Basistekst: Van signaal naar zorg Een aanbeveling voor de vroegdetectie van eet en gewichtsproblemen

Basistekst: Van signaal naar zorg Een aanbeveling voor de vroegdetectie van eet en gewichtsproblemen 5 februari 2009 Vlaamse Wetenschappelijke Vereniging voor Jeugdgezondheidszorg en vzw.eetexpert.be 1

Schematisch traject van signaal naar zorg Insteek via de vraaggestuurde werking Insteek via de regelmatige consulten Via Informele vraag Klassenraad MDO Directe signalen: vragen over voeding, eten, gewicht Indirecte signalen: verstoord welbevinden, leer- of gedragsproblemen (mogelijk gevolg of aanleiding van een eet/voedinggerelateerd probleem Via een georganiseerd consult 1 e kleuterklas,2 e kleuterklas, 1 e leerjaar, 3 e leerjaar 5 e leerjaar 1 e SO 3 e SO Directe signalen Indirecte signalen DOOR ARTS / VERPLEEGKUNDIGE Via een georganiseerd consult 1 e kleuterklas,2 e kle uterklas, 1 e leerjaar, 3 e leerjaar 5 e leerjaar 1 e SO 3 e SO INTAKE DOOR EEN CLB-TEAMLID DOOR ARTS / VERPLEEGKUNDIGE Signaalverheldering - intake Er is een vermoeden van een eet- of gewichtsprobleem Klinisch onderzoek Het vermoeden wordt bevestigd of versterkt Verdere exploratie DOOR ARTS / VERPLEEGKUNDIGE DOOR BEST AANGEWEZEN TEAMLID Anamnese en klinisch onderzoek Er is een vermoeden van een eet- of gewichtsprobleem Intake: toetsen van het vermoeden bij de leerling/ouders DOOR BEST AANGEWEZEN TEAMLID Verdere exploratie Risico-inschatting door het CLB-team 2 Vervolgtraject

Schematisch traject van signaal naar zorg...2 1. Vroege signalen...4 2. Vraagverheldering / Intake...6 3. Het klinisch onderzoek...8 4. Verdere exploratie... 12 5. Inschatten van het gezondheidsrisico en een passend vervolgtraject... 13 5.1. Er hoeft geen onmiddellijke interventie te worden voorzien bij... 14 5.2. Een kort CLB-traject kan aangewezen zijn bij... 15 5.3. Een doorverwijzing is wenselijk bij..... 17 In dit werkboek wordt stapsgewijze voorgesteld hoe het CLB aan vroegdetectie van eet- en gewichtsproblemen kan doen. We gaan ervan uit dat de vier disciplines van het CLB-team hun rol opnemen in het uitvoeren van deze opdracht. Omdat de VWVJ opdracht kreeg van het Agentschap Zorg en Gezondheid om een standaard te ontwikkelen voor de goede medische CLB-praktijk van de vroegdetectie van gewichtsproblemen, heeft enkel het hoofdstuk en bijlage klinisch onderzoek het statuut van standaard. Zonder aanloop noch vervolg heeft deze standaard geen zin en is de realisatie ervan onmogelijk. We willen daarom graag voor dit werkboek het statuut van aanbeveling voorstellen. 3

1. Vroege signalen Vanaf de leeftijd van 2,5 jaar brengen kinderen een belangrijke tijd van hun jonge leven op school door. Na het kinderdagverblijf is de school de eerste leefomgeving waarin het kind progressief zelfstandig leert functioneren zonder de onmiddellijke aanwezigheid van de ouders. Leerkrachten en schoolpersoneel leren het kind kennen tijdens de gestructureerde klas- en lesactiviteiten, maar ook tijdens losse momenten zoals de lunchtijd, de vrije speeltijden op de speelplaats en de naschoolse opvang. Het gedrag van het kind in de gezinscontext en/of de schoolcontext kan aanleiding zijn tot bezorgdheid die al dan niet door de ouders en de school wordt gedeeld. Leerkrachten hanteren een methodiek, met name het leerlingvolgsysteem (LVS) waarin het gedrag en de vaardigheden van kleuters en lagere schoolkinderen tijdens de klasactiviteiten wordt geobserveerd en beoordeeld. Bezorgdheid of vragen van de leerkracht (of schoolpersoneel), die blijken uit het LVS, de klasmomenten of de subjectieve inschatting van het gedrag tijdens de speeltijden en de middagpauzes, kunnen het CLB bereiken tijdens formele overlegmomenten, zoals de klassenraden en MDO s, en informele contacten. Omdat het CLB ook rechtstreeks toegankelijk is voor ouders en leerlingen, kunnen vragen door de betrokkenen zelf spontaan of ter gelegenheid van een medisch consult worden gesteld. De zorg kan ook groeien bij het CLB zelf, ondermeer vanuit het systematisch consult dat de gelegenheid biedt een gesprek te hebben met ouders en/of leerlingen, een klinisch onderzoek uit te voeren en een bilan op te maken van de antecedenten, groei en ontwikkeling van een kind. Signalen die wijzen op mogelijke voedings-, eet- of gewichtsproblemen kunnen zeer divers zijn. Het kan gaan over: Klachten of vragen rond gewicht en groei (over- of ondergewicht, fysieke of psychosociale gevolgen van een gewichtsprobleem). Klachten of vragen rond gedrag gerelateerd aan voeding en eten (geen, weinig, te veel honger, selectieve eters, snoepgedrag, dieetgedrag...). Indirecte klachten of symptomen vanuit een verstoord welbevinden of storend gedrag. Een bezorgdheid of een hulpvraag die aan het CLB wordt voorgelegd moet worden geëxploreerd. Hieruit moet blijken of er enige aanwijzing is voor een gewichts- of voedingsprobleem. De sterkte van het CLB is haar multidisciplinaire exploratie en kijk op een problematiek. 4

samenvatting 1: directe of indirecte signalen bereiken het CLB via de vraagsturing of via het systematisch consult. Via Informele vraag Klassenraad MDO Via een georganiseerd consult 1 e kleuterklas 2 e kleuterklas, 1 e leerjaar, 3 e leerjaar 5 e leerjaar 1 e SO 3 e SO Bereiken het CLB. Directe signalen/vragen M.b.t. voedsel, eten, gewicht, bewegen Indirecte signalen Verstoord welbevinden Storend gedrag Problematische opvoedings- of leersituatie Klinische tekens Wijzend op verstoord eetpatroon, verstoord gewicht 5

2. Vraagverheldering / Intake Ongeacht de aard van de aanmelding (voeding, eetgedrag of gewicht), hoort bij elke exploratie een inschatting van het welzijn en welbevinden van het kind. Voor kleuters zal dit aan de ouders worden gevraagd, met enkele korte vragen ter gelegenheid van een gesprek op uitnodiging van het CLB of ter gelegenheid van een systematisch consult. Bij lagere schoolkinderen kan de bevraging doorgaan ter gelegenheid van een consultmoment. Ook kunnen de vragen schriftelijk aan het betrokken kind worden voorgelegd tijdens het wachtmoment voor het consult. De notities zijn dan een leidraad voor het gesprek dat volgt. Omdat vragen naar het persoonlijke welbevinden intiem zijn, moet vertrouwelijkheid benadrukt en gegarandeerd worden. Naargelang het om directe of indirecte signalen gaat, zal de exploratie eerder ruim dan wel meer gericht zijn op de aangemelde problematiek. De intakevragenlijsten voor ouders en school, die door het handelingsgericht werken worden voorgesteld, kunnen hier een plaats vinden. Onderstaande vragen stellen een ietwat compactere set voor die hetzij bij een eerste verkennend gesprek kunnen worden gebruikt, maar die ook kunnen dienen voor een systematische bevraging van ouders en kinderen. De intake kan worden afgenomen door een CLB-teamlid, ongeacht de discipline DE DOELSTELLING VAN DE INTAKE Zicht krijgen op vragen en bezorgdheden die leven bij de betrokkenen (leerling, ouders, leerkracht, aanmelder,..); Zicht krijgen op het welbevinden van de leerling thuis, op school en in de vrije tijd; Zicht krijgen op de beleving van de leerling/ouders ten aanzien van de gemelde problematiek Zicht krijgen op de motivatie om de problematiek te bespreken Nagaan of de problematiek gerelateerd is aan het gewicht, voeding of eetproblemen PRAKTISCH, HOE GA IK TE WERK? Voor meer informatie, zie bijlagen: Intake met ouders en een kind van de basisschool. Intake met een adolescent. 6

DE CONCLUSIE KAN DAN ZIJN: Er zijn al dan niet vragen of zorgen bij de ouders en/of het kind/de jongere Men vermoedt een eet- of gewichtsprobleem samenvatting 2:een CLB-teamlid kan de hulpvraag verhelderen bij de aanmelder, de ouders en de leerling Klinisch onderzoek 7

3. Het klinisch onderzoek Een klinisch onderzoek kan doorgaan naar aanleiding van het systematische (2-jaarlijkse) consult of ter gelegenheid van een vraag die aanleiding geeft tot het vermoeden van een probleem met eten en/of het gewicht 1. Bij het onthaal van het klinisch onderzoek wordt de reden ervan toegelicht: het is een systematische aangelegenheid voor de hele klas of het gaat om een specifieke reden, met name de bezorgdheid t.a.v. het eetgedrag of het gewicht. Zoals elk consult zal ook een systematisch gepland consult volgens een vast stramien verlopen: de kennismaking, het peilen naar vragen en verwachtingen van de leerling en de ouders (in een persoonlijk gesprek en/of via vragenlijst), het klinisch lichamelijk onderzoek, de terugkoppeling van de resultaten aan de leerling/ouders, de conclusie en het eventueel maken van komende afspraken. Ter gelegenheid van het consult zal het kind/de jongere worden gewogen en gemeten, en de meetresultaten worden getoetst aan informatie over mogelijke risicofactoren, oorzaken en complicaties. Een selectief klinisch onderzoek gaat bij lagere schoolkinderen bij voorkeur door in aanwezigheid van moeder of vader of minstens na akkoord en medeweten van de ouders. Het is evident dat vragen en bezorgdheden bij de ouders van bij de aanvang worden verhelderd. Ondermeer in functie daarvan zullen de bevindingen van het klinisch onderzoek worden teruggekoppeld aan de ouders. Bij adolescenten zal de mate van terugkoppeling naar de ouders worden besproken en in overleg met de jongere worden gerealiseerd Uiteraard hoort het volledig klinisch onderzoek tot elk algemeen consult. Wegen en meten en eventueel plotten van de BMI gebeurt ook bij elk gericht consult. 1 Uiteraard kunnen er ook andere aanleidingen zijn voor het organiseren van een selectief consult. 8

Het klinisch onderzoek wordt uitgevoerd door de CLB-arts en de CLB-verpleegkundige DOEL VAN HET KLINISCH ONDERZOEK NAAR AANLEIDING VAN EEN VRAAG OF EEN BEZORGDHEID, IS NA TE GAAN: Nagaan of het verstoord eetpatroon gevolgen heeft voor het gewicht? Is het gewicht verstoord? Nagaan of het verstoord eetpatroon gevolgen heeft voor de gezondheid? Nagaan of er somatische risicofactoren zijn? Nagaan of er complicaties zijn? Aanvullende vragen bij de intake over het welbevinden en functioneren van het kind/de jongere DOEL VAN HET KLINISCH ONDERZOEK TER GELEGENHEID VAN HET SYSTEMATISCH CONSULT: Het maken van een tussentijdse evaluatie van het groeipatroon, de gezondheidstoestand en de ontwikkeling van een kind/jongere. Er worden een aantal indicatoren van groei, gezondheid en ontwikkeling opgemeten. Deze indicatoren variëren naargelang de leeftijd van het kind/de jongere. Ter gelegenheid van een gesprek, krijgt men hoogte van het sociale en emotionele welbevinden op school, thuis en in de vrije tijd en is er ruimte voor het stellen van vragen door de leerling en/of de vergezellende ouder(s) 2. Het klinisch onderzoek wordt afgerond in een samenvattende conclusie en eventueel concrete afspraken met de leerling/ouders voor een nieuw contact/gesprek. 2 Dit gesprek kan worden gestructureerd aan de hand van een korte vragenlijst die door de leerlingen vooraf in de wachtzaal kan worden ingevuld of samen met ouders/leerling mondeling wordt doorlopen. Voorbeelden hiervan zijn terug te vinden in de documenten: Intake met ouders en een kind van de basisschool en intake met een adolescent 9

AANDACHTSPUNTEN BIJ EEN CONSULT MET EEN ADOLESCENT: Het is belangrijk steeds in gedachten te houden dat het medisch consult voor de jongere een verplichting inhoudt. Hij of zij heeft er niet voor gekozen om onderzocht te worden. In veel gevallen kent de jongere de CLB-arts en/ of CLB-verpleegkundige niet goed. Vertel aan de jongere wat er tijdens het onderzoek zal gebeuren. Tijdens de puberteit- en adolescentieperiode vragen deze consulten een specifieke aanpak. Vanwege de snelle veranderingen op lichamelijk, psychisch en sociaal vlak zijn adolescenten kwetsbaar en lopen ze extra risico s. Voor sommige jongeren kan deze levensfase zeer stormachtig verlopen. Ze beleven ziekte en gezondheid ook anders. Er is een grote variatie in lichamelijke groei en ontwikkeling. Dit brengt gevoelens van angst en onzekerheid mee door het zich vaak anders voelen ten opzichte van leeftijdsgenoten. De psychische ontwikkeling staat in voortdurende relatie met de fysieke aspecten, maar er is ook discrepantie mogelijk: lichamelijke en psychische volwassenwording verloopt in onze maatschappij niet altijd gelijktijdig en mede daardoor ontstaan veel innerlijke tegenstellingen en twijfels. Bij de sociale ontwikkeling dienen we rekening te houden met invloeden vanuit het gezin, de school, maar vooral van leeftijdsgenoten. Begrijp de kwetsbaarheid van de jongere in zijn groei naar volwassenheid. Dit groeiproces is ook voor de leerlingen van het 3de jaar secundair onderwijs nog volop bezig. Maak aan de jongere duidelijk dat de lichamelijke en psychosociale ontwikkeling voor ieder anders verloopt en grote variaties kent. Respecteer de jongere in zijn onzekerheid. Zorg steeds voor de nodige discretie. Al komen de jongeren in klasverband, zij worden steeds individueel benaderd ook bij het biometrisch onderzoek. Observeer de lichaamstaal van de jongere. De manier waarop hij/zij vb. op de weegschaal zal gaan staan kan al heel wat duidelijk maken. Al is het medisch consult beperkt in tijd, tracht voor elke jongere ruimte te maken voor een open gesprek. Geef hen de gelegenheid om vragen te stellen en hun zorgen en bekommernissen te uiten. Geef aan dat je er voor hem/ haar buiten dit medisch consult ook bent en dat je voor zijn/ haar probleem extra tijd wil vrij maken. Maak zo nodig een concrete afspraak, veilig in tijd en ruimte. 10

PRAKTISCH, HOE GA IK TE WERK? Voor meer informatie, zie bijlage standaard gewicht : Toelichting en wetenschappelijke basis bij het klinisch onderzoek samenvatting 3: het klinisch onderzoek Klinisch onderzoek Weg en e n m et en volg en s de rich tlijn B er eke n de BMI e n p lot o p d e V laa ms e gro eicu rve BMI va lt in/ ond er ond er ste g rijze zon e op Vla am se Groeicurve BMI v alt bin nen no rm ale va riatie BM I va lt bin nen bov enst e gr ijze zon e op Vlaam se Groeicurve BMI v alt b ove n bovenste grijze zo ne op Vlaa ms e Gr oeicu rve Klinische beoordeling van het gewicht Er is o nde rg ewich t Het ge wicht is no rm aa l Er is o ver gewic ht Er is obe sitas Oorzaken? Risicofactoren? To ets a an je k linisch e ind ruk en v erz am el info rm ati e m.b.t. risic ofa ctor en, som a tisch e fact ore n en com p licatie s Toe ts aa n je klin ische indruk en verzamel in for m atie m.b. t. r isico fact ore n, somatische fa cto ren e n co m plica ties To ets a an je kli nisch e ind ruk en v erza m el info rm atie m.b.t. risic ofa ctor en, som a tisch e fact ore n en com plic aties Wat denkt leerling van de bevindingen Wat denken de ouders van de bevindingen? DE CONCLUSIE KAN ZIJN: Er is obesitas/overgewicht/ondergewicht Het vermoeden van een eetprobleem ontstaat (vb. t.g.v. een systematisch consult) of wordt versterkt (t.g.v. een selectief consult) 11

4. Verdere exploratie Na de intake bij de aanmelder en bij de betrokken personen en na een klinisch onderzoek is duidelijk geworden dat er zich een gewichtsprobleem en/of een eetprobleem stelt. DOEL VAN DE VERDERE EXPLORATIE De doelstelling van het exploratietraject is om alle relevante informatie in te zamelen die noodzakelijk is voor een welafgewogen risico-inschatting. Verder in kaart brengen van de lichamelijke en social-emotionele risicofactoren en sterkten die belangrijk zijn voor de prognose van het probleem; Breder beeld krijgen van de impact op het sociaal-emotioneel functioneren van het kind/de jongere; Indien relevant kunnen observatiemomenten worden georganiseerd (in de klas, de refter,..) In overleg met het team zal de verdere exploratie worden opgenomen door het best aangewezen teamlid PRAKTISCH, HOE GA IK TE WERK? Zie bijlagen: Het exploratietraject voor kinderen en hun ouders. Het exploratietraject voor adolescenten. samenvatting 4: De exploratie verzamelt de nodige informatie om het risico op gezondheidsproblemen in te schatten Verdere exploratie DOOR BEST AANGEWEZEN TEAMLID Risico-inschatting door het CLB-team 12

5. Inschatten van het gezondheidsrisico en een passend vervolgtraject Het inschatten van het gezondheidsrisico en de nood aan doorverwijzing, is een verantwoordelijkheid van het CLB-team. Het team maakt hiervoor gebruik van alle verzamelde informatie door de verschillende teamleden. Gezien de complexiteit van factoren in het ontstaan en bestaan van eet- en gewichtsproblemen zal het team moeten afwegen welk aspect van de problematiek prioritair moet worden opgenomen om verandering mogelijk te maken. Het gezondheidsrisico wordt ingeschat aan de hand van: klinische criteria: het gewicht, somatische risico s, complicaties het welbevinden van de leerling risico- en beschermende factoren in de sociaal-emotionele sfeer De keuze van het vervolgtraject kan zich ondermeer situeren in de geestelijke gezondheidszorg (CGGZ, IJH, thuisbegeleidingsdiensten, psychiatrische hulpverlening ) in sociaal-maatschappelijk hulp (sociale diensten, OCMW, thuisbegeleidingsdiensten, vluchtelingenhulp, ) de curatieve gezondheidszorg (huisarts, specialist, diëtist, kinesist, bewegingsdeskundige ) Diverse partners in de zorg voor kinderen en jongeren met eet- en gewichtsproblemen ontwikkelen multidisciplinaire projecten en behandelingstrajecten die in hun zorg rekening houden met de impact van somatische, sociale en emotionele problemen. 13

5.1. Er hoeft geen onmiddellijke interventie te worden voorzien bij Bevraging van het welzijn Signaalverheldering Er zijn vragen/zorgen bij de ouders/het kind Het CLB vermoedt een probleem met het gewicht Het CLB vermoedt een eetprobleem Risico-inschatting in teamoverleg Er is geen onmiddellijke interventie vereist wanneer.. Het welbevindenvan het kind goed is De ouders over voldoende kennis en opvoedingsvaardighedenbeschikken om het probleem aan te pakken De ouders en het kind op dit moment geen interventie accepteren. Toon respect voor deze beslissing, maar geef aan dat het CLB steeds ter beschikking staat. Hou hier telefonisch contact. De systematische consulten bieden een geschikte gelegenheid om de graad van motivatie opnieuw te toetsen. Een kind/jongere met overgewicht dat sociaal-emotioneel goed functioneert behoeft geen bijzondere opvolging wanneer er geen vraag of bezorgdheid is. Een advies over leeftijdsgepast beweeg- en eetgedrag voor deze kinderen/jongeren is hetzelfde als voor de gezonde leerlingen met een normaal gewicht. Omwille van de complexiteit en emotionele impact van een eet- en/of gewichtsprobleem kunnen er weerstanden bestaan die op één of enkele gesprekken niet worden uitgeklaard en die aanleiding zijn tot het weigeren van een doorverwijzing, een kort CLB-aanbod of een advies. De leuze geen motivatie, dus geen interventie zou onrecht aandoen aan de flexibiliteit en groeikansen van mensen. Respecteer de beslissing van het moment maar hou contact. 14

5.2. Een kort CLB traject kan aangewezen zijn bij Uit hoeveel contacten een kort CLB-traject bestaat is niet eenvoudig te stellen. Bij de keuze voor een kort CLB-traject zal telkens een kritische afweging worden gemaakt tussen wat haalbaar en wenselijk is voor deze leerling, het gezin van deze leerling, de school van deze leerling en het betrokken CLB. Over het algemeen kan een kort traject uit niet meer dan 3 contacten bestaan. Gezien een volwaardige begeleiding van eet- of gewichtsproblemen steeds een langetermijn werk is, gaan we ervan uit dat dit niet binnen een kort CLB-traject thuis hoort. Bevraging van het welzijn Signaalverheldering Er zijn vragen/zorgen bij de ouders/het kind Het CLB vermoedt een probleem met het gewicht Het CLB vermoedt een eetprobleem Risico-inschatting in teamoverleg Een tijdelijke CLB interventie kan wanneer De ouders/de leerling zijn onvoldoende klaar of gemotiveerd voor een doorverwijzing Een bijkomend gesprek is nodig om na te gaan welke drempels de ouders/leerling weerhouden om op de doorverwijzing in te gaan en zo mogelijk de drempels te verlagen. Een bijkomend gesprek is nodig om de motivatie tot gedragsverandering te beoordelen en eventueel te versterken. Er is een vraag naar advies Een bijkomend gesprek is nodig om het gepaste advies te formuleren Kleine gedragsveranderingen of eenvoudig opvoedingsadvies kunnen volstaan. Een bijkomend gesprek is nodig om het advies op de noden af te stemmen: in overleg wordt prioritair gewerkt aan de emotionele, sociale of somatische aspecten Maak concrete en haalbare afspraken Blijf beschikbaar voor evaluatie 1. Wanneer doorverwijzing aangewezen is maar de leerling of de ouders hier (nog) niet op willen ingaan, is het zinvol om de mate waarin de betrokkenen gemotiveerd zijn tot doorverwijzing of gedragsverandering na te gaan. Eén of enkele gesprekken kunnen nodig zijn om de weerstanden in kaart te brengen en ze eventueel te overwinnen. Zie ook toetsen van motivatie 2. De ouders en/of leerling wensen een advies, dat kan gegeven worden in een bijkomend gesprek. Het moet hier duidelijk zijn dat het niet gaat om een vraag naar (langduriger) 15

begeleiding van een eet- of gewichtsprobleem. Het kan gaan om opvoedingsadvies en eetadvies. Het kan gaan om voedingsadvies (voedingsdriehoek) dat vooraf werd gegaan van een gerichte anamnese. 3. Relatief eenvoudige eetproblemen kunnen met opvoedingsadvies worden bijgestuurd wanneer de ouders over voldoende opvoedingsvaardigheden beschikken. In het geval van overgewicht bij een gemotiveerde leerling en ouders, kunnen enkele tips voor het ganse gezin aanzet zijn voor een gunstige gedragsverandering. Voor meer informatie zie doelstelling van een kortdurende begeleiding en de wetenschappelijke argumenten. 16

5.3. Een doorverwijzing is wenselijk bij.. Bevraging van het welzijn Signaalverheldering Er zijn vragen/zorgen bij de ouders/het kind Het CLB vermoedt een probleem met het gewicht Het CLB vermoedt een eetprobleem Elke vraag naar doorverwijzing bij ouder of kind Risico-inschatting in teamoverleg Klinische redenen Obesitas of ernstig ondergewicht Er zijn klinische tekens van complicaties Het eet- en/of beweeggedrag zijn ernstig verstoord (het is geen variatie van het normale) Men vermoedt een ontwikkelingsstoornis De toestand is ernstig Er is reden tot doorverwijzing bij.. Emotionele redenen Er is een ernstig verstoord welbevinden bij het kind (pestslachtoffer, depressie, spanning, ernstig verstoord zelfbeeld ) Er is een ernstig verstoord welbevinden bij (één van) de ouders Er is echtscheiding, conflict, verwaarlozing, mishandeling, Er zijn beperkte opvoedingsvaardigheden bij de ouders Sociale redenen Er is sociaal isolement van het gezin en/of het kind Er is kansarmoede (er zijn ernstige financiële moeilijkheden in het gezin?) TOELICHTING BIJ DE CRITERIA: Bij elke vraag naar doorverwijzing moet hulp geboden worden om met leerling/ouders het gepaste vervolgtraject te organiseren. Klinische redenen voor doorverwijzing: 1. Obesitas (BMI-plotpunt boven de hoogste grijze zone) en ernstig ondergewicht (BMI plotpunt onder de laagste grijze zone) zijn reden tot doorverwijzing 2. Wanneer er complicaties zijn als gevolg van obesitas, ernstig ondergewicht, braken of laxeren is dit een verzwarend argument voor een doorverwijzing. Voor meer informatie, raadpleeg in Theorie gewicht : Complicaties van overgewicht/obesitas Complicaties van ondergewicht, braken, laxeren 17

3. Een ernstig verstoord eet- of beweeggedrag dat niet kan worden toegeschreven aan leeftijdsspecifiek gedrag en fase van het normale ontwikkelingsproces Meer informatie over het normaal eetpatroon van kinderen: Voedings- en eetproblemen bij kinderen Redenen tot doorverwijzing in de emotionele sfeer: 1. Wanneer het welbevinden van het kind/de jongere ernstig verstoord is. Men vermoedt een depressie of een ernstig verstoord zelfbeeld. De leerling ervaart uitgesproken spanning of is slachtoffer van pesterijen. Deze gemoedstoestand zal zonder professionele begeleiding blijven bestaan. 2. Wanneer de draagkracht van één of beide ouders beperkt is door depressie, verslaving of psychiatrische aandoening. 3. Wanneer de gezinssituatie precair is door conflict, vechtscheiding, mishandeling, verwaarlozing,.. 4. Wanneer de opvoedingsvaardigheden van de ouders beperkt zijn en ze onvoldoende structuur kunnen aanbieden om de adviezen te kunnen toepassen. Redenen tot doorverwijzing in de sociale sfeer 1. Een sociaal isolement van het kind, door pesterijen, door gebrekkige sociale vaardigheden, zullen het welbevinden van het kind verstoren. Een sociaal isolement van het gezin, gecombineerd met beperkte sociale vaardigheden en opvoedingsvaardigheden van de ouders, bemoeilijken het implementeren van eenvoudige adviezen. 2. Kansarmoede en beperkte financiële mogelijkheden van een gezin kunnen maken dat ouders te sterk geabsorbeerd worden door de gerelateerde problematiek en overleven dat de aanpak van een eet- of gewichtsprobleem als triviaal worden ervaren. De aanwezigheid van één of meer klinische elementen zal steeds reden zijn tot doorverwijzing. OF/EN De aanwezigheid van één of méér risicofactoren in de emotionele en/of de sociale sfeer kan eveneens reden zijn tot doorverwijzing. De noodzaak om door te verwijzen evenals het mogelijke aanbod in het curatieve zorgcircuit zal eerst in teamoverleg en vervolgens met de ouders worden besproken. 18

NAAR WIE DOORVERWIJZEN? Het samenspel van diverse factoren in de somatische, sociale en emotionele sfeer zijn verantwoordelijk in het ontstaan van eet- en gewichtsproblemen. Een effectieve aanpak van de problematiek zal noodzakelijk rekening moeten houden met het gewicht van elke factor in dit ontstaansproces en vanuit een multidisciplinaire werking worden georganiseerd. Afhankelijk van de drempels en weerstanden die zijn opgetekend ter gelegenheid van de intake, het klinisch onderzoek en het doorvragen op de gestelde problematiek, zal in teamoverleg en samen met de ouders/kind/jongere worden nagegaan via welk circuit een multidisciplinaire begeleiding kan worden georganiseerd. Geestelijke gezondheidszorg (CGGZ, IJH, thuisbegeleidingsdiensten, psychiatrische hulp, ) Gezondheidszorg (huisarts, specialist, diëtist, kinesist, bewegingsdeskundige,...) Sociale maatschappelijke hulp (sociale diensten, OCMW, vluchtelingenhulp, thuisbegeleiding, ) Figuur 1: Schematisch voorstelling van een mogelijk vervolgcircuit voor kinderen meet eet- en gewichtsproblemen WAT KAN ER VAN EEN BEHANDELING WORDEN VERWACHT? De grootste kans op resultaat van een behandeling wordt bereikt wanneer men een gunstige gedragsverandering kan introduceren voor wat betreft het eten en bewegen, gebruik makend van cognitieve gedragstherapeutische tussenkomsten en een emotionele begeleiding van het kind, de jongere en de ouders. De betrokkenheid en het steunend engagement van de ouders is een grote troef, ook voor adolescenten. Voor meer informatie betreffende de behandeling van obesitas, raadpleeg in Theorie gewicht : Hoe kan obesitas worden behandeld. 19