9 stappen in jouw zoektocht naar hoogbegaafdheid

9 stappen in jouw zoektocht naar hoogbegaafdheid 2013, Jan Everts

Voorwoord Waarom dit E-book zul je je misschien afvragen? Eigenlijk is het antwoord heel simpel. Omdat mijn eigen ervaring in het traject van ontdekken dat je hoogbegaafd of hoog intelligent bent, met vallen en opstaan is gegaan. Dit hoeft niet iedereen te overkomen, alhoewel ik er eigenlijk van overtuigd ben dat dit zelf te ontdekken, vaak een betere ervaring is. Maar je kunt het proces misschien sneller doorlopen, door mijn eigen ervaringen en tips te lezen. Dat scheelt een hoop tijd. Er is ontzettende veel te lezen op internet. Het probleem van internet is dat deze informatie erg versnipperd is. Ik pretendeer niet dat alles wat ik nu in dit E-book en op mijn site zet, compleet is. Dat is ook niet mogelijk volgens mij. Het is wel mijn doel om een goed overzicht te geven en door te verwijzen daar waar het nodig is. Hoogbegaafdheid is best een lastig onderwerp aangezien zelfs de geleerden het niet altijd met elkaar eens zijn wat precies de definitie is. In het eerste hoofdstuk wil ik de belangrijkste informatie over hoogbegaafd zijn, de relatie met hoog intelligent zijn en hooggevoelig zijn beschrijven. Daarna volgen de 9 stappen. Ik hoop dat je met dit E-book een paar extra stappen kunt maken op jouw reis. Ik stel het op prijs dat je dit E-book niet verspreidt, maar dat je de mensen die dit E-book ook willen hebben, doorstuurt naar mijn website. Als je nog tips of andere opmerkingen hebt, hoor ik dat graag van je. Veel leesplezier. Jan Everts 2 9 STAPPEN IN JOUW ZOEKTOCHT NAAR HOOGBEGAAFDHEID

Inhoudsopgave Voorwoord... 2 Hoogbegaafdheid... 4 Wat is nu eigenlijk hoogbegaafdheid?... 4 Vaststellen van hoogbegaafdheid:... 4 Het model van Renzulli en Mönks, het meer- factoren- model:... 5 Delphi- model... 6 Erfelijkheid... 7 Hoe leren hoogbegaafden eigenlijk?... 7 Kenmerken en problematiek hoogbegaafdheid... 8 Kenmerken... 8 Problematiek (valkuilen) van hoogbegaafdheid... 9 Meervoudige intelligentie:... 10 Hoogbegaafd en de relatie met hooggevoelig (of hoog sensitief)... 11 Wat is hooggevoelig eigenlijk?... 11 Ben jij ook hooggevoelig?... 12 De 9 stappen... 13 Stap 1. Test jezelf... 14 Stap 2. Blijf jezelf... 15 Stap 3. Wat wil je ermee doen?... 16 Stap 4. Je privé- omgeving... 17 Stap 5. Je werkomgeving... 18 Stap 6. Hoe nu verder?... 19 Stap 7. Proef eens aan hoogbegaafdheid... 20 Stap 8. Lezen en kijken... 21 Stap 9. Praat met een ervaringsdeskundige... 22 Wie ben ik?... 23 Dankwoord... 24 9 STAPPEN IN JOUW ZOEKTOCHT NAAR HOOGBEGAAFDHEID 3

Hoogbegaafdheid Wat is nu eigenlijk hoogbegaafdheid? Er bestaat helaas geen eenduidige definitie van hoogbegaafdheid. Volgens Wikipedia; Hoogbegaafdheid is een combinatie van een uitzonderlijke intelligentie, creativiteit en doorzettingsvermogen. Volgens de Van Dale: uitzonderlijk intelligent Vaststellen van hoogbegaafdheid: Volgens de klassieke benadering kan intelligentie worden gemeten met behulp van een gestandaardiseerde IQ-test. Er is sprake van hoogbegaafdheid bij een score hoger dan 2 standaarddeviaties of wel vanaf een IQ van 130. (circa 2% van de bevolking) Volgens critici is deze norm arbitrair, een kwantitatief verschil van 1 IQ-punt geeft geen fundamenteel kwalitatief verschil aan. Daarnaast is de IQ-test altijd een momentopname en kan de uitslag wisselend zijn al naar gelang de gemoedstoestand van de persoon. 4 9 STAPPEN IN JOUW ZOEKTOCHT NAAR HOOGBEGAAFDHEID

Het model van Renzulli en Mönks, het meer-factoren-model: Op basis van empirisch onderzoek naar hoogbegaafdheid kwam Renzulli (1978, 1981) tot zijn 'driecomponentenmodel'. Hierin kwam hij tot de conclusie dat de basis voor hoogbegaafdheid bleek te liggen in een samenspel van drie componenten: hoge intellectuele capaciteiten volharding/taakgerichtheid creativiteit Dit model is later door Mönks verder uitgebreid door toevoeging van omgevingsfactoren ( Mönks 1985, Mönks & Ypenburg, 1995). Mönks gaat ervan uit dat de persoonlijke factoren slechts tot ontwikkeling komen in interactie met de omgeving: school, gezin en peers. Peers zijn ontwikkelingsgelijken. Bij hoogbegaafden echter staat dat vaak niet gelijk aan leeftijdsgenoten. 9 STAPPEN IN JOUW ZOEKTOCHT NAAR HOOGBEGAAFDHEID 5

De smalle definitie van hoogbegaafdheid stelt hoogbegaafdheid gelijk aan een IQ van 130 of hoger, waarbij er bovendien sprake zou moeten zijn van een bijzondere prestatie. Delphi-model Een voorbeeld van een brede definitie van hoogbegaafdheid, is de Delphi-definitie 1 ; Een hoogbegaafde is een snelle en slimme denker, die complexe zaken aankan. Autonoom, nieuwsgierig en gedreven van aard. Een sensitief en emotioneel mens, intens levend. Hij of zij schept plezier in creëren. Zelf vind ik dit model het meest plezierig en praktisch om mee te werken. Waarom? Omdat dit model niet de strakke definitie van het IQ hanteert, maar ook vanuit 3 andere aspecten kijkt; namelijk: 1. van binnenuit; het model zegt iets over de persoonlijke beleving van hoogbegaafdheid en de betekenis ervan voor de hoogbegaafde zelf 2. het gaat om een existentieel model; het model zegt iets over het zijn, het denken, het voelen, het willen, het doen en het waarnemen van hoogbegaafden; 3. het vervult een rol in de empowerment; het is doelbewust positief van toonzetting, gericht op de positieve kanten van hoogbegaafdheid en de mogelijkheden die dit biedt. Hieruit wordt dus duidelijk dat hoogbegaafdheid niet alleen van IQ afhangt, maar zoveel meer factoren behelst. 1 Met dank aan Maud van Thiel voor haar toestemming om bovenstaande informatie te mogen gebruiken. Maud van Thiel is psychotherapeut en gespecialiseerd in hoogbegaafdheid. Voor meer informatie kun je kijken op www.oya-psychotherapie.nl. 6 9 STAPPEN IN JOUW ZOEKTOCHT NAAR HOOGBEGAAFDHEID

Het model beschrijft de volgende kenmerken: Innerlijke kenmerken: o zéér autonoom (zijn) o hoog intelligent (denken) o rijk geschakeerde emotionele binnenwereld (voelen) Wisselwerking met de buitenwereld: o gedreven en nieuwsgierig (willen) o scheppingsgericht (doen) o hoog sensitief (waarnemen) Samenspel met de maatschappij: o snelheid o creatief o intens o complex Erfelijkheid Intelligentie is erfelijk en dus is de kans erg groot dat er altijd wel één of meer familieleden hoogbegaafd zijn. Hoe leren hoogbegaafden eigenlijk? Volgens onderzoek leren hoogbegaafden anders dan de gemiddelde leerling. Top down in plaats van bottom-up; Sterk visueel en tactiel (tastbaar/voelbaar) i.p.v. auditief; Automatiseren niet of slecht maar leren door samenhang en inzicht; Denken te ver door; Leren op basis van verschil i.p.v. overeenkomst. Probleem hierbij is, dat de leerstof vaak door 1 keer lezen wordt onthouden. Er is geen sprake van leren leren. Dit wordt vaak pas in de 2 e of 3 e klas van het voortgezet onderwijs een probleem. Er blijkt wel kennis aanwezig te zijn maar dit is vaak los zand. De fundering is er niet. Dan moet er alsnog geleerd worden hoe te leren. 9 STAPPEN IN JOUW ZOEKTOCHT NAAR HOOGBEGAAFDHEID 7

Kenmerken en problematiek hoogbegaafdheid De doelstelling van de onderstaande kenmerken (vaak lijstjes) is dat je jezelf kunt herkennen in opsommingen. Het is geen bewijs dat je hoogbegaafd of hoog intelligent bent. Vaak is het zo dat als je veel herkent de kans groot is dat je ook daadwerkelijk hoogbegaafd of hoog intelligent bent. Dit is een samenvatting en een verzameling van wat er op internet te vinden is. Kenmerken Herken je jezelf in onderstaande? Je hebt je altijd anders dan anderen gevoeld; Je zelfvertrouwen is niet al te hoog; In je eentje werk en functioneer jij op je best; Je bent streng voor jezelf en anderen, je stelt hoge eisen; Je herhaalt vaak dingen omdat je denkt dat ze niet duidelijk overkomen; Je hebt een zeer sterk rechtvaardigheidsgevoel; Bij problemen heb je binnen no-time verschillende goede oplossingen gevonden; Je bent loyaal in vriendschappen en erg betrouwbaar; Je houdt van logica; Je bent een analytische denker; Je hebt een hekel aan herhalingen; Je hebt humor, maar wel een soort humor die anders is dan die van de meeste mensen, waardoor jouw humor vaak niet begrepen wordt; Je bent perfectionistisch; Je was het aparte jochie/meisje op school of; Je hebt onopvallend meegedaan op school of; Je haalde hoge cijfers, maar voelde je niet opgenomen in de groep; Je bent altijd op zoek naar nieuwe kennis en informatie; Je hebt een grote woordenschat; Je bent nieuwsgierig van aard; Je leert liever vanuit de praktijk dan vanuit de theorie; Je hebt met name oudere vrienden; Je werkt aan veel dingen tegelijkertijd; Je komt vaak moeizaam op gang, weet niet goed hoe je moet beginnen, juist omdat er zoveel moet of kan; Je kan je erg lang concentreren op iets, maar alleen als het je echt interesseert; Je kan op het ene moment alles aan en het volgende moment zie je geen uitweg meer; Je bent loyaal; Je stoort je aan 'verjaardagsfeestjes' waar je in een kringetje moet zitten en waar over koetjes en kalfjes gesproken wordt; doe niet zo serieus/ingewikkeld zijn zinnen die je vaak te horen krijgt; Je twijfelt wel eens aan je denken omdat niemand deze denkwijze met je deelt; Je bent ondernemend en weet precies hoe je iets kan verbeteren; Je hebt het gevoel dat je veel meer kan dan wat je nu al doet; Je vindt het lastig projecten af te maken omdat je interesse is verdwenen; Je bent intuïtief, je weet zaken zonder dat je weet hoe je dit weet; Je weet door de vele mogelijkheden niet goed waar je moet beginnen; Je bent een uitsteller en een deadline werker; Je bent ongeduldig, zeker als iets in jouw ogen simpel is of dom werk; Je hebt moeite met het vinden van rust. 8 9 STAPPEN IN JOUW ZOEKTOCHT NAAR HOOGBEGAAFDHEID

Problematiek (valkuilen) van hoogbegaafdheid 2 (bron: Maud van Thiel) Snelheid en veelomvattendheid van denken, maar ook het op meerdere fronten tegelijkertijd denken kan beangstigend en verwarrend, dan wel fascinerend zijn. In het ene geval kan het leiden tot perfectionistische, dwangmatige manieren van denken en doen - om de controle te behouden. In het andere geval kan het leiden tot fantastische, waanachtige denksystemen, waaraan niemand meer een touw kan vastknopen; Helder inzicht, vermogen om ver vooruit te denken kan leiden tot regelmatige zie-je-wel-ikhad-toch-gelijk-ervaringen. Dit kan zich op zijn beurt ontwikkelen tot een vorm van ( terecht ) narcisme en vervolgens ontsporen in al dan niet als zodanig bedoeld arrogant gedrag; De ervaring vreemd gevonden te worden kan enerzijds leiden tot gevoelens van minderwaardigheid, tot denken dat je dom bent. Anderzijds kan het leiden tot uitsluiting, pesterijen en al dan niet zelfverkozen eenzaamheid. Een negatief zelfbeeld, grote onzekerheid, maar ook depressies zijn het gevolg; Een groot geheugen en een groot vermogen tot snelle opname van veel kennis kan er toe leiden dat er geen doorzettingsvermogen, geen leer- en samenwerkings-strategieën ontwikkeld worden. Hierdoor kunnen hoog intelligente mensen in beroepsopleidingen en werksituaties vastlopen: zij raken snel ontmoedigd en weten met name niet hoe ze samen moeten leren, overleggen of iets creëren; Nieuwsgierigheid, enthousiasme, werklust en het vermogen om in korte tijd veel werk te verzetten maken hoog intelligente en hoogbegaafde mensen bevattelijk voor burn-out, maar ook voor het ontwikkelen van manisch gedrag; Hoge eisen stellen aan kennis, producten, organisatie, gedrag e.d. (hoog intellectuelen leggen de lat voor zichzelf en voor anderen heel hoog) kunnen leiden tot extreem perfectionisme, controledrang en een chronisch gevoel van tekort schieten, teleurstelling en mislukking; Hoge prikkelgevoeligheid en een gering vermogen om input te weren kunnen leiden tot concentratieproblemen, hyperactiviteit en verhoogde prikkelbaarheid (met daaraan mogelijk agressief of impulsief gedrag gekoppeld); De neiging om in tijden van stress de problemen met behulp van de ratio ( logisch denken ) aan te pakken leidt soms tot een emotieloze coping stijl. Een manier van doen die de problemen soms alleen maar groter maakt, met name in vriendschappen en relaties en in de opvoeding van kinderen; Een eventueel in het verleden niet onderkend zijn van de hoge intelligentie leidt tot intellectuele ondervoedingsverschijnselen. Geheel in analogie met echte ondervoeding kunnen depressie en afstomping, maar ook honger naar sensatie (als maar meer en alsmaar nieuw) of agressie het gevolg zijn. 2 Met dank aan Maud van Thiel voor haar toestemming om bovenstaande informatie te mogen gebruiken. Maud van Thiel is psychotherapeut en gespecialiseerd in hoogbegaafdheid. Voor meer informatie kun je kijken op www.oya-psychotherapie.nl. 9 STAPPEN IN JOUW ZOEKTOCHT NAAR HOOGBEGAAFDHEID 9

Meervoudige intelligentie: Je herkent het wel: een kind dat niet stil kan zitten en wanneer het even kan naar de prullenbak loopt of voortdurend wiebelt op de stoel. Of juist een kind dat stil is, niet meteen kan antwoorden op een vraag en veel bedenktijd nodig heeft. Vanuit de theorie van Meervoudige Intelligentie krijg je meer zicht op de verschillen tussen de leerlingen en hun individuele leerbehoeften. Psycholoog Howard Gardner stapt met zijn theorie van Meervoudige Intelligentie af van het gebruikelijke denken over intelligentie. De theorie gaat uit van meerdere intelligenties die ontwikkelbaar zijn. Gardner definieert intelligentie als volgt: "Intelligentie is het vermogen om problemen op te lossen en ook het vermogen om nieuwe problemen te bedenken". Er wordt uitgegaan van de gedachte dat menselijke vermogens veel verder reiken dan lezen, schrijven en rekenen. Er moet in het onderwijs ook aandacht besteed worden aan capaciteiten zoals sociaal waarnemingsvermogen, beeldend vermogen en muzikaal vermogen. Dit zijn talenten en/of intelligenties. Door kinderen aan te sporen een volledige reeks van talenten/intelligenties te ontwikkelen, verandert de school in een opleiding die verder gaat dan einddoelen te stellen en die ontwikkelingen om wil zetten in levensvaardigheden. Scholen die Gardner's model van Meervoudige Intelligentie in de praktijk brengen richten zich vaak op het identificeren van de natuurlijke talenten van een kind. Zij proberen uit te gaan van de sterke kanten (matchen) en tegelijkertijd de zwakke punten bij te schaven (stretchen). Meervoudige Intelligentie betekent voor het onderwijs het stimuleren van een brede ontwikkeling, uitgaan van verschillen en uniciteit waarderen, je zwakke en sterke kanten leren kennen en deze weten in te zetten om te leren, samen te werken en te communiceren. Kortom, het benutten van al je intelligenties. Tot nu toe zijn er op basis van onderzoek acht intelligenties vastgesteld met de volgende kenmerken: 1. Verbaal-linguïstisch: gevoelig voor taal, goed in spreken/luisteren/lezen, functioneel taalgebruik, goed in grammatica; 2. Muzikaal-ritmisch: gevoelig voor geluid, toonhoogte en ritme vast, koppeling van emotie en geluid, goed geheugen voor muziek; 3. Intrapersoonlijk: zelfkennis, nadenken over eigen handelen, aanpassingsvermogen, persoonlijk ontwikkelen; 4. Interpersoonlijk: begrijpen van anderen, gevoelig voor stemming van anderen, in staat anderen te motiveren, sterk vermogen tot empathie; 5. Lichamelijk-kinesthetisch: sterk besef van eigen lichaam, sterke motorische beheersing, behoefte aan beweging, leren door te doen; 6. Visueel-ruimtelijk: goed geheugen voor beelden, leren door te kijken, sterk ontwikkeld topografisch gevoel, goed in staat emoties en ervaringen te visualiseren; 7. Logisch-Mathematisch: logisch nadenken, abstractie, onderzoekend, motivatie om de fysieke wereld te verklaren; 8. Naturalistisch-ecologisch: belangstelling voor de natuur, observatie en herkenning, verzamelen en ordenen, omgang met planten en dieren. Intelligentie is meer dan slim zijn. Het gaat er niet om hoe slim je bent maar hoe je slim bent. Dit nieuwe denken vervult de behoefte van het anders leren dan het regulier onderwijs. 10 9 STAPPEN IN JOUW ZOEKTOCHT NAAR HOOGBEGAAFDHEID

Hoogbegaafd en de relatie met hooggevoelig (of hoog sensitief) Is er een relatie tussen deze twee? Ook hier zijn de wetenschappers het nog niet met elkaar eens. Er wordt wel geroepen dat hoogbegaafden in ieder geval ook veel eigenschappen hebben van hooggevoeligen. Wat is hooggevoelig eigenlijk? Zoals sommige mensen intelligenter zijn dan anderen, zo zijn sommigen gevoeliger dan anderen. Iemand die zeer gevoelig is noemen we hooggevoelig of ook wel HSP, Highly Sensitive Person. Een HSP is meer dan gemiddeld gevoelig voor indrukken en prikkels en merkt meer signalen en details op. Alle indrukken worden uitgebreider en intensiever gefilterd dan bij de gemiddelde mens. Wat anderen normaal vinden zoals mensenmassa s of harde muziek, kan voor HSP ers al snel te veel zijn; zij raken dan overprikkeld door letterlijk een teveel aan (sterke) prikkels. Hooggevoeligheid is een eigenschap van het zenuwstelsel in combinatie met de hersenen. Ongeveer 20% van de bevolking is hooggevoelig. Het is waarschijnlijk een erfelijke eigenschap, die evenveel voorkomt bij mannen als vrouwen. Dit blijkt uit onderzoek van Elaine Aron, Amerikaans psychotherapeute en universitair docente, en grondlegster van het begrip HSP. Zoals elke eigenschap gaat hooggevoeligheid gepaard met zowel positieve kanten als valkuilen. Kenmerken van HSP ers zijn onder meer: Nemen gedetailleerder, subtieler en intenser waar; Zijn erg gevoelig voor prikkels van buitenaf; vaak voelen HSP ers zich hierdoor niet op hun gemak; Hebben meer moeite en meer tijd nodig om indrukken te verwerken; Hebben een diep en rijk innerlijk leven; dromen, fantaseren en overwegen veel Voelen stemmingen en sferen goed aan; Worden meer dan gemiddeld geroerd door natuur, kunst en muziek; Ervaren eigen emoties en emoties van anderen intenser; Hebben moeite met planning en het verkrijgen van structuur; Kunnen verlegen overkomen maar zijn dat veelal niet; Zijn vaak plichtsgetrouw en perfectionistisch; Functioneren minder goed als ze geobserveerd of geëvalueerd worden; Zijn vaak zorgzaam en anticiperend op behoeften van anderen en hebben moeite om grenzen aan te geven; Hebben relatief meer en sneller last van stress, spanning en fysieke klachten zoals hoofdpijn, allergieën, maag/darmklachten, chronische vermoeidheid etc; Lopen groter risico op stemmingswisselingen, depressiviteit, angsten en verslavingen. Er zijn globaal genomen twee soorten HSP ers; de grootste groep, zo n 70%, is van nature rustig en meer introvert. Zij voelen zich prettig bij een redelijk gelijkmatig leven met weinig risico s. Het andere deel, ongeveer 30% van de HSP ers, heeft juist behoefte aan nieuwe ervaringen en spanning en is meer extravert. Zij worden ook wel HSS genoemd, High Sensation Seekers. Zij zijn enerzijds snel verveeld en zijn continue op zoek naar uitdagingen, maar raken anderzijds snel overbelast. Zij leven als het ware met één voet op de rem en één voet op het gaspedaal. Hooggevoeligheid kan sterk van invloed zijn op werk, het persoonlijk leven en relaties. Het is een eigenschap die in onze hectische, westerse maatschappij, waar de nadruk ligt op verstand en ratio, niet erg wordt gewaardeerd. Veel hoog gevoelige mensen ervaren in eerste instantie dan ook last van hun eigenschap, en vragen zich af wat er mis is met hen. Zij hebben de neiging zichzelf te willen veranderen, en hun hooggevoeligheid te onderdrukken of negeren. Door bewust zijn en accepteren van de eigen hooggevoeligheid kan deze echter van een valkuil en een last tot een kwaliteit en een gave worden. Hiertoe is het onder andere belangrijk om goed te leren aarden, grenzen te stellen, de innerlijke kracht te versterken en een juiste balans te vinden tussen activiteit en rust. 9 STAPPEN IN JOUW ZOEKTOCHT NAAR HOOGBEGAAFDHEID 11

Ben jij ook hooggevoelig? Bepaal dit zelf aan de hand van onderstaande vragen: Beantwoord alle vragen. Beantwoord het zoals het voor jou voelt. Antwoord met "Ja" als het enigszins opgaat. Schrijf het aantal keer ja en/of nee op. 1. Ik ben me bewust van subtiele signalen in mijn omgeving; 2. Ik word beïnvloed door stemmingen van anderen; 3. Ik ben nogal gevoelig voor pijn; 4. Tijdens drukke dagen merk ik dat ik behoefte heb om me terug te trekken op een plek waar ik ongestoord alleen kan zijn; 5. Ik ben gevoelig voor de effecten van cafeïne; 6. Ik raak gemakkelijk overvoerd door dingen als fel licht, sterke geuren, grove weefsels of harde sirenes; 7. Ik heb een rijke complexe innerlijke belevingswereld; 8. Ik voel mij niet op mijn gemak bij harde geluiden; 9. Ik kan diep ontroerd raken door kunst of muziek; 10. Ik ben consciëntieus (wil dingen volgens mijn geweten doen); 11. Ik schrik gemakkelijk; 12. Ik voel me opgejaagd als ik veel moet doen in korte tijd; 13. Ik raak geïrriteerd als mensen proberen me te veel dingen tegelijk te laten doen; 14. Ik doe erg mijn best te voorkomen dat ik fouten maak of dingen vergeet; 15. Ik kijk uit principe niet naar gewelddadige films of tv-shows; 16. Ik voel me ongemakkelijk als er om mij heen veel gebeurt; 17. Veranderingen in mijn leven brengen mij van mijn stuk; 18. Ik heb een neus voor delicate geuren, smaken, geluiden en geniet daarvan; 19. Het vermijden van situaties die me van streek maken heeft bij mij een hoge prioriteit; 20. Als kind werd ik door mijn ouders of leraren gevoelig of verlegen gevonden; 21. Als mensen zich in een fysieke omgeving niet prettig voelen, weet ik meestal wat er moet gebeuren om dat te veranderen; 22. Als ik erge honger heb heeft dat sterke invloed op mijn concentratievermogen of mijn humeur; 23. Als ik met iemand moet wedijveren of op mijn vingers word gekeken, word ik zo nerveus dat mijn prestaties veel minder zijn dan gewoonlijk. Uitslag: 0-7 punten Je bent waarschijnlijk geen HSP-er. Hoewel dat niet met zekerheid te zeggen is. Want als er bijvoorbeeld twee items heel erg waar zijn voor jou kan het zijn dat je wel hoogsensitief bent. 8-14 punten Er zijn verschillende gradaties in sensitiviteit. Je bent waarschijnlijk wel sensitief maar mogelijk niet hoogsensitief. Dat kan een groot voordeel zijn omdat je wel veel dingen aan kan voelen, maar niet de problemen hebt die de hoogsensitieven hebben. 15-23 punten Je bent heel waarschijnlijk hoogsensitief (HSP-er). Je bent gevoeliger voor nuance verschillen dan de meeste andere mensen. Het kan nut hebben om een boek te lezen over hoogsensitiviteit of kennis te maken met andere HSP ers. Het kan zijn dat je heel veel herkent en daardoor iets bewuster wordt van deze eigenschap van je. Bron: The highly Sensitive Person, door Elaine N. Aron 12 9 STAPPEN IN JOUW ZOEKTOCHT NAAR HOOGBEGAAFDHEID

De 9 stappen Alles moet zo simpel mogelijk gemaakt worden, maar niet simpeler Albert Einstein 9 STAPPEN IN JOUW ZOEKTOCHT NAAR HOOGBEGAAFDHEID 13

Stap 1. Test jezelf Uiteraard lees je deze stap alleen maar als je het vermoeden hebt dat je hoogbegaafd bent. Dit heb je waarschijnlijk gedaan omdat je jezelf herkent in de vele lijstjes van kenmerken die op internet zwerven. Eén van de indicatoren van hoogbegaafdheid bent is het IQ. Er zijn verschillende testen die je kunt doen: Mensa (de vereniging voor zeer intelligente mensen) heeft een thuistest. Deze test geeft een indicatie of je de officiële Mensa test zou kunnen halen. http://www.mensa.nl/lid-worden/doe-de-thuistest Mensa hanteert de officiële test als toelatingseis voor de vereniging. Als je de test niet haalt wil dat niet zeggen dat je niet hoogbegaafd bent. Je mag alleen geen lid worden van de vereniging. De klassieke IQ-test op 123test.nl ( 12,50) geeft een goede indruk van je IQ. Wetenschappelijk gezien geeft een IQ tussen 120 en 130 de definitie van begaafd aan en vanaf 130 hoogbegaafd. Met de wetenschap welk IQ je hebt, ben je al weer één stap verder. 14 9 STAPPEN IN JOUW ZOEKTOCHT NAAR HOOGBEGAAFDHEID

Stap 2. Blijf jezelf Jouw zoektocht, die je blijkbaar bent aangegaan naar aanleiding van de vraag of je wel of niet hoogbegaafd bent, kan veel twijfel teweeg brengen. Ik vergelijk het met een wip die op het punt staat om door te slaan naar de andere kant. Metaforisch gezien ga je ook naar de andere kant, namelijk de ontdekking van wie je nu eigenlijk bent. Hoogbegaafden zijn meesters in het zichzelf aanpassen aan alle situaties, om maar zo normaal mogelijk over te komen, de bekende kameleon. Deze stap gaat echt over blijf jezelf. JA, het klopt! JIJ bent anders dan de anderen. Maar wie is er nu eigenlijk anders? Het feit dat je jezelf in veel kenmerken herkent, geeft ook vaak rust omdat veel puzzelstukjes uit het verleden opeens in elkaar vallen. O, ja daarom vond ik school niet leuk ; daarom paste ik eigenlijk nooit in een groep of daarom werd ik vroeger op school gepest, ik gebruikte hele andere woorden. Dit zijn allemaal zinnen die ik veel heb gehoord en zelf ook heb gezegd. Wat ik je wil meegeven: je bent niet gek, je bent dus alleen anders dan de grote meerderheid. Maar er zijn nog meer mensen die anders zijn. Ongeveer 2-3% van de bevolking is of het lijkt er sterk op dat zij hoogbegaafd zijn. Je bent dus niet alleen. 9 STAPPEN IN JOUW ZOEKTOCHT NAAR HOOGBEGAAFDHEID 15

Stap 3. Wat wil je ermee doen? Nu je de wetenschap hebt dat je waarschijnlijk hoogbegaafd bent kun je 2 dingen doen. 1. Negeren. Uit eigen ervaring kan ik je zeggen dat dit tijdelijk helpt en rust geeft, gewoon doorgaan met wat je aan het doen was en het vergeten. Probleem is hoogstwaarschijnlijk dat dit een tijdelijke oplossing is en dat het met de tijd weer naar boven komt. 2. Integreren in je leven. De wetenschap dat je waarschijnlijk hoogbegaafd bent, biedt ook perspectieven; je kunt gaan kijken wat je met deze wetenschap wilt gaan doen. Kijken of je het een plaats kunt geven. Kijken naar het verleden en verklaringen geven aan de dingen en gebeurtenissen die je hebt meegemaakt. Het kan veel rust geven als je het verleden een plek kunt geven. Praat met anderen, en vooral met je ouders, als dat nog kan. Hoogbegaafdheid is erfelijk en het kan dus heel goed zijn dat één van je ouders ook hoogbegaafd is. Maar kijk ook in je familie, die vreemde oom of tante. Hoogbegaafdheid komt namelijk veel voor bij artistieke mensen, kunstenaars en andere niet voor de hand liggende beroepen. 16 9 STAPPEN IN JOUW ZOEKTOCHT NAAR HOOGBEGAAFDHEID

Stap 4. Je privé-omgeving Zoals ik in een deel van de vorige stap al aangaf, gaan er dingen gebeuren in je privé-omgeving mits je natuurlijk de hoogbegaafdheid gaat integreren in je leven. Mijn eigen ervaring leert dat het heel belangrijk is dat je deze ontdekking gaat delen met je naasten. Tip: begin veilig met je eigen partner of ouders. Geef aan wat je meemaakt, wat jij verwacht van je omgeving in deze ontdekkingsreis. Heb je af en toe tijd nodig voor jezelf of iets anders? Zonder jezelf niet af, maar geef aan waarom je tijd voor jezelf neemt. Het interne proces dat nu loopt, kan een valkuil zijn om jezelf (nog meer) af te zonderen, zonder dat je dierbaren begrijpen wat er met je gebeurt. Natuurlijk weet je nooit of ze wel begrijpen wat er met je gebeurt, maar niets zeggen is eigenlijk geen optie. Tip: koop een boek over hoogbegaafdheid en lees dit samen met je dierbaren. Op mijn site onder HBC webshop staan tal van boeken, films en andere artikelen die met hoogbegaafdheid te maken hebben. Die kun je bij mij bestellen. De afhandeling gaat via bol.com. 9 STAPPEN IN JOUW ZOEKTOCHT NAAR HOOGBEGAAFDHEID 17

Stap 5. Je werkomgeving Ja, en als je ook vertoeft in een zakelijke omgeving, wat doe je dan met deze wetenschap? Ga je dat delen? Ik zelf was heel erg aan het twijfelen of ik de wetenschap van hoogbegaafdheid wel moest gaan vertellen op mijn werk. Het feit dat je verteld dat je hoogbegaafd bent, kan heel erg arrogant overkomen en het gevaar ligt natuurlijk op de loer dat iedereen je vervolgens links laat liggen. Zo fijn die irrationele gedachten! Zo creëer je je eigen werkelijkheid die nergens op is gebaseerd en alleen bestaat in je eigen hoofd. Ongetwijfeld kom je iemand tegen die zo zal reageren, maar dat is dan jammer. Ik heb lang getwijfeld om het te vertellen maar uiteindelijk heb ik het gedeeld met mensen om mij heen die ik kon vertrouwen. Een heerlijke oefenomgeving. En de reacties waren eigenlijk heel positief. Nadat ik ook een beetje had uitgelegd wat hoogbegaafdheid is, was er ook ruimte voor begrip. Nu begrepen een aantal collega s waarom ik op een bepaalde manier reageer of handel. Hierdoor is de relatie met een aantal collega s zeker verbetert. Een aantal collega s hebben hun eigen ervaringen gedeeld en zo ontdekte ik dus ook dat ik niet de enige hoogbegaafde was. Stappenplan: Heb je collega s met wie je zou willen praten over je hoogbegaafdheid?; Zoek iemand die je al vertrouwt; Vertel niet direct alles, maar doseer, de ander heeft ook tijd nodig om het te verwerken; Bepaal op basis van je ervaring of je het nog met anderen verder deelt. Een opmerking met betrekking tot je leidinggevende informeren, wil ik nog wel maken; Het feit dat je hoogbegaafd bent kan bedreigend overkomen bij je manager, alsof je zijn/haar stoel wilt overnemen. Jij weet zelf het beste hoe je relatie met je manager is. Mocht je besluiten je manager in te lichten, kan dit zeker wat opleveren in begrip en ondersteuning. Mogelijk krijg je ook andere taken toebedeelt om uit te voeren, zodat je werk mogelijk nog leuker wordt. 18 9 STAPPEN IN JOUW ZOEKTOCHT NAAR HOOGBEGAAFDHEID

Stap 6. Hoe nu verder? Dit is denk ik wel de moeilijkste stap voor mij om je te geven, maar toch wil ik het wel als stap doorgeven. Dit is geheel afhankelijk van wie jij bent. Accepteer je jezelf zoals je bent, met deze nieuwe eigenschap, of ga je het gevecht aan met jezelf? Hoe vaak ik mijzelf al heb afgevraagd hoe makkelijk het wel niet zou zijn als ik niet hoogbegaafd was, zijn niet meer op één hand te tellen. Hoogbegaafdheid kan heel lastig zijn, maar het is ook een mooie eigenschap, zolang je ook de voordelen ervan ziet. Natuurlijk is het lastig dat je je snel verveelt; dat je honderden dingen tegelijk wilt doen; dat het irritant is dat je iemand anders zijn/haar zinnen afmaakt etc. Maar het kan ook fijn zijn dat jij dus wel met meerdere dingen tegelijk kunt bezig zijn; dat jij snel kan denken, wat een hoop tijd scheelt, en dat je vaak gevraagd wordt om moeilijke vraagstukken op te lossen. Balans vinden heeft tijd nodig, (zie mijn eerdere voorbeeld van de wip), je kunt doorslaan naar de andere kant, maar uiteindelijk kom je ongeveer in het midden uit. Mijn eigen gevecht met wie ben ik nu eigenlijk?, heb ik grotendeels geleverd. Ik gebruik mijn eigen ervaringen en belevenissen in het coachen van andere hoogbegaafden. Zo zal jij ook je weg vinden en mogelijk iets gaan doen met de hoogbegaafdheid. Ga gewoon verder met wat je aan het doen bent. Kansen en mogelijkheden zullen zich vanzelf aandienen als jij er klaar voor bent, daar ben ik van overtuigd. 9 STAPPEN IN JOUW ZOEKTOCHT NAAR HOOGBEGAAFDHEID 19

Stap 7. Proef eens aan hoogbegaafdheid Eigenlijk is deze stap een vervolg op de vorige stap. Er zijn tal van bijeenkomsten die je kunt bijwonen over hoogbegaafdheid. Als je eventueel lid bent geworden van Mensa, kun je naar deze bijeenkomsten gaan en zo met anderen je ervaringen delen. Mocht je geen lid van Mensa zijn, dan zijn er de zogenaamde HB-cafés die je kunt bezoeken. Hier kun je in contact komen met lotgenoten en zo ervaren of deze bijeenkomsten jouw kunnen helpen in je proces. Google op HB Café of kijk op www.ihbv.nl en je komt er een aantal tegen. Dit is redelijk landelijk verspreid. Praten met gelijkgestemden over diverse onderwerpen, waar je normaal gesproken weinig tot geen gesprekspartners voor kunt vinden. Een gesprek voor een hoogbegaafde moet natuurlijk wel ergens over gaan, diepgang hebben. J Probeer het eens uit. 20 9 STAPPEN IN JOUW ZOEKTOCHT NAAR HOOGBEGAAFDHEID

Stap 8. Lezen en kijken Eigenlijk een heel simpele stap. Als je echt meer wilt weten over hoogbegaafdheid, dan zijn er een aantal dingen die je kunt doen, naast de stappen die ik je al heb gegeven; Films met het thema hoogbegaafdheid of hieraan gerelateerd zijn: As it is in heaven; A beautiful mind; Good Will Hunting; IQ; Mona Lisa Smile; {Proof}; Finding Forrester; No et Moi; Hoogbegaafde kinderen door het klokhuis: http://www.ntr.nl/player?id=11315091&ssid=269; en nog veel meer. Boeken over hoogbegaafdheid: Het Mensaquotient; Hoogbegaafd, Tessa Kieseboom; Hoogbegaafd, Cora Vos; Hoogbegaafd, Nou en, Wendy Lammers; Gelukkig hoogbegaafd, Rineke Derksen; Gevoelig hoogbegaafd, Rineke Derksen; Hoogbegaafd en gelukkig, Maria Schuermans; Hoogbegaafd, Dat zie je zo!, Maud van Thiel; en nog veel meer. In het rijtje van bovenstaande boeken zitten ook boeken voor kinderen. Deze zijn echter ook voor volwassenen geschikt. Meld je aan in nieuwsgroepen op Facebook of LinkedIn. Op mijn site onder HBC webshop staan tal van boeken, films en andere artikelen die met hoogbegaafdheid te maken hebben. Die kun je bij mij bestellen. De afhandeling gaat via bol.com. 9 STAPPEN IN JOUW ZOEKTOCHT NAAR HOOGBEGAAFDHEID 21

Stap 9. Praat met een ervaringsdeskundige Deze stap kan natuurlijk niet uitblijven. Als je het idee hebt dat je deze ontdekking en het traject dat je doormaakt niet alleen kunt doen, en dat is een bekende valkuil van een hoogbegaafde, dan raad ik je aan om contact te zoeken met een coach of psycholoog, die gespecialiseerd is op het gebied van hoogbegaafdheid. Uiteraard kun je hiervoor ook bij mij terecht. Als je dit wilt, neem dan contact met mij op info@hoogbegaafdencoach.nl. 22 9 STAPPEN IN JOUW ZOEKTOCHT NAAR HOOGBEGAAFDHEID

Wie ben ik? Jan Everts is eigenaar van VANUIT JE HART coaching, training & advies. De website maakt hier onderdeel vanuit. Sinds 2010 weet ik dat ik hoogbegaafd ben. Een hele schok, IK? Nee, echt niet hoor! dat waren mijn eerste woorden. Ik heb slechts HAVO gedaan en vond eigenlijk dat ik best wel dom was. Nu weet ik dat dit de klassiekers zijn binnen hoogbegaafdheid. Sinds 2007 ben ik bezig met coachen en na mijn ontdekking heb ik mij gespecialiseerd in coachen van hoogbegaafden volwassenen die of net weten dat zij hoogbegaafd zijn of nog met de ontdekkingstocht bezig zijn. Wat betreft zakelijke coaching, ben ik gespecialiseerd in coaching voor (startende) hoogbegaafde managers. Mijn coaching richt zich op life-coaching, performance coaching en loopbaancoaching. De wijze waarop ik dat doe is volgens zeggen met humor, confronterend, anders dan anderen, integer en resultaatgericht. Ik ben niet van de lange coachtrajecten, maar streef door het maken van concrete doelen, middels behapbare afspraken en stappen richting het einddoel naar een tevreden klant. Dat is alleen haalbaar als jij het stuur in handen neemt en verantwoordelijkheid neemt voor jouw problematiek. Een aantal privé-gegevens; Ik ben ten tijde van het schrijven van dit E-book 48 jaar, woon samen met mijn vriendin Saskia en wij hebben 3 zonen. Ik woon in Baarn. Ik hoop dat ik met dit E-book een bijdrage kan leveren aan jouw zoektocht. 9 stappen in jouw zoektocht naar hoogbegaafdheid 2013 (auteur Jan Everts). 9 STAPPEN IN JOUW ZOEKTOCHT NAAR HOOGBEGAAFDHEID 23

Dankwoord Dit eerste E-book heeft veel tijd en energie gekost. Ik ben blij dat het af is, en ik weet zeker dat er nog een nieuwe versie zal volgen. Ik heb een heleboel websites geraadpleegd en informatie overgenomen of bewerkt. Daar waar dat nodig was heb ik toestemming gevraagd. Websites die ik geraadpleegd heb zijn onder meer: www.ihbv.nl; www.platformhoogbegaafdheid.nl; www.lich.nl; www.mensa.nl; www.ikbenhoogbegaafd.nl; www.pharosnl.nl. Speciaal dankwoord wil ik richten tot mijn gezin. Zij hebben heel wat uren zonder mij moeten doorbrengen maar, wij zijn allen trots op het resultaat. 24 9 STAPPEN IN JOUW ZOEKTOCHT NAAR HOOGBEGAAFDHEID