VVE-RAPPORT DEFINITIEF RAPPORT VAN HET ONDERZOEK IN HET KADER VAN DE VOOR- EN VROEGSCHOOLSE EDUCATIE PEUTERDAGOPVANG HUMMELHONK Locatie(s) :Peuterdagopvang Plaats :3207 JZ Spijkenisse Reg.nr. :3277718 Onderzoeksnummer :16129 Datum onderzoek :19 1 2012 Datum vaststelling rapport :16 5 2012 VVE-rapport 16129 Onderzoeksdatum: 19-1-2012 Pagina 1 van 8
1. INLEIDING Dit rapport is het verslag van een onderzoek van de Inspectie van het Onderwijs naar de kwaliteit van de voor- en vroegschoolse educatie (VVE). VVE is bedoeld voor jonge kinderen die onvoldoende zijn toegerust voor een soepele instroom in groep 3 van het basisonderwijs, waardoor ze grote kans lopen om achterop te raken. In dit rapport worden de volgende onderwerpen besproken: De voorwaarden van VVE De ouders De kwaliteit van de educatie Het VVE-programma, zoals dat wordt aangeboden Het pedagogisch klimaat Het educatief handelen De ontwikkeling, zorg en begeleiding De kwaliteitszorg De doorgaande lijn tussen de voor- en vroegschool De resultaten van VVE Elk van de VVE-kwaliteitsaspecten is uiteengelegd in indicatoren. Als een indicator beoordeeld wordt, gebeurt dat doorgaans met de volgende oordelen: 1. Staat in de kinderschoenen: verbeteringen zijn dringend nodig Deze kwalificatie geeft aan dat er écht iets verbeterd dient te worden. 2. Enigszins ontwikkeld: verbeteringen zijn wenselijk Deze kwalificatie geeft aan dat het wenselijk is dat iets verbeterd wordt. 3. Voldoende 4. Goed ontwikkeld: een voorbeeld voor anderen Deze kwalificatie geeft aan dat dit aspect in orde is, en wel op een zodanige manier dat andere voor- en/of vroegscholen hiervan kunnen leren. Dit rapport is gebaseerd op versie 2.2 van het VVE-toezichtkader (zie de internetsite van de onderwijsinspectie). Opbouw van het rapport Hoofdstuk 2 beschrijft het totaalbeeld van het onderzoek. De beoordeelde onderwerpen (indicatoren) staan in hoofdstuk 3, met eerst de oordelen en daarna een toelichting als dat nodig is. Als er op basis van dit onderzoek afspraken gemaakt zijn, staan die in hoofdstuk 4. Groepsinformatie peutergroepen: Aantal peuters in groep a: 11,waarvan 2 doelgroeppeuters Aantal peuters in groep b: 12,waarvan 2 doelgroeppeuters VVE-rapport 16129 Onderzoeksdatum: 19-1-2012 Pagina 2 van 8
2. HET TOTAALBEELD Peuterdagopvang is in 2008 gestart met VVE. In de groepen is duidelijk sprake van een veilig en rustig klimaat. De pedagogisch medewerkers gaan respectvol met de peuters om. Conform de uitgangspunten van VVE wordt er gewerkt met een dubbele bezetting van gekwalificeerde medewerkers en wordt het VVE-programma Startblokken als leidraad gebruikt. Er zijn echter maar maximaal 4 doelgroeppeuters per groep aanwezig. Alleen voor deze peuters wordt een observatie-instrument ingevuld en alleen de ouders van deze peuters worden gestimuleerd te participeren in VVE-activiteiten. Omdat de definitie van een doelgroepkind vooral afgeleid is van een spreektaalachterstand is er onvoldoende sprake van het vroeg signaleren van achterstanden bij peuters die geen VVE indicatie hebben. Want ook achterstanden op het gebied van gedrag, motoriek en rekenkundige oriëntatie kunnen er voor zorgen dat kinderen met een achterstand aan de basisschool beginnen. Enkele aspecten van VVE komen nog onvoldoende uit de verf op. Zo worden de thema s nog niet uitgewerkt in een beredeneerd aanbod, afgestemd op de ontwikkelingslijnen en doelen die hierbij horen. Ook is de zorg en begeleiding nog niet planmatig opgezet: de observaties van de peuters leiden nog niet tot een gericht aanbod of gerichte begeleiding om achterstanden in te lopen. Er is nog onvoldoende beleid geformuleerd ten aanzien van de participatie van ouders. Maar ook ontbreekt het nog aan beleid om de kwaliteit van VVE te verhogen en te borgen. Het OVM wordt nog niet benut om gerichte doelen te stellen en te evalueren of deze doelen ook bereikt worden. De doorgaande lijn van peuterdagopvang naar de basisschool is op een belangrijk aandachtspunt. Dit geldt voor de meeste peuterspeelzalen in Spijkenisse, maar vanwege de geïsoleerde locatie van is dit extra moeizaam. VVE-rapport 16129 Onderzoeksdatum: 19-1-2012 Pagina 3 van 8
3. DE OORDELEN MET EEN TOELICHTING ALS DAT NODIG IS Naam gemeente Spijkenisse A CONDITIES* A0.1 Er is een recent GGD-rapport beschikbaar 3 A0.2 In het rapport zijn de basisvoorwaarden voor voorschoolse educatie getoetst 3 A1 Een integraal VVE-programma A1.1 Naam/namen van programma(s) Startblokken A1.2 Wat is de kwaliteit van het programma? 3 A2 De groepsgrootte voldoet aan de maximumeisen (voorschool) 3 A3 Leidster - kind ratio ("dubbele bezetting") 3 A4 Voldoende VVE-tijd A4.1 De peuters bezoeken de voorschool gedurende voldoende tijd (per week) 3 A4.2 Wat is doorgaans de beginleeftijd voor Twee en een half jaar oud VVE? A5 Kwaliteit leidsters/leerkrachten A5.2 Alle leidsters zijn toereikend gekwalificeerd (opleiding) 3 A5.3 Alle leidsters spreken voldoende Nederlands 3 A5.4 Alle leidsters zijn toereikend geschoold (voor het VVE-programma) 3 A5.5 Er is een jaarlijks VVE-opleidingsplan 2 Bij dit onderdeel worden alleen een 2 of een 3 gegeven. Een 3 betekent ja of op orde, een 2 betekent nee of nog niet op orde. Alleen de VVE-peuters bezoeken de peuterdagopvang gedurende vier dagdelen per week. Conform de afspraken binnen SKS Alles Kids mag slechts maximaal 4 doelgroepkinderen per groep opvangen. Hoewel alle pedagogisch medewerkers voldoende Nederlands spreken wijst de inspectie op het feit dat de pedagogisch medewerkers een voorbeeldfunctie hebben en correct Nederlands van groot belang is. Men dient alert te zijn op zinnen zoals als ie een vieze luier heb of doe is een tekening maken. SKS Alles Kids heeft nog geen jaarlijks opleidingsplan waarin staat aangegeven op welke wijze de pedagogisch medewerkers hun kennis en vaardigheden ten aanzien van VVE verbeteren en/of behouden (A5.5). B OUDERS B1 Gericht ouderbeleid 2 B2 Ouders zijn vooraf adequaat geïnformeerd 2 B3 Intake 3 B4 Stimuleren om thuis ontwikkelingsstimulerende activiteiten te doen 2 B5 Participatie in VVE-activiteiten in de voorschool 2 B6 Informeren over de ontwikkeling van hun kind 2 Binnen de voorschoolse educatie is de oudercomponent van groot belang. De peuterdagopvang/sks Alles Kids heeft nog geen concreet ouderbeleid beschreven gericht op de doelstelling van VVE (B1). De vragen die in dit verband beantwoord dienen te worden zijn: Op welke wijze willen wij dat de ouders actief de ontwikkeling van hun kinderen stimuleren? Welke concrete doelen stellen wij op dit gebied? VVE-rapport 16129 Onderzoeksdatum: 19-1-2012 Pagina 4 van 8
Wat voor ouders hebben wij? Wat zijn hun mogelijkheden en wensen? Welke activiteiten kunnen wij uitvoeren om onze doelen te bereiken? De ouders geven aan dat ze uitsluitend schriftelijk geïnformeerd zijn over de peuterdagopvang, maar dat er geen informatie is gegeven over VVE. Ook de criteria op basis waarvan een peuter een VVE indicatie krijgt is voor de ouders niet duidelijk. Als laatste geven de ouders aan dat ze ook geen informatie krijgen over de wijze waarop de ontwikkeling van hun kinderen gevolgd wordt. Zij geven aan verbaasd te zijn over het feit dat de ontwikkeling van VVE-kinderen via een kindvolgsysteem in beeld gebracht wordt, maar dat dit voor de andere peuters niet geldt (B2). Alleen de ouders van de VVE-kinderen worden vijf keer per jaar uitgenodigd voor bijeenkomsten over voorlezen en andere thema s. VVE-ouders zijn verplicht deze bijeenkomsten te volgen, maar niet alle ouders houden zich hier altijd aan. Deze ouders krijgen ook een boekje mee om thuis met hun kind te lezen. De overige ouders worden volgens SKS Alles Kids ook uitgenodigd voor dergelijke bijeenkomsten, maar de ouders die de inspectie heeft gesproken zijn tot nu toe niet benaderd voor een informatiebijeenkomst. Ook hebben deze ouders geen gerichte activiteiten aangereikt gekregen om thuis te doen in het verlengde van de activiteiten op de peuterdagopvang. SKS Alles Kids geeft aan dat voor alle locaties geldt dat alle ouders een nieuwsbrief ontvangen, uiterlijk twee weken na aanvang van het nieuwe thema. In elke nieuwsbrief wordt teruggekeken op het vorige thema en het nieuwe thema gepresenteerd. Ook wordt na aanvang van het nieuwe thema de webspin op een duidelijk zichtbare plaats in de locatie opgehangen. C KWALITEIT VAN DE UITVOERING VAN VVE C1 Kwaliteit van de educatie: het aangeboden programma C1.1 Een integraal VVE-programma 2 C1.2 Werken met een doelgerichte planning 2 C1.3 Het aanbod gericht op de taalontwikkeling is voldoende dekkend 2 C1.4 Het aanbod klimt op in moeilijkheidsgraad en er wordt gedifferentieerd 2 Hoewel werkt met het VVE-programma Startblokken is de uitwerking van de thema s nog te summier. Voor de belangrijke ontwikkelingsgebieden is per thema niet aangegeven welke onderdelen in een thema aangeboden worden. Hierdoor is nog geen sprake van een beredeneerd aanbod gekoppeld aan de ontwikkelingslijnen van de peuters. Niet duidelijk is of alle aspecten die tijdens de peuterperiode aan bod moeten komen, zoals in de ontwikkelingslijnen van het OVM zijn aangegeven bijvoorbeeld, ook daadwerkelijk aan bod komen (C1.1 en C1.3). Omdat een doelgerichte dag- of weekplanning, rekening houdend met de samenstelling van de groep en de ontwikkelingsbehoeften van de peuters, ontbreekt is niet duidelijk of er sprake is van een aanbod dat opklimt in moeilijkheidsgraad (C1.2 en C1.4). C2 Kwaliteit van de educatie: het pedagogisch klimaat C2.1 Het pedagogisch handelen van de leidsters is respectvol 3 C2.2 De leidsters hanteren duidelijke pedagogische gedragsgrenzen 3 C2.3 De leidsters stimuleren de sociale vaardigheden en de persoonlijke 3 competenties van de kinderen C2.4 De leidsters bevorderen de zelfstandigheid en tonen respect voor de 3 autonomie van het kind C2.5 De inrichting van de ruimte is aantrekkelijk, uitdagend en spel- en taaluitlokkend 2 VVE-rapport 16129 Onderzoeksdatum: 19-1-2012 Pagina 5 van 8
De pedagogisch medewerkers creëren een veilig pedagogisch klimaat. Ze gaan respectvol met de peuters om, hanteren heldere gedragsregels en stimuleren de sociale vaardigheden van de peuters. Ook worden de peuters gestimuleerd zelfstandig taakjes uit te voeren. Een aandachtspunt betreft de inrichting van de ruimte. Deze is nu te weinig aantrekkelijk of uitdagend. Belangrijke materialen die passen bij de kinderlijke ontwikkeling, zoals zand en water ontbreken in het dagelijkse aanbod. In de spelomgeving ontbreekt verder het geschreven woord, zoals de labeling van objecten en speelgoed. Ook is er geen duidelijke verteltafel of themahoek. Echte materialen in een huishoek, rijdend materiaal, klim- en klautermogelijkheden (zeker als er niet buiten gespeeld kan worden) maken de omgeving uitdagender en zijn voor de ontwikkeling van peuters erg belangrijk. C3 Kwaliteit van de educatie: het educatief handelen C3.1 Het educatief handelen van beide leidsters is goed op elkaar afgestemd 3 C3.2 Er worden de hele 'dag' effectieve en gerichte activiteiten voor de 3 taalontwikkeling uitgevoerd C3.3 De leidsters/leerkrachten bevorderen de interactie met en tussen kinderen 2 C3.4 De leidsters stimuleren actieve betrokkenheid van de kinderen en verrijken 3 het spelen en werken C3.5 De leidsters bevorderen de ontwikkeling van aanpakgedrag (strategieën) bij 2 de kinderen C3.6 Het gedrag van de leidsters met de kinderen is responsief 3 C3.7 De leidsters stemmen de activiteiten af op verschillen in de ontwikkeling van 2 de individuele kinderen Er ligt geen duidelijke taakverdeling, maar beide pedagogisch medewerkers vullen elkaar uitstekend aan en nemen spontaan initiatief als het gaat om gesprekjes met peuters, meespelen en het verrijken van het spel waar dat dreigt stil te vallen. Het educatief handelen kan op belangrijke onderdelen verder worden versterkt. In de eerste plaats dienen pedagogisch medewerkers aandacht te besteden aan het doel van een activiteit en wat zij daarmee willen bereiken. In de tweede plaats moeten medewerkers rekening houden met de ontwikkelingsbehoeften van individuele peuters. Dit betekent dat activiteiten niet altijd met de totale groep kunnen worden uitgevoerd en dat peuters met een specifieke zorgvraag activiteiten krijgen aangeboden die hen helpen zich verder te ontwikkelen (C.3.7). Daarnaast kan de interactie tussen peuters wat meer actief gestimuleerd worden als ook het aanpakgedrag (hoe zou je dit kunnen oplossen?) (C3.3 en C3.5). D ONTWIKKELING, BEGELEIDING EN ZORG D1 Ontwikkeling, begeleiding en zorg binnen de groep D1.1 Volgen van de brede ontwikkeling van alle kinderen 2 D1.2 De begeleiding is planmatig voor: de hele groep, de kleine (tutor)groep en 2 het individuele kind D1.3 De evaluatie van de aangeboden begeleiding en zorg 2 D1.4 Specifieke aandacht bij de begeleiding en zorg voor de taalontwikkeling 2 D2 Ontwikkeling, begeleiding en zorg in de bredere zorgketen D2.1 Leidsters/leerkrachten hebben een overzicht van de kinderen die zorg nodig 2 hebben die de voor- resp. vroegschool niet kan leveren, en van de aard van die zorg D2.2 Leidsters/leerkrachten melden kinderen aan voor externe zorg wanneer de 2 voor- resp. vroegschool de gewenste zorg niet kan leveren D2.3 De leidsters/leerkrachten blijven de ontwikkeling van kinderen met extra 2 zorg bijhouden VVE-rapport 16129 Onderzoeksdatum: 19-1-2012 Pagina 6 van 8
De onvoldoende oordelen bij ontwikkeling, zorg en begeleiding zijn onder andere het gevolg van het gekozen beleid. Voor de VVE-peuters wordt de brede ontwikkeling gevolgd, voor de andere peuters wordt dit niet gedaan. Ook worden niet alle lijnen van het volgsysteem voor de VVEkinderen ingevuld en kan dit zelfs per kind verschillen welke ontwikkelingslijnen gevolgd worden en welke niet. De observaties en de gegevens uit het kindvolgsysteem worden niet benut voor een planmatige afstemming van het aanbod en de begeleiding van individuele peuters (D1.1 t/m D1.4). De pedagogisch medewerkers hebben uitsluitend van de VVE-peuters een gedetailleerd beeld welke peuters zorg behoeven die de peuterdagopvang niet kan bieden. Vertonen andere peuters opvallend gedrag dan kunnen observaties worden uitgevoerd, kan de pedagoge van SKS Alles Kids Peuterdagopvang worden ingeschakeld en kan eventueel een VVE-plaats voor de betreffende peuter worden aangevraagd. Omdat het systematisch volgen van de brede ontwikkeling voor deze groep peuters niet plaatsvindt, is het lastig vast te stellen of alle peuters die extra zorg behoeven, tijdig gesignaleerd worden. Zie ook het bovenstaande (D2.1). Voor kinderen die zorg nodig hebben, die de voorschool niet kan leveren is geen vaste structuur ontwikkeld binnen SKS Alles Kids Peuterdagopvang. Een netwerk of zorgplatform binnen Spijkenisse is voor de voorscholen nog niet ingesteld. Wanneer peuters externe zorg krijgen is het belangrijk dat de leidsters ook met hun begeleiding hierop inspelen, de zorg afstemmen met de ouders en wanneer nodig en mogelijk, met de externe zorgverlener (D2.2/2.3). Dit vindt op deze peuterdagopvang nog niet structureel plaats. E KWALITEITSZORG BINNEN DE VOORSCHOOL E1 Er is VVE-coördinatie in de voorschool 2 E2 De voorschool evalueert de kwaliteit van VVE regelmatig 2 E3 De voorschool evalueert de opbrengsten van alle kinderen 2 E4 De voorschool formuleert op basis van evaluaties verbetermaatregelen en 2 voert die aantoonbaar en planmatig uit E5 De voorschool borgt de kwaliteit van haar educatie 2 De verantwoordelijkheid voor het coördineren van VVE en de kwaliteit van de uitvoering is op de peuterdagopvang niet belegd (E1). Het kent geen systematisch systeem van kwaliteitszorg voor VVE. Alle facetten van de kwaliteitszorg kunnen verder worden uitgewerkt. Zo is nog niet bepaald welke doelen men met VVE wil bereiken, hoe men de verschillende componenten van VVE gaat evalueren en welke consequenties dit vervolgens heeft voor verbetermaatregelen (E2/E3/E4). Goede instrumenten om de kwaliteit van VVE te kunnen borgen zijn bijvoorbeeld functioneringsgesprekken, het uitvoeren van groepsbezoeken en videointeractiebegeleiding met de leidsters om de competenties van de leidsters te verhogen en te borgen. Dit systeem moet nog worden opgezet en ontwikkeld ten behoeve van VVE (E5). F DOORGAANDE LIJN F1 Er is VVE-coördinatie tussen de voor- en vroegschool 2 F2 Er is concreet beleid om zoveel mogelijk kinderen te laten doorstromen naar 2 een vroegschool F3 De voorschool zorgt voor een warme overdracht 2 F4 Het aanbod van de voorschool is afgestemd op dat van de vroegschool 2 F5 Het pedagogisch klimaat en het educatief handelen van de voorschool is 2 afgestemd op dat van de vroegschool F6 De manier om met ouders om te gaan op de voorschool is afgestemd op die 2 van de vroegschool F7 De interne begeleiding en zorg op voorschool zijn afgestemd op die van de 2 vroegschool VVE-rapport 16129 Onderzoeksdatum: 19-1-2012 Pagina 7 van 8
Van een doorgaande lijn tussen peuterdagopvang en de basisscholen in de omgeving is nauwelijks sprake. Dit is voor de SKS Alles Kids Peuterdagopvang maar ook op gemeentelijk niveau - een belangrijk aandachtspunt. Er is op dit moment nauwelijks contact met basisscholen en van een soepele doorgaande lijn is geen sprake. Er is een overdrachtsformulier, maar dit wordt alleen voor de VVE-peuters ingevuld en aan de basisschool toegestuurd. Van de andere peuters ontvangt de basisschool geen informatie. Gezien het bovenstaande is het niet verwonderlijk dat afspraken over de afstemming tussen voor- en vroegschool over bijvoorbeeld het aanbod, pedagogisch handelen, ouderbeleid en zorg en begeleiding volledig ontbreken (F). 4. VERVOLGAFSPRAKEN. Het bezoek heeft geen aanleiding gegeven voor het maken van vervolgafspraken. VVE-rapport 16129 Onderzoeksdatum: 19-1-2012 Pagina 8 van 8