market monitor Barre tijden! Hoe gaat u ermee om? Oktober 28 Buigen of barsten? De ernst van de penibele economische toestand wereldwijd wordt vandaag pijnlijk voelbaar. Wat begon als een kredietcrisis in de VS en de andere landen gestoeld op het Amerikaanse economische en financiële model wordt vandaag verder aangewakkerd door de stijgende energie- en grondstofprijzen en de slabakkende Amerikaanse invoer. Geen enkel land en dus geen enkele onderneming ontsnapt aan de wereldwijde economische malaise. In deze delicate context speelt uw kredietverzekering een sleutelrol om uw marges en rentabiliteit veilig te stellen en uw toegangsvoorwaarden tot financieringen te optimaliseren. Onze doelstelling is u bij te staan met afgemeten limietbeslissingen en correcte info die u zullen helpen zich aan te passen aan de huidige instabiele situatie. Als klant van Atradius mag u rekenen op oordeelkundig advies en een gepaste begeleiding. Wij helpen u risico s onder de duim te houden, zodat u uw aandacht kunt toespitsen op winstgevende afzetmogelijkheden voor uw goederen en diensten. Precies daarom lanceren we onze driemaandelijkse Market Monitor, met nauwkeurige en gedetailleerde informatie over het handelsklimaat in eigen land en in de voornaamste sectoren en uitvoermarkten. Om het overzicht te behouden, bevat onze Market Monitor hier en daar links die verwijzen naar onze website www. atradius.be voor meer informatie. Bovendien blijft u de vinger aan de pols houden van economische en politieke veranderingen op de voornaamste uitvoermarkten, dankzij onze landenrapporten die u kunt downloaden onder de rubriek Publicaties op onze website. Steeds tot uw dienst met de best mogelijke service inzake kredietbeheer, Michel Beke Country Director, Atradius België/Luxemburg Atradius 1
Blik op de wereld Een kritieke situatie: de noodzaak om zich aan te passen aan een nieuwe mondiale economische omgeving Het loont de moeite even dieper in te gaan op de kern van het probleem om te begrijpen hoe en waarom de economische baisse, die eerst nog een plaatselijk verschijnsel leek, nu ook de rest van de wereld treft. Het begon allemaal met de dip in de Amerikaanse vastgoedsector en de daarop volgende ineenstorting van de financiële markt. En omdat de internationale financiële markten over de grenzen heen met elkaar verweven zijn, konden de gevolgen van de uiteenspatting van de Amerikaanse hypothecaire markt en de vertraging van de Amerikaanse economie voor de wereldeconomie niet uitblijven. De toenemende liquiditeitsdruk, de krappere leningen en hogere kredietkosten dragen allemaal bij tot het uitwaaieren van deze crisis van de financiële sector naar bedrijven wereldwijd. Alsof dat nog niet erg genoeg is niet alleen voor ondernemingen, maar ook voor de consument strooien de flink duurdere grondstoffen nog zout in de wonden. Hoewel de in vergelijking met de dollar sterke euro de Europese consument nog enigszins voor erger behoedt, krijgen uitvoerders steeds meer te lijden onder de gevolgen van de hoge grondstofprijzen, krappere kredieten en ongunstige wisselkoersdynamiek. Welk effect heeft dit op de economische groei en groeivooruitzichten wereldwijd? Groeiprognoses werden de voorbije maanden herhaaldelijk naar beneden bijgesteld. Bovendien zou de baisse langer dan verwacht aanhouden, tot een flink eind in 29. Uit de volgende tabel blijkt dat de verwachte groei van het BBP wereldwijd blijft zakken in 28 en in 29. Consensus Forecast Peiling juli 28 Reêle BBP % groei 26 27 28 29 Tend 28 28 Herziening M-o-M prognose Sleutelmarkten Frankrijk 2,2 2,1 1,6 1,3 Duitsland 2,9 2,5 2,2 1,2 Italië 1,9 1,4,4,8 Nederland 3, 3,5 2,4 1,5 Spanje 3,9 3,8 1,6 1,1 Verenigd Koninkrijk 2,8 3, 1,5 1, Verenigde Staten 2,9 2,2 1,5 1,5 Sleutelregio's West-Europa 2,9 2,8 1,7 1,3 Oost-Europa 6,8 6,9 6, 5,7 Eurozone 2,9 2,7 1,6 1,2 Azïe Pacific 5,6 5,9 4,8 4,6 Latijns-Amerika 5,3 5,4 4,4 3,9 Wereld 4, 3,8 2,9 2,7 Grondstoffen Bron: Consensus Forecasts (peiling van 14 juli 28). De voorgaande stijging van de prijzen voor basisproducten voornamelijk olie, metaal en voedingsmiddelen heeft zich vertaald in de inflatie in de VS, Europa alsook in de emerging markets. In een onlangs verschenen rapport Global Trade - Bedrocks of prosperity: the raw materials supply squeeze, onderzoekt Atradius de effecten van de groeiende vraag naar en het inkrimpende aanbod en dus de hogere prijzen van grondstoffen. Atradius 2
Een van de belangrijkste katalysatoren van de huidige economische malaise, samen met de kredietcrisis, is de beschikbaarheid en de prijs van grondstoffen, waaronder metalen zoals ijzer, lood, tin, staal, aluminium, koper, zink en nikkel en edelmetalen zoals platina en goud. Nu speculanten de financiële markten links laten liggen en liever investeren in grondstoffen, terwijl opkomende markten zoals China hun vraag naar deze kostbare materialen opdrijven en de controle hierover willen verwerven, krijgen bedrijven wereldwijd de rekening gepresenteerd. De impact van de grondstofprijzen op de wereldeconomie onderstreept nog maar eens waarom bedrijven zich zo snel mogelijk aan het nieuwe handelsklimaat moeten aanpassen. Het tijdperk van goedkope grondstoffen is voorbij en dit heeft zo zijn gevolgen, zowel in termen van kosten als risico s. In de automobielsector, bijvoorbeeld, laten de gevolgen van de hogere staalprijzen zich nu al voelen. Echter, de versnelling van de crisis tijdens de laatste weken heeft zich dan weer vertaald in een vermindering van de vraag naar basisproducten. Dat is duidelijk het geval voor olie die sinds begin september aan minder dan 1 dollar noteert. Maar deze evolutie vinden we evenzeer terug in de meeste andere markten voor basisproducten, rubber is fors gedaald sinds eind september en ook de metalen zoals bijvoorbeeld koper noteren nu ook een forse daling. Zelfs wanneer de prijstendens van de basisproducten op lange termijn stijgend blijft, zal de huidig vastgestelde daling opnieuw zuurstof geven aan die sectoren waarvoor de aankoopkosten sterk gelieerd zijn met de prijs van de basisgrondstoffen. Vastgoedprijzen hier en aan de andere kant van de plas Terwijl de forse daling van de vastgoedprijzen in de VS blijft aanhouden (15% gezakt t.o.v. vorig jaar) stellen we vast dat deze trend zich ook in Europa begint door te zetten, met dalende vastgoedprijzen in Ierland, Denemarken, Portugal en het Verenigd Koninkrijk en een duidelijke afvlakking in Frankrijk, Spanje en België. Deze trend heeft op zijn beurt een negatieve invloed op de economische activiteit, met consumenten die het vertrouwen in hun koopkracht verliezen. Geselecteerde vastgoedprijsindexen! Geselecteerde vastgoedprijsindexen! 3! 25! 2! Percentageverschil! 15! Ierland d! Verenigd Koninkrijk! Verenigde Staten! Spanje! 3! 25! 2! 15! 1! 1! 5! 5!! 9! 2! 21! 22! 23! 24! 25! 26! 27! 28! -5! -5! -1! -1! -15! -15!! Bronnen: S&P/Case-Schiller US Composite Index; UK nationaal; Statistieken Spanje nationale gemiddelde prijs; permanente tsb / ESRI National Index; Atradius Economic Research. Noot: maandelijkse peilingen (laatste: maart 28) Bedrijven krijgen zo af te rekenen met twee knelpunten. Ten eerste, de krappere kredieten: Bedrijven krijgen te maken met herfinancierings-problemen, strengere kredietvoorwaarden en duurdere leningen. Sectoren die veelvuldig gebruik maken van kredietspeculatie (lenen om te investeren), zoals de bouwsector, kregen al rake klappen, evenals cyclusgevoelige sectoren, bijvoorbeeld duurzame consumptiegoederen. Er zijn minder middelen beschikbaar voor de financiering van fusies en overnames in de Eurozone, met een inkrimping van private equity en financiële investeringsmiddelen. Door de links met ondernemingen in het buitenland blijven risico s vaak niet binnen de nationale grenzen ingeperkt, zoals blijkt uit de impact van de problemen van het IJslandse banksysteem op de Britse detailhandel. En ten tweede - hoe kan het ook anders - de verminderde rentabiliteit: Bedrijven kunnen de stijgende kosten niet het hoofd blijven bieden. De financiële kosten stijgen ten gevolge van de stijging van de aan de ondernemingen aangerekende intresten. Sectoren en ondernemingen die rekenen op hoge grondstofprijzen komen onder druk te staan. De flauwe vraag van consumenten heeft een impact op de winstcijfers. De winstmarges komen in twee richtingen onder druk te staan. Atradius 3
De vooruitzichten voor België Met 2,8% op jaarbasis liep de groei in België ietwat terug, maar presteerde het land in 27 toch nog sterk. De economische groei werd daarbij vooral gedragen door een sterke toename in consumptie, investeringen en export. In 28 wordt met 1,7% echter een groeivertraging verwacht, tegenover de 2,8% in 27. Voor 29 gaan voorspellingen momenteel uit van 1,5% (bron: Consensus Forecasts). De vertraging op de Europese markten, een mogelijke prijscorrectie op de immobiliënmarkt en de aanhoudend relatief hoge olieprijzen roepen deze sterke toename mogelijk een halt toe. Volgende grafiek toont de evolutie in BBP sinds begin 27 waarbij de aanhoudende neerwaartse trend sinds eind 27 sterk opvalt. Uiteraard vormen de sterke achteruitgang in de koopkracht en het vertrouwen de belangrijkste drijfveren voor deze sombere voorspellingen. Reële toename van het BBP (% wijzigingen tgo. vorig kwartaal, naar seizoen gedifferentieerd) Bron: Global Insight! Dat de inflatoire druk toeneemt, wordt nu overal duidelijk. De inflatie schommelt rond de 3,5% en is dus al hoog, maar lijkt onder invloed van de loonkosten nog verder de hoogte in te zullen gaan. Voor 28 gaat men uit van een gemiddelde inflatie van 3,7%. De arbeidsmarkt herstelt zich en de werkloosheid blijft dalen. Toch is de weg, met de hoge werkloosheidscijfers van het verleden, nog lang. In 28 komt de werkloosheid uit op ergens rond de 6,9%. Stijging van de consumptieprijzen (%, wijzigingen per maand tgo. vorig jaar)! Bron: Global Insight Atradius 4
Het is ondertussen meer dan duidelijk dat ook de Belgische bancaire sector te leiden heeft onder de financiële crisis. Sinds 2 weken zit de ganse Belgische bevolking aan de buis gekluisterd om meer te vernemen over de penibele situatie waarin onze grootbanken zich bevinden, hopend dat onze tegoeden beschikbaar zullen blijven. Tot op heden ziet het er naar uit dat er geen faillissementen binnen deze sector zullen toegelaten worden. Dit alles neemt natuurlijk niet weg dat de voorwaarden die de sector zal stellen om nieuwe kredieten toe te staan behoorlijk zullen verstrengen en dat de intrestvoeten ongetwijfeld zullen stijgen. De voornaamste handelspartners NL, DE en FR zijn goed voor zo n 5% van de totale omzet uit zowel import als export. Hoe België verder presteert, hangt in belangrijke mate af van de toestand op deze drie sleutelmarkten. Faillissementen in België In de afgelopen jaren flirtten we reeds meerdere malen met de kaap van de 8 faillissementen, alle indicatoren wijzen erop dat we in 28 deze magische kaap zullen doorbreken. Hoewel de eerste maanden van het jaar nog betrekkelijk waren in vergelijking met de voorgaande jaren stellen we sinds juni 28 quasi maand op maand recordaantallen vast. Relatief gezien doet Vlaanderen het in 28 nog niet zo slecht, hoewel ook daar het aantal faillissementen toeneemt (+2.6%), maar Wallonië, met een stijging van 1% tov vorig jaar en Brussel, met een stijging van 24% tov vorig jaar leveren opmerkelijke cijfers. Onderstaande grafiek toont de duidelijk stijgende tendens. Bron: Graydon! Atradius 5
Focus op een sector De bouwsector In elke editie van Market Monitor zullen we één sector uit het hoge risico gebied van de Belgische economie belichten. Andere sectorrapporten kunt u vinden op de atradiuswebsites (per land) onder het luik publicaties, sectorrapporten. In deze uitgave focussen we op de Bouwsector, die duidelijk een moeilijke periode doormaakt. De Bouwsector input van de riscoanalysten van Atradius Het hieronder geschetst beeld refereert naar de totaliteit van de sector. De huidige context Na lange jaren van euforie, ondersteund door een sterke vraag naar woningen en industriebouw, zet de bouwsector op Europees vlak opnieuw de toon. Ook de Belgische bouwsector wordt, net zoals in andere Europese landen, getroffen door de gevolgen van de financiële crisis, die haar oorsprong vond in de geleden verliezen in de Amerikaanse subprimemarkt die zich vrijwel onmiddellijk vertaalde naar het globale financiële systeem. De weerslag van deze crisis vertaalt zich in een duidelijk merkbare verhoging van de kredietvoorwaarden en de intresten die banken aanrekenen, wat vele gezinnen ertoe aanzet af te zien van hun aankoopintenties. Vandaag zijn de orderportefeuilles nog goed gevuld, maar de bouwsector meldt nu reeds dat indien de situatie van de laatste weken niet wijzigt, dit gevolgen zal hebben voor de sector in 29. De laatste drie maanden stelt Atradius duidelijk vast dat het aantal vertraagde en wanbetalingen binnen de bouwsector toeneemt en dat er een duidelijke toename is van het aantal faillissementen. Macro-economische context De algemene daling van de economische conjunctuur treft nu ook duidelijk de bouwsector. Vandaag constateren we een duidelijke afname van werk in de nieuwbouw en de kleine aannemer klaagt over de daling van de orders, vooral opmerkelijk mbt tot schilderwerken. De concurrentie speelt harder dan voorheen, sommige spelers zitten duidelijk onder de gangbare prijzen en de marges dalen als gevolg van de hogere grondstofprijzen op wereldvlak. De situatie is nog niet dramatisch, er werden nog geen ontslagen genoteerd binnen de sector, indien deze situatie echter nog lang aanhoudt is ook dit niet uit te sluiten. Onder normale omstandigheden volgt de bouwsector de gangbare conjuncturele cyclus. De huidige dip wijkt echter af van het normale historische patroon, de dip is sterker dan voorheen en de vraag is of dit slechts tijdelijk is of er wel degelijk een structurele depressie zal volgen. Invloed van andere sectoren De recente bankcrisis zal duidelijk leiden tot minder kredieten tegen eventueel hogere intresten. De bouwsector is sterk afhankelijk van korte termijnfinanciering ter ondersteuning van het werkkapitaal, benodigd in het kader van Atradius 6
projectontwikkelingsactiviteiten. Een toename op de intresten van de straight loans zal de huidige winstmarges, die al onder druk staan van de fors gestegen grondstoffenprijzen, affecteren. Anderzijds leidt dit ook tot minder orders aangezien de investeringen worden teruggeschroefd. Vraag blijft in hoeverre projectontwikkelaars over voldoende financiering zullen kunnen beschikken ter realisatie van hun projecten. Het effect van de kredietschaarste geldt ook voor de particuliere woningbouw. De economische neergang van de conjunctuur welke zich heeft ingezet in Q2 28 en de nefaste ontwikkelingen in de financiële sector, maken dat de vooruitzichten somber zijn. De orderboeken zijn tot en met Q2 29 gevuld, de verdere toekomst is onduidelijk. Faillissementen in de sector De bouwsector bevestigt duidelijk de reeds hierboven beschreven evolutie met betrekking tot faillissementen en behaalt per eind september een all time high door op 98 bedrijven af te klokken. Wanneer we de faillissementen uit de sector sinds begin dit jaar in rekening brengen stellen we vast dat 1 per 15 actieve ondernemingen over de kop is gegaan. Na de horecasector vormt de bouwsector de op één na grootste leverancier van faillissementen per eind augustus met 14.76% van het totale aantal. Aantal faillissementen in de periode januari tot september Bron: Graydon + aanpassingen door Atradius!! Atradius 7
Export Special Frankrijk Economische barometer Ondanks een duidelijke afvlakking hield de groei van het Franse BNP ook in 27 aan met +2,2% op jaarbasis. Het inflatiepeil schommelde in 27 gemiddeld rond de 1,5%, maar had in 28 eigenlijk 2 keer hoger moeten liggen gezien de stijging van de productiekosten. De inflatie zou dan in 28 moeten oplopen tot 3% op jaarbasis. In het huidige klimaat begint ook de Franse banksector de gevolgen van zowel de subprimecrisis als van de krappere kredietvoorwaarden duidelijk te voelen. De huidige inzinking op de vastgoedmarkt zet deze trends nog kracht bij. Evolutie van de vastgoedprijzen op jaarbasis (%) In reële en nominale waarde! Bron: Global Property Guide De meeste van de maandelijks beschikbare indicatoren (industriële productie, buitenlandse handel, consumptie van gebruiksgoederen, opiniepeilingen ) tonen duidelijk aan dat Frankrijk wel degelijk in een recessie zit. Frankrijk onderhoudt immers nauwe handelsrelaties met zowel de Verenigde Staten als het Verenigd Koninkrijk, waardoor de nationale economie ook sterk de gevolgen ondervindt van ongunstige ontwikkelingen op deze buitenlandse markten. Het is duidelijk dat de ganse eurozone (inclusief de belangrijkste handelspartner Duitsland) zijn geïmpacteerd. Reële groei van het BNP Kwartaalvariaties op jaarbasis (in %) (na seizoenscorrectie) Bron: Global Insight Atradius 8
De economische baisse in Europa, de ineenstorting van de vastgoedprijzen en de aanhoudende stijging van de petroleumprijzen werpen een schaduw op de groeivooruitzichten. Volgens het Britse magazine Consensus Forecasts zou de groei van het BNP afnemen tot 1,8% in 28 en.5% in 29. Stijging van de consumptieprijzen Kwartaalvariaties op jaarbasis (in %) Falingen Het aantal falende ondernemingen neemt in Frankrijk fors toe (in het bijzonder in de bouwsector, de kleinhandel en de sector diensten aan bedrijven) en steeg eind juni met maar liefst 1%. Deze evolutie is zowel gelieerd aan de mondiale conjuncturele situatie die zich vertaalt in daling van de vraag aan ondernemingen, alsook aan de verstrenging van de bancaire voorwaarden voor de KMO s. Verwacht wordt dat het aantal falingen dit jaar, maar ook in 29 nog zal toenemen. Evolutie van het aantal falingen En nombre En % Bron: Global Insight Bron: Global Insight/ Atradius Economic Research Verwachte wanbetalingsfrequentie bij beursgenoteerde bedrijven De verwachte wanbetalingsfrequentie (EDF of Expected Default Frequency) is de waarschijnlijkheid dat een onderneming tijdens een bepaalde periode niet langer kan betalen. De onderstaande tabel verwijst naar de beursgenoteerde bedrijven die tijdens het jaar werden opgevolgd. Wanbetaling wordt dan gedefinieerd als de onmogelijkheid om een geplande betaling uit te voeren of het opstarten van een faillissementsprocedure. De waarschijnlijkheid van een staking van betalingen bij En % Mediaanniveau van EDF voor Franse beursgenoteerde bedrijven Mois/Années Bron: KMV Credit Monitor/Atradius Economic Research een beursgenoteerde onderneming wordt berekend op basis van drie bepalende elementen: de marktwaarde van de activa, de volatiliteit van de aandelenkoers en de huidige kapitaalstructuur. Zoals bij elke waarschijnlijkheidsmeting wordt de verwachte wanbetalingsfrequentie geïnterpreteerd als de verwachte frequentie, bijvoorbeeld in termen van gemiddelde, van de staking van betalingen bij één bedrijf op 1 met een EDF-kredietnotering van 1% binnen een periode van één jaar. Dit diagram geeft het mediaanniveau van de EDF voor Franse beursgenoteerde bedrijven weer voor alle sectoren samen. We stellen vast dat deze frequentie sinds het 3de kwartaal van 27 klom van 15 basispunten naar 36 basispunten. Atradius 9
Export Special: Nederland Economische barometer In Nederland steeg de reële groei van het BBP in 27 tot een maximum van 3,5% op jaarbasis. Met 1,6% was de inflatie in 27 laag en ondanks een sterke vraag is de inflatie niet zozeer een probleem in vergelijking met veel andere landen in de eurozone. Naar verwachting zal de inflatie in 28 oplopen tot gemiddeld 2,5%.! De Nederlandse arbeidsmarkt is sterk, met een werkloosheid van 3,2% in 27. Door de verwachte vertraging van de economie zal de werkloosheid naar verwachting in 28 stijgen tot 3,7%. Rële groei van het BBP (% veranderingen t.o.v. vorige kwartaal gecorrigeerd voor het seizoen) De Nederlandse bankensector werd tot op heden matig getroffen door de hypotheekcrisis. De huizenprijsinflatie was in de afgelopen jaren gematigd en vertoont geen tekenen van afvlakking (zie grafiek 5). De economische indicatoren wijzen op licht verslechterende omstandigheden, maar de economie houdt nog een onderliggende sterkte. De effecten van vertragende exportmarkten worden enigszins gecompenseerd door een sterke binnenlandse vraag. Naar verwachting zal de groei van het BBP in 28 tot 2,4% afnemen door een vertraging op de exportmarkten in combinatie met een hoge wisselkoers van de euro. In vergelijking met het gemiddelde in de eurozone is deze groei echter tamelijk hoog. Wel vormen! de aanhoudende wereldwijde vertraging en de hoge olieprijzen een bedreiging voor een blijvend sterke groei volgend jaar. Voor 29 wordt de groei van het BBP door Consensus Forecasts op 1,5% geschat. Werkelijke export van goederen en diensten (% jaarlijkse eranderingen per kwartaal) Atradius 1
Sectorprestaties in Nederland 1. Verwachte wanbetalingsfrequentie van beursgenoteerde ondernemingen De verwachte wanbetalingsfrequentie (Expected Default Frequency - EDF) is de kans dat een onderneming binnen een bepaalde termijn niet meer aan haar verplichtingen kan voldoen. De EDF in onderstaande grafiek geeft voor beursgenoteerde ondernemingen het risico voor één jaar aan. Onder wanbetaling wordt verstaan dat een geplande betaling niet kan plaatsvinden of dat een faillissementsprocedure wordt gestart. De kans dat een beursgenoteerde onderneming niet meer aan haar verplichtingen kan voldoen, wordt berekend aan de hand van drie factoren: de marktwaarde van haar activa, haar volatiliteit en haar huidige kapitaalstructuur. Zoals in elke kansberekening wordt de EDF geïnterpreteerd als de verwachte kans, bijvoorbeeld: gemiddeld zal een op de honderd ondernemingen met een EDF kredietmaatstaf van 1% binnen een jaar niet meer aan haar verplichtingen kunnen voldoen.! Bron: KMV Credit Monitor/Atradius Economic Research De grafiek toont de mediaan van de verwachte wanbetalingsfrequentie voor Nederlandse beursgenoteerde ondernemingen in alle sectoren. Te zien is dat deze sinds het derde kwartaal van 27 is gestegen van 8 naar 14 basispunten. Van de belangrijkste sectoren is het risico in de dienstverlening, het transport, de bouw, de metaal en de sector van de duurzame consumptiegoederen groter dan in het verleden. 2. Insolventie van ondernemingen Het werkelijke aantal insolventiegevallen daalde van 26 op 27. Het bleef ook in de eerste maanden van 28 afnemen. Naar verwachting zal het echter in de loop van dit jaar en in 29 weer toenemen. 1,6 Aantal gevallen van insolventie in Nederland Aantal gevallen van insolventie in Nederland 1,4 1,2 1, Procen t,8,6,4,2, 3 4 5 6 7 8 9 2 2 1 2 2 2 3 2 4 2 5 2 6 2 7 Bron: Centraal Bureau voor de Statistiek Atradius 11
Uw voordeel met Atradius Neen, er is geen rede tot doemdenken; er is geen reden tot paniek, wèl tot zorgvuldigheid. Door de lange ervaring op het gebied van kredietrisicobeheer weet Atradius als geen ander om te gaan met de fluctuerende (maar cyclische, dus herkenbare), economische omstandigheden en de gevolgen die dat heeft. Maar daardoor zijn we niet minder waakzaam. In tegendeel, het is voor ons primordiaal u als gewaardeerde klant met raad en daad bij te staan en als betrouwbare partner optimaal ondersteuning en oplossingen te (blijven) bieden daar waar mogelijk. We hopen dat de Market Monitor van Atradius een nuttige tool kan zijn, een barometer die u op de hoogte houdt van de economische toestand thuis en in het buitenland. Wij bij Atradius zien de huidige economische depressie als een logische, natuurlijke reactie op de economische hoogconjunctuur van de voorbije jaren. Als klant van Atradius geniet u niet alleen de voordelen van onze unieke aanpak, maar kunt u bovendien putten uit onze database met uitgebreide informatie over markten en ondernemingen wereldwijd en geniet u uiteraard ook van onze ruime ervaring met claims en incasso. Atradius Credit Insurance Meir 3 B-2 Antwerpen Tel 7/66 17 5 belgium@atradius.com Av. Prince de Liège, 74 B-51 Namur Tel 7/66 17 33 info.be@atradius.com www.atradius.be