Nationaal Cultuurhistorisch Landschap Westerwolde Uitwerking van de recreatief en toeristische visie Compleet Westerwolde rijk aan natuur en cultuurhistorie op een relatief klein oppervlakte
Nationaal Cultuurhistorisch Landschap Westerwolde Uitwerking van de recreatief en toeristische visie Compleet Westerwolde Januari 2011 Opgesteld door: Ridderspoor 1 9861 ER Grootegast www.ismadvies.nl In opdracht van: In samenwerking met 2
Inhoudsopgave 1. Aanleiding... 4 2. Inleiding... 4 3. Recreatief en toeristisch Westerwolde in 2020... 5 4. Ambities... 8 4.1 De ambities... 8 4.2 Monitoren ambities... 10 5. Uitwerking van de ambities... 10 5.1 inleiding... 10 5.2 Gemeenten... 10 5.3 Ondernemers en organisaties.... 11 6. Producten en diensten... 11 6.1 Natuur en cultuurhistorie.... 11 6.2 Vaartoerisme.... 12 6.3 Welbevinden... 13 6.4 Toeristische recreatieve infrastructuur... 13 6.4.1 Wandelen... 13 6.4.2 Fietsen... 14 6.4.3 TRIP II... 15 7. Marketing en Promotie... 16 7.1 Het gezicht van Westerwolde... 16 7.2 Samenwerking en aansluiting... 17 8. Organisatiestructuur... 18 8.1 Inleiding... 18 8.2 Ondernemers... 18 8.3 Financiering... 19 8.4 Gemeenten... 19 9. Kennis en ervaring... 20 10. Overzicht activiteiten... 20 Bijlage 1... 25 1. Beleid en kaders... 25 2. Huidige stand van zaken en ontwikkelingen... 25 3. Proces in relatie tot de uitwerking... 26 Bijlage 2: Reactie van het Toeristisch Platform Stadskanaal op het concept uitwerking Visie Compleet Westerwolde... 27 3
1. Aanleiding In 2009 is in opdracht van de gemeenten in Westerwolde (Vlagtwedde, Bellingwedde en Stadskanaal) door Grontmij/van der Tuuk een recreatie en toeristische visie opgesteld voor Westerwolde, onder de titel Compleet Westerwolde. De visie geeft de missie en de ontwikkelingsrichtingen weer van recreatie en toerisme in Westerwolde. De gemeenteraden hebben de visie vastgesteld en ook de Toeristische Platformen van de drie gemeenten, de VVV Westerwolde en de Vereniging Toeristisch Westerwolde hebben aangegeven dat zij de missie en ontwikkelingsstrategie ondersteunen. In deze notitie zijn de missie en de ontwikkelingsrichtingen verder uitgewerkt in ambities, acties, producten en diensten. 2. Inleiding Westerwolde; het mooiste stukje Drenthe ligt in Groningen, een uithoek is het, maar wel een hele mooie (citaat op website Staatsbosbeheer). Zomaar twee uitspraken die in grote lijnen een indruk geven van het gebied. Binnen de provincie Groningen neemt Westerwolde al jaren een belangrijke toeristische positie in. De meeste overnachtingen in de provincie Groningen vinden plaats in de regio s Stad Groningen en Westerwolde. Ook op het gebied van attracties en bezienswaardigheden heeft Westerwolde een sterke positie. Vesting Bourtange, Klooster Ter Apel, Wonderwereld en Museumspoorlijn STAR trekken jaarlijks vele bezoekers. Recreatie en toerisme zijn de laatste paar jaar volop in beweging. Een paar voorbeelden: Steeds meer regio s profileren zich uitdrukkelijker als toeristische regio (waardoor de concurrentie tussen regio s is toegenomen); de toerist wordt steeds veeleisender; toenemende concurrentie van goedkope vliegbestemmingen en anderzijds weer een trend om eigen land te verkennen; kortere vakanties; er wordt nauwelijks meer lange tijd vooraf geboekt; internet neemt een steeds belangrijkere plaats in. Neem daar bij de vergrijzing van de samenleving, de krimp in plattelandsregio s, de toenemende vraag naar zorgvakanties op maat, de huidige financiële crisis, de toenemende belangstelling voor cultuur, natuur, historie en welzijn en het is duidelijk dat de recreatieve en toeristische sector het zich niet kan permitteren een statische sector te zijn. Voor Westerwolde liggen er kansen om de positie die zij heeft op het gebied van recreatie en toerisme te versterken. De laatste jaren is door zowel overheden als ondernemers sterk geïnvesteerd in infrastructuur en voorzieningen. De potentie om recreatie en toerisme een belangrijke economische drager te laten zijn is aanwezig. 4
3. Recreatief en toeristisch Westerwolde in 2020 Om de uitwerking van de visie Compleet Westerwolde handen en voeten gegeven is er voor gekozen om voor de komende tien jaar een aantal ambities te formuleren. Om deze ambities te formuleren is een beeld geschetst van recreatief en toeristisch Westerwolde 2020. Hoe ziet recreatief en toeristisch gezien Westerwolde er in 2020 uit, welke kwaliteit kunnen bezoekers ervaren, welke activiteiten ondernemen de bezoekers; kortom, wat heeft Westerwolde in 2020 te bieden. Westerwolde is voor recreanten, toeristen en de eigen inwoners in alle opzichten een gezond gebied, waar men goed voor zichzelf zorgt en daardoor goed voor anderen. De ligging tussen aan de westzijde Drenthe en oostzijde Duitsland maakt dat er een attractieve recreatieve en toeristische infrastructuur aanwezig is die Westerwolde als het geheim van Nederland niet alleen fysiek, maar ook mentaal verbindt met deze gebieden. Westerwolde is een bruisende oase, waar je echt tot rust kunt komen in harmonie met de natuur en met jezelf. Het goed voor jezelf zorgen is een belangrijke inkomstenbron geworden voor recreatie en toerisme. De voordelen van de afwisseling en kleinschaligheid van het landschap zijn ten volle benut voor de ontwikkeling van recreatieve en toeristische diensten en producten. Westerwolde is een verrassende regio, het geheim van Nederland en is voor bezoekers een waar ontdekgebied. Bezoekers hebben Westerwolde in hun hart gesloten. Westerwolde is een Nationaal Cultuurhistorisch Landschap, centraal gelegen in West-Europa. De Ecologische Hoofdstructuur (EHS) van Ter Apel tot Wedderbergen heeft landschappelijke versterkingslijnen via de Veenkoloniën naar de Hondsrug en Zuidoost Drenthe. Langs deze versterkingslijnen wordt volop gewandeld, gefietst en gekanood. Langs de EHS is een Economische Hoofdstructuur ontstaan. Recreatieve en toeristische bedrijvigheid heeft zich hier op een hoog niveau ontwikkeld en schept direct en indirect veel werkgelegenheid, mede door de succesvolle verlenging van het toeristische seizoen. Duizenden wandelaars struinen door het landschap van Westerwolde. Niet alleen langs gebaande wegen en paden, maar ook vrij door de velden. De wandelaar ontdekt tijdens zijn tochten de historische tijdslijnen. In één wandeling loop je door de tijd, van de middeleeuwen tot de ontginningen in de 30er jaren van de vorige eeuw. De wandelinfrastructuur wordt beleefd als één van de besten in Nederland en het volledige wandelnetwerk, inclusief wetenswaardigheden, is ook interactief beschikbaar via GPS en/of mobiel internet. Onderweg genieten de wandelaars op speciale pauzeplekken en drinken koffie en thee in o.a. Lutje Hoeskes en stookhokken. Westerwolde staat op de kaart als één van dé wandelgebieden van Nederland. De wandelaar weet zich in gezelschap van vele medestruiners en ervaart nog steeds de ruimte en de rust van het gebied. Het dorp Wedde is het Struindorp van Nederland en is het boegbeeld van Westerwolde als wandeleldorado. Fietsers volgen routes door, een voor Nederland uniek, afwisselend landschap via het fietsknooppuntensysteem en de fiets Tom Tom. Het fietsknooppuntensysteem is ingezet voor de ontwikkeling van nieuwe producten en diensten die onderscheidend zijn en de aandacht trekken van relevante landelijke media. De kwaliteit van de fietsinfrastructuur wordt alom gewaardeerd, inclusief de dichtheid van oplaadpunten voor elektrische fietsen. Het mountainbikeroutenetwerk behoort tot de top van Nederland. Ook de fietsers maken volop gebruik van lutje hoeskes, pauzeplekken en stookhutten. Actieve, sportieve en natuurgenietende fietsers kiezen voor Westerwolde vanwege de grote gevarieerdheid in landschappen en de rust en ruimte die nog volop beleefd kan worden. De fietser treft in Sellingen een kleurrijke schakering aan van bijzondere shopjes, struinwinkeltjes, ateliers en galerieën. Een schakering die natuurlijk niet alleen voor fietsers interessant is. 5
Via prachtige landschapsstructuren fietst de bezoeker vanuit de Hondsrug en Stadskanaal naar het hart van Westerwolde. Het fietsen is door minder wind een stuk aangenamer. Vanuit Westerwolde ontdekt de fietser via prachtige structuren het aangrenzende Duitsland en Zuidoost Drenthe. Tien Peddel en Pedaal stations zijn door aantrekkelijke vaarverbindingen met elkaar verbonden. Een kanobeleving op de Ruiten Aa is een hoogtepunt. De Ruiten Aa is een voorbeeld van het evenwicht tussen natuurbeleving en natuurbescherming. De kanoer geniet van zijn lunchpakket op een schitterende kanoaanlegplaats en de ijsvogel brengt ongestoord zijn jongen groot. Vanuit Emmen en Zuidlaren koersen vaarrecreanten, met hoofdzakelijk elektrisch of biodiesel aangedreven vaartuigen, richting Ter Apel, Musselkanaal en Stadskanaal. Vanuit goed geoutilleerde jachthavens en aanlegplaatsen ontdekt de vaarrecreant de grootte rijkdom van Westerwolde. Wandelen fietsroutes die starten vanuit voor vaarrecreanten aantrekkelijke locaties verleiden de vaarrecreant tot een langer verblijf in Westerwolde. Honderdduizenden bezoekers genieten van de cultuurhistorische hoofdsteden van Westerwolde; Bourtange en Ter Apel. Via deze hoofdsteden ontdekken bezoekers het rijke cultuurhistorische erfgoed van Westerwolde. Ter Apel trekt tienduizenden bezoekers die interesse hebben in het religieuze en spirituele erfgoed. Dit erfgoed is niet alleen te beleven in het klooster. Ook de monumentale kerken in Westerwolde zijn op een bijzondere wijze toegankelijke gemaakt. Als de kerk gesloten is kan via interactieve media in de kerk worden gekeken. Vesting Bourtange geniet grote landelijke bekendheid door het unieke karakter van de vesting, maar zeker ook vanwege de aansprekende exposities. De vesting is de trekker voor het verhaal over vestingen, verdedigingswerken en de onafhankelijksstrijd tegen Spanje en fungeert als motor voor het presenteren van het totale verhaal over schansen en vestingen. Oudeschans en de Lethe (Bellingwolde) genieten een grote belangstelling doordat hun verhaal onlosmakelijk is verbonden met schansen en vestingen. Het cultuurhistorische aanbod van Westerwolde komt mede tot stand door een intensieve samenwerking met Duitsland. In Stadskanaal laat de bezoeker zich onderdompelen in de meer recente cultuurhistorie over het ontstaan van de Veenkoloniën. Bijzonder is de wijze waarop de aantrekkelijkheid van het landschap en het cultuurhistorische aanbod aan elkaar is gekoppeld. De bezoekers aan Bourtange zijn in steeds grotere mate ook verblijfstoeristen in Westerwolde. Westerwolde is een smeltkroes voor de combinatie van cultuurhistorie en natuur. Ondernemers en organisaties werken samen vanuit de smeltkroesgedachte en weten door de combinatie van natuur en cultuurhistorie veel toeristen aan zich te binden. 6
Door de vele activiteiten die het natuurrijke Westerwolde biedt is Westerwolde in trek bij actief en avontuurlijk Nederland. Boegbeeld hiervan is Durfstad Stadskanaal. Kom naar Stadskanaal als je durft verleidt velen tot abseilen van de watertoren, hardlopen in Run the Train, wildwaterkanoën in het Pagedal, avontuurlijk paardrijden vanuit het Hippisch centrum en tot de limiet gaan op één van Nederlands meest uitdagende mountainbiketrails. Jaarlijks zijn de Westerwolde Games het hoogtepunt en trekt honderden deelnemers en veelvouden aan kijkers. Terwijl een deel van de familie zich actief en uitdagend vermaakt, verdiept het andere deel zich in de historie van de Veenkoloniën, gaat shoppen en neemt een reis terug in de tijd met de STAR. Nergens in Nederland heeft het toeristische bedrijfsleven zo goed in gespeeld op de toeristische wensen en behoeften van mensen met een beperking als in Westerwolde. Het complete aanbod voor deze doelgroep wordt gepresenteerd met een interactieve website. De zorgbehoevende toerist maakt zijn keuzes, drukt op verzenden en het wordt geregeld. Mensen met een lichamelijke of visuele beperking ontdekken de rijkdom van Westerwolde via het beleefpad. Rijdt uw rolstoel in een op verschillende plaatsen te huren rupsbuggy en u kunt op bijna alle wandelpaden terecht. In 2020 staat Westerwolde in de top vijf van meest aantrekkelijke vakantiegebieden van Noord- Nederland! 7
4. Ambities Op basis van het streefbeeld van recreatief en toeristisch Westerwolde zijn voor de komende 10 jaar zes ambities benoemd. Deze ambities komen voort uit het streefbeeld recreatief en toeristisch Westerwolde in 2020 en de missie en de ontwikkelingsrichtingen zoals genoemd in de visie Compleet Westerwolde en zijn de leidraad voor het verder ontwikkelen van recreatie en toerisme in Westerwolde. Bij het benoemen van de ambities is er vanuit gegaan dat deze reëel zijn. Om de ambities waar te maken wordt van alle betrokken partijen (o.a. ondernemers, organisaties, gemeenten, VVV) de nodige inspanning gevraagd. Alle betrokken partijen zijn van mening dat met inzet van een ieder en de juiste instrumenten de ambities waargemaakt worden. Het waarmaken van de ambities levert een daadwerkelijke bijdrage aan het versterken van de economische positie van recreatie en toerisme, niet alleen voor de sector zelf, maar ook voor andere sectoren zoals bijvoorbeeld de detailhandel en geeft richting aan de verdere ontwikkeling van recreatie en toerisme in Westerwolde. 4.1 De ambities 1. Westerwolde staat over 10 jaar in de top 5 van meest aantrekkelijke toeristische gebieden van Noord-Nederland. De aantrekkelijk van Westerwolde is een combinatie van landschap, cultuur, overnachtingaccommodaties, infrastructuur, voorzieningen, enz. Het totale aanbod gecombineerd met klantvriendelijkheid en service maken een gebied tot een aantrekkelijke regio. De aantrekkelijkheid van een regio wordt ook afgemeten aan de waardering van bezoekers voor de diverse onderdelen. In het kader van Toerdata Noord wordt er periodiek een kwaliteitsonderzoek gedaan onder de bezoekers in Noord-Nederland. Naast o.a. herkomst en bestedingen, wordt er gevraagd naar de waardering van bezoekers over kwaliteit, service en klantgerichtheid. Dit onderzoek vindt plaats onder zowel dag- als verblijftoeristen. Westerwolde scoort op dit moment goed. Gemiddeld over alle beoordeelde aspecten staat Westerwolde nu op een zesde plaats. Deze zesde plaats moet Westerwolde delen met drie andere regio s. Van een uitgesproken positionering in de top vijf is nog geen sprake. 2. Het aantal toeristische overnachtingen is over 10 jaar gestegen van 400.000 naar 540.000 (gemiddeld 3% stijging per jaar) De laatste paar jaren staat de groei van het aantal overnachtingen in Oost-Groningen onder druk. De bezettingsgraad van hotels en pensions is gedaald van 37% in 2004 naar 31% in 2009. Voor campings is dit in de zelfde periode gedaald van 14% naar 10%. Daar tegenover is het aantal overnachtingen bij B&B in de zelfde periode gestegen met 18%, steeg de bezetting van vaste staanplaatsen op campings van 78% naar 85%, steeg de bezettingsgraad van vakantiewoningen van 37% naar 39%, steeg de verhuurgraad in ligplaatsen in jachthavens van 64% naar 69% en bleef het aantal overnachtingen in groepsaccommodaties stabiel. Deze gegevens gelden voor geheel Oost-Groningen. De onderzoekers hebben de indruk dat bij die onderdelen waar een stijging aanwezig is, Westerwolde hieraan de grootste bijdrage levert en bij de onderdelen waar een daling te zien is, het aandeel van Westerwolde minder is dan die van het Oldambt en de Veenkoloniën, m.u.v. het aantal overnachtingen op toeristische plaatsen op campings. Westerwolde heeft een behoorlijk aantal campingplaatsen en de landelijke trend waarbij het toeristisch kamperen onder druk staat werkt in Westerwolde dan sterk door. * cijfers, bron: Toerdata Noord 8
3. De vier grootste dagattracties (Bourtange, STAR, Klooster en Wonderwereld) zien hun bezoekersaantallen in 10 jaar tijd stijgen van 184.000* naar 250.000* (3 % stijging per jaar) * bron: Toerdata Noord De vier grootste dagattracties in Westerwolde laten de laatste paar jaar een groei in het aantal bezoekers zien. Niet spectaculair, maar wel gestaag. Van 147.000 in 2004 naar 184.000 in 2008. De grootste groei zit in de periode 2004-2006 (gemiddeld meer dan 5% per jaar). 4. Bestedingen van verblijfstoeristen en dagtoeristen stijgen per persoon per dag(p.p.p.d.) 1% meer dan de jaarlijkse inflatie. Het toenemen van het aantal overnachtingen is nog geen garantie dat dit ook leidt tot een sterkere economische groei. Een belangrijk deel van de groei wordt ook bepaald door wat de bezoekers besteden in het gebied. Door gerichte marketing op voor Westerwolde interessante doelgroepen wordt aan de bestedingen een impuls gegeven. Daarvoor is het nodig dat de prijs-kwaliteit verhouding gegarandeerd wordt. De bestedingen van dagtoeristen zijn gestegen van 32.00 p.p.p.d.* in 2005 naar 40,00* in 2009. De bestedingen van verblijfstoeristen zijn in dezelfde periode gelijk gebleven met 39,00* p.p.p.d. Gezien de huidige economische situatie zal het de nodige inspanningen kosten om de ambitie waar te maken. Gelet op hetgeen Westerwolde te bieden heeft is de ambitie reëel. * bron: Toerdata Noord 5. Westerwolde heeft de status Nationaal Cultuurhistorisch Landschap Westerwolde profileert zich als Nationaal Cultuurhistorisch Landschap. Deze titel komt in alle promotionele activiteiten naar voren. Een Nationaal Cultuurhistorisch Landschap is geen bestaande status. Westerwolde eigent zich deze status toe. Nationaal Cultuurhistorisch Landschap geeft weer waar Westerwolde voor staat en wat het te bieden heeft. Het legt een duidelijke link naar de hoge natuurwaarde, het aantrekkelijke en afwisselende landschap en de rijke cultuurhistorie. Dat dit alles binnen korte afstand te beleven en te ervaren is een grote kracht en is voor Nederland redelijk uniek te noemen. Uit onderzoek in o.a. de Nationaal Parken Dwingelderveld en Weerribben en Wieden is gebleken dat de status Nationaal Park heeft bijgedragen aan de economische groei van deze gebieden. Groningen heeft één Nationaal Park; het Lauwersmeer (dat grotendeels in de provincie Friesland ligt). Een verkenning om te komen tot een Nationaal Park Westerwolde is de moeite waard. Hierbij moet in acht genomen worden dat alle facetten die verbonden zijn aan de status Nationaal Park in ogenschouw genomen worden. Op basis van een gedegen verkenning kan hierover te zijner tijd een beslissing worden genomen en kan worden bekeken of de status Nationaal Park een duidelijke meerwaarde heeft t.o.v. de status Nationaal Cultuurhistorisch Landschap. 6. Over 10 jaar is Westerwolde hét wandelgebied van Nederland Drenthe is fietsen, Friesland is varen, Zeeland is de kust. Sommige regio s roepen associaties op die gericht zijn op activiteiten. Voor zover na te gaan profileert geen enkele regio zich uitdrukkelijk als dé wandelregio van Nederland. Westerwolde heeft alle ingrediënten om dit te zijn. Niet alleen in infrastructuur en landschap, maar ook organisatorisch. De Regionale Wandelstructuur Westerwolde heeft bewezen dat zij uitstekend in staat is om vorm te geven aan het thema wandelen. Door een nog intensievere samenwerking kan Westerwolde uitgroeien tot hét wandelgebied van Nederland. 9
4.2 Monitoren ambities Het benoemen van ambities is één, het uitvoering eraan geven is twee en het meten is drie. Voor de ambities 1 tot en met 4 en 6, geldt dat deze uitstekend gemonitoord kunnen worden op basis van de gegevens van Toerdata Noord. Hiervoor is het nodig dat Toerdata Noord, Westerwolde als een aparte regio uit de gegevens van Oost-Groningen filtert. Aan Toerdata Noord wordt verzocht om de gegevens van het consumentenonderzoek 2009 en toerisme in cijfers 2010 ( het betreft hier dan de cijfers van 2009) voor Westerwolde aan te leveren. Deze gegevens fungeren als 0-meting. Vervolgens wordt de specificatie voor Westerwolde ook toegepast op het consumentenonderzoek 2013, 2017 en 2021 (het consumentenonderzoek vindt vierjaarlijks plaats). Voor wat betreft de jaarlijkse meting toerisme in cijfers wordt de specificatie voor Westerwolde geleverd voor de jaren 2010, 2011, 2012, 2016 en 2020. De gegevens worden benut om de voortgang van de ambities te meten en om, indien gewenst, in beleid en uitvoering bij te sturen. Aan genoemde specificaties zijn kosten verbonden. 5. Uitwerking van de ambities 5.1 inleiding Met een uitwerking via actielijnen wordt invulling gegeven aan de missie zoals genoemd in de visie Compleet Westerwolde. De missie luidt: De Westerwoldse gemeenten streven naar een gestructureerde groei van het dag- en verblijfsrecreatieve aanbod die bijdraagt aan een toename van de werkgelegenheid en richten zich daarbij op de kwaliteitsverbetering van het toeristische product. Dit binnen de voorwaarden dat nieuwe ontwikkelingen en uitbreidingen in het landschap passen en dat er geen wildgroei plaatsvindt van diverse toeristisch-recreatieve initiatieven en ontwikkelingen. De uitwerking van de ambities worden per ambitie apart in actielijnen uitgewerkt. Veel actielijnen zijn van toepassing op meerdere ambities. De uitwerking van de ambities loopt daarom via een aantal actielijnen: 1. Ontwikkeling producten en diensten 2. Infrastructuur inclusief beheer en onderhoud 3. Marketing en promotie 4. De organisatiestructuur 5. Kennis en ervaring Voor een paar ambities geldt dat zij een meer specifieke aanpak vragen. Dit is apart vermeld. Voor de uitwerking van de ambities via de genoemde actielijnen is het van belang om te benoemen welke verantwoordelijkheden de betrokken partijen hebben. 5.2 Gemeenten De gemeenten kiezen voor een sterk recreatief en toeristisch aanbod dat een belangrijke bijdrage levert aan het versterken van de economie. Een sterk recreatief en toeristisch aanbod draagt bij aan een toename van het aantal bezoekers en overnachtingen. Naast de directe bestedingen van bezoekers en gasten (entreegelden, overnachtingen, enz.) vinden er veel indirecte bestedingen plaats (winkels, tankstation, enz.). Deze indirecte bestedingen dragen bij aan de leefbaarheid van dorpen. Menig middenstander is voor een (belangrijk) deel (mede)afhankelijk van bestedingen van bezoekers en gasten. Verblijfstoeristen in Westerwolde besteden gemiddeld 39,00 p.p.p.d. De helft van dit bedrag wordt besteed aan logies. De andere helft aan o.a. entreegelden, vervoer, boodschappen, eten en drinken, tussendoortjes, cadeautjes. In Westerwolde vinden jaarlijks ongeveer 400.000 overnachtingen plaats (bron: opgave toeristenbelasting). Voor Westerwolde betekent dit een jaarlijkse besteding van 15.600.000,=. Hierbij wordt opgemerkt dat niet alle bestedingen in Westerwolde plaatsvinden. Een 10
bezoek aan bijvoorbeeld de dierentuin in Emmen en stad Groningen maken onderdeel uit van de totale bestedingen. Dagtoeristen in Westerwolde besteden gemiddeld 40,00 p.p.p.d. Een kwalitatief recreatief en toeristisch sterke gemeente draagt bij aan een positieve beeldvorming over het gebied bij inwoners en bezoekers. In grote lijnen kan de rol van de gemeente als volgt worden weergegeven; draagt zorg voor beleid en kaders; investeert in beheer en onderhoud van de infrastructuur en publieke voorzieningen; (mede)investeert in eventuele nieuwe benodigde infrastructuur en voorzieningen; ondersteunt en faciliteert versterking van natuur en landschap stimuleert en faciliteert nieuwe ontwikkelingen, kwaliteitsverbetering, samenwerking stimuleert en faciliteert de marketing en promotie stimuleert en faciliteert de versterking van de samenwerking tussen ondernemers, organisaties en overheden. Creëert een gunstig ondernemersklimaat, waarbij t.o.v. ontwikkelingen op het gebied van recreatie en toerisme een ja, mits houding gehanteerd. 5.3 Ondernemers en organisaties. Ondernemers en organisaties zijn diegenen die de bezoekers ontvangen en dragen zorg voor een hoogwaardig toeristisch product in de vorm van overnachtingaccommodaties, natuur en landschap, dagattracties, enz. In een aantal gevallen zijn zij (terreinbeherende organisaties) ook verantwoordelijk voor de infrastructuur. Ook het initiatief tot marketing en promotie is een verantwoordelijkheid van de ondernemers. 6. Producten en diensten Voor de ontwikkeling van nieuwe producten en diensten is een goede samenwerking tussen de ondernemers nodig en dan met name tussen de verschillende sectoren binnen recreatie en toerisme. Hierbij moet gedacht worden aan bvb. overnachtingen en cultuur, cultuur en natuur, overnachtingen en activiteiten. De ingrediënten zijn volop aanwezig in Westerwolde. In grote lijnen gaat de ontwikkeling van nieuwe producten en diensten zich afspelen in de thema s van de visie Compleet Westerwolde genoemde ontwikkelingsrichtingen; natuur en cultuurhistorie vaartoerisme verblijfstoerisme welbevinden toeristische recreatieve infrastructuur 6.1 Natuur en cultuurhistorie. De waarden van natuur en cultuurhistorie komen tot uiting in de eigen status die Westerwolde zich toedicht; Nationaal Cultuurhistorisch Landschap Speciale aandacht gaat uit naar het gebied rondom de Ruiten Aa en de Westerwoldse Aa en de verbindingen vanuit deze gebieden naar de omliggende gebieden. De ecologische hoofdstructuur (EHS) en de aanliggende gebieden zijn ook een economische hoofdstructuur. De EHS zelf, maar ook het gebied net buiten de EHS biedt volop mogelijkheden voor nieuwe onderscheidende (aansluitend op de waarden van de EHS) producten en diensten. Natuur en landschap bieden volop kansen voor nieuwe economische ontwikkelingen. Belangrijk is dat de planologische ruimte voor nieuwe ontwikkelingen wordt benut en daar waar nodig om passende producten en diensten planologisch mogelijk te maken. De ontwikkelingslijn welbevinden en de cultuurhistorie kunnen direct gelinkt worden aan natuur en landschap. Het is vooral aan de ondernemers en organisaties om de waarde van natuur en landschap in Westerwolde in de etalage te zetten en deze waarden terug te laten keren in arrangementen, overnachtingen, enz. 11
De terreinbeheerders (Staatsbosbeheer en Natuurmonumenten) hebben aangegeven een werkconferentie te organiseren om samen met overheden, ondernemers en organisaties te verkennen op welke wijze de economische hoofdstructuur kan worden vormgegeven. Welke passende kansen liggen er, hoe kunnen die worden benut en hoe zijn ze planologisch mogelijk te maken. Westerwolde kent een rijke cultuurhistorie. Een cultuurhistorie die in de rest van Nederland redelijk onbekend is. Vesting Bourtange vormt hierop een uitzondering en voor meer specifieke doelgroepen zijn het Klooster in Ter Apel en de historie van de Veenkoloniën bekend. Thema s als de grens, esdorpen en landschap, zijn te versterken. De cultuurhistorische trekkers in Westerwolde opereren veelal zelfstandig. Van een sterke onderlinge samenwerking of marktbewerking is nog niet echt sprake. Dit geldt ook voor een structurele samenwerking met de ondernemers. Nu zijn het nog initiatieven van zelfstandige instituten. Het oppakken van initiatieven op een bredere schaal en meer bedrijfsoverstijgend biedt kansen. De historische van belangzijnde objecten en verhalen van Westerwolde worden sterker in een samenhangend geheel gepresenteerd. 6.2 Vaartoerisme. De eerste fase van de vaarverbinding Erica-Ter Apel is gerealiseerd en is in zijn totaal gereed in 2013. Deze ontwikkeling biedt kansen. Ter Apel zal nog sterker het kruispunt van vaarwegen worden die leiden naar Duitsland, Groningen en Drenthe. Door de aandacht voor vaarrecreatie te concentreren op de lijn Erica-Ter Apel-Stadskanaal-Veendam wordt gekozen voor de vaarrecreatie die door het Veenkoloniale deel van Westerwolde loopt. Om de kwaliteit van de vaarrecreatie op de hierboven genoemde lijn te versterken is bediening van sluizen en bruggen op zondag nodig. Uit onderzoek in Friesland is gebleken dat het niet bedienen van sluizen en bruggen op zondag wordt ervaren als een beperking van de vakantiemobiliteit en kan een reden voor vaarrecreanten zijn om een gebied of vaarroute te mijden. De voorzieningen op de lijn Erica-Ter Apel-Stadskanaal-Veendam zijn goed. Om de ligduur te verlengen worden rondom deze voorzieningen informatievoorzieningen over Westerwolde gerealiseerd. Dit stimuleert om Westerwolde te ontdekken. Een actualisatie van de (Blauwe) Toeristische overstappunten (TOP) is hierin een eerste stap. De Blauwe TOP s in de jachthavens van Ter Apel en Musselkanaal en de TOP bij de STAR in Stadskanaal zijn qua informatievoorziening niet meer actueel en bij de komst van het fietsknooppuntensysteem zal een deel van de handwijzers vervangen moeten worden. Voor de overige vaarwegen geldt dat het huidige voorzieningenniveau onderhouden wordt, maar er verder geen grootschalige investeringen plaats zullen vinden. Het aantal voorzieningen wordt in overweging genomen. Recentelijk is de vaarverbinding Zuidlaardermeer-Veendam gerealiseerd. Westerwolde is, met uitzondering van het Veenkoloniale deel van de gemeenten Vlagtwedde en Stadskanaal, geen uitgesproken vaarregio. In de jaren 80 en 90 van de vorige eeuw is er geïnvesteerd in voorzieningen voor de kleine watersport. Er zijn o.a. aanlegsteigers gerealiseerd, kleine jachthaventjes opgewaardeerd, sluizen en bruggen geautomatiseerd. Dit heeft niet geleidt tot een echte toename van de vaarrecreatie in het niet Veenkoloniale deel van Westerwolde. In 2007 zijn er in Westerwolde Peddel en Pedaal stations ontwikkeld. Deze stations zijn gevestigd bij ondernemers. Mede door Peddel en Pedaal is de belangstelling voor kanovaren in Westerwolde toegenomen. Het kanovaren wordt verder versterkt door uitbreiding van de routes en stations op de lijn Vlagtwedde-Smeerling-Wedde-Wedderbergen en op de lijn Veelerveen-Veele-Onstwedde. Deze uitbreiding levert een bijdrage aan een sterkere positie van Westerwolde als kanogebied. 12
6.3 Welbevinden Onder het thema welbevinden worden veel producten en diensten geschaard zoals spiritueel, wellness, gezondheid en zorg. Westerwolde heeft veel om dit thema vorm te geven. Aansluitingen in de omgeving zijn aanwezig in de vorm van o.a. Fontana in Bad Nieuweschans. Het is vooral aan ondernemers en organisaties om producten te ontwikkelen die inspelen op behoeften van de markt in relatie tot welbevinden. Zorg en toerisme is binnen welbevinden een extra aandachtsveld. In de samenleving wordt, mede door de toenemende vergrijzing en de groeiende behoeft van mensen met een beperking om een normale vakantie te kunnen hebben, de vraag naar vakanties met zorg steeds groter. Westerwolde heeft veel componenten die een vakantie met zorg mogelijk maken. In een sessies met ondernemers die zich reeds bevinden in de markt van vakantie en zorg of dit overwegen, is duidelijk geworden dat als Westerwolde zich wil profileren als een zorgvakantiegebied een sterk aanbod nodig is. Dit sterke aanbod kan niet gevonden worden in een paar kleinschalige accommodaties en voorzieningen. Het gebied heeft behoefte aan enkele trekkers in de vorm van bedrijven die kwantitatief voldoende aanbod hebben en ook de kwaliteit leveren die de doelgroep wenst. De initiatieven daartoe zijn aanwezig, maar realisatie is vaak moeilijk. Het verwerven van de benodigde financiële middelen is een probleem. Investeerders zijn terughoudend in het investeren in dit deel van Nederland. Er wordt een vervolgbijeenkomst organiseert met o.a. ondernemers, de gemeenten, de provincie Groningen, het Samenwerkingsverband Noord-Nederland, de Noordelijke Ontwikkelingsmaatschappij en mogelijk de Rabobank om te bezien of en op welke wijze zorgtoerisme een groeimarkt kan zijn in Westerwolde en om de mogelijkheden voor de benodigde investeringen beter in beeld te krijgen. Op voorhand vindt een inventarisatie plaats van accommodatieverstrekkers die nu al voorzieningen hebben t.b.v. zorgtoerisme. Dit aanbod wordt afgestemd met de zorgaanbieders in de regio en het totale aanbod wordt ondergebracht binnen o.a. de toeristische webportal van Westerwolde. De VVV Westerwolde kan deze inventarisatie verzorgen. Een volgende stap is om het proces om overnachtingaanbieders en zorgaanbieders te stimuleren om product-markt combinaties te ontwikkelen. 6.4 Toeristische recreatieve infrastructuur Zoals al eerder opgemerkt is de recreatieve en toeristische infrastructuur in Westerwolde op hoofdlijnen op orde. Beheer en onderhoud van de openbare recreatieve en toeristische infrastructuur ligt veelal bij de gemeenten. Hier en daar is op het gebied van beheer en onderhoud, maar ook in bebording de gemeentegrens te herkennen. De komende jaren wordt geïnvesteerd in een optimale afstemming. De recreatief en toeristische infrastructuur moet gezien worden als een Westerwoldse aangelegenheid en niet als een gemeentelijke. Vanuit zowel de ondernemers als terreineigenaren is de wens uitgesproken om te komen tot een routebureau voor Westerwolde. Beheer en onderhoud van o.a. gemarkeerde wandel-, fiets-, ruiterroutes wordt dan vanuit één punt gecoördineerd. Een nadere uitwerking hiervan dient plaats te vinden in zowel organisatie als financiering. 6.4.1 Wandelen Westerwolde positioneren als het wandelgebied van Nederland levert een belangrijke bijdrage aan het positioneren van Westerwolde in de recreatief en toeristische markt. Natuur, landschap, cultuurhistorie en infrastructuur zijn aanwezig. Dit wordt ingezet voor het ontwikkelen van nieuwe diensten en producten als meerdaagse wandelroutes, moderne navigatietechnieken (mobiel internet en GPS), themawandelroutes, wandelroutes door de tijd, enz. Op het gebied van infrastructuur zijn voor de komende jaren geen grote investeringen nodig. Hier en daar zijn een aantal voorzieningen nodig om de puntjes op de i te zetten. Westerwolde heeft de ambitie om hét wandelgebied van Nederland te worden. Marketing en promotie is hierbij een belangrijk instrument, maar er is meer nodig. Voorzieningen, activiteiten, infrastructuur moeten het waarmaken. Om dé wandelregio van Nederland te worden zijn o.a. de volgende diensten en voorzieningen nodig: 13
Het aanbieden van een compleet wandelnetwerk op basis van GPS. De laatste paar jaar zijn hiervoor een paar interactieve systemen ontwikkeld die een combinatie maken tussen de route en informatie over bezienswaardigheden langs de route. De systemen zijn gebruiksvriendelijk en er is geen specifieke kennis nodig van GPS of GPS apparaten. De systemen werken op iedere mobiele telefoon die beschikt over GPS (het overgrote deel heeft nu GPS). Programma en routes worden aangeboden op zgn. micro sd s. De gebruiker plaatst deze in zijn eigen mobiele telefoon en volgt de routes. Op basis hiervan worden ook meerdaagse routes ontwikkeld. Regionale Lange Afstand Wandelpaden (LAW s). Nederland heeft een aantal LAW s. Deze routes lang en zijn binnen en paar dagen niet te lopen. Binnen Westerwolde kunnen thematische meerdaagse (maximaal vijf dagen)) wandelroutes uitgezet worden inclusief overnachtingen en bagagetransport. Als voorbeeld kan o.a. de Harzer-Hexen-Stieg in Duitsland dienen. Een vijfdaagse wandelroute over de hoogste punten van de Harz en gekoppeld aan het voor dit gebied bekende thema: Heksen. Ook voor Westerwolde worden dit soort routes ontwikkeld. De bestaande wandelroutes van de Regionale Wandelstructuur Westerwolde vormen hiervoor de basis. Monnik en vestingtocht, in het spoor van Oal Graitje (oude trambaan van Ter Apel naar Winschoten), zandhazen en turfgravers, zijn enkele voorbeelden. De wijze waarop de meerdaagse fietstochten van de United Country Tours (UTC) zijn georganiseerd zijn een voorbeeld voor de meerdaagse wandeltochten. Wandelaarvriendelijke overnachtingaccommodaties. Jaarlijks terugkerend wandelevenement. In 2010 heeft op initiatief van de Vereniging Toeristisch Westerwolde voor het eerst het Westerwolde Wandelweekend plaatsgevonden. Dit evenement keert jaarlijks terug. Herhaling is de kracht en zorgt ervoor dat het evenement in steeds meer relevante agenda s verschijnt. Aantrekkelijk marketing en promotiemateriaal, waaronder een interactieve wandelwebsite (gekoppeld aan de eerder genoemde toeristische portal) Verschillende wandelvoorzieningen. Bijzondere pauzeplekken met koffie/thee, wateroversteken, goede en eenduidige routemarkeringen, kaartmateriaal, enz. Voor het ontwikkelen van Westerwolde als hét wandelgebied van Nederland is een intensieve samenwerking met de Regionale Wandelstructuur Westerwolde (RWW) van belang. De RWW beheerd meer dan 30 wandelroutes in Westerwolde. Bij de RWW is kennis over routeontwikkeling en routebeheer aanwezig. De RWW heeft een grote groep vrijwilligers die zich belangeloos inzetten voor het wandelen in Westerwolde. In Groningen wordt gewerkt aan de opzet van een wandelplatform. Eén centrale plaats waar alle kennis over wandelen, routes, beheer en onderhoud, promotie en andere zaken samenkomt. Aansluiting bij het wandelplatform Groningen is aan te bevelen. 6.4.2 Fietsen De infrastructuur voor fietsen is op orde. De komende jaren zijn er in principe geen investeringen nodig om de fietsinfrastructuur uit te breiden. Westerwolde heeft volop mogelijkheden om een optimale fietsbeleving te kunnen ervaren. De bestaande infrastructuur wordt in 2011 nog aantrekkelijker gemaakt door de ontwikkeling van het fietsknooppuntensysteem. Dit netwerk wordt in de hele provincie Groningen ontwikkeld. Voor Westerwolde geldt dat het netwerk ook aansluit op het netwerk in de provincie Drenthe. Ondernemers en organisaties zetten dit netwerk in voor de ontwikkeling van nieuwe diensten en producten. Afgelopen najaar is door o.a. terreinbeheerders, regionale fietsclubs en ondernemers het initiatief genomen om te komen tot een mountainbikeroutenetwerk in Westerwolde. Het netwerk gaat geheel Westerwolde beslaan en gaat zich qua kwaliteit en uitdaging meten met de top tien van mountainbikeroutes in Nederland. In de zomer van 2010 is in opdracht van de Local Action Group (LAG) van LEADER een onderzoek gehouden naar de haalbaarheid van een mountainbikeroutenetwerk. Uit dit onderzoek is gebleken dat terreineigenaren, fietsclubs en ondernemers de komst van een mountainbikeroutenetwerk onderstrepen en ook bereidt zijn om zich voor realisatie hiervan in te zetten. In de loop van 2010 wordt het mountainbikeroutenetwerk verder uitgewerkt in een projectplan. In het voorjaar van 2011 is fase 1 van dit netwerk gerealiseerd. Het mountainbikenetwerk wordt aangesloten bij de in oktober 2010 geopende mountainbiketrail in Musselkanaal. 14
6.4.3 TRIP II In 2009 is een eerste inventarisatie gemaakt, in vervolg op TRIP I, van een nieuw toeristisch recreatief inrichtingsplan Westerwolde (TRIP). Met TRIP II wordt beoogd om de kwaliteit van het recreatief en toeristisch aanbod, gericht op infrastructuur en voorzieningen, te verhogen. In relatie tot de visie Compleet Westerwolde en deze uitwerkingsnotitie wordt deze eerste opzet opnieuw beoordeeld. Belangrijke uitgangspunten hierbij zijn: een doorkijk tot 2015 welke projecten versterken en innoveren het recreatief en toeristisch aanbod van Westerwolde en zijn ook financieel haalbaar. Welke producten en diensten kunnen ontwikkeld worden om de marketing en promotie van Westerwolde te versterken relatie met de Ecologische Hoofdstructuur (EHS) relatie met geplande grootschalige projecten 15
7. Marketing en Promotie De laatste jaren is door ondernemers en overheden geïnvesteerd in het totale recreatieve en toeristische product. Westerwolde heeft goede voorzieningen, een goed ontwikkelde recreatieve en toeristische infrastructuur, een ruim en kwalitatief hoog aanbod op het gebied van natuur en cultuurhistorie en de samenwerking tussen ondernemers onderling en tussen ondernemers en overheden is versterkt. Geconstateerd wordt dat Nederland deze kwaliteiten niet kent, en niet weet waar Westerwolde ligt. Bezoekers die Westerwolde ontdekt hebben zijn enthousiast en waarderen al wat Westerwolde te bieden hoog. Er zijn ook kritische opmerkingen, maar in grote lijnen krijgen de ondernemers lovende reacties over zowel hun bedrijf als over het gebied. Lange tijd heeft Westerwolde geparticipeerd in de gezamenlijke promotie van Oost-Groningen. Westerwolde, Oldambt en de Veenkoloniën werden als één gebied, met aandacht voor de deelregio s in de markt gezet. Geconstateerd wordt dat dit na minimaal tien jaar onvoldoende rendement heeft opgeleverd. De associaties met Oost-Groningen zijn niet positief en vormen een behoorlijk drempel voor potentiële bezoekers. Westerwolde heeft deze negatieve associatie niet, echter de naamsbekendheid van Westerwolde is zeer gering. Marketing en promotie gericht op een interessant aanbod voor Westerwolde interessante doelgroepen is van groot belang. Om de marketing en promotie van Westerwolde succesvol te laten zijn is aansluiting bij campagnes van Marketing Groningen en de regiomarketing campagne van Oost-Groningen essentieel. De bij de campagnes behorende financiële middelen worden door goede samenwerking en het bieden van een goed aanbod voor een belangrijk deel ingezet voor de marketing en promotie van Westerwolde. Het is aan te bevelen om voor de komende jaren een verschuiving plaats te laten vinden van investeringen in infrastructuur naar investeringen in marketing en promotie. Uitgangspunt hierbij is de regio Westerwolde, waarbij de omliggende regio s worden gepositioneerd als een onderdeel van het totaalaanbod van Westerwolde. 7.1 Het gezicht van Westerwolde Recentelijk is onder leiding van Marketing Groningen een workshop georganiseerd over het marketinggezicht van Westerwolde. Op welke wijze positioneer je Westerwolde, met aansluiting op de marketing van Marketing Groningen en de regiomarketing campagne Oost-Groningen. Geconcludeerd is dat Westerwolde veel te bieden heeft, maar of dit voldoende onderscheidend is ten opzichte van andere gebieden in Nederland wordt betwijfelt. Westerwolde ligt strategisch ten opzichte van een aantal omliggende attracties zoals stad Groningen, Dierenpark Emmen, Verkeerspark Assen, de Dollard, Duitsland (met o.a. historisch Leer, Meyer Werft, Schloss Dankern). Ook een dag Waddeneilanden is vanuit Westerwolde prima mogelijk. Grote kracht van Westerwolde is dat het een rijk aanbod heeft op het gebied van natuur en cultuurhistorie op een relatief kleine oppervlakte. Als meest onderscheidend werd genoemd dat de basis van de Nederland is gelegd in Westerwolde. De slag bij Heiligerlee werd vooraf gegaan door de inname door staatse huurlingen van de Burcht in Wedde op de Spaanse Stadhouder Jan van Ligne. Op de Burcht werd de aanval op de Spaanse troepen bij Heiligerlee voorbereidt. De eerste basis voor de vorming van de Staat der Nederlanden werd gelegd. Aan dit historische feit kunnen veel belangrijke cultuurhistorische elementen van Westerwolde worden gekoppeld. Het wandelen en fietsen in tijdspaden (een tocht door de tijd) past hier heel goed binnen. Ook is ter sprake geweest of Westerwolde zich kan onderscheiden met de status Nationaal Park. De impact hiervan wordt onderkent en het kan bijdragen aan de naamsbekendheid van het gebied. Eerder in dit document is hierop nader ingegaan. Ook Vesting Bourtange is genoemd als onderscheidend. 16
Geconstateerd is dat marketing en promotie van Westerwolde van groot belang is, maar niet op zichzelf moet staan. Het apart positioneren van een relatief klein gebied als Westerwolde kost heel veel tijd. Tijd die Westerwolde niet heeft. Met een eigen gezicht aansluiten bij bestaande campagnes van o.a. Marketing Groningen en de regiomarketingcampagne Oost-Groningen levert op korte termijn de meeste resultaten op. Marketing Groningen gaat de uitkomsten van de bijeenkomst uitwerken tot een concept voor het gezicht van Westerwolde. Dit concept wordt besproken met de deelnemers van de workshop en de gemeenten. Het gezicht van Westerwolde dat uiteindelijk gezamenlijk wordt vastgesteld, vormt de basis voor de marketing en promotie. Op basis hiervan kan bepaald worden welke uitingen worden ontwikkeld en waar deze geuit worden. Hierbij word gedacht aan: (thema)brochures folders en flyers advertenties website beurzen free-publicity 7.2 Samenwerking en aansluiting In het kader van marketing en promotie is het van belang aansluiting te zoeken met relevante campagnes en actie van anderen en de samenwerking met omliggende regio s. Het gaat hierbij voornamelijk om: campagne Er gaat niets boven Groningen; Marketing Groningen regiomarketingcampagne Oost-Groningen, de slimme stap cultuurhistorische promotie van Stichting Erven de Jager samenwerking met Touristik GMBH Emsland 17
8. Organisatiestructuur 8.1 Inleiding Om de recreatieve en toeristische positie van Westerwolde te verstevigen is verdere versterking van de organisatiestructuur nodig. Dit geldt voor zowel de organisatiestructuur van de ondernemers als die van de gemeenten. De huidige organisatiestructuur van de ondernemers is te versnippert en de gemeenten gaan hun samenwerking op het gebied van recreatie en toerisme intensiveren. 8.2 Ondernemers De ondernemers en organisaties zijn nu georganiseerd in vijf organisaties. Vereniging Toeristisch Westerwolde (VTW), VVV en drie gemeentelijke Toeristische Platformen. In het najaar van 2009 hebben deze vijf organisaties het initiatief genomen tot een intensievere samenwerking. Het is de wens om z.s.m. te komen tot één organisatie in Westerwolde. Deze organisatie moet de centrale spil worden in het verbinden van de ondernemers onderling, het verbinden van ondernemers en overheden, het versterken van de samenwerking met relevante organisaties als Marketing Groningen en Touristik GMBH Emsland, het ontwikkelen en uitvoeren van de marketing en promotie, het stimuleren en mogelijk faciliteren van nieuwe producten en diensten. De nieuwe organisatie wordt de ruggengraat voor recreatief en toeristisch Westerwolde. Ook de taken die nu vervult worden door de huidige VVV Westerwolde gaan onderdeel uitmaken van de nieuwe organisatie. Als mogelijke extra taken kunnen aan deze organisatie toegevoegd worden het opvullen van zgn. witte vlekken in het recreatieve en toeristisch werkveld. Hier wordt vooral bedoeld zaken die de laatste jaren zijn ontwikkeld en waarbij beheer en onderhoud niet tot nauwelijks zijn geregeld. Deze taken kunnen worden uitbesteed aan de nieuwe organisatie. De Toeristische Overstappunten (TOP s) zijn hiervan een voorbeeld. De nieuwe organisatie gaat in de loop van 2011 zijn vorm krijgen. De nieuwe organisatie gaat zich bij de uitvoering van de genoemde taken bewijzen en draagvlak creëren bij ondernemers, organisaties en overheden. Jaarlijks worden de resultaten geëvalueerd. Na verloop van tijd wordt bezien of de nieuwe organisatie dusdanig krachtig en effectief is dat zij mogelijk ook andere taken op het gebied van recreatie en toerisme kan vervullen. De nieuwe organisatie staat open staan voor alle recreatief en toeristische ondernemers, organisaties en instellingen gevestigd in Westerwolde. De ondernemers dichten aan de nieuwe organisatie de volgende taken toe: het bevorderen van de samenwerking tussen ondernemers onderling en tussen ondernemers, organisaties en overheden. ondersteuning bieden en advies geven aan overheden inzake recreatief en toeristisch beleid het verzorgen van toeristische en recreatieve informatie aan in Westerwolde verblijvende gasten, dan wel gasten die buiten Westerwolde verblijven maar Westerwolde recreatief willen bezoeken en aan inwoners van Westerwolde het opzetten, organiseren en uitvoeren van de marketing en promotie van Westerwolde gericht op het binnenhalen van toeristen en dagrecreanten het ontwikkelen, regelen en uitvoeren van producten die nodig zijn de marketing en promotie te ondersteunen het ontwikkelen van nieuwe product-markt combinaties (o.a. arrangementen) gericht op het versterken van de recreatieve en toeristische markt het ontwikkelen, beheren en vermarkten van één recreatietoeristische website portal voor Westerwolde organisatie en beheer van een boekingskantoor Door de ondernemers is de wens geuit om het verdere proces tot uitvoering van de uitwerking van de visie aan te laten jagen door een toeristisch aanjager. Deze toeristisch aanjager dient ook 18
ondersteuning te bieden bij het opbouwen van de nieuwe ondernemersorganisaties. De ondernemers zijn bereid om een evenredig deel van de kosten voor deze aanjager op zich te nemen en om het opdrachtgeverschap voor deze aanjager te vervullen. Mogelijke taken van de aanjager: Ondersteuning bieden bij het opzetten en operationeel maken van de nieuwe ondernemersorganisatie Stimuleren ontwikkeling producten en diensten gesprekspartner/klankbord voor ondernemers, organisaties, instellingen en gemeenten in Westerwolde op het gebied van recreatie en toerisme in relatie tot product- en dienstenontwikkeling, marketing en promotie in het kader van de implementatie van de uitwerking ondersteunen en mede organiseren gebiedsmarketing en promotie leggen en onderhouden van contacten met voor Westerwolde interessante regio s met als doel kennis en ervaring vergaren. Na de genoemde periode van anderhalf jaar kan de toeristisch aanjager zijn taken overdragen aan de nieuw op te zetten ondernemersorganisatie. Deze organisatie zal zich dan versterkt hebben met een eigen professional. 8.3 Financiering De taken die de nieuwe organisatie uit gaat voeren moeten gefinancierd worden. De wijze van financiering zal onderdeel zijn van een door de nieuwe organisatie op te stellen bedrijfsplan. Voor een belangrijk deel moet deze financiering uit de markt zelf komen. Het recreatief en toeristisch bedrijfsleven in Westerwolde kenmerkt zich voor een groot deel door kleinschaligheid. Het verkrijgen van voldoende financiële middelen is, zeker de eerste periode, niet eenvoudig. Tijdens de voorbereidingen tot de opzet van de nieuwe organisatie gaan ondernemers en de gemeenten gezamenlijk bekijken op welke wijze de organisatie gefinancierd kan worden. In alle gevallen geldt dat er een groot draagvlak onder de ondernemers, organisaties en instellingen moet zijn. Ook geldt dat er aandacht moet zijn voor de zgn. free riders ; bedrijven niet nergens aan mee betalen, maar wel profijt hebben van de inspanningen van anderen. Andere sectoren die direct of indirect belang hebben bij recreatie en toerisme (bakker, slager, supermarkt, enz.) kunnen gebonden worden aan de nieuwe organisatie door ze mee te laten liften in de marketing en promotie, waar een financiële tegenprestatie tegenover staat. Om de organisatie gedegen op te kunnen zetten en om een belangrijk deel van de taken op te kunnen starten, is extra ondersteuning van de gemeenten voor de eerste paar jaar wenselijk. Deze ondersteuning kan gezien worden als een extra tijdelijke impuls en kan tevens gekoppeld worden aan prestaties. Een bijdrage gekoppeld aan aantallen overnachtingen en bezoekers lijkt voor de hand te liggen. Door deze koppeling ontstaat ook een extra stimulans. Voor de uitvoering van de taken en de wijze van financiering kan door de nieuwe organisatie en de gemeenten een convenant worden gesloten. 8.4 Gemeenten College s en MT s van de gemeenten Vlagtwedde, Bellingwedde en Stadskanaal werken momenteel aan gezamenlijk beleid op het gebied van recreatie en toerisme en aan het intensiveren van de samenwerking. Het verder versterken en intensiveren van deze samenwerking is voor RenT van groot belang. Een onderdeel van de samenwerking is dat namens de drie gemeenten er één beleidsmedewerker RenT aanspreekbaar is voor de nieuwe ondernemersorganisatie. 19
9. Kennis en ervaring Recreatie en toerisme zijn in een aantal gebieden in Nederland (en over de grens) groei-economieën. Westerwolde gaat van recreatie en toerisme een groei-economie maken. Een van de procesonderdelen is het uitwisselen van kennis en ervaring (leren van elkaar) zowel binnen als buiten Westerwolde. Binnen Westerwolde worden de contouren van een intensievere samenwerking tussen belanghebbende partijen steeds duidelijker. Binnen deze samenwerking zijn het uitwisselen van kennis en ervaring items. Niet alleen wordt bedrijfsmatig van elkaar geleerd, maar ook in processen en producten. Als voorbeeld kan Wedde worden genoemd. Wedde gaat thematiseren. Een belangrijke inspiratie- en kennisbron vormt het Kameleondorp Terherne (Fryslân). Wedde gaat vervolgens haar kennis en ervaring weer overdragen binnen Westerwolde. Buiten de grenzen van Westerwolde zijn volop initiatieven waar Westerwolde ervaring en kennis op kan doen. Zowel in marketing en promotie als in productontwikkeling, opleidingen, samenwerkingsverbanden, enz. De komende tien jaar is het van belang om als gebied kennis en ervaring te verzamelen door werkbezoeken en door een intensieve uitwisseling met een andere regio s. Deze regio s zijn in basis niet concurrerend met Westerwolde. Mogelijke relatieregio s : - Emsland. Dit gebied is mogelijk ook partnergebied. Kennisvelden: MenP, beleid, productontwikkeling - Hasetal (gelegen binnen de driehoek Meppen-Cloppenburg-Osnabruck) Dit gebied is mogelijk ook partnergebied. Kennisvelden: MenP, productontwikkeling, samenwerking, beleid. - Noordoostelijk deel van Twente (Twenterand, Tubbergen, Dinkelland). Kennisvelden: MenP, beleid, productontwikkeling 10. Overzicht activiteiten Om de genoemde ambities waar te maken wordt er naast marketing en promotie gewerkt aan behoud en versterking van de kwaliteit van het aanbod. Op het gebied van overnachtingaccommodaties, dagattracties, musea, enz. ligt deze taak bij ondernemers en organisaties. Op het gebied van de infrastructuur ligt deze taak bij o.a. gemeenten en terreinbeherende organisaties. Voor de voorwaarde scheppende zaken (o.a. bestemmingsplannen, enz.) ligt de verantwoordelijkheid bij de gemeenten. Genoemde partijen gaan hierin gezamenlijk optrekken. In onderstaand overzicht is aangegeven welke acties de komende paar jaar prioriteit dienen te krijgen. Deze acties komen voort uit de missie, de strategische ontwikkelingsrichtingen en de uitwerking van de ambities. 20