Materieelgezien Nummer 8 oktober 2012 Proeftuin Peregrine Sword Te koop: Lynx z.g.a.n. Strak in pak op Prinsjesdag
2 Materieelgezien 3 Inhoud Column 4 4. Innovatieve ondersteuning Een oefening binnen een oefening, dat is Purple NECtar. Het Command & Control Support Centre van de DMO ondersteunde in september de luchtmobiele certificeringsoefening Peregrine Sword met tal van innovatieve systemen. 8. Afstoting Lynx De marine en luchtmacht hebben op 11 september afscheid genomen van de Lynx. Toch is de maritieme helikopter daarmee niet plots van de radar verdwenen. De DMO gaat met de bijna 36 jaar oude werkpaarden de boer op. Want verschroten kan altijd nog. Op werkbezoek 8 10 10. Digitaal wegwijs in materieelbeheer Het nieuwe intranetportaal Materieelbeheer online is een digitale wegwijzer. Het helpt om het materieelbeheer bij Defensie op een uniforme, vereenvoudigde, minder tijdrovende en doeltreffender wijze in te richten. En verder KPU bedrijvig voor Prinsjesdag DefCERT De werkplek van DMO divers Op locatie Cover: Communicatie is ook in het luchtmobiele optreden van vitaal belang. De rode baretten en hun collega s van het Defensie Helikopter Commando ervaarden dat tijdens Peregrine Sword. Niet alleen opereerden ze met vertrouwde systemen, het Command & Control Support Centre liet hen ook werken met experimentele systemen. Foto: Eva Klijn, AVDD Memo s en rapportages, vergaderingen en overleggen. Directeuren en commandanten zorgen ervoor dat ik op allerlei manieren op de hoogte gehouden word over het reilen en zeilen binnen de DMO. Werkbezoeken vormen daarop een waardevolle en in mijn ogen onmisbare aanvulling. Want ik hoor het ook graag van de werkvloer zelf. Van u. Ik streef er dan ook naar om twee keer per maand een locatie van ons brede bedrijf te bezoeken. Bovendien ben ik er dan ook eens uit. Zo was ik vorige maand te gast bij de afdeling C3i Systemen op de Haagse Frederikkazerne en bij het KPU-bedrijf in Soesterberg. Twee heel diverse takken van de DMO. Maar elk op haar eigen manier bezig om in te spelen op de uitdagingen van de toekomst. Het C3i houdt zich op meer dan één manier bezig met de toekomst. Natuurlijk met innovatieve operationele IV- en simulatiesystemen, hun core business. Maar ook met hun eigen inbedding in het Joint IV Commando en hun verhuizing naar de Kromhoutkazerne in Utrecht. Een werkbezoek maakt voor mij het dagelijkse werk tastbaarder. Bovendien stelt het de individuele medewerkers in staat om mij persoonlijk te vertellen wat bij hen leeft en speelt. Al kan ik niet altijd een panklare oplossing geven. Die had u dan immers zelf al wel bedacht. Ik probeer dan ook niets te beloven, maar ik neem wel uw zorgpunten mee. Het is mooi om mensen enthousiast te horen praten over hun vak of specialisme. De betrokkenheid die ze hebben bij hun product of dienst. En wat ze eraan doen om onze dienstverlening verder te verbeteren. Dat is me ook weer gebleken bij mijn bezoek aan het KPU-bedrijf. Neem bijvoorbeeld het kleden van de leerlingen Veiligheid en Vakmanschap. Tot voor kort waren die jongens en meisjes een hele dag bezig om hun kleding bij elkaar te krijgen. En aan het eind van de dag moesten ze dan met de bus terug naar bijvoorbeeld Friesland of Limburg! Dat is geen leuke eerste kennismaking met de krijgsmacht. De KPU collega s hebben deze processen sterk verbeterd, waardoor de leerlingen sneller langs de afgiftepunten kunnen. Dat scheelt ze heel veel tijd. Verbeterslagen die worden gemaakt terwijl het reguliere werk onverminderd doorgaat. Zo mocht het Depot Ceremoniële Tenuen van het KPU bedrijf in september weer stevig aan de bak. Voor Prinsjesdag, de Taptoe en diverse nieuwe ambassadeurs. Dat betekent vele tientallen mensen die in ceremonieel tenue moesten worden gestoken. Een behoorlijke operatie. Op Prinsjesdag hebben we allemaal op televisie kunnen zien dat het er weer prima uitzag. Maar het meeste van uw werk speelt zich af achter de schermen. Ik ga ook daar graag het gesprek met u aan. Directeur DMO Lex Hendrichs P.S. De kans is groot dat u binnenkort een brief krijgt thuisgestuurd met het verzoek een aantal wettelijk vereiste documenten ten behoeve van uw (digitale) personeelsdossier aan te leveren. De kans is ook groot dat u in het verleden al vaker aan zo n verzoek heeft voldaan. Toch vraag ik u in uw belang en dat van de organisatie de gevraagde documenten tijdig aan te leveren.
4 Reportage Materieelgezien 5 Kennis is macht, zei Sir Francis Bacon 400 jaar geleden. Ook nu snijdt deze uitspraak hout. Op het moderne slagveld schuilt kracht niet per definitie in aantallen of overmacht, het is informatie die de doorslag kan geven. Het Command & Control Support Centre (C2SC) van de DMO ontwikkelt nieuwe technologieën om de krijgsmacht op scherp te houden. In Project Purple NECtar testen DMO ers de militaire toepasbaarheid hiervan. De certificeringsoefening van 11 Air Manoeuvre Brigade, Peregrine Sword, vormt daarvoor een mooi operationeel decor. DMO ondersteunt 11 Air Manoeuvre Brigade met innovaties Proeftuin Peregrine Sword Ook de gebruikers in het veld testen de nieuwe Command&Control-middelen. Foto: Hille Hillinga Een grootschalige oefening als Peregrine Sword biedt ons ongekende kansen, legt luitenant-kolonel Duco Brongers uit. De projectleider is samen met zijn paarse team neergestreken op een afgelegen deel van het uitgestrekte oefenterrein in het Zuid-Duitse Wildflecken. Hier ondersteunt de DMO de certificeringsoefening met command & control experimenten. Dit is de perfecte proeftuin om door ons ontwikkelde en toegepaste technologische middelen te testen, stelt Duco. Meedraaien Tijdens de oefening worden dan ook elf projecten uitvoerig getest door zo n veertig projectmedewerkers die meedraaien in de oefening, maar nog belangrijker, ook door de gebruikers zelf: de commandanten en eenheden in het veld. We blijven leren, vertelt de overste. Na gebruik wordt de mening van gebruikers gevraagd. Hun ondervindingen zijn de belangrijkste in de testrapporten waarmee we onze technologieën evalueren. Dusver valt de schade mee, constateert hij. Van de elf projecten hebben negen een positieve beoordeling meegekregen, twee staan nog op neutraal, zo licht Duco toe. We moeten natuurlijk altijd kinderziektes eruit halen. Zo hadden we te kampen met technische problemen, zoals bijvoorbeeld een slecht functionerende accu. Maar dat betekent niet de we de betreffende technologie meteen afschrijven. Innovatief arsenaal Sterker nog, de gebruikende eenheden in het veld zijn dermate enthousiast dat zij het liefst zouden zien dat de geteste tools zo vlug mogelijk worden ingevoerd, vertelt majoor der mariniers Rinus Krouwel, tijdens de oefening coördinator verbindingen. We maken hun werk makkelijker, effectiever en veiliger. >> Tekst: Wouter Helders Tijdens Purple NECtar testen DMO ers de militaire toepasbaarheid van verschillende experimentele systemen. Duco Brongers (midden): 'We blijven leren.' Foto: Henry Westendorp, AVDD
6 Materieelgezien 7 Reportage Op de remote video terminal, een soort draagbare laptop, komen live beelden binnen van met camera s uitgeruste onbemande vliegtuigen. Foto: C2SC We maken hun werk makkelijker, effectiever en veiliger Aan elkaar knopen Op zichzelf betekenen deze technologieën weinig, vertelt Duco. Het belangrijkste werk dat we hier uitvoeren betreft het bundelen en aan elkaar knopen van alle verschillende informatiestromen. In het Joint Operations Centre, de centrale plek waar alle informatie samenkomt, creëren commandanten het gewenste totaalbeeld. Bovendien levert het C2SC een beveiligd netwerk voor de uitwisseling van informatie geleverd. Zo krijgen de staven een afgeschermde chat-mogelijkheid, de joint chat. De technologie werkt en is beschikbaar, constateert Duco. Nu moeten besluiten genomen worden over de vervolgstappen. Zonder duidelijke behoeftestelling vanuit de organisatie gaat er met al deze veelbelovende technologieën niets gebeuren. Dat zou doodzonde zijn. >< Peregrine Sword 11 Air Manoeuvre Brigade (11 AMB) is een samengestelde eenheid van infanterie- en helikoptereenheden. Tijdens de internationale oefening Peregrine Sword bewees de combinatie van 11 Luchtmobiele Brigade en het Defensie Helikopter Commando opnieuw gereed te zijn voor operationele inzet. Tijdens de certificeringsoefening is elk onderdeel van 11 AMB beproefd, van soldaat tot generaal. Alle manieren van air manoeuvre inzet zijn aan bod gekomen. Behalve het uitvoeren van daadwerkelijke operaties, zijn ook stafprocedures en besluitvorming in het NAVO-examen op de proef gesteld. Commandant der Strijdkrachten generaal Tom Middendorp blikt tevreden terug op de behaalde resultaten van de Peregrine Sword. Onze eenheden moeten klaar staan voor inzet, wat de opdracht ook is, in het buitenland of in Nederland. Samenwerken is daarbij de sleutel. Samen plannen en uitvoeren; met civiele instanties, maar ook met andere landen. We kunnen het niet alleen. Daarbij is een samenhangende aanpak noodzakelijk. Alleen dan kunnen we succesvol zijn. Foto: Henry Westendorp, AVDD In het JOC komen alle informatiestromen samen. Via slimme beamers kan eenvoudig geschakeld worden tussen de verschillende schermen om de informatie op een overzichtelijke manier te presenteren. Foto: C2SC Purple NECtar Het verbeteren van genetwerkt optreden is één van de speerpunten van Defensie de komende jaren. Purple NECtar richt zich dan ook op het testen van nieuwe technologie en het uitvoeren van experimenten om de toepasbaarheid onder de loep te leggen. Het doel is, grofweg gezegd, het niveau van de network enabeled capabilities, de NEC in NECtar, op te krikken. Uiteindelijk moet, door het aan elkaar knopen van systemen en de invoering van nieuwe technologieën, het omgevingsbewustzijn van commandanten, staven en eenheden vergroten en de commandovoering vereenvoudigen. Een handgreep uit het innovatieve arsenaal van Purple NECtar illustreert waarom. Op de remote video terminal, een soort draagbare laptop, komen live beelden binnen van met camera s uitgeruste, onbemande vliegtuigen. Via met GPS uitgeruste voertuigen en personen kunnen commandanten exact bijhouden waar de eigen troepen zich bevinden, het zogeheten blue force tracking. Nieuw ontwikkelde technieken bundelen de informatie van verschillende sensoren. Zo kunnen verkenners vanuit hun Fenneks direct foto s doorsturen van interessante objecten of personen. Ufo Maar hier houdt het niet op, zegt Rinus. We hebben dit jaar voor het eerst een mobiele commandantenpost ingericht. We hebben een auto uitgerust met een speciale broadband global area network satelliet. Zo kan de commandant op elk moment in het veld beschikken over actuele informatie. Daarnaast is ook de inrichting van de brigadecommandopost gepimpt. Slimme beamers en schermen maken het mogelijk verschillende informatiestromen eenvoudig te combineren en te projecteren. Bijzonder is ook de zeppelin die tijdens de oefening dient als relaisstation. Het op 400 meter zwevende gevaarte vergroot het bereik van de VHF-radio tot wel 100 kilometer. Geen overbodige luxe in oorlogsgebied. Maar in een civiele omgeving heeft het soms ook onverwachte effecten, vertelt Rinus. De zeppelin leidde tot heel wat verwarring. Dorpelingen zagen het s nachts groen oplichtende object aan voor een ufo.
8 Materieelgezien 9 Inzicht Lynx uit dienst, maar nog niet afgedankt Te koop: Lynx-onderdelen z.g.a.n. Decennialang was het karakteristieke motorgeronk van de Westland SH-14D Lynx niet weg te denken uit het Helderse luchtruim. Maar met de uitdienststelling van de maritieme helikopter is toch echt een punt gezet achter bijna 36 jaar operationele geschiedenis. De DMO schrijft de epiloog van het Lynx-verhaal. Want waar laat je 21 helikopters en de bijbehorende reserveonderdelen? Tekst: Ingmar Kooman Foto: Wim Salis, AVDD De markt De oudijzerhandel, misschien een plekje in het museum, meer toekomst leek niet weggelegd voor het gepensioneerde maritieme werkpaard, vertelt Michel Leenaarts, projectleider Afstoting Lynx. Verkopen lukt niet meer, alles verschroten: dat was de heersende gedachte, legt hij uit. Vreemd genoeg dacht aanvankelijk niemand dat het afstoten van de Lynx ook geld kon opleveren. Daarom zetten we een business case op om de financiële haalbaarheid van verkoop te onderzoeken. Want: zet je alleen een bordje met te koop bij de Lynx-boedel en wacht je tot kopers zich aandienen? Of benader je de markt juist proactief? In de business case vergeleek het projectteam in verschillende scenario s de afstotingskosten en verkoopopbrengsten. 'Potentiële klanten en verkoopmogelijkheden genoeg' Die verkenningen wijzen uit dat ook voor dit oude wapensysteem wel degelijk marktpotentieel is. Wereldwijd gebruiken zo n vijftien landen de Lynx, van Denemarken tot Zuid-Korea en van Groot-Brittannië tot Zuid-Afrika. Samen zijn die goed voor ongeveer 250 helikopters, somt de projectleider op. Sommige landen vliegen nog tot 2035 door met de heli. Potentiële klanten en verkoopmogelijkheden genoeg dus. De producten Het aanbod voor die klantenkring varieert van kale airframes tot losse reserveonderdelen. De twee onderofficieren van het projectteam maken een schifting van de meest verkoopwaardige artikelen. Uiteindelijk gaat alle, voor verkoop bestemde, materieel naar het opslagcomplex in Vriezenveen. De Lynx-erfenis 21 airframes: 5 verschroot, 6 voor opleidingen of musea, rest in de verkoop 2.000 hoogwaardige onderdelen (avionica, motoren en landingsgestellen) 500 servicable onderdelen (repareerbare dure componenten) 24.000 kleine reservedelen (pakkingen, bouten en moertjes) 3.500 te verschroten onderdelen Om te beginnen gaat het om zo n 2000 stuks aan hoog waardige onderdelen, zegt Michel. Denk daarbij aan avionica, motoren en landingsgestellen. De grote bulk aan kleine reservedelen gaat als kavelverkoop van de hand. Dat zijn goedkope reservedelen als pakkingen, bouten en moertjes. Echt tonnen vol. Al met al zo n 24.000 stuks. Daarnaast hebben we nog dure componenten die te repareren zijn. Denk bijvoorbeeld aan een gearbox waarin een lager vervangen moet worden. Die investering zullen wij niet meer doen, maar voor een klant is het een interessant onderdeel. Tot slot zullen zo n 3.500 Lynx-componenten verschroot worden. Een lot dat is weggelegd voor alle onderdelen die na 2014 niet verkocht blijken te zijn. We hebben voor dit afstotingsproject bewust gekozen voor een korte looptijd, zegt Michel. Eind 2014 is het echt afgelopen. Zo houden we de druk op de markt. Het is mijn taak om geld op te halen met de Lynx. En aan opslag, onderhoud en de bijbehorende mankracht hangt immers ook een prijskaartje. De klanten Het speelveld is enorm divers, beaamt Michel. Je praat met landen en de luchtvaartindustrie. De ene partij koopt in brokjes en beetjes, de andere komt met een complete boodschappenlijst. Steeds probeert de DMO zo goed mogelijk op de behoeften van deze klanten in te spelen, benadrukt de projectleider. Willen ze de motoren op een bepaalde manier geïnspecteerd hebben? Op een specifieke manier opgeslagen? Dan zorgen we daarvoor. Door de business case weten we waar markt voor is en hebben we daarop in het opzijzetten van onderdelen kunnen vooruitlopen. Een aanpak die daadwerkelijk rendeert, kan hij inmiddels constateren. We hebben nu al zo n 5 tot 6 miljoen euro opgehaald. Geld dat één-op-één terugvloeit naar Defensie. In totaal verwachten we zo n 10 tot 15 miljoen te realiseren. De afstoting van de Lynx is een voorbode van een nieuwe aanpak, vertelt Michel. Bij de DMO hebben we veel ervaring met investeringsprojecten. Afstoting is een heel ander metier. Door vooraf de verkoopopbrengsten en verkoopkosten in kaart te brengen hebben we met de Lynx echt pionierswerk verricht. Dat betaalt zich uit bij het afstotingen van de Cougar. Ook daar verwachten we na de uitdienststelling aardig wat terug te verdienen.
10 Materieelgezien 11 Inzicht Intranetportaal Materieelbeheer online Digitaal zaken op orde Het project Professionalisering Materieelbeheer Defensie is op de goede weg. Het aantal onvolkomenheden dat de Algemene Rekenkamer in 2008 nog constateerde, is inmiddels teruggebracht van twaalf naar zes stuks. Bovenop de al ingezette verbeteringen lanceert de DMO de startpagina Materieelbeheer online op intranet. Deze digitale wegwijzer helpt om het materieelbeheer uniformer, eenvoudiger, minder tijdrovend en doeltreffender in te richten. PMDprojectmedewerkers Sjef Klomp, Michiel Heijmeriks en luitenant-kolonel Corné Lambregts lichten het nader toe. Wat is Materieelbeheer online? Materieelbeheer online is een nieuw intranetportaal. Het ontsluit aan de ene kant alle Defensiebrede informatie rondom materieelbeheer, zoals actuele regelgeving. Aan de andere kant geeft het toegang tot de zogeheten Monitor Kwaliteit Materieelbeheer (MKM). Gebruikers, materieelbeheerders, lijnmanagers en commandanten kunnen met dit instrument inzicht krijgen in de kwaliteit van het feitelijk materieelbeheer van hun eenheid. Dit intranetportaal helpt hen om de monitor zo effectief mogelijk te gebruiken. Hierdoor kan het feitelijk materieelbeheer van elke eenheid in de gehele materieelcyclus van Defensie verder worden verbeterd. Voor wie is Materieelbeheer online bedoeld? Eigenlijk kan iedereen die betrokken is bij de materieelcyclus op het nieuwe intranetportaal terecht voor vragen of informatie over materieelbeheer; van de individuele gebruiker, materieelbeheerder tot het hoofd van een eenheid of commandant. De functie en rol in de organisatie bepalen uiteraard wel tot welke informatie hij of zij toegang heeft. Defensiebreed wordt de applicatie Bizzscore alleen door geautoriseerde personen toegepast. Hoe werkt die Monitor Kwaliteit Materieelbeheer? De applicatie Bizzscore is het hart van de MKM. Deze IV tool bevat meerdere checklists die bedrijfsbreed toepasbaar zijn. Bizzscore bevat de checklists voor gevoelig materieel (munitie, klein kaliber wapens, crypto-apparatuur, opiaten) en voor niet-gevoelig materieel, zoals inventarisartikelen. Tot slot bevat Bizzscore de checklists die gaan over de sturing en beheersing, ten behoeve van het management. Deze checklists geven een beeld van de kwaliteit van het materieelbeheer bij de verschillende eenheden. De kracht van de applicatie is dat de materieellogistieke processen gemonitord worden en de kwaliteit van het materieelbeheer inzichtelijk wordt gemaakt voor de lijnfunctionaris en commandant. De scores van afzonderlijke checklists zijn samengevat in verschillende dashboardmetertjes. Geef eens een voorbeeld. Neem deze vraag uit de checklist Munitie (centrale voorraad): Zijn de goederenontvangsten in overeenstemming met de bestelopdracht of palletpaklijst? Een eenduidige vraag, waarop maar één antwoord mogelijk is. Het zijn steeds procesmatige vragen die materieelbeheerders steeds slechts met ja, nee of niet van toepassing kunnen beantwoorden. Zo telt de checklist meer vragen die gaan over de aspecten ontvangst, opslag, afgifte, transport, bruikleen en inventarisatie. Soortgelijke vragen zijn er voor elke materieelsoort waar sprake is van voorraadbeheer of inventarisbeheer. Is het materieelbeheer van een complete organisatie te vangen in een dashboard? Met behulp van het dashboard is het voor de lijnmanager en commandant snel inzichtelijk hoe het materieelbeheer van de eenheid ervoor staat. De MKM maakt de status van zoiets complex als materieelbeheer in de gehele Defensieketen meetbaar en inzichtelijk. Met een dashboardmetertje inderdaad. Staat het metertje van de eenheid in het groen, of scoort het materieelbeheer minder goed? In het laatste geval kan de lijnmanager nader inzoomen om te zien waar de aandachtspunten zitten. Daarop kan deze dan weer actie ondernemen. Met de MKM is er één norm en één maatstaf om Defensiebreed de kwaliteit van het feitelijk beheer te meten en verbeteringen te kunnen sturen. Wat heeft Materieelbeheer online nog meer te bieden? Het portaal biedt toegang tot digitale opleiding van de monitor. Een e-learning omgeving leidt hen stap voor stap door de verschillende onderdelen en processen van de monitor. Bij het beheerloket MKM kunnen gebruikers terecht met vragen over of technische problemen met Bizzscore. In de loop van 2013 kunnen medewerkers via het portaal ook terecht op Plaza, een discussieforum waar medewerkers met elkaar in contact kunnen treden over onderwerpen op het gebied van Professionalisering Materieelbeheer Defensie. De Wiki-groep materieelbeheer geeft straks toegang tot de actuele achtergrond informatie rondom het materieelbeheer bij Defensie. http://min.def.nl/materieelbeheer Onderdelen Materieelbeheer online Bizzscore: MKM checklist en toelichting Help: DMO/MKM on demand Beheerloket: vragen en opmerkingen over MKM Wiki: publicaties Plaza: discussieforum Project PMD
12 Materieelgezien 13 Actueel Strak in pak voor Prinsjesdag Prinsjesdag? Operatie Prinsjesdag zul je bedoelen. Het KPU-bedrijf stak op 18 september maar liefst 850 mannen en vrouwen in ceremoniële tenues. Schoenen, sabels, petten en kolbakken, het Depot Ceremoniële Tenues (DCT) levert alle uniformen en accessoires voor de militaire omlijsting van de derde dinsdag in september. Het inpassen van de pakken begint al in juli. Elk gepast pak krijgt dan een naamlabel en de bijbehorende accessoires. Op Prinsjesdag zelf verzamelen de militairen en muziekkorpsen zich s morgens in het Haagse Kyocera stadion. Daar kleden ze zich per eenheid of muziekkorps. Zijn de broekspijpen toch te lang of zit het hoofddeksel niet helemaal goed? Eerste kleermaakster Angelique van Rooij en vijf collega s staan paraat om alle last minute dingen op te pakken. Het is een behoorlijke klus, vertelt Angelique. En soms is het heus wel even stressen. Maar het werken met de uniformen is mooi en de mensen zijn zo dankbaar. Na de ceremonie gaat alles weer terug naar Soesterberg. Daar wordt alles weer uitgezocht, schoongemaakt, gepoetst en opgeborgen. Een deel van de tenues kan al snel weer uit de kast. Want kort na Prinsjesdag volgen de Taptoe en het aanbieden van de geloofsbrieven door de buitenlandse ambassadeurs. Het KPUbedrijf zorgt ervoor dat ook in de piekmaand september iedereen pico bello erbij loopt. Foto: Maartje Roos, AVDD
14 Materieelgezien 15 Reorganisatie DefCERT: firewall van Defensie Cybervlieg op de muur Maar liefst 50 miljoen euro trekt Defensie tot en met 2015 extra uit om haar cybercapaciteit versneld op te bouwen. Een deel van dat geld gaat naar het professionaliseren van DefCERT, het Defensie Computer Emergency Response Team. Dit onderdeel van het Joint IV Commando in oprichting is onlangs begonnen met de werving en selectie voor de eerste vijftien functies. Want alleen door zo continuïteit te garanderen, verzekert Defensie zich ervan dat ze al begin 2013 over een versterkte defensieve cybercapaciteit beschikt. Luitenant-kolonel Rob Tollenaar vertelt over zijn bij velen nog onbekende team. Tekst: Ingmar Kooman Foto: Hans Lebbe, AVDD Vanuit Camp New Amsterdam in Soesterberg waakt DefCERT over de cyberveiligheid van Defensie New attack from Quezon, Philippines New attack from Krasnodar, Russia New attack from Bocsa, Romania. Het lijkt wel oorlog op de flatscreen aan de muur. Op de wereldkaart flitsen om de paar seconden rode stippen in beeld. Cyberaanvallen, verklaart overste Rob Tollenaar. Niet een paar, maar tientallen. Elke tel opnieuw. Het is gelukkig niet allemaal op Defensie gericht, zegt Rob ter geruststelling. Als hoofd DefCERT geeft hij leiding aan de nieuwe paarse cyberwaakhond DefCERT. Een hond die blaft maar niet mag bijten. Als DefCERT waken we over de veiligheid van alle geclassificeerde en ongeclassificeerde computernetwerken en informatiesystemen bij Defensie, geeft Rob aan. We signaleren trends, zoeken naar dreigingen en dragen daarvoor maatregelen aan. De bescherming of implementatie van die maatregelen doen we zelf niet, dat ligt bij het JIVC en afzonderlijke beheerorganisaties. Malware Dat de dreigingen vanuit cyberspace heel reëel zijn, beaamt senior medewerker Leon van der Eijk. Maandelijks ontvangt Defensie zo n 16 miljoen spammailtjes. Elke maand weer. De afgelopen twee jaar filterden we uit alle spam 14.644 stuks unieke malware, kwaadwillende software. De aantallen zijn al enorm toegenomen en dat wordt alleen nog maar meer. Defensie is natuurlijk interessant voor hackers, echt een high profile target. Contactgegevens DefCERT DefCERT is doordeweeks van 0700-1700 uur te bereiken op *06-421-6666. Daarbuiten 06 23384563. Of per mail via %defcert, CDC/IVENT of cert@ defcert.nl Aandachtspunten Taskforce Cyber Versterking defensief vermogen (DefCERT) Intensivering inlichtingen vermogen (MIVD) Opzetten operationeel (offensief) vermogen (Defensie Cyber Commando) Trojaans paard in het gemeentehuis Wat een computervirus kan doen, bleek deze zomer toen een zogeheten Trojaans paard een aantal gemeentes en instellingen platlegde. Rob Tollenaar: Bij DefCERT gingen we direct na of onze virusscanners het virus herkenden. Dat bleek gelukkig het geval. Maar zo niet, dan hadden we snel en Defensiebreed een patch laten installeren om onze verdediging weer te herstellen, of in het ergste geval geadviseerd bepaalde verbindingen actief te monitoren of te verbreken. Dat laatste gebeurt echter bij hoge uitzondering omdat ook eventuele operaties hieronder kunnen lijden. DefCERT werkt in die dreigingssituatie zowel proactief als reactief, vertelt Rob. Wij zitten als een vlieg op de muur en nemen alles waar. Hij schetst hoe de DefCERTmedewerkers aan de ene kant als een soort biologen in cyberspace de werkwijze van hackers en hun wapensystemen analyseren. Met de informatie uit onze netwerken maar ook door sensoren, zoals firewalls en virusdetectie en zogeheten intrusion detectiesytemen kijken we hoe hackers te werk gaan. Bij een virus gaan we bijvoorbeeld minutieus na wat het beestje doet, we ontleden het als ware. Alleen wanneer je dat weet, kun je jezelf goed wapenen. Aan de andere kant verzamelt DefCERT gegevens over de kwetsbaarheid van de eigen netwerken, legt Rob uit. Denk aan systemen als SAP, Linux of Titaan. Wat moeten beheerorganisaties doen om ervoor te zorgen dat eventuele kwetsbaarheden die hierin worden ontdekt, niet worden uitgebuit? Doordat wij voor onze beheerorganisaties dergelijke informatie verzamelen, kunnen zij zich maximaal op het beheer richten. Expertise De belangrijkste meerwaarde van DefCERT is dat niet elke beheerorganisatie het wiel hoeft uit te vinden, benadrukt Rob. DefCERT staat boven de partijen. Dat is juist onze kracht. We zijn geen controleur en dicteren ook niets. We nemen beheerorganisaties alleen werk uit handen en coördineren de verschillende acties waar nodig. Onze adviezen zijn gericht op de bescherming van Defensie, maar het mandaat ligt altijd bij de operationele commandant. Die moet bepalen of hij of zij iets doet met ons advies, tenslotte is hij eindverantwoordelijk voor zijn systemen. De snelle vulling van de eerste 15 van 32 DefCERT-stoelen bestempelt de overste als positief. Onze slagkracht neemt daarmee toe. Al onze analisten, adviseurs en coördinatoren hebben een zware expertise op beveiligingsgebied. Ze kennen en begrijpen het hackerswereldje. Toch maakt hij daarbij ook een kanttekening. We kunnen het simpelweg niet alleen. Cyberdreigingen houden zich niet aan grenzen. Daarom gaan we in de toekomst ook internationaal samenwerken, met ondermeer de Belgen, Duitsers, Australiërs en Amerikanen. Door klokje rond informatie te delen, nemen we de dreiging eerder weg. Rob hoopt dan ook dat met de bekendheid van DefCERT binnen Defensie ook de kennis over cyberdreigingen toeneemt. Die is nu vaak beperkt, constateert hij. De veiligheidssituatie van Defensie is behoorlijk goed, maar het kan met de huidige razendsnelle ontwikkelingen ook zo veranderen. Daarom is het zo belangrijk dat iedereen, elke Defensiemedewerker, alert is.
16 Materieelgezien 17 Werkplekgezien 1 4 8 Voor de rubriek Werkplekgezien neemt de redactie iedere maand een kijkje bij een werkplek van een DMO-collega. Het materiaal op de werkplek vormt de basis voor het gesprek. Foto: Robert Koelewijn, AVDD 2 5 7 3 6 Naam: Anita de Zeeuw-Haije Leeftijd: 37 Functie: Senior projectleider Anita de Zeeuw-Haije is zo n drie jaar in dienst bij Defensie. De bestuurskundige is bij IVENT Operations werkzaam bij het cluster Infrastructuur & Services. Daar werkt ze aan twee informatievoorzieningsprojecten: het project Basis Voorziening Informatie van de Koninklijke Marechaussee en een onderdeel van het Defensiebrede beveiligingsproject ArcSight. Haar standplaats is het Rekencentrum Maasland, maar Anita werkt ook vanuit de Haagse Frederikkazerne en de Kromhoutkazerne in Utrecht. Een echte flexwerker dus. Met haar rolkoffer is ze meestal te vinden in de JIGSAW-ruimte, een afkorting die staat voor jij en ik gaan samen anders werken. 1 Hoewel ik flexwerk, kom ik altijd wel collega s tegen in de JIGSAW-ruimte. Ondanks dat we met zijn allen flexen, vormen we toch best een hechte club. 2 Mijn befaamde Canadese koffie. Automatenkoffie vind ik niet zo lekker. Op onze huwelijksreis in Canada ontdekten Rob en ik 12 jaar terug maple flavoured coffee. Heerlijk geurende koffie, in allerlei warme, subtiele smaken. 3 Mijn man Rob en ik zijn helemaal gek van Canada. Om de twee jaar gaan we daar naartoe op vakantie. 4 Wanneer je een flexibele werkplek hebt, moet je het stellen zonder fotolijstjes. Mijn kinderen Robert (15 maanden), Kimberley (7) en Louise (10) staan dus prominent op mijn desktop. 5 Mijn supersonische kiwihouder. Ik ben inderdaad een echte fruiteter. Vijf, zes stuks gaan er wel doorheen op een dag. Ik eet bijna alleen fruit van het seizoen: dan is het gewoon het lekkerst. 6 Door de Blackberry van Defensie sta ik altijd in verbinding, waar en wanneer ik maar wil. 7 Mijn portofoon. Ik ben bedrijfshulpverlener. In mijn vijf jaar als BHV er is het nog niet verder gekomen dan wat pleisters plakken. Gelukkig maar. 8 Mijn rolkoffer is sinds een jaar feitelijk mijn werkplek. In plaats van het kastje onder het bureau heb ik mijn hele papierwinkel en al mijn andere spullen in een koffertje.
18 DMO divers Materieelgezien 19 Fotomoment... DMO er krijgt Erekruis Bundeswehr Kapitein-ter-zee Rob Hendriks, werkzaam bij de Directie Wapensystemen ontving op 13 september, het Erekruis van de Bundeswehr in zilver. De onderscheiding werd uitgereikt door de defensieattaché van Duitsland, luitenant-kolonel Schmidt. Hendriks ontving het Erekruis voor zijn grote inzet als hoofd van het Centre for Ship Signature Management (CSSM) van augustus 2008 tot september 2011 in Kiel. De Bundeswehr heeft duidelijk geprofiteerd van de bijzondere winst aan technische en wetenschappelijke expertise op het gebied van scheepssignaturen. Dit was reden voor de Bondsminister van Defensie om deze onderscheiding toe te kennen aan Hendriks. Directeur in bedrijf bij KPU Van de DMC DMO Bij zijn werkbezoek aan het KPU-bedrijf kreeg directeur DMO Lex Hendrichs een inkijkje in het dagelijks werk bij het Centraal Kleedpunt. Integriteitgezien Nog niet zo lang geleden stonden deze koppen in de krant: Trap na voor klokkenluider en Klokkenluider ontslagen. Mensen die ernstige misstanden onder de aandacht wilden brengen, worden als boodschapper van slecht nieuws gezien. Het wordt ze kwalijk genomen en vaak worden ze tegengewerkt, gepest en zelfs ontslagen. In de vorige Materieelgezien heb ik aandacht besteed aan de mogelijkheden om ongewenst gedrag te melden. Daarbij heb ik de Klokkenluidersregeling genoemd. Waar is deze regeling voor en wanneer ben je nu een klokkenluider? Vanaf 2006 kennen het AMAR en het BARD al een meldingsprocedure voor misstanden. Recent zijn deze verbeterd. U kunt niet alleen binnen Defensie terecht, maar u kunt zich ook (vertrouwelijk) melden bij de Commissie Integriteit Overheid (CIO), ook als u al een interne melding heeft gedaan. Als u overweegt om binnen Defensie te melden, dan kunt u niet alleen bij uw leidinggevenden terecht, maar ook desgewenst vertrouwelijk bij een vertrouwenspersoon. Klokkenluiders kunnen rekenen op (rechts)bescherming. Zo moet de werkgever ervoor zorgen, dat de melder geen nadelige gevolgen (zoals pesten en intimidatie) ondervindt van de melding. Al deze aanpassingen hebben tot doel drempels om te melden weg te nemen, of in ieder geval te verlagen. Deze verbete - ringen, over welke misstanden het gaat, bij wie u terecht kunt en wat de procedure is, staan beschreven in hoofdstuk 11 van het AMAR en hoofdstuk 7a van het BARD. Een klokkenluider is dus een medewerker van Defensie die te goeder trouw handelend misstanden binnen zijn organisatie onder de aandacht wil brengen. De klokkenluidersregeling geeft aan wat de procedure is en op welke wijze u daarbij beschermd dient te worden. Bovenstaande krantenkoppen laten zien dat het nog lang niet allemaal koek en ei is, maar ik kan u verzekeren dat er ook meldingen zijn die zeer zorgvuldig door leidinggevenden zijn opgepakt en tot structurele aanpassingen hebben geleid. Alleen halen die niet de krant. Meldingen over misstanden of ongewenste situaties zijn nuttig en noodzakelijk voor de organisatie en de mensen die daarin werken. Ze zouden een kans voor verbetering moeten zijn, geen bedreiging! Onze maatschappij verwacht een betrouwbare overheid: eerlijk en open, ook over fouten. Kunt u zich de slogan van SIRE nog herinneren: De maatschappij, dat ben jij. Zowel de medewerkers zij zijn immers de ogen en oren van de organisatie als de leidinggevenden die moeten zorgen voor een cultuur waarin veilig gemeld kan worden, kunnen een bijdrage leveren aan het bestrijden en voorkomen van ongewenst gedrag. Mocht u vragen hebben of suggesties met betrekking tot de Klokkenluidersregeling of dit artikel, dan kunt u contact opnemen met de integriteitfunctionarissen van DMO: Derek Suchard, Hans Commu en Joke van Bodegom. U heeft het ongetwijfeld gemerkt: er zijn vele vacatures binnen de DMO voor vulling opengesteld. Tot voor kort was sprake van een vacaturestop, maar nu kan toch weer gevuld worden. De DMC heeft op verzoek van de D-DMO positief geadviseerd om vacatures, die vanuit bedrijfsbelang gevuld moeten worden en die met grote mate van zekerheid ook na de reorganisatie blijven bestaan, op de vacaturebank te publiceren en met geschikt Defensiepersoneel te vullen. De DMC adviseert belangstellende DMO ers om vooral de komende tijd de vacaturebank nauwlettend in de gaten te houden. De reorganisatieplannen liggen op koers. Op het moment van schrijven zijn de TRMC n in onderhandeling met hun overlegvoorzitters om tot overeenstemming te komen. Naar verwachting gaat dat ook lukken, alhoewel je weet maar nooit. Bij Matlog speelt bijvoorbeeld nog de uitwerking van het advies van de Militaire Luchtvaart Autoriteit over de veiligheidsaspecten in de luchtketen. Dit kan nog een staartje krijgen. Maar als medio oktober sprake is van overeenstemming is er voor het personeel feitelijk duidelijkheid over de toekenning van de transitiecodes, waarmee de uitgangspositie voor het functietoewijzingsproces is bepaald. Voordat de VRP n definitief kunnen worden vastgesteld, worden ze nog ter behandeling aan de bonden aangeboden. Die kijken nog naar de algemene en rechtspositionele aspecten en zullen naar verwachting aangeven betrokken te willen worden bij het opstellen en beoordelen van de personeelsvullingsplannen. Wat nog niet op koers ligt, betreft bijvoorbeeld een aspect, waaraan personele consequenties kleven, maar die niet direct betrekking hebben op de DMOreorganisatie. Op het moment van schrijven is de medezeggenschap nog niet betrokken bij het vaststellen van de transitiecodes voor het DMO-personeel waarvan de functie overgaat naar de het CZSK, CLSK en het CDC. Ondanks herhaald aandringen van de medezeggenschap is het de verantwoordelijken nog niet gelukt om overeenstemming over de betrokkenheid van medezeggenschap te bereiken, terwijl de regelgeving op dit gebied helder is. Nadat er sprake is van definitieve plannen, moet onmiddellijk begonnen worden met de verdere uitwerking van het transitieplan. Het transitieplan is een overzicht van activiteiten die uitgevoerd moeten worden om zo soepel mogelijk te transformeren van de huidige naar de nieuwe organisatie. Hier zitten tal van activiteiten aan vast, die op hoofdlijnen zijn aangegeven, maar die nog tot in de details moeten worden uitgewerkt en waar verantwoordelijken bij gezocht moeten worden. Voor een deel zijn die verantwoordelijken bekend, want alle drie projectleiders hebben zogenaamde kernfunctionarissen aangewezen. Kernfunctionarissen zijn medewerkers die primair verantwoordelijk worden gehouden voor het herinrichten van de bedrijfsvoering nieuwe stijl. Hoe groot is nu de overtolligheid? Dat kan niemand zeggen. Alle DMO-medewerkers die op grond van de reorganisatieplannen geen functie kan worden aangeboden, worden in de gelegenheid gesteld te solliciteren naar de vacatures. Vacatures worden door alle Defensieonderdelen op de vacaturebank geplaatst en alle defensiemedewerkers kunnen, onafhankelijk van het Defensieonderdeel waar ze zijn geplaatst, solliciteren. De DMC denkt dat dit proces, waarbij alle Defensieonderdelen binnen een termijn van 3 maanden transformeren naar hun nieuwe formatie, een onoverzichtelijk verloop zal kennen. Eerst na verloop van de 3 maandstermijn voor interne sollicitaties en daarna 3 maanden voor interne en externe sollicitaties, kan worden vastgesteld of iemand beslist niet kan worden geplaatst bij Defensie. De DMC voorspelt dat dit een waar circus wordt en spoort allen, die een nieuwe baan bij Defensie zoeken aan om goed contact te houden met de lijnchef en de personeelsdienst en onmiddellijk aan de bel te trekken, als u vindt dat uw sollicitatie niet naar behoren wordt afgehandeld.
Op locatie Luit Heikens is hoofd productgroep brandstoffen en afvalwater bij OBC Smeerenburg (Opslag Brandstof en Chemicaliën) van het Defensie Bedrijfsstoffen Bedrijf in Den Helder. Onze zes man sterke productgroep heeft twee taken. Allereerst de inname, opslag en afgifte van (bulk) smeerolie, scheepsbrandstof en kerosine. We beschikken daarvoor over 42.000 kubieke meter opslagcapaciteit voor scheepsbrandstof, 3000 kuub opslagcapaciteit voor kerosine en vier tanks van ieder 100 kuub voor de opslag van smeerolie. Behalve opslagtanks beschikt het OBC over een opwerkinstallatie van retourbrandstof. Dit betreft brandstof die afkomstig is van schepen die voor onderhoud moeten dokken of waarvan de brandstof is vervuild. We reinigen retourbrandstof door het te centrifugeren. Tijdens het centrifugeproces doseren we preventief een bacteriedodend middel en kan de brandstof opnieuw worden verstrekt. Onze andere taak is de zuivering van bedrijfsafvalwater. We behandelen het zogeheten bilgewater en drukwater van schepen, spoelwater van landinstallaties en bluswater van de NBCD school. Voor de opslag van al dat afvalwater heeft Smeerenburg een tankenpark met een opslagcapaciteit van 900 kuub. In onze biologische waterzuivering, met een reactor van 20.000 liter filteren we eerst olie en zware metalen uit het water. Bacteriën in de reactor absorberen het restvuil. Met behulp van heel fijne membranen scheiden we die zogeheten biomassa en het gezuiverde water. Daarna mogen we het gezuiverde water lozen op het oppervlaktewater. De biomassa kan hergebruikt worden. Gemiddeld zuivert Smeerenburg op jaarbasis zo n 11.000 kuub. Om een dergelijke hoeveelheid af te voeren zou je 366 tankwagens van 30 kuub nodig hebben. Dat het DBB een zinvolle bijdrage levert aan het milieu is dus wel duidelijk. Colofon - Jaargang 9, nummer 8, oktober 2012 Materieelgezien is een uitgave van de Defensie Materieel Organisatie, geproduceerd door het Dienstencentrum Defensiemedia. Hoofdredactie: Hans Kuijper Eindredactie: Ingmar Kooman Vormgeving: Grafische Dienst AVDD Den Haag Druk: OBT bv, Den Haag Oplage: 5.700 Redactieadres: (niet voor adreswijzigingen en vragen over verzending) DMO/sectie Communicatie Postbus 90822 MPC 58A 2509 LV Den Haag E-mail: dmocommunicatie@mindef.nl Redactieraad: Arvid Staarink (Staf ), Marc Bijsterbosch (DMunB), Regina van Bree-Van Rijn (IVENT), majoor Erik de Brouwer (DP&V), Marjolein Hof-Kok (DBB), Henny Kooi (KPU-bedrijf ), majoor Patrick Jurcka (DP&V), majoor Jan Mensink (DWS), Iris Portier (IVENT) en Manfred de Wit (IVENT). Overname van artikelen en foto s is toegestaan na overleg met de redactie en onder bronvermelding. Aan artikelen kunnen geen rechten worden ontleend. De inhoud van Materieelgezien weerspiegelt niet noodzakelijkerwijs de mening van het ministerie van Defensie.