China: Bedreiging of buitenkans?

China: Bedreiging of buitenkans? De situatie van Latijns Amerika Kim Janszen 0297062 7 oktober 2008 Bachelorscriptie (5 ECTS) Universiteit van Amsterdam Faculteit Economie en Bedrijfskunde Afdeling Algemene Economie Beleider: Dhr. Drs. O. O. Catalan Aravena

Inhoudsopgave 1. Introductie 3 2. Het succes van China 4 3. Handel tussen China en Latijns Amerika 6 3.1 Export vanuit Latijns Amerika naar China 6 3.2 Import vanuit China naar Latijns Amerika 9 3.3 Handelsbalans China en Latijns Amerika 11 4. Competitie tussen China en Latijns Amerika in de Verenigde Staten 12 5. Conclusie 15 6. Tabellen en figuren 17 7. Literatuur 23 2

1. Introductie In 1978 begonnen de hervorming in China. Tot dat moment werd de economie van China door de staat gestuurd. Deze hervormingen waren uniek door de graduele vorm, het aanhouden van een communistische regering en de start op het platteland in plaats van de industriesector. Door de productie op het platteland te optimaliseren kwam er arbeid vrij dat ingezet kon worden in de industriesector. China is voor veel economen het voorbeeld dat de hervorming zoals ze voorgesteld worden door de IMF en Wereld Bank niet het enige werkbare concept is. Door deze hervormingen opende China zijn markt internationaal, dit werd gevolgd door een ongekende groei. Deze opening en groei van de economie wordt verschillend ontvangen door landen die opereren op de wereldeconomie. Enerzijds werd er door de opening van de Chinese economie voor de wereldmarkt een grote afzetmarkt en goedkope, arbeidsintensieve producten van China bereikbaar. Anderzijds vreesden landen met een comparatief voordeel in arbeidsintensieve producten voor de toegenomen concurrentie. In deze scriptie ga ik een antwoord zoeken op de vraag: Wat zijn de gevolgen voor Latijns Amerika van de groeiende Chinese economie? We zullen zien dat China aan de ene kant nieuwe kansen biedt aan Latijns Amerikaanse landen en anderzijds een dreigement kan vormen. De analyse zal gedaan worden door het beoordelen van cijfers over de handel tussen China en Latijns Amerika en de handel van hen met de Verenigde Staten. De Verenigde Staten is voor zowel China als Latijns Amerika een belangrijke handelspartner, daarom zal mogelijke competitie tussen China en Latijns Amerika hoogstwaarschijnlijk als eerste gemerkt worden op deze markt. Daarnaast zullen eerdere bevindingen van economen meegenomen worden in de analyse. Er zal alleen gekeken worden naar de directe gevolgen van de groeiende Chinese economie voor Latijns Amerika. De indirecte gevolgen worden buiten beschouwing gelaten, omdat analyse van deze gevolgen buiten de grootte van deze scriptie gaat. 3

In het tweede hoofdstuk van deze scriptie zal het succes van China uiteengezet worden, zodat er een beeld gevormd kan worden van de huidige situatie in China en zijn verhouding met de wereldmarkt. In het derde hoofdstuk zal er gekeken worden naar de handel tussen Latijns Amerika en China. Daarna zal in hoofdstuk vier de concurrentie op de Amerikaanse markt bestudeerd worden. Uiteindelijk zal er in het laatste hoofdstuk een antwoord gegeven worden op de hoofdvraag. 2. Het succes van China Door de snelle groei en toenemende openheid van de Chinese economie wordt deze van een steeds groter wereldbelang. China was in 2005 na de Verenigde Staten, Japan en Duitsland, de vierde grootste economie, gemeten in BBP uitgedrukt in huidige prijzen (2005). In termen van Purchasing Power Parity (PPP) was het Chinese BBP het hoogst na de Verenigde Staten. Het aandeel van China in de groei van de wereldwijde BBP in PPP was 27% in 2005 1. Het Chinese BBP groeit momenteel met ongeveer 9% per jaar. Het Chinese aandeel in de wereldhandel was in 1980 nog maar 1%, maar is in de afgelopen jaren gegroeid tot 6.5% in 2005 2. De groei van de Chinese economie wordt gedragen door de industriële sector en door de verschuiving van arbeid tussen sectoren wordt er productiever geproduceerd. Zoals te zien is in tabel 1 is het aandeel van de industriële sector in het BBP in de periode 1985-2005 redelijk stabiel gebleven. Daarnaast is er een daling van de landbouwsector en een toename van de dienstensector waar te nemen. Het aandeel van de dienstensector in het BBP is toegenomen met 11.8% tot 40.3% en het aandeel van de landbouwsector is meer dan gehalveerd tot 12.5% 3. De verschuiving tussen sectoren komt voort uit een verschil in arbeidsproductiviteit, deze is in de landbouwsector 19% van de productiviteit in het totaal van de andere sectoren. In de periode 1 Rosales O., Kuwayama M., 2007, p. 82. 2 Jenkins R., Peters E.D., Moreira M.M., 2008, p. 235. 3 Rosales O., Kuwayama M., 2007, p. 83. 4

van 1990-1998 groeide de gehele productiviteit met 2.6 punten, waarvan 2.1 punten toe te kennen zijn aan de verschuiving van arbeid tussen productiesectoren 4. Ook de toetreding tot de World Trade Organization (WTO) in 2001 heeft een grote impact gehad op het succes van de Chinese economie. China verlaagde de tarieven, nam door de toegenomen openheid steeds meer deel aan de internationale handel en kreeg toegang tot de Amerikaanse markt. De tarieven zijn in 10 jaar verlaagd van 40,6% naar 6,4% in 2006. In de periode 1990-2002 groeide de export van China met 425%, het wereldgemiddelde voor die jaren was een groei van 90%. De groeiende openheid, liberalisatie van de economie en toegenomen export kan door opkomende landen ervaren worden als een bedreiging. Met name landen die simpele industrieproducten exporteren ondervinden competitie met de Chinese industrieproducten 5. Eduardo Lora analyseert in zijn artikel Should Latin America Fear China? de sterkte punten van China die bijgedragen hebben aan het economische succes. Als oorzaak noemt hij allereerst de grootte van het land. China heeft een groot aanbod van arbeid, een grote afzetmarkt, ruimte voor schaalvoordelen voor bedrijven en grote investeringsmogelijkheden. Daarnaast heeft China een stabiele macro-economische omgeving. Dit wordt bepaald door de lage inflatie, grote economische groei, lage overheidstekorten en aanwezige, internationale reserves. Als derde noemt hij de gunstige arbeidsmarkt. Wederom de grootte ervan, maar daarnaast de hoge participatiecijfers, lage minimumlonen en de verschuiving van arbeid naar productievere productiesectoren. Hij zet echter vraagtekens bij de houdbaarheid van de arbeidssituatie door het een-kind beleid dat gevoerd wordt in China. Hij voorspelt dat in de toekomst de werkende bevolking niet voldoende is om het aantal gepensioneerden te onderhouden. De investeringen in de infrastructuur is de vierde verklaring voor het succes. Hierbij moet gedacht worden aan wegen, havens, telcommunicatie en elektriciteit. Er is veel nieuwe infrastructuur ontstaan en veel oude, bestaande infrastructuur is verbeterd. Het laatste 4 Lora E., 2005, p. 11. 5 Blázquez-Lidoy J., Rodríguez J., Santiso J., 2006, pp. 18-19. 5

punt dat Lora aanhaalt is het vermogen om te innoveren. Dit is voornamelijk terug te zien in de innovaties in de hightech sector en de technologie standaarden die gehanteerd worden. R&D is meer dan 1% van het BBP, dit wordt in heel Latijns Amerika alleen door Brazilië benaderd (0.9% van het BBP) 6. 3 Handel tussen China en Latijns Amerika De opkomende markt van China is van invloed op alle landen die opereren op de markteconomie. In dit hoofdstuk gaat specifiek gekeken worden wat de invloeden zijn voor Latijns Amerika. Dit wordt gedaan door de handelsstromen tussen China en Latijns Amerika te analyseren. 3.1 Export vanuit Latijns Amerika naar China In tabel 2 zien we de export vanuit 18 grote Latijns Amerikaanse landen naar China voor de jaren 1990, 2000 en 2006. De export is weergegeven in miljoenen dollars en als percentage van de gehele export van het Latijns Amerikaanse exportland. Uit deze tabel kunnen een aantal conclusies getrokken worden. In totaal was de export naar China in 1990 $ 953 (miljoen), in 2000 was het $ 3.762 en in 2006 $ 22.505. Dit is in totaal een gigantische toename van $ 21.552 (miljoen) of 23,6 keer zo veel. Als we echter naar de cijfers kijken van export naar China als percentage van de totale export van de verschillende Latijns Amerikaanse landen is de toename van minder grote aard. Daar zien we dat in 1990 gemiddeld van alle Latijns Amerikaanse landen 0,98% van de totale exporten naar China gingen, dit was 1,61% in 2000 en 3,25% in 2006. Er kan geconcludeerd worden dat een steeds groter deel van de Latijns Amerikaanse exporten vervoerd worden naar China. Dit betekend dat China belangrijker wordt voor de Latijns Amerikaanse landen. 6 Lora E., 2005, pp. 7-15. 6

Bij het merendeel van de Latijns Amerikaanse landen lopen de percentages export naar China van totale export op in de drie jaren. Met name Argentinië, Chili, Costa Rica en Peru exporteren een steeds groter deel van hun totale exporten naar China. In 1990 exporteerden zijn respectievelijk 1,95%, 0,40%, 0% en 1,66%, dit is in 2006 toegenomen tot 7,53%, 8,84%, 7,68% en 9,55%. Er zou aangenomen kunnen worden dat China voor het merendeel van de landen van steeds grotere importantie wordt. Er zijn twee uitzonderingen op bovenstaande trend, namelijk Mexico en Nicaragua. De exporten uit Mexico nemen in absolute zin wel toe, maar als percentages niet. Dit betekend dat de totale exporten van Mexico harder groeiden dan de exporten naar China. Er zou daarom gezegd kunnen worden dat China in de jaren 1990-2000 niet belangrijker geworden is voor de export van Mexico. In 2006 is dit weer enigszins bijgetrokken en exporteert Mexico 0,68% van zijn totale exporten naar China. Nicaragua kent dezelfde trend als Mexico al zijn de verschillen in percentage nog groter. Nicaragua exporteerde in 1990 3,24% van de totale exporten naar China, in 2000 niets meer en in 2006 0,26%. Het verschil tussen 1990 en 2000 is opvallend groot. In de laatste kolom van tabel 2 is weergegeven hoeveelste China staat in de lijst van exportbestemmingen. Nummer een staat voor het land waar het grootste percentage van de export naar toe gaat. De lijst bestaat totaal uit 100 tot 200 landen. We kunnen in deze lijst zien dat China niet voor alle landen van even grote importantie is. China is het belangrijkste voor Costa Rica en Peru; in deze lijsten staat China als tweede exportbestemming. Ook voor landen als Brazilië, Chili, Cuba, Mexico en Uruguay is China een belangrijk exportland; China staat in al deze lijsten in de top 10 van exportbestemmingen. Voor de andere landen in de tabel is China nog steeds van redelijk groot belang, maar China staat niet in de top 10 van exportbestemmingen. De notatie van China (nummer 31) in de lijst van Nicaragua is het laagst. Er zou naar aanleiding van deze kolom gesteld kunnen worden dat over het algemeen China een belangrijke exportbestemming is voor Latijns Amerikaanse landen. De laagste notatie is 31 e 7

van de hele lijst die over het algemeen uit 100 á 200 landen bestaat. China is het belangrijkste voor de landen Costa Rica en Peru en het minst belangrijk voor Nicaragua. China is een van de grootste consument van grondstoffen, mineralen, energie en in mindere mate van voedingsproducten en gefabriceerde producten. Zij zijn nummer een consument van kolen, ijzer, tin, zink, koper en granen. Daarnaast zijn zij een van de grootste consument van meststoffen, ijzer, staal, bananen, oliezaden, olie, plastic, elektronische gebruiks-voorwerpen, medische apparatuur en machines. China is een land met weinig grondstoffen. Door de snel groeiende economie is China genoodzaakt deze benodigde grondstoffen te importeren 7. Om deze reden is het niet verwonderlijk dat de Zuid Amerikaanse landen veel exporteren naar China. De Zuid Amerikaanse landen zijn rijk aan de grondstoffen die China nodig heeft. In tabel 2 is te zien dat Argentinië, Chili, Brazilië, Peru en Uruguay een groot deel van hun exporten naar China exporteerden in 2006. De export naar China heeft een grote potentie voor deze landen. Landen met hetzelfde productiepatroon als China zullen minder exporteren naar China, aangezien zij dezelfde producten op de markt aanbieden als China. Binnen deze analyse produceren Costa Rica, Ecuador, El Salvador, Honduras en Mexico in grote lijn dezelfde producten als China. In tabel 2 is te zien dat vier van de vijf landen voldoen aan deze voorspelling, de enige uitzondering is Costa Rica. 7,68% van de exporten van Costa Rica gaan naar China. Dit is meer dan 4% boven het gemiddelde van alle Latijns Amerikaanse landen in deze analyse. Als er beter gekeken wordt naar de handelstromen tussen Costa Rica en China is dit echter wel te verklaren. Het nummer een importproduct van China zijn micro-elektronische schakelingen, dit is tevens het nummer een exportproduct van Costa Rica. Costa Rica en China produceren complementaire producten. 7 Rosales O., Kuwayama M., (2007), p. 85. 8

3.2 Import vanuit China naar Latijns Amerika In tabel 3 staat weergegeven hoeveel en welk percentage van totale import 18 Latijns Amerikaanse landen importeren vanuit China. Import is weergegeven als miljoenen dollars en het percentage is berekend door de import vanuit China te delen door de totale import van de verschillende Latijns Amerikaanse landen. Ook uit deze tabel kunnen we het een en ander concluderen. Allereerst kan er gezegd worden dat in 1990 weinig import uit China kwam. Geen enkel land importeerde meer dan 1% van zijn totale import uit China en het gemiddelde was 0,34%. De import in absoluut aantal nam tussen 2000 en 1990 toe met $ 7.638 (miljoen), in 2000 was de import 14 keer de grootte van 1990. Deze stijging ging door tot en met 2006; in dit jaar werd 8,19% van de totale import geïmporteerd uit China. In de jaren 1990-2006 is de import meer dan 83 keer zo groot. Er kan gezegd worden dat China een steeds groter deel van de totale vraag naar producten van Latijns Amerikaanse landen voorziet en dat China een steeds belangrijker importland is geworden van Latijns Amerika. Het is opvallend dat voor alle 18 Latijns Amerikaanse landen die opgenomen zijn in deze tabel de import uit China als deel van totale importen gestegen is. In 1990 zaten alle landen onder de 1% van totale import en in 2006 kwamen ze allemaal boven de 2,70%. Honduras heeft met 2,72% in 2006 het laagste percentage van Chinese import van totale import. China is binnen deze groep landen als importland het minst belangrijk voor Honduras. Het meest belangrijk is China voor Paraguay, deze importeert in 2006 meer dan een kwart (25,09%) van zijn importproducten uit China. In de laatste kolom van tabel 3 is weergegeven hoeveelste China staat in de lijst van importlanden. Nummer een staat voor het land waar het grootste percentage van de import vandaan komt enzovoort. De lijst bestaat totaal uit 100 tot 200 landen. De conclusies die net gemaakt zijn worden ondersteund door deze lijst. We zien in de kolom dat China inderdaad een belangrijk importland is voor Paraguay, want China staat in de lijst op nummer een. Bij 9

Honduras staat China op nummer 8 van de lijst met belangrijkste importlanden, dit is het laagste van alle Latijns Amerikaanse landen die in de tabel staan. Ook kan er geconcludeerd worden uit deze lijst dat China voor alle 18 Latijns Amerikaanse landen een belangrijk importland is. Bij alle 18 landen komt China voor in de top 10 van importlanden in het jaar 2006. China heeft een comparatief voordeel in arbeidsintensieve producten, zoals textielproducten, schoeisel, speelgoed en simpele elektronische producten. China trekt internationale bedrijven aan om te investeren en zich te vestigen in China. De kennis die deze landen meebrengen hebben er voor gezorgd dat China steeds ingewikkeldere apparatuur en machines weet te produceren. De internationale bedrijven zijn verantwoordelijk voor 89% van de hightech producten die geëxporteerd worden 8. Te verwachten is dat de landen die dezelfde producten produceren als China minder importeren uit China, naast dat zij minder exporteren naar China. Latijns Amerikaanse landen die ook als voornaamste exportproduct simpele elektronische producten en textielgoederen hebben zijn Costa Rica, Ecuador, El Salvador, Honduras en Mexico. Voor vier van de vijf landen is het ook het geval dat zij minder importeren uit China. Costa Rica, Ecuador, El Salvador en Honduras importeren onder het gemiddelde uit China. Tegen de eerste verwachtingen in importeert Mexico 9,54% van zijn totale importen uit China. Dit is echter wel te verklaren. Mexico importeert veel onderdelen en kleine elektronische onderdelen zoals bedieningspanelen en schakelaars. Dit is een van de voornaamste exportproducten van China. Er zou een verband kunnen liggen tussen deze twee stromen. Mexico importeert elektronische onderdelen vanuit China. Deze worden vervolgens verwerkt in elektronische exportproducten in Mexico. Op deze manier is de verklaren dat ondanks dezelfde productiestructuur in Mexico en China, Mexico veel importeert uit China. 8 Rosales O., Kuwayama M., 2007, p. 86. 10

3.3 Handelsbalans China en Latijns Amerika In tabel 2 en 3 was te zien dat zowel de import vanuit China als de export naar China toegenomen zijn door de jaren 1990-2006. Hoe deze ontwikkeling voor de Latijns Amerikaanse landen en China uitgepakt heeft is te zien in tabel 4. In tabel 4 is de handelsbalans tussen China en Latijns Amerika weergegeven. Deze komt voort uit de tabellen 2 en 3. Onderaan de tabel is te zien dat in 1990 de balans positief was voor Latijns Amerika, maar dat in de jaren 2000 en 2006 deze negatief werd. Het grootste deel van de landen heeft alle drie de jaren een negatieve handelsbalans gekend met China. Dit was in het jaar 2000 het ergst, toen had alleen Peru een positieve handelsbalans. Peru is tevens het enige Latijns Amerikaanse land dat alle drie de jaren een positieve handelsbalans kende met China. In absolute getallen waren de negatieve handelsbalansen het grootst voor Mexico alle drie de jaren. Als er gekeken wordt naar de laatste kolommen van tabel 2 en 3 wordt deze conclusie ondersteund. China is voor Peru zowel een belangrijke exportbestemming als importland, voor Mexico is China belangrijker als importland dan als exportbestemming. Wat we ook in de cijfers kunnen zien is dat de landen met een positieve handelsbalans de landen zijn met grondstof overvloeden, namelijk Argentinië, Brazilië, Chili en Peru. Zoals eerder gezegd heeft China tekorten aan deze grondstoffen en moet veel van deze benodigde producten importeren. Er kan gezegd worden dat deze vier landen de potentie van de Chinese handel hebben aangegrepen. De landen die concurrentie ondervinden van China omdat ze dezelfde productie kennen zijn Costa Rica, Ecuador, El Salvador, Honduras en Mexico. Bij alle landen, uitgezonderd van Costa Rica, is te zien dat deze landen een negatieve handelsbalans kennen met China. Dit ligt voor de hand omdat deze landen niet de mogelijkheid hebben om veel te profiteren van de toegenomen vraag van China, aangezien zij dezelfde producten aanbieden als China produceert. Costa Rica heeft een minimaal positieve handelsbalans wat er op wijst dat er meer 11

geëxporteerd wordt naar China dan dat zij importeren uit China. Dit was echter te verklaren door de export van micro-elektronische schakelingen. 4. Competitie tussen China en Latijns Amerika in de Verenigde Staten De Verenigde Staten als exportbestemming zijn voor zowel China als Latijns Amerika van groot belang. Zoals te zien is in tabel 5 zijn de Verenigde Staten voor China de belangrijkste exportbestemming. Voor het grootste deel van de Latijns Amerikaanse landen is dit ook het geval. Met name voor Mexico, Ecuador, Colombia, Costa Rica en Nicaragua zijn de Verenigde Staten een belangrijke exportbestemming. De enige grote uitzondering hierop is Cuba, daar staan de Verenigde Staten op de 70 e plek van belangrijkste exportbestemming met een percentage van 0.01% van de totale exporten dat vervoerd wordt naar de Verenigde Staten. Dit is te verklaren door het handelsembargo dat van kracht is, ingesteld door de Verenigde Staten. In dit hoofdstuk zal er gekeken worden naar de competitie op de Amerikaanse markt, omdat deze markt voor zowel Latijns Amerika als China een belangrijke handelspartner is. In tabel 6 zijn de landen waaruit de Verenigde Staten importeert weergegeven en tevens de grootte van deze handelsstromen voor de jaren 1998-2004. Tussen 1998 en 2004 is de totale import toegenomen met $ 558.651 miljoen, dit is een vermenigvuldiging van 1,613. De Verenigde Staten importeren voornamelijk producten vanuit Azië en het Westelijk Halfrond; in 2004 kwamen respectievelijk 39% en 35% van alle importen daar vandaan. Ook Europa (22%) en met name de EU-15 (19%) zijn belangrijke importgebieden voor de Verenigde Staten. Australië en Afrika zijn van weinig belang voor de Verenigde Staten. De Verenigde Staten importeren op het Westelijk Halfrond voornamelijk uit Canada en in mindere mate uit Mexico. De Mexicaanse import is ongeveer de helft van de totale import vanuit het Latijns Amerikaanse gebied. Deze verhoudingen verschillen erg weinig in de jaren 1998-2004. Je zou kunnen concluderen dat de individuele landen uit het Latijns Amerikaanse gebied van weinig belang zijn voor de Verenigde Staten. 12

De Aziatische importproducten zijn in totaal 40% van de totaal geïmporteerde producten in 1998 en 39% in 2004. Deze importen komen in 1998 met name uit Japan (13%) en China (8%). In 2004 zien we dat het grootste deel van de importen nog steeds uit Japan en China komen, maar de verhoudingen zijn veranderd. In 2004 komt 13% van de totale importen uit China en nog maar 9% vanuit Japan. In de jaren 1998-2004 is de import vanuit China Japan voorbij gegroeid. Als je de cijfers van China en Latijns Amerika met elkaar vergelijkt door de jaren 1998-2004 heen, kun je een aantal conclusies trekken. Allereerst wordt China steeds belangrijker voor de Verenigde Staten. In 2004 is China het belangrijkste Aziatisch importland. Verder is met name Mexico van alle Latijns Amerikaanse landen van betekenis voor de Verenigde Staten. Er zijn door de jaren heen weinig veranderingen in het importpatroon vanuit Latijns Amerika te zien en de verschillende Latijns Amerikaanse landen zijn van veel minder groot belang voor de Verenigde Staten. Als laatste kan er aan de hand van deze cijfers niet geconcludeerd worden dat de toegenomen import vanuit China ten koste gaat van de Latijns Amerikaanse landen. De import vanuit China neemt toe, maar de import vanuit Latijns Amerika blijft stabiel en lijdt daar dus niet onder. Er zou eerder gedacht kunnen worden dat de import verschoven is van Japan naar China en dat Japan de verliezer is van de toegenomen import vanuit China. In het artikel van Blázquez-Lidoy, Rodriguez en Santiso Angel or Demon? China s Trade Impact on Latin American countries wordt hetzelfde geconstateerd. Zij zeggen dat de toegenomen import van de Verenigde Staten uit China niet ten koste is gegaan van de import uit Mexico of Centraal Amerikaanse landen, maar ten koste van Aziatische landen zoals Japan en de opkomende economieën in de regio. Als voorbeeld geven zij dat in 1988 60% van de schoenenimport van de Verenigde Staten uit Zuid Korea en Taiwan kwam, tegenover 2% uit China. In 2005 is dit verschoven naar een schoenenimport uit China van 70% van de totale schoenenimport van de Verenigde Staten 9. 9 Blázquez-Lidoy J., Rodríguez J., Santiso J., 2006, p. 18. 13

Het grote concurrentievoordeel dat de Latijns Amerikaanse landen, en met name Mexico, hebben is de afstand naar de Verenigde Staten. De Latijns Amerikaanse landen liggen dichtbij de Verenigde Staten in vergelijking met China, waardoor de transportkosten veel lager zijn en ze beter kunnen concurreren met hun exportproducten. Naast de transportkosten is ook de tijd om producten te vervoeren veel lager. Doordat de Latijns Amerikaanse producten sneller in de Verenigde Staten zijn, is de export veel flexibeler 10. Een aantal Latijns Amerikaanse landen, zoals Chili en Ecuador, zouden nog meer kunnen profiteren van de grote markt van de Verenigde Staten door hun infrastructuur te verbeteren. Hierdoor wordt het transport efficiënter en kunnen zij beter concurreren met hun exportproducten 11. Gemiddeld genomen zijn de lonen in China vier keer lager dan in Latijns Amerikaanse landen. Tevens is het overschot in arbeid in China groter dan in Latijns Amerika. China heeft een comparatief voordeel in arbeidintensieve productie. Volgens Blázquez-Lidoy, Rodgríguez en Santiso gaat dit in de toekomst zorgen voor een verschuiving in de exportstructuur van zowel China als Latijns Amerika (met name Mexico) naar de Verenigde Staten. Deze verschuiving in exportproducten is al zichtbaar in Singapore, Taiwan en Korea 12. De NAFTA, handelsovereenkomst tussen de Verenigde Staten, Canada en Mexico, is sinds 1994 van kracht. Daardoor heeft Mexico al langer handelsbanden met de Verenigde Staten. China trad in 2001 toe tot de WTO en kent sinds toen een handelsgeschiedenis met de Verenigde Staten. Te verwachten valt dat China de handelsmogelijkheden nog niet geheel benut. Het zou mogelijk kunnen zijn dat verschuivingen van de handel van de Verenigde Staten met China en Mexico nog plaats gaan vinden. 10 Blázquez-Lidoy J., Rodríguez J., Santiso J., 2006, p. 26. 11 Blázquez-Lidoy J., Rodríguez J., Santiso J., 2006, p. 28. 12 Blázquez-Lidoy J., Rodríguez J., Santiso J., 2006, p. 26. 14

5. Conclusie In 1978 begonnen de hervorming in China. In de jaren die volgden groeide de Chinese economie enorm en raakte van een steeds groter wereldbelang. China was in 2005 de vierde grootste economie van de wereld. Dit komt enerzijds door een aantal karakteristieken van het land zoals de grootte van het land, de stabiele macro-economische omgeving, de gunstige arbeidsmarkt, de investeringen in de infrastructuur en het vermogen om te innoveren. Anderzijds hebben de toetreding tot de WTO en het openen van de Chinese markt voor andere economie hun aandeel gehad in de groei. Aan de hand van de Hoofdvraag van deze scriptie Wat zijn de gevolgen voor Latijns Amerika van de groeiende Chinese economie? is de handelssituatie tussen China en Latijns Amerika geanalyseerd. China is zowel als exportbestemming als importland van een steeds groter belang is geworden voor Latijns Amerika. Als we echter naar de handelsbalans kijken zien wat dat deze gemiddeld genomen negatief is voor de Latijns Amerikaanse landen. Dit moet echter ietwat genuanceerd worden door twee groepen Latijns Amerikaanse landen te onderscheiden. De eerste groep landen bestaande uit Argentinië, Chili, Brazilië, Peru en Uruguay, zijn rijk aan grondstoffen. China heeft weinig eigen grondstoffen. De groeiende economie vraagt echter om steeds meer grondstoffen. Het tekort hieraan wordt opgevangen door deze landen; zij exporteren deze benodigde grondstoffen naar China. De tweede groep landen bestaande uit Costa Rica, Ecuador, El Salvador, Honduras en Mexico hebben een vergelijkbaar productiepatroon als China en ondervinden de gevreesde concurrentie van China. Deze landen exporteren en importeren een veel kleiner aandeel van hun export en import naar of vanuit China in vergelijking met de landen in de eerste groep. Costa Rica en Mexico zijn uitzonderingen hierop door de handel in complementaire producten. Na het bestuderen van de handelsbalans wordt duidelijk dat de handel met China voor de landen uit de eerste groep positief is en voor de landen in de tweede groep negatief is. 15

In hoofdstuk vier is de handel met de Verenigde Staten bestudeerd. Het is aannemelijk om te denk dat als China Latijns Amerika wegconcurreert, dit te zien is in de cijfers van de export naar de Verenigde Staten. We hebben echter kunnen concluderen dat Latijns Amerika niet lijdt onder de groeiende export van China naar de Verenigde Staten. Met name Japan ziet haar export teruglopen en bemerkt de concurrentie van China. Latijns Amerika, met name Mexico, heeft als concurrentievoordeel de afstand naar de afzetmarkt naar de Verenigde Staten. Omdat Mexico dichterbij de Verenigde Staten ligt zijn de transportkosten lager en kan er flexibeler geëxporteerd worden. Door de lagere lonen en groter overschot in arbeid in China hebben zij een comparatief voordeel in arbeidsintensieve productie. Dit zou er in de toekomst voor kunnen zorgen dat de exportstructuur van zowel China als Latijns Amerika verandert. Tevens kent China een kortere handelsgeschiedenis met de Verenigde Staten dan China. Wellicht is er potentie voor China om in de toekomst meer export te realiseren naar de Verenigde Staten. Afsluitend kan gezegd worden dat een meer gedetailleerde analyse vereist is om de handelsstromen compleet in beeld te krijgen. Wenselijk is dat beter gekeken wordt naar productgroepen of productiesectoren om een sluitende conclusie te vormen over de handel en concurrentie tussen China en Latijns Amerika. Ook zou nader onderzoek uit kunnen wijzen of er indirecte gevolgen zijn, zoals prijsstijging of dalingen door de toegenomen aanbod en vraag van en naar producten. Dit ligt echter buiten de grootte van deze scriptie. 16

6. Tabellen en figuren Tabel 1 Samenstelling van het BBP per sector (%) 1985 1995 2005 Agriculture 28.4 19.8 12.5 Manufacturing 43.1 47.2 47.3 Services 28.5 33.1 40.3 Bron: Rosales O., Kuwayama M., 2007, p.83. 17

Tabel 2 Export ($ miljoen en als deel van totale exporten) vanuit de 18 grootste Latijns Amerikaanse landen naar China (1990, 2000, 2006) (g.g. = geen gegevens beschikbaar; * = cijfers 2005, 2006 niet beschikbaar) % van % van % van Rank China totale totale totale als export- Export export Export export Export Export bestemming 1990 1990 2000 2000 2006 2006 2006 Argentinië 241 1,95 797 3,03 3.494 7,53 4 Bolivia 0 0,00 6 0,41 36 0,85 15 Brazilië 382 1,22 1.085 1,97 8.402 6,10 3 Chili 34 0,40 902 4,95 4.942 8,84 3 Colombia 2 0,03 29 0,22 452 1,85 11 Costa Rica 0 0,00 13 0,24 557 7,68 2 Cuba g.g. g.g. 81 4,83 105* 4,86* 6 Ecuador 0 0,00 58 1,20 195 1,53 13 El Salvador 0 0,00 0 0,00 6 0,41 22 Guatemala 0 0,00 4 0,15 30 0,94 17 Honduras 0 0,00 0 0,00 14 0,74 17 Mexico 74 0,28 217 0,13 1.688 0,68 7 Nicaragua 11 3,24 0 0,00 2 0,26 31 Panama 0 0,00 2 0,26 15 1,38 16 Paraguay 0 0,00 6 0,69 20 1,05 15 Peru 55 1,66 443 6,45 2.269 9,55 2 Uruguay 67 3,92 91 3,96 159 4,02 8 Venezuela 6 0,03 34 0,11 119 0,19 16 Totaal 953 0,98 3.762 1,61 22.505 3,25 Bron: Samengesteld aan de hand van de database van SIGCI 18

Tabel 3 Import ($ miljoen en als deel van totale exporten) vanuit China naar de 18 grootste Latijns Amerikaanse landen (1990, 2000, 2006) (g.g. = geen gegevens beschikbaar; * = cijfers 2005, 2006 niet beschikbaar) % van % van % van Rank China totale totale totale als import- Import import Import import Import Import bestemming 1990 1990 2000 2000 2006 2006 Argentinië 32 0,78 1.157 4,58 3.122 9,14 3 Bolivia 4 0,57 58 3,14 192 6,80 6 Brazilië 203 0,90 1.222 2,19 7.989 8,75 3 Chili 57 0,81 949 5,71 3.483 10,03 4 Colombia 2 0,04 356 3,03 2.219 8,48 3 Costa Rica 1 0,04 78 1,29 551 4,98 5 Cuba g.g. g.g. 444 9,17 889* 11,71* 5 Ecuador 1 0,06 76 2,21 828 6,84 4 El Salvador 2 0,22 64 1,69 265 4,46 5 Guatemala 2 0,12 44 0,90 453 4,75 3 Honduras 4 0,42 11 0,44 134 2,72 8 Mexico 234 0,79 2.880 1,65 24.438 9,54 2 Nicaragua 1 0,16 10 0,58 209 7,62 3 Panama 1 0,07 21 0,62 169 3,50 8 Paraguay 0 0,00 251 11,45 1.475 25,09 1 Peru 19 0,72 289 3,90 1.584 10,34 3 Uruguay 6 0,42 112 3,23 351 7,35 4 Venezuela 0 0,00 185 1,27 1.652 5,41 5 Totaal 569 0,34 8.207 3,17 49.114 8,19 Bron: Samengesteld aan de hand van de database van SIGCI 19

Tabel 4 Handelsbalans China en Latijns Amerika ($ miljoen) voor 1990, 2000 en 2006 ) (g.g. = geen gegevens beschikbaar; * = cijfers 2005, 2006 niet beschikbaar) 1990 2000 2006 Argentinië 209-360 372 Bolivia -4-52 -156 Brazilië 179-137 413 Chili -23-47 1.459 Colombia 0-327 -1.767 Costa Rica -1-65 6 Cuba g.g. -363-784* Ecuador -1-18 -633 El Salvador -2-64 -259 Guatemala -2-40 -423 Honduras -4-11 -120 Mexico -160-2.663-22.750 Nicaragua 10-10 -207 Panama -1-19 -154 Paraguay 0-245 -1.455 Peru 36 154 685 Uruguay 61-21 -192 Venezuela 6-151 -1.533 Totaal 303-4.439-27.498 Bron: Samengesteld aan de hand van de database van SIGCI 20

Tabel 5 Notatie Verenigde Staten als exportbestemming en percentage van totale export dat naar de Verenigde Staten vervoerd wordt Rank Verenigde Staten als export bestemming Percentage van totale export naar VS China 1 21,03 Argentinië 3 8,69 Bolivia 2 9,80 Brazilië 1 17,98 Chili 1 16,01 Colombia 1 40,79 Costa Rica 1 42,46 Cuba 70 0,01 Ecuador 1 53,62 El Salvador 1 28,63 Guatemala 1 31,42 Honduras 1 52,22 Mexico 1 84,87 Nicaragua 1 46,53 Panama 1 39,02 Paraguay 7 3,49 Peru 1 24,02 Uruguay 2 13,58 Venezuela 1 43,05 Bron: Samengesteld aan de hand van de database van SIGCI 21

Tabel 6 Totale importen Verenigde Staten per land, 1998-2004 ($ miljoen) 1998 A 2000 A 2002 A 2003 A 2004 A Wereld 911.896 100 1.218.022 100 1.161.366 100 1.257.121 100 1.470.547 100 Europa 202.874 22 256.765 21 260.813 22 284.670 23 322.087 22 EU-15 176.380 19 220.019 18 225.719 19 244.899 19 273.021 19 Westerlijk Halfrond 318.163 35 440.136 36 413.233 36 438.500 35 510.536 35 Canada 173.256 19 230.838 19 209.088 18 221.595 18 255.928 17 Mexico 94.629 10 135.926 11 134.616 12 138.060 11 155.843 11 Carribean 7512 1 10275 1 9035 1 11796 1 14082 1 Centraal Amerika 9.630 1 12.158 1 12.242 1 12.816 1 13.595 1 Zuid Amerika 33.106 4 50.859 4 48.179 4 54.190 4 71.036 5 Latijns Amerika* 144.877 16 209.218 17 204.072 18 216.862 17 254.556 17 Azië 367.661 40 484.650 40 459.094 40 492.808 39 580.464 39 Japan 121.845 13 146.479 12 121.429 10 118.038 9 129.595 9 Hong Kong 10.538 1 11.449 1 9.328 1 8.851 1 9.314 1 China 71.169 8 100.018 8 125.193 11 152.436 12 196.699 13 Asean 73.395 8 87.945 7 78.339 7 81.850 7 88.206 6 Midden Oosten 18.766 2 38.967 3 34.302 3 41.472 3 51.197 3 Australië en Oceanië 7.373 1 8.831 1 9.126 1 9.195 1 10.918 1 Afrika 15.824 2 27.642 2 22.100 2 32.022 3 45.674 3 Bron: Cijfers van het Amerikaanse statistische bureau FedStats 22

7. Literatuur Blázquez-Lidoy J., Rodríguez J., Santiso J., (2006) Angel or Demon? China s Trade Impact on Latin American countries, Cepal Review 90, pp. 15-41. Federal Interagency Council on Statistical Policy, www.fedstats.gov, statistisch bureau van de Verenigde Staten. Jenkins R., Peters E.D., Moreira M.M. (2008) The Impact of China on Latin America and the Caribbean, World Development, Vol. 36, No. 2, pp. 235-253. Lora E., (2005) Should Latin America Fear China? Inter-American Developoment Bank, Research Department working paper series, 531, pp. 1-39. Rosales O., Kuwayama M. (2007) Latin America meets China and India: prospects and challenges for trade and investment, Cepal Review 93, pp. 81-103. Sistema Interactivo Grafico de Datos de Comercio International (SIGCI), www.eclac.cl, database gegevens internationale handel. 23