1
Inhoud Inleiding...3 De ontwikkeling van je puber...4 Lichamelijke ontwikkeling...4 Verstandelijke ontwikkeling...7 Emotionele ontwikkeling... 13 De ontwikkelingstaken voor je kind in de puberteit... 17 Ontwikkelingstaken 12-17 jarigen... 18 Opdrachten bij hoofdstuk 1... 20 Jouw ontwikkeling tot puberouder... 22 Ouderschap... 23 Beelden... 24 Het waarom, hoe en wat van je gezin... 25 Ouderschapsfasen... 25... 28 Opdrachten bij hoofdstuk 2... 30 Risico s en grenzen... 33 Alcohol... 34 Drugs... 36 Seks... 37 Roekeloos verkeersgedrag... 38 Online risicogedrag... 40 Omgang met verkeerde vrienden... 41 Criminaliteit... 41 Gedrag dat de (psychische) gezondheid in gevaar brengt... 42 Grenzen... 43 Opdrachten bij hoofdstuk 3... 45 Vertrouwen en loslaten... 46 Vertrouwen... 47 Loslaten... 48 Opdrachten bij hoofdstuk 4... 50 2
Inleiding Ouderschap, het is een mooi vak. Een vak? Ja, zo noem ik dat. Want hoe groot is de rol die het ouderschap speelt in je leven? En hoe weinig aandacht is hier eigenlijk voor? Om je vak serieus te nemen is het Belangrijk om de goede vaardigheden te hebben Belangrijk je te informeren over de ontwikkelingen in je vakgebied Belangrijk om na te denken over hoe je je vak uitvoert Belangrijk om met vakgenoten in gesprek te zijn Wat ik niet bedoel is Je moet studeren om ouder te kunnen zijn Er is maar één goede manier om ouder te zijn Sommige mensen kunnen het vak nooit leren Het ouderschap is een geweldig lastig iets 3 Bij de geboorte van je kind ben je ouder geworden ( of eigenlijk al bij de conceptie). Dat is een natuurlijk gegeven. Jij kent jezelf en je kind het best Waar dit e-book aan bij wil dragen is een opfrissing van je ouderschap voor deze fase. Een fase waarin je kind zich ontwikkelt tot volwassene en jouw ouderschap zich ontwikkelt van sturen naar coachen naar loslaten. Deze cursus draagt bij aan het ontwikkelen van je vaardigheden in het omgaan met je puber, geeft ontwikkelingen aan je door, laat je nadenken over jouw rol als ouder en spoort je aan om het met anderen over je ouderschap te hebben. Lees het, doe de opdrachten en breng wat je aan inzichten opdoet in de praktijk Ik wens jou en je gezin een mooie, uitdagende, verwonderende, gezamenlijke puberteitfase toe! Jacqueline
Hoofdstuk 1 De ontwikkeling van je puber De puberteit is een woelige periode waarin je kind zich op allerlei gebieden ontwikkelt. Dit gebeurt bijvoorbeeld op lichamelijk, verstandelijk, emotioneel en sociaal gebied. Ieder heeft wel een beeld van een puber voor zich die op het ene moment superenthousiast is en even later diep in de put belandt. Eén ding is zeker: het leven met een puber is niet saai! Dus leef mee en wees nieuwsgierig naar wat er allemaal gebeurt! Lichamelijke ontwikkeling Groei Eén van de dingen die in deze periode plaatsvindt is een enorme groeispurt. Bij meisjes start dit vroeger dan bij jongens Bij meisjes begint die groei vaak al wanneer ze een jaar of 10 zijn. En na de eerste menstruatie vertraagt die groei weer. Ze groeien dan nog gemiddeld een centimeter of 6. 4 De groeispurt begint bij jongens ongeveer rond hun 13e. Dat duurt tot ze een jaar of 16 zijn, daarna groeien ze niet veel meer. Ook de lichaamsbouw veranderd. Bij meisjes ontwikkelen zich vetlaagjes rond de heupen, billen en dijen. Bij jongens ontwikkelt zich juist meer spierweefsel. Dat groeien kost energie. Vandaar dat pubers een enorme eetlust kunnen hebben en dat ze soms zo lusteloos lijken. De broden en pakken melk verdwenen hier vaak als sneeuw voor de zon.
Ontwikkeling geslachtsorganen Die groei zie je niet alleen aan de buitenkant, ín het lichaam gebeurt er ook van alles. Zoals de verdere ontwikkeling van de geslachtsorganen. Bij een meisje is de menstruatie natuurlijk een opvallende markering in dit proces. Bij jongens is dat de zaadlozing, maar dat gaat voor jou als ouder vaak ongemerkt. Je zoon zal hier niet snel juichend over naar je toe komen ;-) 5 Al die veranderingen maken dat het voor een puber lastig kan zijn zichzelf te accepteren. Hun lijf voelt anders, ziet er anders uit. Hoe is dat voor jou als ouder om je puber te zien veranderen van kind naar volwassene? Wat roept dit voor gevoelens bij je op? Als ouder kun je een steun zijn door dit te herkennen en benoemen. Zie hiervoor opdracht 1 en 2 (pagina 20).
Acné Door al die hormoonschommelingen in de puberteit kan ook acné ontstaan. Oftewel jeugdpuistjes. En dat net in een periode waarin de jongere vaak al onzeker is over zichzelf en waarin hoe hij overkomt op anderen juist zo belangrijk is. Misschien herinner je nog van je eigen puberteit hoe ernstig het was. Net wanneer je een avondje uit zou gaan.zit er een puistje op je neus. Help!!! Je wereld stortte in. En nu denk je misschien wanneer jouw puber op dezelfde manier in paniek is: Tss maak je niet zo druk! Het hoort erbij, bijna de helft van de jongeren heeft er last van, maar onderschat als ouder niet wat zo n puist voor je zoon of dochter betekent! 6 Leuke grapjes van ouders (vaak vaders!) kunnen soms hard aankomen bij je puber. Wees daar dus voorzichtig mee!
Verstandelijke ontwikkeling Ontwikkeling brein Niet alleen lichamelijk verandert er van alles bij je puber, maar ook in de verstandelijke ontwikkeling worden sprongen gemaakt. De puberteit wordt vaak omschreven als een lastige periode. Maar vergeet vooral ook niet dat dit een periode is waarin unieke veranderingen plaatsvinden op intellectueel, emotioneel en creatief gebied. Heb daar als ouder ook oog voor en geniet van die ontwikkelingen! 7 En het is iets waar ouders van alle tijden mee te maken hebben gehad, misschien een schrale troost wanneer de puberteitsperikelen in huis rondgieren.. Rond 1900 sprak Stanley Hall al over 3 kenmerken van de puberteit, namelijk Conflicten met ouders Stemmingswisseling Risicovol gedrag Of wat dacht u van deze uitspraak: Onze jeugd heeft tegenwoordig slechte manieren, minachting voor het gezag en geen eerbied voor ouderen. (...) Jonge mensen spreken hun ouders tegen, houden hun mond niet in gezelschap en tiranniseren hun leraren.
Dit werd zo n slordige 2500 jaar geleden gezegd door Socrates, er is dus weinig nieuws onder de zon zou je zeggen. De laatste jaren is er wel veel nieuw onderzoek bekend geworden over het puberbrein. Hiermee kunnen we nu een deel van deze gedragingen van pubers beter verklaren. De ontwikkeling van de verschillende hersengebieden gaat niet gelijk op. In de puberteit rijpen sommige gebieden snel, zoals bijvoorbeeld die van de emotionele kicks. Andere gebieden, zoals het onderdrukken van die emoties blijven echter nog achter. Dit verschil in ontwikkeling kan leiden tot risicogedrag. De voorbeelden van eerst doen, dan pas denken bij pubers zijn talloos.. Op een feestje heeft Guido (16) in de tijd dat je toen nog alcohol mocht gebruiken, al wat gedronken. Hij is enigszins aangeschoten, maar zeker nog niet dronken. Een paar andere feestgangers gooien allerlei drankjes bij elkaar en zeggen: he Guido, je durft dit vast niet op te drinken.. 8 Guido weet natuurlijk best dat dit niet slim is, maar de druk om cool te zijn in de groep weegt zwaarder dan het denken over de effecten op de langere termijn. Hij heeft het geweten Wat gebeurt er nu in dat brein? In deze paragraaf geef ik een kort beeld van wat er gebeurt in de hersenen in de puberteit. Wil je meer hierover lezen dan zijn er verschillende boeken over dit onderwerp. De bron die ik heb gebruikt is Het puberende brein van Eveline Crone. Wanneer je het totaalpakket hebt aangeschaft vind je online meer interessante bronnen.
Wat zijn hersenen De hersenen bestaan uit verschillende gebieden. De meest vereenvoudigde indeling is de volgende: de hersenstam de grote hersenen de kleine hersenen De hersenstam stuurt de belangrijke levensfuncties aan, zoals hartslag, temperatuur en ademhaling. De grote hersenen zijn de plek waar de verstandelijke en emotionele processen (onder andere logisch redeneren, planning, geheugen, emotie) plaatsvinden. Deze grote hersenen bestaan uit een linker- en een rechterhelft. De linkerhelft denkt vooral in taal en begrippen en betreft vooral taal, logica, nummers, volgorde, analyse en lijsten. De rechterhelft denkt in beelden en gevoel en gaat vooral over emoties, ruimtelijke waarneming, totaaloverzicht, verbeelding, kleur, dagdromen, begrip en waardering voor muziek / andere kunstuitingen (ritme) en sociaal gedrag. Beide hersenhelften werken intensief samen. De belangrijkste taak van de kleine hersenen is het coördineren van bewegingen. Work in progress Er worden in de puberteit allerlei efficiëntere wegen aangemaakt in de hersenen. In de puberteit is dit een constant Work in progress. De ontwikkeling van de hersenen is namelijk pas zo goed als klaar rond het 25 e levensjaar. Voor sommige gebieden in de hersenen bestaat een gevoelige periode. Dat is een periode waarin bepaalde vaardigheden het best kunnen worden aangeleerd. Rond een jaar of twaalf is er bijvoorbeeld een piek in de ontwikkeling van de hersenen. Dit heeft invloed op het denken, kiezen, plannen, beheersen van impulsen en uitstellen van behoeftebevrediging. Rond 16 jaar is er weer een piek, nu in een andere kwab die invloed heeft op emoties en taal. 9
Er gebeurt dus van alles in dat hoofd. Dit zorgt niet alleen voor rijping maar ook voor tijdelijke chaos. Wisselvalligheid gaat hand in hand met de puberteit. Het ene moment kun je een geweldig verstandig gesprek voeren terwijl een volgend moment alle redelijkheid lijkt te zijn verdwenen. Leren Een puber is in staat om veel nieuwe dingen te leren. Mmm. Hoor ik je denken, daar zie ik niet veel van Met name jongens lijken niet zo geïnteresseerd in school. Er zijn natuurlijk ook jongeren die heel serieus met hun opleiding bezig zijn. Maar in deze periode is vaak extra beloning nodig om de motivatie vast te houden. Jongeren kunnen gewoon nog niet zo goed zelfstandig plannen. Ook zijn pubers nog niet goed in staat overbodige informatie te onderdrukken. Ze zijn gewoon snel afgeleid. Dus het leren met de smartphone naast zich, de radio of televisie aan in de huiskamer? Niet zo n goed idee 10 Hoe leert jouw puber? En hoe doe jij dat zelf wanneer je je moet concentreren? Hebben jullie het daar wel eens over?
motivatie Jongeren willen graag het nut inzien van wat ze moeten leren. Nelis & Sark (2014) noemen dit selectieve motivatie. Er moet een beloning zijn voor wat ze doen. Die beloning zit vaak niet in het argument dat dit goed is voor later. Een argument dat wij als ouders nu juist vaak gebruiken: Je wilt later toch een leuke baan? Dat zegt pubers nog niet zoveel, het is te ver weg. Je moet die argumenten vooral in het hier en nu zoeken én in de sociale sfeer. Onthouden! Bert zit in Havo3. Het gaat niet zo lekker met zijn cijfers. Bert is vooral druk met gamen en afspreken met zijn vrienden. Huiswerk? Ja, dat doe ik straks wel Op de uitgesproken zorg van zijn ouders over hoe dat nou moet voor later, wat wil hij eigenlijk worden, reageert Bert wat gelaten. dat zie ik dan wel Maar wanneer aan het eind van het schooljaar doordringt dat wanneer hij blijft zitten hij niet meer bij zijn vrienden in de klas zit maakt hij een forse eindsprint en komt triomfantelijk thuis met een lijst met allemaal voldoendes! 11 De hersenen zijn in deze periode heel flexibel, er worden allerlei nieuwe paden aangelegd die nog niet vastgeroest zijn. In de puberteit kunnen jongeren dus ook met zeer creatieve oplossingen voor een probleem komen! Geef hier ook de ruimte voor!
Huiswerk Een veel gestelde vraag door ouders is: Moet ik mijn kind helpen bij het huiswerk?. Het is als ouder je taak om in de gaten te houden of alles wel goed verloopt met betrekking tot school, máár je bent niet het verlengde van school. Wanneer je kind voldoendes haalt (ook al is dat op een manier waar jij niet enthousiast van wordt) is mijn advies je er niet mee te bemoeien. Wanneer je kind vraagt om haar te overhoren is dat natuurlijk prima ;-) Hieronder volgen tips voor wanneer uw kind wel hulp nodig heeft. Doordat de cijfers niet voldoende zijn, maar ook bijvoorbeeld wanneer hij onzeker is. 12 Maak samen een weekplanning Het is beter om het leren in korte periodes te verdelen met een pauze ertussen waarin je kind iets anders gaat doen. Het is bijvoorbeeld beter om woordjes te leren in 4 x 15 minuten dan in een uur achter elkaar. Wissel leer- en maakwerk af Laat je kind wel zelf het huiswerk doen, ondersteun alleen neem het niet over. In opdracht 4 (pagina 21) kun je vragen vinden om met je puber in gesprek te gaan rond huiswerk.
Emotionele ontwikkeling Pubers beginnen meer na te denken over wie zij zijn in relatie tot anderen. De ontwikkeling van een eigen identiteit, los van de ouders, staat in deze periode centraal. De puber gaat ontdekken wie hij is. Hierbij gaat het erom dat de puber zichzelf als persoon ontdekt en dat zijn omgeving die persoon ook als zodanig erkent en waardeert. 13 Als puber wil je dus zéker niet zo zijn als je ouders!!! Jij bent toch echt anders! Emoties in deze fase wisselen elkaar ook snel af en lijken extremer dan in andere periodes. De ontdekking van zichzelf gaat namelijk gepaard met verwarring. Wie ben ik? Wie wil ik zijn? De puberteit is daarbij een soort experimenteerperiode. Je kent ze wel, die periodes, van zwarte kleding, dan weer felgekleurd haar, opeens is je kind een skater, alto, hipster of iets dergelijks. Kijk en relax als ouder, dit zal (waarschijnlijk) niet zijn hele leven lang zo doorgaan.
Het emotiebrein Ook de vaardigheid om emoties te herkennen ontwikkelt zich nog tijdens de puberteit. De herkenning van emoties gaat al goed voor wat betreft bijvoorbeeld blijheid. Maar meer ingewikkelde emoties als verbazing en angst worden door pubers nog vaker verward dan door volwassenen. Uit onderzoek blijkt ook dat meiden beter zijn in het herkennen van emoties op gezichten dan mannen. Doordat deze vaardigheden nog niet zo goed ontwikkeld zijn kan dit in de communicatie wel eens misverstanden opleveren. Wees dus duidelijk over je gevoelens als ouder. Ga er niet te gemakkelijk vanuit dat je puber dit toch wel zal snappen. Benoem dat je boos, verdrietig of teleurgesteld bent. Dat schept in het contact in ieder geval duidelijkheid en voorkomt misverstanden! Sociale ontwikkeling Het leven buiten je gezin wordt voor je puber steeds belangrijker. In de jaren hiervoor was het gezin het belangrijkste punt voor je kind. In de puberteit vergroot hij zijn wereld. En zo hoort het ook. 14 Leeftijdsgenoten gaan een steeds belangrijker rol spelen in de vorming van ideeën, smaak en tijdsbesteding. Het is voor een puber belangrijk om bij zo n groep (peergroup) te horen. Je puber leert in zijn vriendengroep rekening houden met anderen, luisteren naar andere meningen, zijn eigen standpunt handhaven, oplossen van conflicten. Zaken die in je gezin natuurlijk ook aan de orde waren, maar waar hij nu zelf voor moet zorgen. Hij zal nu zijn eigen mening moeten vormen en niet meer terug kunnen vallen op ja maar mijn ouders zeggen. Voor jou als ouder is het misschien wel even slikken. Het kan echt voelen alsof je een stapje terug moet doen. Je kind vindt opeens van alles stom aan wat je doet. Bij zijn vrienden thuis is alles veel beter, leuker, cooler etc
Groepsdruk In deze periode zijn groepsregels belangrijker dan algemeen geldende maatschappelijke regels. Die worden pas vanaf een jaar of 25 weer belangrijker. Het is in deze periode ontzettend belangrijk om ergens bij te horen. Dit kan er dan ook toe leiden dat pubers dingen doen die eigenlijk over hun eigen grenzen gaan. De angst om buiten de groep te komen staan telt zwaarder dan hun eigen overwegingen. Als ouder kun je je kind weerbaar maken door thuis (al voor de puberteit!) te praten over deze zaken. Wat doe je wanneer iedereen zegt dat je best een keer kunt blowen, maar je dit zelf eigenlijk helemaal niet wil? Of de hele groep is tegen een klasgenoot, pest je dan mee? Vriendschappen Vriendschappen zijn voor de puber heel belangrijk. In vriendschappen leren jongeren veel van elkaar en over zichzelf. Met anderen samen is het veel makkelijker om (nieuwe) dingen te ondernemen dan alleen. Aan het begin van de puberteit is binnen de vriendschap vooral het samen dingen kunnen ondernemen en het delen van interesses van belang. In de latere puberteit gaan trouw en jezelf kunnen zijn een grotere rol spelen. 15 Wat vindt jouw puber belangrijk aan vriendschappen? Wat zijn voor jou zelf belangrijke ingrediënten van een goede vriendschap? Foute vrienden Vriendschappen zijn niet alleen maar leuk. Als ouders kun je soms ook ervaren dat je kind foute vrienden heeft. Vrienden die een negatieve invloed op je kind hebben. Wat doe je daar als ouder nu mee? Je invloed is immers een stuk kleiner dan toen je je kind nog naar speelafspraakjes bracht.
Probeer als ouder op een rustige en niet veroordelende manier hierover in gesprek te komen met je kind. Er bestaat een grote kans dat je puber zich in zo n groep eigenlijk zelf ook niet lekker voelt. Door niet te veroordelen hoeft hij zijn vrienden niet te verdedigen en ontstaat er misschien ruimte voor een gesprek over zijn plek binnen die groep. Verbieden om met bepaalde jongeren om te gaan is niet echt een reële optie, tenzij je constant in de buurt van je puber bent Maar probeer op de hoogte te blijven zodat je hulp in kunt schakelen wanneer dingen echt uit de hand lijken te lopen. Denk daarbij bijvoorbeeld aan school, een jongerenwerker of andere ouders. Geen vrienden Zoals eerder gesteld, vriendschap is in de puberteit enorm belangrijk. Maar wat wanneer je kind geen vriendschappen lijkt te hebben? Ga eerst eens na of dit echt zo is. Of ligt dit misschien aan het feit dat jij een ander beeld hebt van vriendschappen dan je kind? Is vriendschap voor jou uren samen op je kamer zitten kletsen? Of samen uitgaan? 16 Misschien heeft je kind op school wel vriendschappen, misschien onderhoudt hij die via social media en is dat genoeg voor hem.
Maar het kan ook zijn dat jouw kind wel vrienden zou willen hebben, maar er niet in lijkt te slagen om die vriendschappen op te doen. Ook hier geldt: ga in gesprek. Doe dit op een open manier, wees nieuwsgierig naar wat er bij jouw kind speelt. Probeer samen over mogelijke oplossingen na te denken. Is er een sportclub, of een andere gelegenheid waar hij leeftijdsgenoten kan ontmoeten? Door bijvoorbeeld een cursus te volgen ontmoet je al snel mensen met dezelfde interesses. Blijft dit moeilijk denk dan eens aan een sociale vaardigheidstraining, deze worden vaak via school aangeboden en anders kunnen ze je zeker betrouwbare adressen geven waar je terecht kunt. De ontwikkelingstaken voor je kind in de puberteit Er gebeurt dus heel veel in die puberteit! Het is ook een periode waarin pubers dingen moeten leren zodat ze zelfstandig kunnen functioneren als volwassene. Deze dingen die geleerd moeten worden noem je ook wel ontwikkelingstaken. Dit is waar je puber in deze periode zo druk mee is! Het is nogal wat 17
In onderstaande tabel vind je de ontwikkelingstaken die in de leeftijd van 12-17 jaar belangrijk zijn. Ontwikkelingstaken 12-17 jarigen Positie ten opzichte van de ouders Minder afhankelijk worden van de ouders en het bepalen van een eigen plaats binnen de veranderende relaties in het gezin en de familie. Onderwijs of werk Vrije tijd Eigen woonsituatie Autoriteit en instanties Gezondheid en uiterlijk Sociale contacten en vriendschappen: Sociale media en internet Intimiteit en seksualiteit Kennis en vaardigheden opdoen om later een beroep uit te kunnen oefenen en een keuze maken ten aanzien van werk. Ondernemen van activiteiten in de vrije tijd en het zinvol doorbrengen van de tijd waarin er geen verplichtingen zijn. Zorgdragen voor eigen kamer en spullen, omgaan met je huisgenoten. Accepteren dat er instanties en personen boven je gesteld zijn, binnen geldende regels en codes opkomen voor eigen belang. Zorgen voor goede voeding en een goede lichamelijke conditie, een uiterlijk waar je je prettig bij voelt en het inschatten en vermijden van risico s. Contacten leggen en onderhouden, oog hebben voor wat contacten met anderen kunnen opleveren, je openstellen voor vriendschap, vertrouwen geven en nemen, wederzijdse acceptatie. Smartphone en computer gebruiken, informatie vinden en delen, informatie en berichten wegen, onderscheid tussen de virtuele en de reële werkelijkheid maken, Seksualiteit integreren in je persoonlijkheid, ontdekken wat mogelijkheden, wensen en grenzen zijn in intieme en seksuele relaties bij jezelf en bij anderen zijn. 18 Bij cultuurverschillen Normen van verschillende culturen kennen, inschatten welke vaardigheden in welke culturele context passend zijn. ( Han Spanjaard & Wim Slot juli 2015)
Leuk zo n tabel, maar wat moet je daar nu mee? Wat is er zo belangrijk aan deze ontwikkelingstaken en wat moet ik daar als ouder mee? Het goed doorlopen van deze taken zal er uiteindelijk voor zorgen dat je puber later evenwichtiger in het leven staat. Het kunnen vervullen van ontwikkelingstaken zorgt dat iemand zich tevreden voelt over zichzelf en positieve reacties uit zijn omgeving krijgt. Als deze taken niet goed worden uitgevoerd kunnen mensen zich ongelukkig voelen en krijgen ze negatieve reacties vanuit de omgeving omdat hun gedrag niet passend of als storend wordt gezien. Bij het niet of slecht afronden van ontwikkelingstaken wordt de kans groter dat iemand het met latere taken ook moeilijk krijgt. Het is voor jou als ouder dus belangrijk om eens te kijken hoe het gaat op deze gebieden en of je daar misschien nog wat aan moet bijsturen ( zie ook opdracht 1 bij hoofdstuk 4, pagina 46) Bronnen: http://mens-en-samenleving.infonu.nl/ Nelis, H. & Sark, Y. van (2014) Motivatie binnenste buiten. Utrecht/Antwerpen: Kosmos. 19 Spanjaard, H. & Slot, W. (2015) Ontwikkelingstaken. Gedownload op 29 juli 2015 van http://www.hanspanjaard.nl/wp-content/uploads/2015/07/ontwikkelingstaken- Spanjaard-Slot-2015.pdf www.opvoeden.nl
Opdrachten bij hoofdstuk 1 Opdracht 1 Kijk voor de ontwikkeling van je kind eens op de volgende websites: https://www.opvoeden.nl/puber/groei-en-ontwikkeling Voor een luchtige benadering van de ontwikkelingstaken: De uitzendingen van dokter Corrie. http://www.npo.nl/de-dokter-corrieshow/poms_s_ntr_470249 Opdracht 2 Denk eens na over hoe je over de ontwikkelingen in de puberteit communiceert met je kind. Praat je weleens met je kind over deze veranderingen? Bespreek dit ook met je partner of met een goede vriend of vriendin. Opdracht 3 In de online module vind je de link naar de temperament checklist. Botsingen kunnen veroorzaakt, of vergroot worden door een verschil in temperament tussen jou en je puber. Wanneer jij bijvoorbeeld iemand bent die alles eerst rustig overdenkt voor ze in actie komt en je kind handelt direct, dan is de kans groot dat hier ergernis ontstaat. Inzicht in ieders temperament kan begrip geven en daarmee conflicten verminderen. 20 Print de checklist (één voor jou en één voor je kind) Op de eerste pagina staan temperamentskenmerken. Op pagina twee vind je een toelichting hierop. Zet nu een kruisje op de plek die het best bij jou past (heb je bijvoorbeeld een lange spanningsboog dan zet je het kruisje helemaal links, is die juist kort dan zet je hem rechts. Of ergens ertussen wat het best weergeeft hoe dit kenmerk bij jou is) Het mooiste is wanneer jij en je kind dit voor jezelf invullen en er daarna over in gesprek gaan. Lukt dit niet dan kun je het ook zelf voor je kind invullen. Het geeft jou als ouder dan wel inzicht in jullie verschillen. Op de tweede pagina van de checklist staan 3 vragen die je voor jezelf kunt beantwoorden.
Opdracht 4 Huiswerk Neem eens de tijd om met je puber over huiswerk te praten. Niet in controlerende zin, maar met een open houding. Vragen die je daarbij kunt stellen: Als je elke dag maar één vak huiswerk had, welk vak zou dat dan zijn? Wat is denk je het belangrijkste vak op school? Welk huiswerk gaat het snelst? Waar zou ik je mee kunnen helpen? Wie heb jij vandaag geholpen? Wie heeft jou vandaag geholpen? Als je leraar was welk vak zou je dan geven? Wat is voor jou de beste tijd om je huiswerk te doen? Welke plek vind je het prettigst om je huiswerk te doen? 21
Hoofdstuk 2 Jouw ontwikkeling tot puberouder 22 Je kind verandert in de puberteit, dat is een ding dat zeker is. Ik heb het zo vaak zien gebeuren, binnen een paar weken van meisje naar jongedame en van jongetje naar jongeman met een andere kleding- en muzieksmaak. Maar s avonds thuis op de bank zijn ze toch nog weer even dat meisje en jongetje, gelukkig maar. Die veranderingen zijn soms pittig en brengen voor je puber, maar ook voor jou als ouder onzekerheden met zich mee. Over de puberontwikkeling is veel geschreven, over die van de ouder een stuk minder. In dit hoofdstuk ga ik in op wat dat nou eigenlijk is, dat ouderschap. En in wat voor fase bevind jij je wanneer je kind zich door de puberteit heen worstelt?
Ouderschap Wat is dat nou eigenlijk precies ouderschap? Het lijkt zo n gewoon begrip, iedereen weet waar je het over hebt wanneer je over ouders spreekt. Maar; ben je alleen een ouder als je een kind hebt verwekt of gebaard? Je hebt ook stiefouders, pleegouders, adoptieouders. Is dat dan hetzelfde? Alice van der Pas (hoogleraar) heeft het begrip ouderschap bestudeerd, zij kwam tot een definitie van een ouder. Volgens die definitie is een ouder: een persoon met een besef van tijdloos en onvoorwaardelijk verantwoordelijk-zijn voor een kind. Dat kan dus op alle bovengenoemde ouderschapsvormen betrekking hebben. Dus nee, je hoeft niet biologisch verwant te zijn aan een kind om de ouderrol te kunnen hebben. En dit gesteld hebbende; is ouder zijn hetzelfde als opvoeder zijn? Wat is voor jou het verschil tussen je ouderschap en opvoederschap? Ik weet niet hoe jij hier over denkt, maar naar mijn mening is opvoeden een deel van het vader of moeder zijn. Ouderschap gaat verder dan dat. Ouderschap gaat ook over de relatie met je partner, je (geestelijke) gezondheid, de planning van werk, huishouden en vrije tijd. 23 Wanneer je vader of moeder wordt doet dit ook iets met jou als persoon en is niet de enige verandering dat je nu voor een kind hebt te zorgen. Er gebeurt veel meer met je. En hoe jij als ouder in je vel zit, en hoe jij je rol als ouder ervaart, heeft een grote invloed op het welzijn van je kind. Jan en Sandra zijn ouders van drie kinderen (1, 3 en 7 jaar oud). Ze zijn gek op elkaar én op hun kinderen. Dan komt Jan zonder werk te zitten. Hij voelt zich een loser, zijn baas vond hem zeker niet goed genoeg. En hoe moet dat financieel? Sandra werkt gelukkig nog 3 dagen, maar wat vind ze nu van hem, nu hij niet meer die mooie status van zijn baan heeft? Jan wordt steeds ongeduldiger naar de kinderen toe. De sfeer in het gezin is een stuk minder gezellig. De opvoedsituatie loopt in dit gezin opeens een stuk minder soepel. Zijn de opvoedkwaliteiten van de ouders nu verslechterd? Nee, dat is natuurlijk niet zomaar
het geval. Wel functioneert in ieder geval Jan een stuk minder goed in zijn rol als vader. In dit voorbeeld zie je hoe groot factoren van buitenaf kunnen zijn op de opvoedrelatie. Beelden Mensen maken plaatjes in hun hoofd hoe hun gezin zal zijn. Dit begint al wanneer je zelf kind bent. Je beeld wordt gevormd door je eigen gezin: Zo ga ik het later echt niet doen! Of: Zo wil ik het ook. Ook gezinnen van vrienden hebben hun invloed. Voeg daar nog eens indrukken van series en films bij en de reclames. Dan snap je dat het onontkoombaar is dat je een beeld hebt gevormd over hoe jouw gezin gaat zijn: een ideaalplaatje. Dan komt het eerste obstakel: je partner. Heeft hij of zij hetzelfde plaatje in zijn hoofd, of een heel ander? Wanneer de zwangere vrouw vol enthousiasme tegen haar man praat over naar welke musea ze allemaal met het gezin wil gaan in de toekomst, droomt hij misschien weg bij de voetbalwedstrijden die hij met zijn kinderen gaat houden en bezoeken! Dat geeft allemaal niets. Totdat je het plaatje in je hoofd niet kunt aanpassen aan de werkelijkheid. Dan raak je gefrustreerd en ontevreden over wat je niet hebt en zie je de mooie zaken van de werkelijke situatie misschien wel over het hoofd! 24 Wat was jouw (voor)beeld van een gezin? En welk voorbeeld had je partner? Beelden en de puberteit De puberteit is een periode waarin je als ouder steeds minder je stempel op je kind kunt drukken. Zijn leven speelt zich voor een groot deel buiten je gezichtsveld af. En vond je kind in eerdere periodes nog dat jij als ouder alles wist, daar is nu weinig meer van te bespeuren. Je hebt als ouder niet heel veel invloed meer om je droomplaatje vorm te geven. Zag je toen je dochter in de wieg lag al voor je hoe jullie gezellig samen zouden gaan winkelen? Grote kans dat ze dit liever met vriendinnen gaat doen. Natuurlijk mag je nog best je portemonnee trekken voor een bijdrage ;-) Of zag je voor je hoe je goede gesprekken met je zoon zou voeren over de zin des levens? Maar is zijn antwoord op een opening daarvoor van jouw kant: Ja-aa, zal best.. Wees dan niet al te teleurgesteld. Natuurlijk mag je best even slikken en tegen je partner hierover even lekker zeuren. Maar neem de situatie vervolgens zoals hij is.
Doe je dit niet dan zal het er niet gezelliger op worden. Je ideaalplaatje breng je er niet mee te voorschijn, maar ook de leuke kanten van de werkelijke situatie zul je niet ervaren doordat je blijft hangen in hoe je het graag had willen hebben! Het waarom, hoe en wat van je gezin In het bedrijfsleven is de Gouden Cirkel van Simon Sinek een bekend bedrijfsmodel. Sinek benadrukt in dit model het belang van het uitgaan van je Waarom. Dit is de basis van wat je doet. Dit moet dan ook blijken uit je Hoe, op welke manier doe je de dingen en het mondt uit in het Wat, het product dat wordt geleverd. Je kunt dit ook op je gezin toepassen. Waarom bestaat jouw gezin? Wat is je doel, waar geloof je in? Bij opdracht 2 op pagina 30 vind je een opdracht waarmee je aan de slag kunt gaan om over dit doel na te denken. En vervolgens komt de vraag hoe je dit dan gaat vormgeven om de hoek kijken. Welke normen en waarden gelden bijvoorbeeld in je gezin? En waar is dat Waarom en Hoe aan te zien? Wat doen jullie als gezin om dit waar te maken? Het is mooi wanneer je dit voor je gezin op een rijtje hebt en ook weet welke rol jij als ouder hebt en hoe je dat wil invullen. 25 Ouderschapsfasen Er is niet veel geschreven over ouderschap. Over de ontwikkeling van kinderen bestaan boekenplanken vol, maar ook als ouder ga je door een ontwikkeling. Dat wordt nog weleens vergeten. Je bent op dit punt al door verschillende fasen van het ouderschap heengegaan en bent nu aanbeland in de interafhankelijksfase (ja, ja). Ellen Galinsky (1987) heeft als één van de weinigen die ouderschapsfasen beschreven. Ik loop ze in het kort even langs.
In de zwangerschap bevond je je in de voorstellingsfase, je maakte een plaatje van hoe het leven met een kind er uit zou gaan zien. Ik had toen ik zwanger was van mijn eerste een beeld van mij als moeder Ingalls van het Kleine huis op de Prairie. Altijd geduldig en opgewekt, liefdevol naar haar man en omgeving en ook nog plezier in het huishouden. Wie mij kent weet dat dit plaatje niet helemaal klopt met de werkelijkheid ;-) Van de geboorte totdat je kind ongeveer anderhalf werd zat je in de voedingsfase. In deze fase stond hechten aan je kind en het opnieuw vormgeven van de relatie met je partner centraal. Opeens ben je niet alleen maar geliefden, maar ook de ouders van hetzelfde kind. Help! Denk je hetzelfde over de aanpak hiervan? Laten huilen of niet, voeden op schema of niet etc. En het kind, is dat het kind wat je je in gedachten voorstelde? Of moet je enorm wennen aan hem of haar? Dat zijn van die taboes waar niemand over praat. 26 De autoriteitsfase was de periode waarin je kind tussen de anderhalf en de 4 jaar was. Je had inmiddels ontdekt wie jij bent als ouder en nu moest je vooral gaan onderzoeken hoe je de opvoeding wilde vormgeven. Welke regels vond je belangrijk, wat kon je verwachten van je kind? Een periode die leuk is, je kind ontwikkelt supersnel, maar ook vreselijk vermoeiend, je moet ogen rondom hebben en een onuitputtelijk geduld. Even snel iets doen is er niet meer bij.
In de leeftijd van 4 tot 12 jaar van je kind bevond jij je als ouder in de interpretatiefase. Het vinden van een balans tussen samen en apart was belangrijk, net als het geven van informatie en helpen ontwikkelen van vaardigheden. Het leven wordt rustiger. Alhoewel studiedagen, vakanties. Als ouders moet je er samen maar weer uitkomen. Wie brengt de kinderen naar school, en dat kinderfeestje, wie bereid dat voor? Genoeg om over te onderhandelen En dan ben je nu aanbeland in de interafhankelijkheidsfase. Dit is de fase waar je als ouder bent wanneer je kind in de puberteit zit (ongeveer van 12-18 jaar). In deze fase draait het vooral om het vormgeven van een relatie met je langzaamaan volwassen wordende kind. Loslaten en stimuleren van zelfstandigheid zijn belangrijke termen hierbij. Het opnieuw vaststellen van grenzen zal een grote uitdaging kunnen vormen. Ook omgaan met de kritische houding van je kind naar jou toe is waarschijnlijk nieuw. 27 Na deze fase heb je er nog één te gaan: de vertrekfase waarin je kind echt op eigen benen gaat staan. En dan ben je klaar.toch? Of is er toch nog een fase, één die duurt tot aan jouw dood? Ouder blijf je altijd, ook als het opvoeden al lang is gestopt!
Onderstaande tips zullen je in deze fase helpen om je rol als ouder aan te passen aan de ontwikkeling van je kind. 1. Vergaar informatie: begrip van de ontwikkeling van je puber helpt in de omgang met dat soms onbegrijpelijke gedrag. 2. Zoek naar de balans tussen loslaten en grenzen stellen. Dit verschilt per kind, maar ook per ouder. Het ene kind zal bijvoorbeeld zijn huiswerk helemaal goed zelf regelen, een ander heeft iets meer toezicht nodig. 3. Geef vertrouwen. Je kind heeft om zelf beslissingen te leren nemen jouw vertrouwen nodig dat hij of zij dat ook kan. Dit alles natuurlijk naar wat een kind aankan. 4. Praat met je partner (of met een vriend(in) die ook een puber heeft). Stem af wat jullie vinden van veranderend gedrag en nieuwe grenzen. Samen praten relativeert vaak al een hoop! 5. Zoek contacten met andere ouders van pubers. 28 6. Humor! Pubers kunnen ongelooflijk origineel en scherp uit de hoek komen. Waardeer dat! En glimlach in jezelf over dat typische pubergedrag..
Bronnen: Galinsky, E. (1987) The Six Stages of Parenthood. Boston: Da Capo Press Pas, A. van der (2006). Naar een psychologie van ouderschap. Handboek methodische ouderbegeleiding deel 2. Amsterdam. SWP 29
Opdrachten bij hoofdstuk 2 Vader of moeder zijn kan maar al te makkelijk een sleur worden waarin de nadruk ligt op hoe vermoeiend en lastig het is om je kinderen op te voeden en je gezin draaiende te houden. De opdrachten bij dit hoofdstuk gaan je helpen om weer te weten wat werkelijk belangrijk is! Opdracht 1 Wat vind je het leukst aan het ouderschap? Vragen die je daarbij kunt stellen: Wanneer moet je glimlachen om een gezinssituatie? Stel je kan morgen helemaal zelf bepalen hoe je de dag met je hele gezin doorbrengt, hoe ziet die dag er dan uit? a. Schrijf 3 kwaliteiten van jezelf als ouder op en hoe die er voor deze fase uitzien. Schrijf 1 aandachtspunt van jezelf als ouder op voor deze fase. Schrijf die in je agenda of op een plek waar je hem geregeld tegenkomt. b. Laat je partner (als je die hebt) hetzelfde doen en bespreek samen de uitkomsten en kijk waar je elkaar kunt ondersteunen. Als je alleen je kinderen opvoedt kun je de punten die je hebt opgeschreven met een goede vriend of vriendin bespreken. 30 Opdracht 2 Opdracht bij de Gouden cirkel: ouderschaps- en gezinsmissie In deze opdracht ga je je Waarom, Hoe en Wat voor je gezin opstellen. Door dit te doen krijg je een duidelijk beeld van wat je wil bereiken voor jou en je gezin en hoe je dat gaat doen. Je hebt dan minder het idee dat je maar wat aanrommelt, het helpt om keuzes te maken die binnen jullie gezinsmissie passen. Ouderschapsmissie a. Het waarom van jouw ouderschap Denk eens na waarom jouw gezin bestaat. Het lijkt misschien een gekke vraag, maar in de online module vind je vanuit onderzoek diverse redenen waarom mensen kinderen willen. Wat was jullie reden? Wanneer je dit in 1 zin kunt verwoorden (of hooguit in 5 zinnen) heb je het waarom van je gezin en jouw ouderschap te pakken.
b. Het hoe van jouw ouderschap Om het Hoe van je ouderschap te bepalen ga je een mindmap maken Maak op een blad een mindmap. Let op: het gaat hier over een ideaal, je mag alles opschrijven ook al denk je: dat lukt toch niet Het nadenken over je ideaal is de eerste stap in de goede richting! Neem een A4 tje en teken een poppetje dat jou als ouder voorstelt. Wanneer je het uitgebreide pakket hebt aangeschaft vind je hiervoor online een werkblad. Schrijf woorden of steekzinnen op die horen bij hoe jij als ouder zou willen zijn. Schrijf aan de hand van je waarom en de woorden uit de mindmap op hoe je je ouderschap vorm gaat geven. Voorbeeld: Ik vind het belangrijk dat mijn kinderen opgroeien tot zelfstandige, sociale volwassenen. Daarom zal ik hen niet alles uit handen nemen, hen stimuleren om met anderen om te gaan en oog te hebben voor mensen die het niet zo goed gaat in het leven. c. het wat van jouw ouderschap Schrijf voor jezelf voor de komende maand 3 dingen op die voortvloeien uit je waarom en hoe. Wat zijn de drie dingen die jij gaat doen om hier invulling aan te geven. In dit voorbeeld zou dat kunnen zijn: 31 Ik laat mijn puber zelf bepalen óf en wanneer hij zijn kamer opruimt Ik ga met mijn kind op bezoek bij oma Ik geef in mijn gezin aandacht aan een specifiek goed doel. Hier zetten we een potje voor neer waar losse muntjes in kunnen en aan het eind van de maand maken we dat bedrag over. Gezinsmissie Ook als gezin kun je een missie bepalen. Het waarom kun je dan beter laten vervallen. Dit is in gesprek met pubers waarschijnlijk wat al te abstract. Maar over het hoe en wat kun je zeker met elkaar in gesprek gaan! Ga voor het bepalen van jullie gezinsmissie eens met je hele gezin om tafel zitten. Maak er een gezellige avond, middag of ochtend van. Kaarsje aan, lekkers erbij.
Voorbereiding: Afspraak plannen Gezellig maken door sfeervolle omgeving met iets lekkers te eten en te drinken Waardenlijst printen voor elk gezinslid. Pennen en papier op tafel leggen. Ter plekke: mobiels uit. Ieder gezinslid krijgt een lijst met waarden. In de uitgebreide versie vind je die online. Heb je alleen het e-book aangeschaft zoek dan zelf voor een lijst op internet (of stuur een mail om alsnog de extra s bij dit boek aan te vragen.). Als alternatief kun je ook zonder lijst werken en zelf de waarden bedenken. Ieder kruist 10 voor hem of haar belangrijke waarden aan. Orden deze top 10 naar belangrijkheid. Vergelijk vervolgens jullie top 3 s. Probeer tot overeenstemming te komen tot een gezamenlijke top 3. Maak daar een mooi werkstuk van dat je op een zichtbare plek neerhangt. Zo blijft wat belangrijk voor jullie is voor in het geheugen liggen. Bepaal vervolgens een week later wat jullie de komende maand gaan doen om invulling aan je missie te geven. 32
Hoofdstuk 3 Risico s en grenzen Dit hoofdstuk staat niet in dit boek om jou als ouder angst aan te jagen. Angst is namelijk een slechte raadgever. Maar het is wel belangrijk dat je als ouder op de hoogte bent van de risico s die deze periode met zich mee brengt. 33 De puberteit is een periode waarin jongeren experimenteren. Het hoort erbij. Het riskante gedrag bereikt een hoogtepunt rond het 15 e, 16 e jaar. En waar hebben we het hier dan over? Alcohol Drugs Seks Roekeloos verkeersgedrag Online risicogedrag Omgang met verkeerde vrienden Criminaliteit Gedrag dat de (psychische) gezondheid in gevaar brengt Bij het ene onderwerp haal je misschien je schouders op en bij het ander slaat de schrik je om het hart. Die onderwerpen zullen per ouder verschillend zijn. Je eigen ervaringen spelen daarbij een rol en het karakter van je kind ook natuurlijk. Zoals je in hoofdstuk 1 hebt kunnen lezen heeft de rijping van de hersenen van alles te maken met het soms risicovolle gedrag van je puber. Jongeren willen uitproberen, ze gaan voor de kick, de druk van de groep speelt een grote rol én ze zijn steeds meer op afstand van jou als ouder.
Daarbij denken ze dat ze onkwetsbaar zijn. Mam, zeur niet, het gaat toch goed Herken je die uitspraak? De meeste experimenten hebben gelukkig geen grote gevolgen en het gaat vanzelf weer over. Maar wanneer moet je je als ouder nu wél zorgen gaan maken? Je kunt toch niet alles maar laten gebeuren? Natuurlijk moet je altijd in gesprek blijven. Maar zorgen moet je je pas echt gaan maken wanneer het gedrag na hun 18 e nog aanhoudt gedrag vanuit negatieve gevoelens plaatsvindt je kind extreem verandert ( heel stil/superdruk/agressief) Over welke van de bovenstaande punten maak jij je zorgen met betrekking tot jouw kind? Weet je ook waar dit op gebaseerd is? Allereerst vind je in dit hoofdstuk korte informatie over de verschillende risicogebieden. Met daarbij tips waar je uitgebreidere informatie kunt vinden. Vervolgens zal het gaan over grenzen stellen. Waar ligt jouw grens? En hoe stel je die? Wat zijn consequenties wanneer je puber zich niet aan de regels houdt? 34 Alcohol Allereerst het goede nieuws: het lijkt er volgens de jongste gegevens op dat door alle maatregelen (geen alcohol onder de 18, alcoholvrije schoolfeesten, polsbandjes etc) het alcoholgebruik onder jonge pubers is afgenomen.
In 2003 had bijvoorbeeld 36% van de twaalfjarige jongens de afgelopen maand gedronken, in 2011 was dit nog maar 9, 4 %. Tabel: Trendgegevens 2003-2013 voor "ooit alcohol gedronken" naar leeftijd (in %) - 2003 2005 2007 2009 2011 2013 12 jaar 71,1 60,5 55,8 41,1 35,4 17,0 13 jaar 79,6 70,0 66,1 53,9 53,4 29,0 14 jaar 87,7 81,6 80,8 69,8 69,2 48,9 15 jaar 90,2 88,0 89,4 83,8 82,9 68,8 16 jaar 89,8 86,3 90,8 84,6 87,1 79,3 Totaal 83,5 76,9 76,1 65,7 64,4 46,1 Dan het minder goede nieuws: onder oudere pubers veranderde er minder helaas. Meisjes zijn inmiddels juist meer gaan drinken dan vroeger en wánneer jongeren drinken, drinken ze ook geregeld teveel. Cijfers over alcoholgebruik onder jongeren kun je bijvoorbeeld vinden via www.trimbos.nl of www.stap.nl. 35 Ouders onderschatten vaak hoeveel hun puber heeft gedronken, het is namelijk niet altijd makkelijk te zien óf een jongere teveel gedronken heeft. Wanneer een volwassene aangeschoten raakt merk je dat over het algemeen aan zijn motoriek en manier van praten. Bij jongeren is dat effect minder, ze voelen zelf ook minder goed wat de alcohol met ze doet. Daarom kan het ook zo plotsklaps misgaan. Spreek duidelijke regels over alcoholgebruik af Zorg dat je kind goed weet wat alcohol kan doen Blijf in gesprek zodat je een reëel beeld krijgt van het alcoholgebruik van je kind. Geef het goede voorbeeld
Drugs Welke ouder maakt zich geen zorgen over drugsgebruik? Is het drinken van alcohol nog iets wat we kennen, drugs zijn vaak een onbekender terrein voor de meeste van ons. Wat doet het precies, wie gebruiken het, wat zijn de gevolgen? Je kunt hier als ouder behoorlijk onzeker en ongerust over zijn! De effecten van drugs zijn niet makkelijk te omschrijven. In de zin van : wanneer je puber dit pilletje neemt gebeurt er dat.. Wat de ene keer op een bepaalde manier werkt kan een andere keer weer anders uitvallen. 36 Er is wel een verschil tussen de verschillende groepen drugs. Verdovende middelen ( bv GHB, heroïne) zorgen voor een ontspannen en rustig gevoel Stimulerende middelen (cocaïne, xtc) zorgen voor een gevoel van meer energie Bewustzijnsverruimende middelen (cannabis, xtc) zorgt voor een andere beleving van de wereld om je heen. Voor meer informatie over de verschillende drugs is www.drugsinfo.nl een erg goede site. Hier vind je een beschrijving wat de verschillende drugs precies zijn, en wat bijvoorbeeld de effecten en risico s zijn.
Ga in gesprek Wees als ouder op de hoogte van wat er gebeurt op drugsgebied Zoek samen met je kind de balans tussen loslaten en beschermen Seks Het ontdekken van je seksualiteit hoort erbij in de puberteit. Of je dat als ouder nu leuk vindt of niet.. Seks kan iets heel moois zijn, hóórt iets heel moois te zijn. Maar in het ontdekken en experimenteren kunnen er ook dingen fout gaan. En daarbij is een mens in zijn seksualiteit op zijn kwetsbaarst. Reden genoeg om als ouder je kind hierop voor te bereiden en hem of haar in de gaten te houden. Wanneer jongeren uitgaan en bijvoorbeeld teveel drinken of drugs gebruiken kan het op het gebied van seks wel eens uit de hand lopen. Van beide kanten zijn de grenzen dan niet meer zo duidelijk en doen de jongeren ervaringen op waar ze achteraf soms spijt van hebben. Ook wordt er dan minder nagedacht over veilig vrijen. Online gebeuren er ook zaken waar grenzen kunnen worden overschreden. Denk aan de blootfoto s die de school rond kunnen gaan. 37 Sexting, grooming, loverboys.termen die je als ouder de haren te berge doen rijzen. Soms zou je je kind het liefst thuis houden en beschermen tegen de grote boze buitenwereld. Helaas zo werkt het niet. Maar wat is jouw rol als ouder danwel in de ontwikkeling van de seksualiteit van je kind? Allereerst: benadruk dat seks en intimiteit iets moois is. En blijf in gesprek ook al vind je het onderwerp zelf moeilijk
Blijf in gesprek: Probeer (ook al vind je het lastig) af en toe het onderwerp aan te kaarten. Dit kan aan de hand van een tv programma, iets wat je ergens hebt gelezen of iets dergelijks. Wees niet te confronterend. Rechtstreekse vragen over de eigen beleving kun je soms beter niet gelijk stellen. Je kunt soms wel vragen hoe zijn/haar vrienden ergens over denken of wat zij doen. Je kunt er aardig vanuit gaan dat je puber ongeveer op het niveau zit als zijn of haar vrienden Respecteer ook hun privacy, ga niet de hele tijd controleren en blijf niet doorvragen als ze aangeven iets niet willen vertellen. Wees beschikbaar: zorg dat je puber weet dat hij bij je terecht kan en dat je met respect naar hem zal luisteren en zonodig zal adviseren. En onthoud vooral dat je puber alles hoort wat je zegt, ook al haalt hij/zij zijn schouders erbij op. Een interessante site voor jongeren (en hun ouders) is de site www.sense.info. Hier vind je informatie over seksualiteit, maar ook over verliefdheid en realties. 38 Roekeloos verkeersgedrag Jongeren in het verkeer. Het is geregeld een reden tot ongerustheid bij ouders. En niet onterecht. De grootste risico s in het verkeer lopen namelijk: Fietsers van 12-17 jaar Bromfietsers/scooterrrijders Jonge automobilisten (18-24) én hun passagiers Uw kind hoort vast bij één van die groepen.. Fiets en scooter In Nederland fiets (bijna) iedereen. Vaak fietsen jongeren met leeftijdsgenoten. Het gesprek onderling is dan vaak belangrijker dan het verkeer. Of wat dacht u van de mobieltjes? Of slechte verlichting?
Ook met de scooter of bromfiets gebeuren veel ongevallen. Deze vervoermiddelen gaan best hard en jongeren hebben nog niet altijd evenveel inzicht in het verkeer. Auto Het blijkt dat wanneer jonge automobilisten betrokken zijn bij een ongeluk dat dit vaak ernstiger ongelukken zijn. De vaardigheid van een auto besturen hebben ze al wel onder de knie, maar de ervaring en routine ontbreekt nog. Kortom het overzicht ontbreekt vaak nog. Verkeersspecialisten zien onder de groep jonge mannelijke automobilisten vaak het volgende: machogedrag, zelfoverschatting, matige inschatting van risico s en weinig herkenning van gevaar. Ook wanneer er passagiers in de auto zitten kan de bestuurder snel afgeleid raken. Vergeet als ouder dus vooral niet om aandacht te besteden aan het verkeersgedrag van je puber, en tegelijk aan dat van jezelf! Bespreek de risico s van het verkeer Maak afspraken over gebruik mobiel en koptelefoon op de fiets Maak afspraken over het vervoer per auto: wanneer je kind de chauffeur is, maar ook wanneer je kind meerijdt met een jonge chauffeur Laat je kind onder de begeleiding van een ervaren chauffeur rijervaring opdoen. Ook wanneer hij al wel alleen mag rijden. 39
Online risicogedrag Jongeren bevinden zich veel online. Ze hebben daar contacten, met vrienden maar ook met onbekenden, kijken filmpjes, gamen. Op zich is daar niets mis mee. Wel zijn er specifieke risico s aan online gedrag. Zoals onder het kopje seksualiteit al beschreven is vinden er bijvoorbeeld online de nodige risicovolle contacten op seksueel gebied plaats. Risico s die de jongere misschien niet altijd goed inschat. Nederlandse jongeren blijken gelukkig wel minder risico te nemen online dan hun leeftijdgenoten uit andere landen(bv publiceren van foto s ontmoetingen). Daar mogen we blij mee zijn! 40 Ook het langdurig online zijn, bijvoorbeeld langdurig gamen houdt risico s van bijvoorbeeld verslaving in. Weet wat je kind doet op internet. Niet dat je alles moet checken, maar toon interesse Stel grenzen aan online (game) tijd (ja, dat mag ook nog bij pubers!) Laat je kind je eens iets uitleggen over de nieuwste ontwikkelingen. Zo heb je contact hierover én je leert er wat van!
Omgang met verkeerde vrienden Zoals eerder beschreven is de groep leeftijdsgenoten erg belangrijk voor een puber. Hij of zij wil ergens bij horen. Als ouders hoop je dan natuurlijk dat dit een groep positieve, elkaar stimulerende jongeren is. Helaas heb je daar niet altijd zo heel veel invloed meer op als ouder. In hoofdstuk 1 op pagina 16 vindt u tips over hoe om te gaan wanneer een kind omgaat met zogenaamde foute vrienden. Criminaliteit Stelen, bedreigen, gewelddadig gedrag: het zijn niet de beelden die je hebt wanneer je met je baby op schoot zit. Gelukkig houden de meeste jongeren zich hier nooit mee bezig. Wel hebben veel jongeren ervaring met iets kleins stelen, iets bekladden of vernielen of illegaal vuurwerk afsteken. Jongens maken zich iets meer schuldig aan dit gedrag dan de meiden. Wanneer je naar al deze (kleine) overtredingen kijkt doet meer dan de helft van de jongeren wel eens iets wat niet mag. Voor ernstiger delicten worden maar 2 op de 1000 jongeren gestraft. Die zaken komen vaak wel in het nieuws, maar komen dus gelukkig niet zo veel voor! Dus je hoeft je als ouder niet druk te maken? Enbegripvol tegen je puber zeggen: Ach dat doet iedereen wel eens? Dat lijkt me toch niet zo verstandig. Je weet als ouder niet altijd meer wat ze doen, dus voorkomen kun je niet alles. Maar je kunt ze wel laten weten wat niet ok is en wat wel. 41 Kijk of ze straf nodig hebben, misschien laat je ze het gestolene terugbrengen naar de winkel. Dat vinden ze echt niet leuk! Wanneer ze door de politie zijn bestraft ga dit dan niet glad proberen te strijken. Ze hebben iets fout gedaan en zullen daar dus ook de gevolgen van moeten ondergaan! Confronteer je puber met de gevolgen van zijn gedrag (daar heeft hij jou voor nodig, weet je nog? )