren de weg (nummerplaten, automerken, serienummers); aantal personen betrokken bij de actie, hun kledij, hun leeftijd, hun identiteit; acties naar klanten en derden toe; enz. De rechtbank kan een dwangsom opleggen indien de rechterlijke beslissing niet wordt gerespecteerd. Dit bedrag kan worden opgelegd a rato van het aantal inbreuken, het aantal dagen vertraging bij uitvoering van de rechterlijke beslissing,... WAS ER GEEN AKKOORD TUSSEN WERKGEVERS- EN WERKNEMERSORGANISATIES OM STAKINGEN NIET VIA EENZIJDIG VERZOEKSCHRIFT TE BREKEN? Op 18 februari 2002 hebben de sociale partners een Protocol inzake de regeling van collectieve conflicten gesloten. Daarmee wilden ze vermijden dat de wetgever terzake regels zou opstellen. In die overeenkomst (die geen dwingende juridische waarde heeft, het gaat veeleer om een gentlemen s agreement), adviseren de werkgeversorganisaties hun leden om niet naar procedures op eenzijdig verzoekschrift en naar dwangsommen te grijpen en raden de vakorganisaties hun leden aan niet meer tot wilde stakingen over te gaan. Zeer concreet zijn de volgende verbintenissen aangegaan: Voor de werkgeversorganisaties: zij zullen bij alle ondernemingen en in het bijzonder bij hun leden de meerwaarde van het overleg beklemtonen
zij zullen in alle omstandigheden blijk geven van zin voor rechtvaardigheid, billijkheid en verzoening, die sleutelelementen zijn voor de goede sociale verhoudingen in de onderneming zij zullen een plechtige aanbeveling tot hun leden richten om te vermijden dat juridische procedures aangewend worden voor aspecten die met een collectief conflict te maken hebben in de mate dat de wederzijdse aanbevelingen nageleefd worden en zolang alle middelen van overleg door beide partijen niet uitgeput werden. Voor de werknemersorganisaties: zij zullen hun leden aanraden de procedure voor aanzegging van stakingen na te leven zodat alle middelen van overleg aangewend kunnen worden om een collectief probleem op te lossen zij zullen een plechtige aanbeveling tot hun leden richten om elke toevlucht tot fysiek of materieel geweld te vermijden bij collectieve conflicten en om de vrijwaring van het werkinstrument te garanderen zij zullen hun leden ertoe oproepen om bij de uitvoeringsmodaliteiten in geval van een conflict, de werknemers te mobiliseren die er rechtstreeks bij betrokken zijn. Vandaag moeten we echter uitdrukkelijk de vraag stellen wat het herenakkoord nog waard is. De verbintenissen zijn de voorbije jaren vaak genegeerd of niet nagekomen. In ieder geval is het zo dat deze principes voorop dienen te staan en dat ze in relatie met de gegeven actuele situatie moeten worden beoordeeld. ************* p:\unizo\studiedienst\word\nota\2014\caroline\syndicale acties tussen 6 november en 15 december 2014.docx 8 blz 9 december 2014 21:48