Het Vlaamse secundair onderwijs internationaal vergeleken Jeroen Lavrijsen Doctoraatsonderzoeker, HIVA - KU Leuven www.steunpuntssl.be Structuur secundair onderwijs Focus op twee kenmerken van het secundair onderwijs: Leeftijd van tracking (opsplitsing van leerlingen in onderwijsvormen) Uitbouw van het beroepsonderwijs In Vlaanderen: De facto opsplitsing van leerlingen op 12 jaar (schoolkeuze, optie-uren) Masterplan: versterking oriënterende functie 1 ste graad (cf. domeinscholen)? Vrij omvangrijk technisch en beroepsonderwijs 2 Andere landen, andere structuren Bron: http://eacea.ec.europa.eu/education/eurydice/documents/facts_and_figures/education_structures_en.pdf 3 1
Andere landen, andere structuren Bron: http://eacea.ec.europa.eu/education/eurydice/documents/facts_and_figures/education_structures_en.pdf 4 Omvang van het beroepsonderwijs In hogere cyclus secundair bijna overal onderverdeling algemeen <> beroepsgericht onderwijs Verschillen in omvang beroepsgericht segment: Bv. PIAAC 2012, subsample 20-35 jarigen, beide ouders laagopgeleid: 5 Onderzoeksvraag Hoe beïnvloeden deze kenmerken (leeftijd tracking, omvang beroepsonderwijs) de uitkomsten van verschillende groepen leerlingen, zowel op korte als op lange termijn? Vandaag komen drie soorten uitkomsten aan bod: 1. Schoolse vaardigheden 2. Risico op vroege schooluitval 3. Kansen op de arbeidsmarkt 6 2
Uitkomst 1: Schoolse vaardigheden Voor- en nadelen vroege opsplitsing - Voordeel: instructie afgestemd op niveau leerlingen - Máár: Impact sociale achtergrond op studiekeuze Concentratie leerproblemen onderaan de waterval Peer-effecten (?) Rigiditeit 7 Empirisch: PISA-gegevens PISA 2012 (15-jarigen): wiskunde 8 Empirisch: PISA-gegevens PISA 2012 (15-jarigen), wiskunde (beperkt tot Westerse leden OESO) 9 3
Empirisch: PISA-gegevens Stand wetenschappelijk onderzoek (cf. review-artikel Van de Werfhorst & Mijs (2010), Achievement Inequality and the Institutional Structure of Educational Systems: A Comparative Perspective. Annual Review of Sociology, vol. 36: 407-428): vroege opdeling versterkt band tussen prestaties en sociale achtergrond geen positief effect op gemiddelde prestaties PISA 2012 (15-jarigen), wiskunde (beperkt tot Westerse leden OESO) 10 Máár PISA als maat voor succes secundair onderwijs? TIMSS 2011 (4e leerjaar) PISA 2012 (15 jarigen) 1. Singapore 1. Singapore 2. South Korea 2. Hong Kong 3. Hong Kong 3. Taiwan 4. Taiwan 4. South Korea 5. Japan 5. Japan 6. Flanders 6. Flanders 7. Finland 7. Netherlands 8. Netherlands 8. Finland 11 Máár PISA als maat voor succes secundair onderwijs? TIMSS 2011 (4e leerjaar) 1. Singapore 1. Singapore 2. South Korea 2. Hong Kong 3. Hong Kong 3. Taiwan 4. Taiwan 4. South Korea 5. Japan 5. Japan 6. Flanders 6. Flanders 7. Finland 7. Netherlands 8. Netherlands 8. Finland PISA 2012 (15 jarigen) Belang van ruimere context (sociaal, economisch, cultureel) + effect van basisonderwijs op de in PISA gemeten vaardigheden 12 4
Toegevoegde waarde secundair onderwijs bepalen Niet PISA-resultaten zélf, maar het verschil tussen PISA en resultaten op een test afgenomen in het 4 e leerjaar gebruiken als indicatie voor toegevoegde waarde secundair onderwijs Model Test 4e leerjaar Test 15 jaar Domein # Landen 1. PIRLS 2001 PISA 2006 Reading 23 2. PIRLS 2006 PISA 2006 Reading 27 3. PIRLS 2006 PISA 2009 Reading 30 4. PIRLS 2011 PISA 2009 Reading 35 5. TIMSS 2007 PISA 2006 Math 23 6. TIMSS 2011 PISA 2009 Math 35 7. TIMSS 2007 PISA 2006 Science 23 8. TIMSS 2011 PISA 2009 Science 35 13 Vroege opdeling: geen of negatief effect op gemiddelde 40 PISA-punten ~ 1 leerjaar 14 Negatief voor zwakken, dubbelzinnig voor sterken 15 5
Conclusie eerste eindpunt Onze analyse bevestigt eerdere inzichten: Vooral zwakke en kansarme leerlingen verliezen bij vroege opdeling Geen ondubbelzinnig voordeel voor sterke leerlingen Resultaten gepubliceerd als: Lavrijsen J., Nicaise I. 2015. New empirical evidence on the effect of educational tracking on social inequalities in reading achievement. European Educational Research Journal, vol. 14 Lavrijsen J., Nicaise I. 2016. Educational tracking, inequality and performance. New evidence using a differences-in-differences technique. Research in Comparative and International Education (accepted) 16 Uitkomst 2: vroege schooluitval Vroege schooluitval = geen diploma secundair Wat veroorzaakt schooluitval? - Onderwijsperspectief: schooluitval = resultaat van onderpresteren en demotivatie - Maar ook samenleving belangrijk Bv. naar school gaan = geen inkomen verwerven, relevant voor jongeren in arme gezinnen 17 Risico op vroege schooluitval Data: Labour Force Survey (2009), jongeren 20-30 jaar 18 6
Belang diploma ouders: odds ratio 19 Verschillen tussen landen? 20 Verschillen tussen landen? Model dat risico op schooluitval verklaart in termen van - diploma ouders - voor elk land tiental kenmerken van onderwijssysteem én van de samenleving 21 7
Beroepsonderwijs (hogere cyclus) werkt als vangnet Rood resp. groen land: land waarin variabele 1 standaarddeviatie afwijkt van gemiddelde (ceteris paribus) 22 Vroege tracking versterkt impact sociale afkomst Rood resp. groen land: land waarin variabele 1 standaarddeviatie afwijkt van gemiddelde (ceteris paribus) 23 Armoede is nefast voor onderwijskansen in sociaal zwakke milieus (sterkste effect) Rood resp. groen land: land waarin variabele 1 standaarddeviatie afwijkt van gemiddelde (ceteris paribus) 24 8
Conclusie Conclusie: samenleving bepaalt mee onderwijsuitkomsten maar het onderwijssysteem speelt zelf ook zijn rol Resultaten gepubliceerd als: Lavrijsen J., Nicaise I. 2015. Social inequalities in early school leaving: the role of educational institutions and the socio-economic context. European Education (in press) 25 Uitkomst 3: arbeidsmarkt Beroepsonderwijs: essentieel voor integratie van sociaal kwetsbare jongeren op arbeidsmarkt Cf. PIAAC, 20-35 jarigen, beide ouders laagopgeleid 26 Uitkomst 3: arbeidsmarkt Beroepsonderwijs: essentieel voor integratie van sociaal kwetsbare jongeren op arbeidsmarkt Cf. PIAAC, 20-35 jarigen, beide ouders laagopgeleid 27 9
Analyse doorheen de loopbaan Maar wat op langere termijn? Eisen arbeidsmarkt veranderen doorheen loopbaan (bv. technologie) Omscholing vereist voldoende brede basis Blijft beroepsonderwijs zijn waarde behouden? Model dat nagaat hoe kansen op werk veranderen met de leeftijd, rekening houdend met gevolgde opleiding 28 Resultaat Resultaten gepubliceerd als: Lavrijsen J., Nicaise I. 2015. Een sterke basisvorming voor duurzame kansen op de arbeidsmarkt. Over.werk (25) 29 Twee grote conclusies Belang van structuur onderwijssysteem, én belang van andere kenmerken van samenleving Integratie en differentiatie : beroepsonderwijs belangrijk als vangnet, maar liever niet té snel specialiseren Minder goede leeromstandigheden in lager aangeschreven richtingen Verhoogt kans op uitval sociaal zwakkere jongeren Specifieke job leren belangrijk voor intrede op arbeidsmarkt, maar op lange termijn basisvaardigheden belangrijk Meer weten: https://hiva.kuleuven.be/nl/onderzoeksgroep-onderwijs-en-levenslangleren/00086779 jeroen.lavrijsen@kuleuven.be 30 10