Atradius Landenrapport

Transcriptie

1 Atradius Landenrapport Italië - juni 2012 Milaan Turijn Rome Napels

2 Samenvatting Belangrijkste economische ontwikkelingen In 2012 zal de Italiaanse economie naar verwachting met 1,5% krimpen De jeugdwerkloosheid is een ernstig probleem De banksector is over het algemeen gezond Ondanks de hervormingsinspanningen slaagt Italië er niet in de financiële markten positief te stemmen Prognose sectorgebonden prestaties Veel Italiaanse sectoren met slechte prestatievooruitzichten De belangrijkste problemen zijn het slechte betalingsgedrag en de hoge gearing (d.i. het aandeel vreemd vermogen) Insolventie-omgeving We verwachten dat de faillissementen in 2012 zullen toenemen met 10% en in 2013 met 5%. Belangrijkste economische ontwikkelingen De overheidsschuld zal in 2012 en 2013 afnemen. Het reddingspakket voor Griekenland in juli vorig jaar heeft de Europese schuldencrisis verhevigd. Door de hoge overheidsschuld en ondermaatse economische prestaties zien de financiële markten sindsdien nauw toe op de Italiaanse obligatiespreads en kredietverzuimswaps (credit default swaps, CDS). In november 2011 is de rente op de Italiaanse obligaties met een looptijd van 10 jaar gestegen tot boven de 7%: een niveau dat algemeen als onhoudbaar wordt beschouwd. Onder druk van de EU-collega's en financiële markten had oud-premier Silvio Berlusconi al maatregelen genomen om de begroting in evenwicht te brengen en de groei op te stuwen. Nadat hij zijn meerderheid in het parlement verloor en ontslag nam, trad Mario Monti, een voormalig EU-commissaris voor mededinging, op 16 november 2011 aan als de nieuwe premier. Hij probeerde onmiddellijk het vertrouwen van de investeerders terug te winnen door een noodzakelijk - maar vrij bescheiden - aanvullend bezuinigingspakket te implementeren, boven op de al eerder doorgevoerde veel grotere bezuinigingen. De maatregelen omvatten het dichten van mazen in de belastingwetgeving, het bevriezen van de lonen voor ambtenaren (en loonsverlagingen voor de veelverdieners), het koppelen van de pensioenleeftijd aan de levensverwachting - met onder andere het verhogen van de pensioengerechtigde leeftijd voor vrouwen in de privésector - en een btw-verhoging van een procentpunt. Het is de bedoeling om de overheidsschuld van meer dan 120% van het bbp tegen 2013 terug te brengen tot 117% van het bbp door middel van budgettaire consolidatie en om het begrotingstekort van 3,9% van het bbp in 2011 te verminderen tot 1,7% in 2012 en 0,3% in Atradius 2

3 Overheidsschuld en het begrotingsevenwicht Italië (Overheidsschuld en begrotingsevenwicht in procenten van het bbp) Bronnen: IHS Global Insight; Italiaans Ministerie van Financiën Om de 120% overheidsschuld in een ruimere context te plaatsen, dient te worden vermeld dat de bruto buitenlandse schuld ook 120% van het bbp bedraagt. Maar de netto buitenlandse schuld staat op 40%, wat betekent dat de privésector (netto) vorderingen op het buitenland heeft van ongeveer 80% van het bbp. Bijgevolg heeft Italië geen probleem met de buitenlandse schuld. De economische groei zal in 2012 krimpen. Terwijl de regering haar doel om het begrotingstekort terug te dringen zal bereiken, is er op korte termijn weinig uitzicht op een terugkeer naar duurzame economische groei. Volgens het Italiaanse Nationaal Instituut voor de Statistiek (ISTAT), daalde het reëel bbp in het vierde kwartaal van 2011 met 0,4 % ten opzichte van het voorgaande jaar en met 0,7 % ten opzichte van het voorgaande kwartaal. De consumptie van huishoudens daalde met 1,2 % ten opzichte van het voorgaande jaar, terwijl de bruto-investeringen in vaste activa met 3,1 % daalden. Alleen de export tekende een positieve prestatie op: een stijging van 3 %. In 2011 groeide de economie met 0,5 % maar de neerwaartse trend van het vorige kwartaal zal naar verwachting verder doorzetten. Volgens een voorlopige schatting van het ISTAT in het eerste kwartaal van 2011 daalde het bbp met 1,3 % ten opzichte van het voorgaande jaar en met 0,8 % ten opzichte van het voorgaande kwartaal. Men verwacht dat de economie in 2012 met 1,5% zal krimpen omdat de bezuinigingsmaatregelen de binnenlandse vraag onderdrukken terwijl ook de vraag van veel buurlanden in de Eurozone verslechtert. Er wordt een bescheiden opleving van 0,1 % verwacht in 2013 (zie onderstaande grafiek). Deze prognose gaat echter uit van de veronderstelling dat de Eurozone niet verder zal krimpen, dat de impact van de budgettaire consolidatie en ontwikkelingen van de rente op obligaties niet voor onaangename verrassingen zullen zorgen - en dat er geen bijkomende budgettaire consolidatie komt. Bbp-groei (% verandering t.o.v. voorgaande jaar) Bron: Consensus Forecasts (Peildatum 10 april 2012) Atradius 3

4 Tussen 2002 en 2011 bleef het groeitempo van de Italiaanse economie constant onder het gemiddelde van de Eurozone. De economie kromp met een meer dan gemiddeld 7% in de post-lehman-crisis, ook het daaropvolgende herstel was lager dan gemiddeld (zie onderstaande grafiek). Reële groei bbp (Jaarlijkse procentuele verandering van het reëel bbp) Bron: IHS Global Insight Deze lage groei is te verklaren door structurele rigiditeit op de arbeidsmarkt en de product- en dienstenmarkten, een algemeen zwak bedrijfsklimaat gehinderd door administratieve bureaucratie en corruptie en inefficiëntie in de openbare dienstensector. De particuliere consumptie zal in 2012 en 2013 krimpen. Na een korte periode van verbetering in februari en maart 2012 is het consumentenvertrouwen in april weer scherp gedaald: van 96,3 naar 89,0 volgens ISTAT. De consumptie van huishoudens zal naar verwachting de neerwaartse trend in het vierde kwartaal van 2011 verder doorzetten en in 2012 dalen met 1,7% en in 2013 met 0,6% (zie onderstaande grafiek). De consumentenbestedingen staan onder druk door de negatieve effecten van de stijgende werkloosheid en de bezuinigingsmaatregelen op het beschikbaar inkomen. Door de lagere consumentenbestedingen verwacht IHS Global Insight dat de detailverkoop verder zal dalen: met 3,9% ten opzichte van het voorgaande jaar in 2012 na de daling met 3,7% vorig jaar. De consumptie van huishoudens (% verandering t.o.v. voorgaande jaar) *prognose Bron: Consensus Forecasts (Peildatum 14 mei 2012) Atradius 4

5 De inflatie van de consumptieprijzen steeg in april 2012 met 0,5% ten opzichte van de voorgaande maand, en 3,3% ten opzichte van het voorgaande jaar, hoofdzakelijk als gevolg van de hogere kosten van energie en kleding. Consensus Economics verwacht een lichte stijging van de inflatie in tot 3% na 2,8% in als gevolg van de recente btw-verhoging, in 2013 zal de inflatie naar verwachting dalen als gevolg van de zwakkere vraag. De jeugdwerkloosheid is een probleem Hoewel de werkloosheid sinds medio 2011 met meer dan 1,5 % is gestegen - tot 9,8 % - ligt ze nog steeds onder het Eurozone gemiddelde van meer dan 10 % en is ze aanzienlijk lager dan het werkloosheidscijfer van andere Zuid- Europese landen. Maar de Italiaanse jeugdwerkloosheid (d.w.z. in de leeftijdsgroep 15-24) bedraagt 28%: veel hoger dan het Eurozone gemiddelde van 21 %. De jongeren die werk hebben gevonden zijn relatief slechter af, want 90 % van de nieuwe arbeidsovereenkomsten zijn tijdelijk en de lonen liggen veel lager dan die van oudere werknemers met een vaste aanstelling. Deze de facto tweedeling op de arbeidsmarkt is grotendeels te danken aan artikel 18 van het werknemersstatuut, overeenkomstig welk de Italiaanse bedrijven met meer dan 15 werknemers verplicht zijn om onrechtmatig ontslagen werknemers opnieuw in dienst te nemen. De Italiaanse regering is echter van plan om artikel 18 af te schaffen als onderdeel van de hervormingen van de arbeidsmarkt. Werkloosheid (Percentage van de beroepsbevolking) Bron: IHS Global Insight De industriële productie volgt de algemene neerwaartse trend. Volgens ISTAT is de industriële productie in maart 2012 met 0,5% toegenomen ten opzichte van de voorgaande maand, na een daling met 0,7% in februari. Maar ten opzichte van het voorgaande jaar daalde ze met 6,8% in februari en 5,8% in maart. De industriële productie zal in 2012 naar verwachting 4.5% dalen ten opzichte van het voorgaande jaar (zie onderstaande grafiek). Industriële productie (% verandering t.o.v. voorgaande jaar) *prognose Bron: Consensus Forecasts (Peildatum 14 mei 2012) Atradius 5

6 De bruto-investeringen in vaste activa zullen verder afnemen. Na een daling van 12% in 2011 zullen de bruto-investeringen in vaste activa in 2012 verder blijven dalen - met 5% - gevolgd door een langzame stijging in 2013 (zie onderstaande grafiek). De bruto-investeringen in vaste activa zullen negatief worden beïnvloed door de financieringsvoorwaarden en lage capaciteitsbenutting. Bruto-investeringen in vaste activa (% verandering t.o.v. voorgaande jaar) *prognose Bron: Consensus Forecasts (Peildatum 14 mei 2012) Het belang van de netto-export op de economische prestaties in 2012 Volgens IHS Global Insight zal de exportgroei vertragen van 6,3 % in 2011 tot 0,8 % dit jaar en 1,5 % in Rekening houdend met de gematigde vooruitzichten van de andere bijdragers aan de economische groei - zoals de binnenlandse vraag - zal de netto-export in 2012 aan belang winnen (zie onderstaande grafiek) waarbij een aanhoudende vraag van de handelspartners buiten de Eurozone van cruciaal belang zal zijn voor hun positieve ontwikkeling. Volgens IHS Global Insight zal de netto-export in 2012 een overschot van 11,3 miljard EUR vertonen en in 2013 een overschot van 12,5 miljard EUR, na 4,3 miljard EUR in 2011 en tekorten in de jaren daarvoor. Bijdrage tot bbp-groei: Italië (Chain-weighted basis: prognose data edge 2009) Bron: IHS Global Insight Atradius 6

7 Een algemeen gezonde banksector Het Italiaanse banksysteem is over het algemeen gezond, in die zin dat er geen buitensporige leningen waren aan andere landen in economische moeilijkheden en/of aan highly leveraged Italiaanse bedrijven en huishoudens. De verhouding van de schuldenlast van de huishoudens en de bedrijven ten opzichte van het bbp was respectievelijk 50% en 110% in het tweede kwartaal van De Italiaanse banken zullen hun kapitaalratio's verhogen om aan de Basel III regelgeving te voldoen. Dit zal een broodnodige impuls geven aan het vertrouwen dat is aangetast door het aanhouden van de Italiaanse staatsschuld: gestegen in februari met 31%, tot 267 miljard EUR, vergeleken met drie maanden eerder. Interbancaire financiering is moeilijk geworden voor de Italiaanse banken omdat de leenkosten door de schuldencrisis zijn gestegen. Daarom hebben zij ongeveer 270 miljard EUR geleend van de Europese Centrale Bank via de Long-Term Refinancing Operation (LTRO) ter waarde van 1 biljoen EUR. De financiële markten zijn nog steeds bang voor een mogelijke vicieuze cirkel van verslechterende staatsschuld en kredietkwaliteit van de banken. Ondertussen neemt het aantal leningen aan de privésector af, als gevolg van de economische vertraging en strengere kredietvoorwaarden. Leningen aan de privésector (Jaarlijkse procentuele verandering van totaal openstaand bedrag) Bron: IHS Global Insight Ontwikkelingen financiële markten De spread, het verschil tussen de Italiaanse en de Duitse langetermijnrente, piekte eind 2011 boven 5%. Nadat de spread begin 2012 begon te dalen en zijn laagste punt bereikte, is hij onlangs weer beginnen te stijgen, hoewel hij de gevarenzone niet heeft bereikt (zie onderstaande grafiek). De stemming op de financiële markten over Italië blijft negatief en, als de inspanningen om de hoge overheidsschuld te verminderen afzwakken en de economische groeivooruitzichten verder verslechteren, dan kan een nieuwe sterke stijging van de Italiaanse rente op staatsobligaties niet worden uitgesloten. Divergentie rente op staatsobligaties met een lange looptijd in de Eurozone (spreads van rente op staatsobligaties met een looptijd van 10 jaar ten opzichte van de Duitse Bund) Atradius 7

8 Het toekomstige hervormingsproces: er blijft veel onzekerheid Voorlopig heeft Premier Monti de steun van de belangrijkste partijen om zijn budgettaire consolidatie/hervormingsagenda door te voeren. De volgende verkiezingen vinden plaats in april 2013 en dus verwacht men dat Italië voorlopig politiek vrij stabiel zal blijven. Het risico blijft echter bestaan dat de hervormingen zullen worden afgezwakt door de gevestigde belangen en sociale weerstand, het zou dus kunnen dat de overheid voor een eerder voorzichtige aanpak zal opteren. Het risico op verdere verwatering of zelfs een einde van de hervormingsinspanningen blijft bestaan als na de verkiezingen volgend jaar de politieke onzekerheid zou terugkeren. Wat er ook gebeurt, de structurele hervormingen die zijn ingevoerd zullen tijd nodig hebben voor ze hun steentje beginnen bij te dragen aan de economische groei. Daarom zal de economische groei van Italië in de komende jaren heel waarschijnlijk zwak blijven.. Vooruitzicht Italiaanse sectorgebonden prestaties Mei 2012 Landbouw Automotive/ Transport Chemie/ Farmacie Bouw Bouwmaterialen Uitstekend Goed Duurzame consumptiego Elektronica/ICT Financiële diensten Voedi ng Machines/ Engineering Redelijk Metaal Papier Diensten Staal Textiel Slecht Guur Voor Italiaanse bedrijven was het korte en beperkte economisch herstel van 2010 en de eerste helft van na de sterke verslechtering van het bbp met bijna 5,5% in niet voldoende om cash en kapitaalreserves op te bouwen om de nieuwe financiële crisis het hoofd te bieden. De traditioneel gerichte financiële structuur van de Italiaanse bedrijven heeft ook bijgedragen aan deze situatie. We merkten dat in veel Italiaanse bedrijven de Days Sales Outstanding (DSO-gemiddelde betalingstermijn) en Days Payable Outstanding (DPO-omlooptijd crediteuren) in 2010 en 2011 niet verbeterden, wat er op wijst dat de financiering van het werkkapitaal een probleem blijft. Liquiditeitsproblemen verergeren door het feit dat het betalingsgedrag nog steeds slecht is en Italiaanse bedrijven, in vergelijking met hun West-Europese collega's, een hogere gemiddelde gearing (aandeel vreemd vermogen) vertonen - vooral gearing op korte termijn. Maar de Italiaanse economie heeft nog steeds een aantal structureel sterke punten, zoals een ruime diversifiëring (met enkele onbetwiste marktkampioenen in de voedings-, textiel, metaal- en engineering/machine-industrie), sterke lokale handelsdistricten en traditionele nauwe banden tussen banken en bedrijven. Atradius 8

9 De insolventie-omgeving De faillissementen zullen in 2012 naar verwachting met 10% toenemen Sinds 2008 zijn de faillissementen met 10 % en meer gestegen en we verwachten dat ze in 2012 met nog eens 10 % zullen stijgen: tot ongeveer gevallen (zie onderstaande grafiek). Geografisch gezien worden Centraal- en Zuid-Italië het zwaarst getroffen, omdat het betalingsgedrag daar gemiddeld slechter is dan in het noorden van het land. Het zuiden wordt ook getroffen door de fiscale druk die door de nieuwe regering wordt uitgeoefend en steeds verder zachte financiering en cash recycling mogelijkheden uitholt: de bevoorrechte financieringsbron voor bedrijven in de regio. In 2013 zal het aantal faillissementen met nog eens 5 % toenemen, als gevolg van de verwachte zwakke economische opleving. In het algemeen zijn de belangrijkste bijdragers aan de gespannen insolventiesituatie de huidige zwakke economische prestaties, bezuinigingsmaatregelen, krappere kredietverlening door de banken, het slechte betalingsgedrag van de overheidssector, de gestegen energieprijzen en de afnemende vraag in enkele belangrijke exportbestemmingen. Italiaanse bedrijfsfaillissementen *prognose Bronnen: National Statistics Office, Atradius Economic Research Opmerking: De prognoses zijn gebaseerd op de uitkomst van statistische modellen en de mening van deskundigen. Het historisch overzicht van de groeicijfers in de tabel stelt ramingen voor gebaseerd op officiële faillissementsstatistieken en modelmatige berekeningen. Als zodanig dienen deze cijfers als indicatief te worden behandeld. Alle standpunten die hier worden verwoord, zijn die van Atradius Economic Research (datum laatste prognose: 10 februari 2012) Atradius 9

10 Verwachte wanbetaling voor Italiaanse beursgenoteerde ondernemingen In de eerste helft van 2011 zette de mediaan Verwachte Wanbetalingsfrequentie (EDF) voor Italiaanse beursgenoteerde ondernemingen zijn matigende trend voort, zij het in een trager tempo dan in Sinds juli 2011 heeft de schuldencrisis in de Eurozone echter geleid tot een verslechtering van het Italiaanse EDF-niveau: in december 2011 was de EDF voor Italië (205 basispunten) 112 basispunten hoger dan in juni 2011 en zelfs hoger dan in de nasleep van de wereldwijde kredietcrisis van 2008/2009. Maar in lijn met de algemene trend in het begin van 2012 verbeterde de Italiaanse EDF, het cijfer voor maart 2012 was 30 basispunten lager dan dat in december 2011 (zie onderstaande grafiek). Mediaan EDF-evolutie per land* 3,0 3,0 2,5 United Kingdom Spain 2,5 2,0 Germany 2,0 Italy Percent 1,5 France 1,5 1,0 1,0 0,5 0,5 0, ,0 Bron: KMV Credit Monitor en Atradius Economic Research * De Verwachte Wanbetalingsfrequentie (EDF) grafiek hierboven is gebaseerd op beursgenoteerde bedrijven in de genoemde markten, en de kans op wanbetaling in alle sectoren in het komende jaar. In deze context wordt wanbetaling gedefinieerd als het in gebreke blijven van een geplande betaling, of de opening van een faillissementsprocedure. De kans op wanbetalingen wordt berekend op basis van drie factoren: de marktwaarde van de activa van een onderneming, haar volatiliteit en haar huidige kapitaalstructuur. Als richtlijn wordt de kans dat één bedrijf op honderd in gebreke van betaling blijft als 1 % weergegeven. Atradius 10

11 Hebt u dit landenrapport met interesse gelezen? Kijkt u dan ook eens op onze website U treft hier nog meer Atradiuspublicaties die zich richten op de mondiale economie, waaronder een maandelijkse Market Monitor die dieper inzoemt op één specifieke industrie, advies over creditmanagement en artikels over actuele Op Twitter? of zoek naar #countryreports om up to date te blijven met de laatste edities. Auteursrecht Atradius NV 2012 Disclaimer: Dit rapport dient alleen voor informatieve doeleinden en is op geen enkele wijze en voor geen enkele lezer bedoeld als aanbeveling met betrekking tot bepaalde transacties, investeringen of strategieën. Lezers dienen hun eigen onafhankelijke beslissingen te nemen, hetzij van commerciële of van andere aard, met betrekking tot de verstrekte informatie. Hoewel wij alles in het werk hebben gesteld om ervoor te zorgen dat de informatie in dit rapport uit betrouwbare bronnen is verkregen, is Atradius niet aansprakelijk voor eventuele fouten of omissies, of voor de resultaten verkregen door het gebruik van deze informatie. Alle informatie in dit rapport wordt verstrekt 'zoals beschikbaar', zonder enige garantie op volledigheid, nauwkeurigheid, tijdigheid of op de resultaten door het gebruik ervan, en zonder enige vorm van garantie, uitdrukkelijk of impliciet. Atradius, zijn gerelateerde vennootschappen of bedrijven, of de partners, agenten of werknemers daarvan, zijn in geen geval aansprakelijk tegenover u of iemand anders voor een beslissing of actie die wordt genomen naar aanleiding van de informatie in dit rapport of voor enige indirecte, speciale of soortgelijke schade, zelfs indien u op de hoogte werd gebracht van de kans op dergelijke schade. Atradius Credit Insurance N.V Meir Antwerpen belgium@atradius.com