Thematisch werkatelier Dagbesteding bijeenkomst 1 Datum 11 maart 2012 Gemeentehuis Oosterhout Deelnemers Naam Ad Huijsman Mark Nederhof Rob van Uden Teus Kortlever Corinne Adema Luus Hendriks Stella Terlouw Henri Peeters Aart de Peuter Leo Pierse Jan Willem van der Velden Adrie Beumken Kees van de Wouw Bert Noorloos Anne-Marie van Bergen Hilde van Xanten Margaux Vermeer Opmerkingen Gemeente Werkendam Samenwerkende zorgboerderijen Zuid Amarant Gemeente Oosterhout Stichting de Vleet Projectleider Aalburg Projectleider Drimmelen Prisma WMOraad Werkendam WMOraad Oosterhout WMOplatform Drimmelen Syndion GGZ Breburg Maaswaarden Movisie Movisie Gemeente Werkendam Agenda 1 Kennismaking en introductie 2 Presentatie van goede praktijken en huidige vernieuwingen arbeidsmatig en niet arbeidsmatig 3 Brainstorm over genormaliseerde dagbesteding 4 Opdracht toelichting goede praktijken en huidige vernieuwingen. Wat blijft, wat wordt doorontwikkeld en wat verdwijnt? 5 Opdracht inventarisatie 6 Afronding 7 Tiplijstje 1. Kennismaking en introductie Iedereen wordt welkom geheten en er wordt een voorstelrondje gedaan. Het doel van de thematische werkateliers is het leveren van input voor de Dongemond gemeenten om een duurzaam en inhoudelijk beleid te formulieren dat financieel houdbaar is. Planning voor het werkatelier Dagbesteding 1 e bijeenkomst 11 maart 2013 op het gemeentehuis in Oosterhout. Dit werkatelier heeft als doel om de kennis die aanwezig is bij de deelnemers bijeen te brengen. 1
Tussenperiode Het verslag wordt verstuurd met een opiniërende vraag erbij. De antwoorden op deze vraag zijn extra input voor de 2 e bijeenkomst. 2 e bijeenkomst 8 april op het gemeentehuis in Oosterhout. Bij deze bijeenkomst zal er vooral stil worden gestaan wat de overeenkomsten en verschillen tussen (behoeften van) doelgroepen betekenen voor de invulling van het beleid. De opzet van de thematische werkateliers is dat er gewerkt wordt door middel van cocreatie. Cocreatie houdt in dat iedereen gelijkwaardig aan tafel zit en gelijke inbreng heeft. De inbreng moet wel gericht zijn op resultaat. Uiteindelijk levert dit een palet van mogelijkheden op. Al deze mogelijkheden hebben voor- en nadelen. Het is vervolgens aan gemeenten en de politiek om een keuze te maken tussen deze verschillende mogelijkheden. Hilde van Xanten en Anne-Marie van Bergen van Movisie verzoeken de deelnemers nadrukkelijk om aan te geven wanneer zij inhoudelijke punten missen in de werkateliers. Dit kan tijdens het atelier of via de email. 2 Presentatie van goede praktijken en huidige vernieuwingen arbeidsmatig en niet arbeidsmatig Er is een variatie aan cliënten die gebruik maakt van dagbesteding: - mensen met een zware verstandelijke of psychiatrische beperking ; - mensen met een matige verstandelijke of psychiatrische beperking ; - ouderen met psychogeriatrische problematiek; - mensen met somatische en/of (psycho)sociale problemen. Op dit moment worden AWBZ-cliënten eerst geïndiceerd om gebruik te maken van dagbesteding. Dit gaat altijd in overleg met de cliënt.. Definities van soorten dagbesteding Uit: Arbeidsmatige dagbesteding, Research voor Beleid (2006) De dimensie waarop arbeidsmatige dagbesteding zich met name onderscheidt van nietarbeidsmatige dagbesteding is de aard van de activiteiten. Arbeidsmatige activiteiten richten zich primair op het maken van producten voor de verkoop of het leveren van diensten. Niet-arbeidsmatige activiteiten richten zich primair op recreatie en/of educatie. a. Niet-arbeidsmatige dagbesteding: Activiteiten die primair gericht zijn op recreatie en educatie. Doel van de activiteiten is de cliënten een zinvolle dagbesteding te bieden gericht op behoud of ontwikkeling van vaardigheden. Indien bijvoorbeeld door cliënten producten worden gemaakt, zijn deze niet voor de verkoop en worden hieraan geen kwalitatieve of kwantitatieve eisen gesteld. Voorbeelden hiervan zijn creatieve activiteiten, sport en spel, kookgroep en snoezelen. b. Meer vrijblijvende vormen van arbeidsmatige dagbesteding: Deze activiteiten zijn gericht op het maken van producten voor de verkoop of het leveren van diensten. Bij de meer vrijblijvende vormen van arbeidsmatige dagbesteding worden geen kwantitatieve productie-eisen gesteld, kwalitatieve productie-eisen zijn wel mogelijk. Er is geheel geen tijdsdruk, cliënten kunnen bijvoorbeeld vaak pauze nemen. Er zijn wel afspraken over de aard van de activiteiten en de dagdelen en tijdstippen waarop de activiteiten worden uitgevoerd, maar er zijn geen consequenties aan verbonden als de cliënt de afspraken niet nakomt. c. Niet vrijblijvende arbeidsmatige dagbesteding Deze activiteiten zijn gericht op het maken van producten voor de verkoop of het leveren vandiensten. Bij arbeidsmatige dagbesteding worden (beperkte) kwalitatieve en kwantitatieve productie-eisen gesteld. De kwantitatieve eisen liggen wel onder de eisen die worden gesteld bij de socialewerkvoorziening. Het is bijvoorbeeld mogelijk dat een groep een target heeft die per daggehaald moet worden, waarbij alle deelnemers worden verwacht een bijdrage te leveren. Wel 2
kande individuele bijdrage per dag verschillen. Bij het niet nakomen van afspraken (over de activiteiten,dagdelen en tijdstippen) kunnen daar consequenties aan verbonden zijn (bijv. overplaatsingnaar een andere groep, geen onkostenvergoeding). d. Toeleiding naar arbeid Het doel van de activiteiten is primair toeleiding naar (reguliere) arbeid. De activiteiten zijn eveneens gericht op het maken van producten voor de verkoop of het leveren van diensten (aan derden of ten behoeve van het activiteitencentrum, zorgboerderij of werkproject). Er zijn afspraken over de termijn waarbinnen de toeleiding naar arbeid plaats moet vinden. Aan de activiteiten worden (beperkte) kwalitatieve en kwantitatieve productie-eisen gesteld. Bij het niet nakomen van afspraken (over de activiteiten, dagdelen en tijdstippen) kunnen daar consequenties aan zijn verbonden. Er zijn drie groepen die nooit in aanmerking zullen komen voor arbeidsmatige dagbesteding: - kinderen met een beperking; - dementerende ouderen; - mensen met een ernstige verstandelijke beperking. Er is een verschil tussen de definities van de soorten dagbesteding en hoe de client tegen de werkzaamheden aan kijkt. De client ziet deze vaakals zijn werk. Het is een goede situatie dat de client werkt of het gevoel heeft dat hij werkt, omdat dit helpt bij het gevoel van eigenwaarde en voor structuur zorgt, wat preventief werkt. Dagbesteding heeft voor de client verschillende functies: - activeren van de client; - zorgt voor ontmoeting; - waardering; - zorgt voor een gevoel van eigenwaarde; - zorgt voor structuur. Er is een groep die tussen wal en schip valt. Dit zijn de clienten die geen indicatie krijgen voor dagbesteding, omdat ze een WSW-indicatie hebben of niet zwaar genoeg zijn, terwijl ze toch niet gewoon aan het (betaalde) werk kunnen. Alleen krijgen deze mensen niet de kans om daadwerkelijk aan het werk te gaan, vandaar dat een deel van deze mensen (met professionele ondersteuning) een plek als vrijwilliger heeft. Initiatieven in de Dongemond-gemeenten Proeflokaal Oosterhout In dit recente initiatief werken drie organisaties samen bij het aanbieden van dagbesteding: -!GO (sociale werkvoorziening) - Prisma - GGZ. Toekomstige initiatieven of uitdagingen: - Virtueel activiteiten centrum Er zou een virtueel platform gemaakt moeten worden waarbij vraag en aanbod elkaar kunnen vinden. - Amarant Amarant heeft het voornemen om uit te zoeken of je met verschillende groepen gebruik kunt maken van 1 gebouw. Het is onlogisch dat er binnen een stad door verschillende soorten aanbieders dezelfde soort dagbedesting wordt aangeboden. Je kunt door samen gebruik te maken van de ruimtes, besparen op huisvesting en materieel. Of en in hoeverre deelnemers daarbij ook kunnen worden gecombineerd is dan een vraag van later datum. - Uitdaging in de overlap met de participatiewet Clienten met een loonwaarde van meer dan 20%, vallen straks niet meer onder de 3
Wajong. De gemeente moet net als voor andere jongeren zonder betaald werk de regie nemen om hen toe te (laten) leiden naar (betaald) werk naar vermogen.. - Instandhouding van het aanbod Door goede samenwerking van de verschillende aanbieders kan het aanbod in stand gehouden worden. - Het samenvoegen van verschillende groepen Er zijn verschillende soorten groepen die samengevoegd zouden kunnen worden bij het deelnemen aan dagbesteding. Bepaalde groepen kunnen samengevoegd worden, echter niet alle groepen laten zich mixen. Er zijn enkele randvoorwaarden waar rekening mee gehouden zou moeten worden zodra er groepen gemixt worden: - rekening houden met de veiligheid van de clienten; - ook de clienten hebben onderling te maken met stigmatisering; - bij het mixen van de groepen moet er uitgegaan worden van individuen. 3 Brainstorm over genormaliseerde dagbesteding Criteria zo normaal mogelijke dagbesteding; wat kan dat inhouden. Opbrengsten van de brainstorm: - Iedereen tussen 18 en 67 jaar werkt mee, dit betekent voor de meeste mensen een betaalde baan; - Uitgaan van de talenten van de clienten en daar op inzetten; - De invulling van de dagbesteding moeten passend zijn voor het individu; - Het streven moet zijn dat de client met een smile naar huis gaat en een zinvolle dag heeft gehad; - De client zou kunnen verhuizen om dichter bij het werk te gaan wonen of zelf er naartoe te reizen; - Scheiden tussen woonlocatie en werklocatie; - Het aanbod van de dagbesteding moet passend zijn bij de activiteit; bijvoorbeeld een horecaplek hoeft geen 9 tot 5 aanbod te zijn; - Normale betaling van bijvoorbeeld koffie, materialen en reiskosten; - Voorwaarden van geschikte plekken voordagbesteding zijn een duidelijke structuur, dagindeling en verantwoordelijkheid voor taken; - Uitdagende omgeving; - De overheid moet het stimuleren dat bedrijven zich ervoor open stellen om werkplaatsen aan te bieden; - De begeleiding van cliënten in werksituatie zou van jobcoaches (en mogelijk ook mantelzorgers en vrijwilligers/collega s van de werkvloer) kunnen komen; - De dagbesteding zou zoveel mogelijk bij bedrijven en instellingen moeten plaatsvinden. Dit vergt echter instructie en begeleiding van de werkgever en collega s. Dit is een cultuuromslag die goed begeleid moet worden. 4 Opdracht toelichting goede praktijken en huidige vernieuwingen. Wat blijft, wat wordt doorontwikkeld en wat verdwijnt? In tweetallen wordt er aan een opdracht gewerkt over hoe de dagbesteding eruit ziet over 5 jaar, rekening houdend met een bezuiniging van 25% van het budget. Daarbij wordt het voorgaande over de mogelijkheden van zo genormaliseerd mogelijke dagbesteding als uitgangspunt gehanteerd. Drie vragen moeten daarover beantwoord worden: - Wat zal er blijven? - Wat gaat er verdwijnen?wat zal er doorontwikkeld moeten worden? 4
5 Inventarisatie Wat betekent de dagbesteding van de toekomst voor de cliënt? - het systeem moet minder vrijblijvend zijn; - er kan moet minder geclaimd worden; - er moet meer maatwerk geleverd worden; - meer medewerking van het sociale netwerk van de cliënt. Wat zal er blijven? Wat gaat er verdwijnen? Wat moet er doorontwikkeld worden? Een vorm van begeleiding Vervoersvergoeding Dagbesteding via (aangepaste) arbeid Een aantal bestaande accommodaties moet blijven bestaan Begeleiding van professionals zal afnemen, maar niet verdwijnen Niets is meer vanzelfsprekend, want het budget is leidend Denken in beperkingen Meer overloop en het samenbrengen van groepen Maatwerk De druk op de financiële De overheid als Flexibele opvang kaders zal blijven probleemoplosser De cliënt centraal Standaard oplossingen Beeldvorming bestrijden ook bij aanbieden van plekken in het bedrijfsleven De doelgroep De specialisaties in de dagbesteding De kennis en kunde van het huidige systeem De verbinding en passie voor het uitoefenen van een vak door de cliënten Het recht hebben op van de cliënt/ de claimcultuur Sectorale instelling Vrijblijvendheid van de dagbesteding Schotten Veel gebouwen omdat er minder dagbesteding in groepen is en meer in het bedrijfsleven. Samen zoeken naar oplossingen tussen de cliënt en professional Het terugdringen van bureaucratische voorschriften Onderscheid tussen dagverzorging en dagbesteding Alle groepen nemen verantwoordelijkheid en denken samen in mogelijkheden Mantelzorgers blijven inschakelen Samenwerking tussen organisaties en aanbieders Activiteiten door vrijwilligers en buurthuizen Virtueel activiteitencentrum Een samenleving die openstaat voor minder geslaagden Ontmoetingsplekken door ontwikkelen in kleine kernen Gemeente heeft de regierol om voor mensen plaatsen te vinden binnen het bedrijfsleven 5
Een cultuurverandering in de samenleving en ook het bedrijfsleven Het inkoopbeleid van de gemeenten De samenwerking met de thuiszorg Maatschappelijk verantwoord ondernemen Eigen verantwoordelijkheid Vrijwillig wat kan en overheid wat moet. 6 Afronding Het verslag zal toegestuurd worden met een opiniërende vraag. Volgende bijeenkomst over Dagbesteding is op maandag 8 april 14.00 tot 17.00 uur in het gemeentehuis Oosterhout. 7 Tiplijstje Vernieuwing in arbeidsmatige dagbesteding, MOVISIE/Vilans (2013) http://www.movisie.nl/publicaties/vernieuwing-arbeidsmatige-dagbesteding Arbeidsmatige dagbesteding, Research voor Beleid (2006) http://research.panteia.nl/files/rvb/reportcenter/rapporten/b3047/b3047eindrapdef.pdf 6