COLLEGE VAN DIJKGRAAF EN HOOGHEEMRADEN COMMISSIE ALGEMEEN BESTUUR Agendapunt 10 Onderwerp: Plan van aanpak en communicatieplan Achttienhoven Nummer: 564521 In D&H: 10-07-2012 Steller: ir. G. Eggels In Cie: BMZ Telefoonnummer: (030) 634 5836 SKK 23-08-2012 Afdeling: WSB In AB: Portefeuillehouder: Miltenburg Dit onderwerp wordt geagendeerd ter kennisneming ter consultering ter advisering Korte inhoudelijke omschrijving: In januari 2012 is het communicatieplan Projecten Nota Ruimte middelen in de commissie SKK behandeld. De conclusie van de commissie was toen dat zij graag de communicatie per project meer uitgewerkt zouden zien. De uitwerking van de communicatie van de Nota Ruimte projecten is uiteindelijk gebeurd in afzonderlijke communicatieplannen. Bij deze wordt u het plan van aanpak en communicatieplan voor het Nota Ruimte project Achttienhoven ter consultatie voorgelegd. Doel van het communicatieplan Achttienhoven is aan te geven hoe we samen met de bewoners en eigenaren van Achttienhoven werken aan een maatregelenpakket wat ertoe leidt dat we het peilbesluit uit 2005 uit kunnen voeren. In het peilbesluit is een indexering van 2 cm peilaanpassing per 3 jaar opgenomen onder voorwaarde dat de wegzijging vanuit Natura 2000 gebied de Haak niet toeneemt door de peilverlaging in de polder. 564521-1 -
Plan van Aanpak & Communicatieplan Watermaatregelen polder Achttienhoven Bijlage bij bestuursvoorstel DM# 555738 Verantwoording Titel Auteur(s) Plan van aanpak watermaatregelen polder Achttienhoven Gerrie Eggels en Renier Koenraadt Versie concept, donderdag 16 augustus 2012 (DM# 539106) Colofon Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden Watersysteembeheer Poldermolen 2 Postbus 550 3990 GJ Houten Telefoon: 030 634 57 00 Fax: 030 634 59 97 E-mail: post@hdsr.nl Internet: www.hdsr.nl
Plan van aanpak watermaatregelen polder Achttienhoven Inhoud 1 Projectplan Waterwet polder Achttienhoven... 1 1.1 Aanleiding en context... 1 1.2 De urgentie van maatregelen in polder Achttienhoven... 2 1.3 Doel van dit plan van aanpak... 2 1.4 Leeswijzer... 3 2 Werkzaamheden en producten... 4 2.1 Inventarisatie... 4 2.2 Onderzoek en planstudie... 4 2.3 Uitwerking Projectplan Waterwet... 5 3 Omgevingsmanagement en communicatie... 6 3.1 Inleiding... 6 3.2 Actorenanalyse... 7 3.3 Omgevingsmanagement... 8 3.4 Communicatie... 10 4. Projectbeheersing... 12 4.1 Organisatie... 12 4.2 Besluitvorming... 13 4.3 Planning... 13 4.4 Kosten... 14 BIJLAGEN 1. Processchema polder Achttienhoven
1 Projectplan Waterwet polder Achttienhoven Plan van aanpak projectplan Waterwet polder Achttienhoven 1.1 Aanleiding en context Rijk en provincies investeren in het bevorderen van een integrale herstructurering, het beperken van bodemdaling en het robuust en duurzaam maken van het watersysteem. Dat gebeurt via het Fonds Economische Structuurversterking (FES). Om voor FES-subsidie in aanmerking te komen, zijn businesscases opgesteld. Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden (HDSR) heeft meegewerkt aan de businesscases Gouwe Wiericke en Nieuwkoopse Plassen. In de businesscase Gouwe Wiericke liggen de gebieden Bodegraven Noord, het Venster en Driebruggen binnen het beheergebied van De Stichtse Rijnlanden. In de businesscase Nieuwkoopse Plassen ligt alleen polder Achttienhoven binnen dit beheergebied. Polder Achttienhoven is een open veenweidegebied met landbouwpercelen en natuurgebieden. De polder wordt aan de noordzijde begrensd door natuurgebied De Haak en aan de zuidzijde door de Oude Meije. Op 21 december 2011 verstrekte het algemeen bestuur van HDSR, voor het realiseren van de opgaven in het watersysteem, een voorbereidingskrediet voor: - de realisatie bufferzone langs De Haak in de polder Achttienhoven; - de verplaatsing van huidige hoofdwatergang, die de functie van waterafvoer in de polder Achttienhoven overneemt; - de realisatie van 19.000 m3 wateropgave in polder Achttienhoven in de waterbergingsoever langs de Oude Meije; - de aanleg van brede plasoevers langs de nieuwe watergang; - de vervanging van de open verbinding van de Oude Meije met de polder Achttienhoven door een overlaat, waarmee een schoon water tracé wordt gerealiseerd; - de aanleg van een deel van de verbindingszone tussen De Haak en de Nieuwkoopse Plassen enerzijds en De Kamerikse Nessen en het toekomstige natuurgebied Kadelanden anderzijds. In het voorbereidingskrediet is nog geen rekening gehouden met maatregelen die kunnen voortvloeien uit een nieuw peilbesluit waarmee HDSR conform haar meerjarenplanning volgend jaar wil starten. Verwacht wordt dat het nieuwe peilbesluit niet zal leiden tot een wezenlijk ander peilbeheer, zodat de peilbesluitprocedure ook niet verstorend zal werken voor het proces om te komen tot een projectplan Waterwet. Beiden worden in dit plan van aanpak daarom buiten beschouwing gelaten. -1-
In de subsidieaanvraag is opgenomen dat er een open planproces met de eigenaren doorlopen wordt. Kernbegrippen in een open planproces zijn: - een actieve rol voor de burgers; - en een transparante overheid. De uitkomst van dit open planproces is een (maatschappelijk en bestuurlijk) gedragen oplossing voor de streek. Dat betekent dat een uitkomst ook kan zijn dat er bijvoorbeeld geen nieuwe hoofdwatergang wordt gegraven, maar andere oplossingen worden gezocht. Daarnaast in het college van 15 mei besloten om als gevolg van uitblijvende besluiten van de Provincie Zuid Holland geen ecologische hoofdstructuur mee aan te leggen. Langs de Oude Meije is een ecologische verbindingszone opgenomen, waaraan voorlopig geen invulling wordt gegeven. Het plan van aanpek beperkt zich dan ook tot uitvoering van de maatregelen uit het watergebiedsplan. Dit plan van aanpak is tevens het communicatieplan Achttienhoven waarin het open planproces verder wordt uitgewerkt. 1.2 De urgentie van maatregelen in polder Achttienhoven Het idee om een bufferzone aan te leggen langs De Haak vloeit voort uit het Waterbeheerplan Water Voorop! en het in 2005 vastgestelde watergebiedsplan Zegveld-Oud Kamerik. De maatregel is nodig om de oppervlaktewaterpeilen in de polder Achttienhoven - conform het watergebiedsplan - met 10 cm te kunnen verlagen. Het peil volgt dan de functie landbouw. Door de peilverlaging in de polder ontstaat er een extra wegzijging vanuit de Haak naar de diepere polder. Omdat het watersysteem in De Haak (dat met de Nieuwkoopse plassen een Natura 2000-gebied vormt) bijzonder kwetsbaar is voor verdroging, dienen er voorafgaand aan de peilverlaging maatregelen te worden genomen om deze extra wegzijging vanuit de Haak naar polder Achttienhoven te voorkomen. In het eerdere watergebiedsplan is een bufferzone voorgesteld. In dit plan van aanpak wordt een voorstel gedaan om te komen tot een optimale en gedragen invulling van deze bufferstrook. Over de aanleg van een bufferzone langs De Haak is in 2011 gesproken met ondernemers en bewoners in de polder Achttienhoven. Consequentie van zo'n bufferzone kan zijn dat er een nieuwe hoofdwatergang moet worden gegraven langs het voormalige riviertje de Oude Meije. Verder overweegt het waterschap om de uitlaat van de Haak te verplaatsen, zodat er achter in het watersysteem van de Haak een optimale waterkwaliteit ontstaat voor de natuurdoelen van het Natura 2000 gebied. De noodzaak voor de aanleg van een waterberging komt voort uit de wateropgave van bemalingsgebied Zegveld. Polder Achttienhoven maakt hiervan onderdeel uit. Bij hevige neerslag kampt dit bemalingsgebied met wateroverlast. Er zijn al enkele maatregelen genomen in het bemalingsgebied van Zegveld. De resterende wateropgave bedraagt ca. 90.000 m3.. Hoe we de wateropgave gaan invullen staat nog open. We gaan daarover in gesprek met een werkgroep die het hele bemalingsgebied Zegveld vertegenwoordigt. Uiteraard kan het zo zijn dat een deel van de oplossing van de wateropgave wellicht in Achttienhoven valt. Wanneer dat in het najaar van 2012 bij het vaststellen van de laatste cijfers blijkt, dan nemen we die informatie mee in het planproces. 1.3 Doel van dit plan van aanpak De in de voorgaande paragrafen genoemde maatregelen kunnen niet worden getroffen, zonder dat daarvoor een projectplan Waterwet is vastgesteld. Hiervoor is HDSR zelf bevoegd gezag. Een -2-
projectplan is nodig voor werkzaamheden die een wijziging in de normatieve toestand van het waterstaatswerk tot gevolg hebben. Bij waterstaatswerken kan gedacht worden aan oppervlaktewaterlichamen, waterkeringen, bergingsgebieden of ondersteunende kunstwerken. Nog niet vast staat welke maatregelen precies in het projectplan zullen worden opgenomen. De aan te leggen waterberging en de realisatie van de verbindingszone (EVZ) tussen de Haak en Nieuwkoopse plassen en de Kamerikse Nessen zijn namelijk nog onderwerp van onderzoek. De omvang van de waterberging wordt momenteel bepaald in het kader van een NBW-toetsing. Over de realisatie van de Ecologische Hoofdstructuur (EHS) onderhandelen de provincies Zuid-Holland en Utrecht nog met het Rijk. Verwacht wordt dat pas dit najaar hierover meer duidelijkheid zal ontstaan. In de tussentijd wil het waterschap door met de voorbereidingen voor de aanleg van de bufferzone en een eventuele nieuwe hoofdwatergang. Dit plan van aanpak heeft tot doel om het proces te schetsen waarlangs een projectplan Waterwet voor de aanleg van de bufferzone in welke vorm dan ook wordt opgesteld. Het plan van aanpak wordt ter consultatie voorgelegd aan de commissie SKK. 1.4 Leeswijzer in hoofstuk 1 is het doel van het plan van aanpak Achttienhoven opgenomen. Ook wordt uitgelegd waarom we ons nu beperken tot de maatregelen uit het watergebiedsplan Zegveld-Oud Kamerik. In hoofdstuk twee worden de inhoudelijke stappen om te komen tot een Projectplan benoemd. Hoofdstuk drie gaat in op de inhoud van het omgevingsmanagement en hoe binnen Achttienhoven vorm wordt gegeven aan het open planproces. -3-
2 Werkzaamheden en producten In dit hoofdstuk worden de uit te voeren werkzaamheden beschreven. Er is uitgegaan van de volgende fasering: - een inventarisatiefase; - een onderzoeks- en planstudiefase; - een uitwerkingsfase. 2.1 Inventarisatie Doel van deze fase Deze fase heeft tot doel om te komen tot een overzicht van de eisen en randvoorwaarden waaraan maatregelen moeten voldoen en wensen die leven bij belanghebbenden in Achttienhoven. Voorgestelde werkzaamheden - Het versturen van een brief met informatie over de laatste stand van zaken (reeds afgerond); - Het inventariseren van onderbemalingen (reeds afgerond): - Het vaststellen van het voorliggende plan van aanpak voor het opstellen van een projectplan Waterwet door de commissie SKK; - Het voeren van gesprekken met subsidieverlener(s) over de voortgang van de werkzaamheden en de voorwaarden van de verstrekte subsidies; - Het bepalen van randvoorwaarden voor maatregelen met het oog op vispasseerbaarheid; - Het in kaart brengen van de drooglegging in Achttienhoven op basis van de oorspronkelijke oppervlaktewaterpeilen en de beoogde verlaging van 10 cm; - Het onderzoek van de mogelijkheden om het gemaal te verplaatsen en een nieuwe hoofdwatergang aan te leggen; - Het actualiseren van de actorenanalyse (zie paragraaf 3.2) - Het inrichten van de projectorganisatie (zie paragraaf 4.1); - Het verkennen van mogelijkheden tot een grondruil en het uitstippelen van een grondstrategie; - Het opstellen van een programma van eisen en wensen. Product(en) Deze fase wordt afgesloten met een programma van eisen en wensen, waarin de belangrijkste bevindingen van de inventarisatie op een rij worden gezet. Deze notitie wordt gebruikt als basis voor het onderzoek en de planstudie. Communicatie In deze fase zijn de volgende communicatiemomenten voorzien: - Er is op 14 juni jl. een gebiedsavond gehouden over de stand van zaken en over suggesties en aanbevelingen voor het vervolg van dit project; - een gebiedscommissie wordt samengesteld die kan dienen als klankbord voor het waterschap (zie paragraaf 3.3); - Verder worden bilaterale gesprekken gevoerd met grondeigenaren op wiens land werkzaamheden zijn voorzien; 2.2 Onderzoek en planstudie Doel van deze fase Deze fase heeft tot doel om te komen tot een afweging van mogelijke maatregelen en een bestuurlijk advies voor de koers van het op te stellen projectplan Waterwet.. Voorgestelde werkzaamheden - Het verkennen van mogelijke maatregelen voor het realiseren van een bufferzone; -4-
- Het uitwerken van kansrijke oplossingsrichting(en), eventueel gecombineerd met de aanleg van een waterberging en/of de realisatie van de Ecologische Hoofdstructuur (mits daarover bij aanvang van deze fase duidelijkheid bestaat); - Het beoordelen van de effecten van oplossingsrichtingen op de omgeving - Het in overleg met het bevoegde gezag bepalen van eventueel benodigde mitigerende en/of compenserende maatregelen; - Het analyseren van risico's en kansen en het bepalen van passende maatregelen om deze te beheersen respectievelijk te benutten; - Het opstellen van een projectplanning en een indicatieve kostenraming; - Het opstellen van een bestuurlijk advies voor de strategie van het op te stellen projectplan Waterwet voor polder Achttienhoven. Product(en) Deze fase wordt afgesloten met een bondige adviesnota, waarin de belangrijkste bevindingen op een rij worden gezet. Deze adviesnota wordt ter consultatie voorgelegd aan de commissie SKK, waarna het college daarover een besluit kan nemen. Communicatie In deze fase zijn de volgende communicatiemomenten voorzien: - de gebiedscommissie wordt geconsulteerd over de resultaten van de inventarisatie en de opzet van de planstudie; - Tevens wordt er een gebiedsavond gehouden om bewoners en ondernemers in Achttienhoven gelegenheid te geven om te komen met suggesties voor uit te werken oplossingsrichtingen. 2.3 Uitwerking Projectplan Waterwet Doel van deze fase In deze fase worden de uitkomsten van de voorgaande fasen juridisch verankerd in een projectplan Waterwet. Dat gebeurt op basis van de koers die door het college is vastgesteld. Voorgestelde werkzaamheden - Het voeren van vooroverleg met bevoegde gezagen over de opzet en inhoud van aan te vragen vergunningen en ontheffingen; - Het uitvoeren van veldonderzoek (grondsamenstelling, archeologie, kabels en leidingen, bodemkwaliteit, natuurwaarden etc.); - Het opstellen van het projectplan Waterwet en van de benodigde vergunning- en ontheffingaanvragen; Product(en) Deze fase wordt afgesloten met een projectplan Waterwet inclusief bijbehorende achtergrondrapporten en concept-aanvragen voor permanente vergunningen (betreffende de bufferzone, de nieuwe hoofdwatergang, etc.). Communicatie In deze fase zijn de volgende communicatiemomenten voorzien: - het projectplan Waterwet wordt achtereenvolgens met de gebiedscommissie en met ondernemers en bewoners in Achttienhoven besproken tijdens een gebiedsavond. -5-
3 Omgevingsmanagement en communicatie 3.1 Inleiding Om maatregelen in de polder Achttienhoven te bekostigen, heeft HDSR de afgelopen jaren intensief gezocht naar cofinanciering. Zo is polder Achttienhoven opgenomen in de businesscase 'Nieuwkoopse Plassen'. Dat resulteerde in subsidie vanuit het Fonds Economische Structuurversterking (FES). Kanttekening is wel dat ondernemers en bewoners in Achttienhoven zich onvoldoende betrokken voelen bij het opstellen van deze businesscase. Ook heeft het waterschap naar hun idee te lang niets van zich laten horen en liet de manier waarop met hen werd samengewerkt te wensen over. Daardoor leek hun vertrouwen in het waterschap tanende. Dit leidde tot discussie binnen de Commissie SKK en het algemeen bestuur van HDSR over de te varen, strategische koers. Daarbij komt dat de subsidiënten eisen dat de werkzaamheden uiterlijk 1 januari 2015 zijn afgerond en dat nog diverse procedures moeten worden doorlopen, zowel voor het verlenen van bestuurlijke toestemmingen (vergunningen en ontheffingen) als voor de cofinanciering van het project door HDSR (vaststellingsbesluit uitvoeringskrediet). Dat en het feit dat binnen de polder Achttienhoven meerdere planprocessen naast elkaar zullen worden opgestart (bufferzone, wateropgave, waterkeringen en peilbesluit) vraagt om een stroomlijning van de communicatie met de streek, de bestuurlijke besluitvorming en de ambtelijke afstemming. Plan van aanpak projectplan Waterwet polder Achttienhoven HDSR zal de juiste balans moeten vinden tussen de snelheid waarmee het waterschap besluiten moet nemen zodat wordt voldaan aan de gestelde subsidiedeadlines en de gegevens die nodig zijn om besluiten te nemen. Wanneer inhoudelijke keuzes te snel worden gemaakt of bestuurlijke besluiten te snel worden genomen, bestaat het risico dat er gewalst wordt en dat cruciale informatie over het hoofd wordt gezien. Keerzijde is dat wanneer te lang wordt gedaan over het verzamelen van gegevens en het uitvoeren van onderzoek, er geen besluiten worden genomen en er ook geen voortgang wordt geboekt. Daardoor kan de toegezegde subsidie in gevaar komen. Een andere balans die moet worden gevonden, is die tussen de visie van HDSR en die van de ondernemers, bewoners en andere belanghebbenden in het plangebied. De businesscase 'Nieuwkoopse Plassen' is opgesteld vanuit een inhoudelijke oriëntatie: hoofddoelen zijn vertaald naar operationele doelen en naar mogelijke uitvoeringsmaatregelen. De omgeving waarin het project zich afspeelt is echter complex en de impact van de uitvoeringsmaatregelen kan lokaal groot zijn. Blijft HDSR rigide vast houden aan de businesscase 'Nieuwkoopse Plassen', dan is de kans groot dat de maatregelen vastlopen in besluit- en beroepsprocedures door bezwaren vanuit ondernemers, bewoners en andere belanghebbenden. Aan de andere kant kan te veel zoeken naar verbinding en draagvlak weer leiden tot weinig duurzame compromissen en hoge inrichtingsen beheerkosten. -6-
Wanneer plannen ingrijpend gewijzigd worden, zou zelfs de toegezegde subsidie in gevaar kunnen komen. Bovendien is een open planproces nog geen garantie dat geen beroep meer wordt ingesteld tegen de geplande maatregelen. Discussies over nut en noodzaak kunnen immers voort blijven duren en - zelfs tijdens de uitvoering - tot uitstel en soms afstel leiden. Hoofddoelen Operationele doelen Uitvoeringsmaatregelen Versterken van de duurzaamheid en robuustheid van de bodem- en waterhuishouding - Voorkomen toename van wegzijging water uit natuurgebied De Haak - Conserveren gebiedseigen water in de Haak - Tegengaan wateroverlast - Hergebruik schoon water uit De Haak - Realisatie bufferzone langs de Haak in de polder Achttienhoven - De realisatie 19.000 m3 waterberging in polder Achttienhoven o.a. door het realiseren van een hoogwatervoorziening langs de Oude Meije. - Realiseren van een deel van de verbindingszone (EVZ) tussen de Haak en Nieuwkoopse plassen, de Kamerikse Nessen en het toekomstig natuurgebied Kadelanden. Tabel 1. Technische oriëntatie businesscase Nieuwkoopse Plassen voor polder Achttienhoven In tabel 1 zijn de doelen opgenomen zoals ze in de businesscase zijn opgenomen. Op 15 mei heeft de het college van D&H een voorstel aangenomen om een deel van de uitvoeringsmaatregelen niet nu uit te voeren. Aanleiding is het wegvallen van de EHS en de daaraan meegekoppelde waterberging als oplossing van een deel van de wateropgave in bemalingsgebied Zegveld. Het college heeft ervoor gekozen om de uitvoeringsmaatregelen nu betrekking te laten hebben op het nemen van de maatregelen uit het watergebiedsplan Zegveld-Oud Kamerik: het eerste uitvoeringsdoel, de realisatie van de bufferzone langs de Haak. 3.2 Actorenanalyse Polder Achttienhoven is een open veenweidegebied met landbouwpercelen en natuurgebieden. De polder wordt voornamelijk gebruikt voor veehouderij, recreatie en een klein deel voor bebouwing. De onderstaande tabel geeft een indruk van de actoren in Achttienhoven, hun belangen en hun mogelijke invloed op het project. Stakeholder Belang Invloed Grondeigenaren (agrarisch ondernemers) Aanwonenden (particuliere woningbezitters) Natuurmonumenten Provincie Zuid- Holland Gewasopbrengst Mestquotum Woongenot, uitzicht Woningen Tegengaan wegzijging water uit natura2000 gebied Veiligstellen van ecologische verbindingszone. Subsidieverstrekker, partner binnen Gouwe Wiericke Toestemming vereist voor ingreep op particuliere grond dan wel overeenstemming nodig voor grondaankoop en/of tijdelijke ingebruikname van werkstroken met bijbehorende nadeelcompensatie. Mogelijk recht op nadeelcompensatie. Mogelijke claims vanwege schade aan gebouwen, belendingen of andere eigendommen Mogelijk inhoudelijk partner bij de uitvoering van de plannen Vergunningverlenende instantie en subsidieverstrekking -7-
Stakeholder Belang Invloed Gemeente Nieuwkoop LTO Noord Verkeersveiligheid, belangen burgers, partner binnen Gouwe Wiericke Instellen peilbesluit, agrarische belangen Vergunningverlenende instantie Belangenbehartiger agrariërs in het gebied. BBL/DLG geen Grondeigenaar van ruilgronden Ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie, Dienst Regelingen en Dienst Landelijk Gebied Omwonenden in de Natuurwaarden Vergunningverlenende instantie ontheffing Flora en Fauna en vanuit dien hoofde bevoegd om compenserende of mitigerende maatregelen op te leggen. Mogelijke bezwaren tegen verstoring. omgeving Visserij Ongestoord viswater. Geringe invloed, Mogelijke weerstand tegen bepaalde maatregelen. Positief over vispassages. Overige groepen (zoals Natuurliefhebbers, wandelaars, Waterrecreanten) Mooie wandelroutes, ongestoorde vaarroute Tabel 2. Voorlopige actorenanalyse polder Achttienhoven - 3.3 Omgevingsmanagement Verondersteld wordt dat er bereidheid is bij HDSR, de andere overheden en ondernemers, bewoners en andere belanghebbenden in het gebied om met elkaar tot afstemming te komen. Op een hoger abstractieniveau lijkt dat geen probleem: het draagvlak voor 'hogere' doelen (het behoud en de versterking van de kwaliteiten van het gebied, de verbetering van de waterhuishouding en het beperken van bodemdaling) is groot. Wanneer het concreter wordt (Welke maatregelen zijn nodig om dit te bereiken?) ontstaat verschil van mening. Ook zijn duidelijke afspraken nodig over de manier waarop bewoners, agrariërs en andere ondernemers bij de voorbereiding en de uitvoering van maatregelen worden betrokken. De individuele belangen in het veenweidegebied lopen immers sterk uiteen en dat maakt de omgeving waarin geopereerd wordt complex. De impact van maatregelen op de omgeving kan lokaal groot zijn, bijvoorbeeld wanneer schade ontstaat voor bewoners en ondernemers of grond moet worden aangekocht om maatregelen uit te voeren. Wat is omgevingsmanagement? Omgevingsmanagement is erop gericht om maatregelen binnen tijd en budget uit te voeren, ongeacht de turbulente omgeving waarin het project zich afspeelt. Dat gebeurt door: - het informeren van belanghebbenden over de inhoud van het project, de achterliggende overwegingen en te nemen en genomen beslissingen; - het zoeken naar dialoog, win-win situaties en compensatiemogelijkheden; - het binnen HDSR aankaarten van problemen die maatregelen in de polder Achttienhoven voor de omgeving opleveren en omgekeerd de omgeving voor het project; - het bemiddelen bij eventuele conflicten tussen het waterschap en gebiedspartners en het managen van verwachtingen over en weer. -8-
Grofweg zijn er drie niveaus waarop omgevingsmanagement kan worden toegepast 1 : - een technische oriëntatie waarbij informatie en onderzoek wordt vertaald naar een ontwerp (geen omgevingsmanagement); - een strategische oriëntatie waarbij het erom gaat om het project te realiseren en partijen mogen participeren, zolang dat bijdraagt aan het realiseren van het project (beperkt omgevingsmanagement); - een vraaggerichte oriëntatie, waarbij gestreefd wordt naar consensusvorming, het bereiken van gemeenschappelijkheid, en gedeeld vertrouwen (uitgebreid omgevingsmanagement). Omgevingsmanagement en communicatie worden vaak met elkaar verward. Toch zijn er duidelijke verschillen. Omgevingsmanagement beperkt zich niet alleen tot de participatie door stakeholders, maar richt zich ook op de besluitvorming (vergunningen en cofinanciering), op grondverwerving, op het vertalen van afspraken met stakeholders naar contracten met aannemers en op het minimaliseren van hinder tijdens de uitvoering van maatregelen. Omgevingsmanagement is geen vorm van polderen om te komen tot het ultieme compromis, maar een methode om snel en efficiënt alle informatie te verzamelen die nodig is voor het zorgvuldig nemen van ambtelijke en bestuurlijke besluiten. Ook is omgevingsmanagement geen instrument om de omgeving te 'managen', maar een werkwijze om verwachtingen over en weer helder te maken. Communicatie is een middel dat daaraan kan bijdragen. Wat betekent dit voor polder Achttienhoven? Bestuurlijk hecht HDSR veel waarde aan een open planproces, waarbij vanuit een vraaggerichte oriëntatie, wordt gestreefd naar consensus vorming, het bereiken van gemeenschappelijkheid, en gedeeld vertrouwen. Kernbegrippen in een open planproces zijn: - een actieve rol voor de burgers; - en een transparante overheid. De concrete uitwerking per planproces kan verschillen, al naar gelang de situatie en de verplichtingen waarvoor het waterschap zich in een gebied gesteld ziet. Voor Achttienhoven betekent dit concreet dat er: 1. ambtelijke en bestuurlijke afstemming plaats vindt over de aanleg van een bufferzone; 2. overleg gevoerd wordt met bevoegde gezagen over (de coördinatie van) vergunningen en ontheffingen in het kader van de Waterwet, de Flora en Faunawet, de NB-wet en de Omgevingswet; 3. overleg gevoerd wordt met grondeigenaren over eventuele (schade)vergoedingen, te verwerven gronden en/of gronden waarop zij werkzaamheden moeten toestaan; 4. tijdens de inventarisatie, het onderzoek en de planstudie gelegenheid wordt gegeven voor de inbreng vanuit geïnteresseerden en belanghebbenden (open planproces). 1. Ambtelijke en bestuurlijke afstemming Binnen HDSR wordt een kernteam samengesteld met medewerkers van Watersysteembeheer, Managementondersteuning en het Ingenieursbureau. Het overleg is operationeel van aard. Voorzitter van het kernteam is projectleider Gerrie Eggels. Het kernteam bewaakt de voortgang van het project, de communicatie en de afstemming tussen de werkzaamheden ten behoeve van de bufferzone, de wateropgave, de waterkeringen en het peilbesluit. Taken en verantwoordelijkheden van het kernteam zijn: - Opstellen voorstellen voor bestuurlijke besluitvorming; - Definiëren van opdrachten voor uit te besteden werkzaamheden; - Bewaken voortgang planstudie (planning, budget en organisatie) conform planning; - Communiceren naar de omgeving Indien naar het oordeel van het kernteam nodig, kunnen ad-hoc ook anderen worden uitgenodigd om bij het overleg aan te schuiven. 1 De zoektocht naar het vak: Omgevingsmanagement, Kennis in het Groot -9-
Polder Achttienhoven is (als onderdeel van de businesscase 'Nieuwkoopse Plassen') aangemerkt als 'Nota ruimte'-project. Om te zorgen voor kruisbestuiving tussen businesscases 'Nieuwkoopse Plassen' en Gouwe Wiericke wordt binnen HDSR tweewekelijks managementoverleg georganiseerd tussen Watersysteembeheer, het Directieteam en het Dagelijks Bestuur. Het overleg is strategisch van aard. Voorzitter is van dit overleg is dijkgraaf Patrick Poelmann. Tijdens dit overleg komen dilemma's en te maken, strategische keuzes binnen de businesscases aan de orde. Uiteindelijk zorgt dit overleg ervoor dat het Dagelijks Bestuur en het Algemeen Bestuur tijdig gevoed worden met informatie over de voortgang van beide projecten en dat bestuurlijk te nemen besluiten tijdig en goed voorbereid worden voorgelegd.. 2. Betrokkenheid bevoegde gezagen Voordat maatregelen in de polder Achttienhoven kunnen worden uitgevoerd, zullen procedures moeten worden doorlopen om permanente vergunningen en uitvoeringsvergunningen te verkrijgen. Voor het projectplan Waterwet en vergunningen in het kader van de Waterwet is HDSR zelf bevoegd gezag. Ook wordt rekening gehouden met een ontheffing in het kader van de Flora en Faunawet (bevoegd gezag: ministerie EL&I), een vergunning in het kader van de NB-wet (bevoegd gezag: provincies Zuid-Holland en Utrecht), een omgevingsvergunningen (bevoegd gezag: gemeente Nieuwkoop) en andere vergunningen en ontheffingen. Tijdens de inventarisatie wordt een vergunningenscan uitgevoerd (overzicht met per maatregel de te doorlopen procedure, het bevoegde gezag, de proceduretijd en de benodigde informatie). Op basis daarvan worden de bevoegde gezagen al tijdens de inventarisatie betrokken bij het project. Daarvoor organiseert de projectleider ad-hoc overleg. 3. Afspraken met grondeigenaren In een aantal gevallen gaat de uitvoering van maatregelen gepaard met financiële afspraken met ondernemers en bewoners. Om onderhandelingen over grondprijzen en vergoedingen te bespoedigen, is het van belang om een 'koffer' samen te stellen met regelingen en instrumenten waarvan HDSR gebruik kan maken. Deels worden de instrumenten aangeleverd door de coördinator Grondzaken, deels door het loket voor subsidieregelingen. Er wordt om een aparte onderhandelaar aangesteld, die - in afstemming met de projectleider - (formele) afspraken maakt met grondeigenaren (Willem Schuur van Grontmij). Voor het realiseren van de opgaven in het gebied kunnen gronden van BBL worden gebruikt. De verkoop en/of ruil van gronden is geheel op vrijwillige basis. 4. Inbreng geïnteresseerden en belanghebbenden Essentieel voor een goede afstemming met de omgeving is voldoende inhoudelijke backup, niet alleen tijdens gebiedsavonden, maar ook in de voorbereiding en in de uitwerking na afloop van deze avonden. Discussies met ondernemers, bewoners en belanghebbenden en procedures om te komen tot bestuurlijke toestemmingen en besluiten mogen niet stokken door een gebrek aan inhoudelijke informatie. Daarom wordt een inhoudelijke gebiedscommissie opgericht, waarin alleen vertegenwoordigers van stakeholders participeren, die een direct belang hebben bij het wel/niet treffen van uitvoeringsmaatregelen zoals verwoord in de businesscase Nieuwkoopse Plassen. De projectleider bepaalt in overleg met het kernteam en/of het managementoverleg wie zij verder voor deze werkgroep wil uitnodigen. Dat kunnen ambtelijk vertegenwoordigers zijn van de desbetreffende gemeente, een vertegenwoordiger van LTO-N en/of agrarische natuurvereniging en/of Vereniging Natuurmonumenten. Mits functioneel kunnen ook andere belangenbehartigende organisaties worden uitgenodigd. Tot slot worden ad-hoc gebiedsavonden georganiseerd voor bewoners en ondernemers in polder Achttienhoven. 3.4 Communicatie Belangrijke communicatiedoelstellingen waarmee invulling wordt gegeven aan het open planproces zijn: - onrust in de streek wegnemen; - belanghebbenden laten weten dat ze actief inbreng kunnen leveren in het planproces; -10-
- met de streek bekijken of en hoe de (aan de subsidie gekoppelde) doelen voor het gebied gerealiseerd kunnen worden; - op interactieve wijze tot een plan komen en de belanghebbenden de voorgenomen besluiten voorleggen om het draagvlak te vergroten; - met de doelgroepen overeenstemming bereiken hoe het definitieve plan eruit komt te zien; - de doelgroepen laten weten bij wie ze terecht kunnen voor meer informatie en in het geval van vragen.. Op dit moment is er onrust in de streek. Het waterschap erkent dat er eerder met de streek gecommuniceerd had moeten worden over de ingediende businesscases. HDSR wil daarom graag een nieuwe start maken. Om het proces vanaf nu goed te laten verlopen, is Renier Koenraadt van Ingenieursbureau Oranjewoud gevraagd om het omgevingsmanagement te verzorgen. Verder overweegt HDSR de volgende communicatiemiddelen in te zetten om invulling te geven aan het open planproces: - Informatieavonden voor grondeigenaren en de direct belanghebbenden in het plangebied. - Nieuwsbrieven/bewonersbrieven over de voortgang. - Huisbezoeken bij direct belanghebbenden. - Gebiedsavonden voor de streek. -11-
4. Projectbeheersing 4.1 Organisatie Het project wordt getrokken door de afdeling Watersysteembeheer in samenspraak met de collega s van afdeling Planvorming en Advies, het Ingenieursbureau en de afdeling Uitvoering. De tijdsbesteding is een schatting in dagen tot en met de uitvoering Kernteam Het kernteam bestaat uit de volgende personen: Naam Taak Tijdbesteding in dagen Gerrie Eggels Projectleider WSB 100 Renier Koenraadt Adviseur omgevingsmanagement 8 Roland Kastelijn Senior ingenieursbureau 5 Wim van Buren Gebiedskennis 10 Edwin Nagelhout Beheerder, gebiedskennis 10 Michiel Bos Projectleider uitvoering 100 Henk van Harderveld Inzet Planvorming en Advies 5 Astrid Ruschen Adviseur Communicatie 5 Managementoverleg Aan het managementoverleg over de 'Nota ruimte'-projecten nemen de volgende personen deel: Naam Taak Tijdbesteding in dagen Patrick Poelmann Portefeuillehouder communicatie Elie Miltenburg Gebiedsportefeuillehouder Oude Rijn George Rouhof Directeur Astrid Ruschen Communicatiemedewerker Erik van Capelleveen Hoofd WSB Gerrie Eggels Projectleider Gesprekken met grondeigenaren De gesprekken met de grondeigenaren worden gevoerd door: Naam Taak Tijdbesteding in dagen Gerrie Eggels Projectleider 10 Willem Schuur Kavelruilcoördinator 10 Inbreng geïnteresseerden en belanghebbenden De volgende personen zorgen voor de inbreng van geïnteresseerden en belanghebbenden via de gebiedscommissie en via gebiedsavonden: Naam Taak Tijdbesteding in dagen Gerrie Eggels Centraal punt reacties belanghebbenden Astrid Russchen Adviseur communicatie Planvorming en Advies Inhoudelijke uitwerking vragen -12-
Communicatie De volgende personen zorgen voor de inzet van communicatiemiddelen: Naam Taak Tijdsbesteding in dagen Astrid Russchen tijdens Adviseur communicatie 5 de planvorming Mathilda Rebel tijdens de Adviseur communicatie 10 uitvoering 4.2 Besluitvorming Het voorliggende plan van aanpak wordt vastgesteld door het college en ter consultatie voorgelegd aan de commissie SKK. De volgende data zijn van belang voor de vaststelling van het plan van aanpak en het communicatieplan Achttienhoven : Actie Aanleveren DT College Commissie SKK Aanleveren 26 juni 26 juni uiterlijk 10 juli 23 augustus 4.3 Planning Voor de planning wordt verwezen naar het processchema in bijlage 1. Daarin is ook de relatie met het concretiseren van de wateropgave en het in 2013 op te starten peilbesluit aangegeven. Om de uitvoering van maatregelen 1 januari 2015 klaar te hebben, dient er gedurende het planproces constant aandacht te zijn voor (actualisering van) de planning van mijlpalen, producten en (bestuurlijke) beslismomenten. -13-
4.4 Kosten De maatregelen waarvoor hier een plan van aanpak is neergelegd vallen binnen de subsidie Nota Ruimte uit de businesscase Nieuwkoop. De kosten die gepaard gaan met het in dit plan van aanpak voorgestelde aanpak hebben hoofdzakelijk betrekking op de inzet van personeel. Hiervoor is door het AB in december 2012 een voorbereidingskrediet vastgesteld voor de hoogwatervoorzieningen Oude Rijn, de hoogwatervoorzieningen Meije en de watermaatregelen in Achttienhoven. Eind 2012 is door het Algemeen Bestuur van het waterschap een voorbereidingskrediet toegekend aan alle Nota Ruimte projecten waar Achttienhoven er een van is. Hieronder zijn voor de volledigheid de voorbereidingskosten per project uit de Nota Ruimte weergegeven. Tabel: overzicht van de dekking van de voorbereidingskosten (bedragen in duizenden euro s) Project Kosten Voorbereiding (x1.000,-) Dekking subsidie Nota Ruimte Hoogwaterzone 71,4 35,7 35,7 De Meije Hoogwaterzone 99,2 49,6 49,6 Oude Rijn Polder 69,3 34,6 34,6 Achttienhoven Totaal projecten 239,9 119,95 119,95-14-
Bijlage 1: Processchema polder Achttienhoven Technische uitwerking Technische uitwerking Communicatie Achttienhoven Maatregelen wateropgave Maatregelen watergebiedsplan Planning (weeknr.) Focus op planvorming Onze uitdaging voor de zomer Inventarisatie NBW toetsing Startoverleg inhoudelijke werkgroep Inventarisatie Stand van zaken Achttienhoven 18 Plan van aanpak/spoorboekje Nieuwsbrief stand van zaken Gesprekken subsidieverlener(s) Bilaterale gesprekken eigenaren Maatregelen vispasseerbaarheid In kaart brengen drooglegging Onderzoek verplaatsing gemaal/inlaat Funderingsonderzoek bebouwing Inrichten projectorganisatie Afronden actorenanalyse Verkenning mogelijkheden grondruil Inventarisatie onderbemalingen Suggesties en verbeterpunten Informatieavond eigenaren & bewoners Stand van zaken Achttienhoven Opgaven en knelpunten Nadere uitwerking afwatering en wateropgave 14 jun Onderzoek en planstudie Overleg inhoudelijke werkgroep 27 Uitwerking oplossingsrichtingen: Onderzoek en planstudie Uitkomsten inventarisatie Uitkomsten informatieavond Suggesties en verbeterpunten inrichten waterberging Uitwerken oplossingsrichting(en) vergoedingen voor wateroverlast Beoordeling effecten inrichting Beoordeling effecten scenario's Bepalen evt. mitigerende maatregelen Analyse kosten versus baten Strategie projectplan Waterwet Risico analyse en beheermaatregelen Risico analyse en beheermaatregelen Commissie SKK HDSR 15 november (stukken klaar 1 oktober) Planning en kostenraming Planning en kostenraming Stand van zaken Achttienhoven Opgaven en knelpunten Besluit koers projectplan Waterwet 38 2012 Projectplan Waterwet Vooroverleg bevoegde gezagen Uitvoeren aanvullend onderzoek Opstellen projectplan en vergunningaanvragen Overleg inhoudelijke werkgroep Presentatie projectplan Waterwet 51 Rapporteren bevindingen Toelichting procedure projectplan Suggesties en verbeterpunten Focus op technische uitwerking Informatieavond Presentatie projectplan Waterwet Toelichting procedure projectplan Mening t.b.v. bestuurlijke besluitvorming 2 Commissie SKK & AB HDSR 4 Bestek en aanbesteding Presentatie projectplan Waterwet Opstellen bestektekeningen Opstellen technische werkomschrijving Toelichting uitkomsten gebiedsproces Vaststellingsbesluit projectplan Waterwet Opstellen besteksraming Aanbesteding en gunning Opstellen contractbeheersplan (optie) Overleg inhoudelijke werkgroep 24 Uitkomsten aanbesteding en procedures Suggesties en aanbevelingen 2013 Focus op uitvoering Informatieavond Presentatie definitief plan 26 Directievoering en toezicht Bouwvergaderingen Controlerapporten voor revisies en aanpassingen Contractbeheersing Proces verbaal van oplevering Oplevering archief Eindafrekening Informatie over uitvoering en aannemer Vragen en verzoeken voor uitvoering 35 2014 2015-1-