JONGERENPEILING 0 ZUID-HOLLAND NOORD De jongerenpeiling heeft als doel om periodiek op systematische wijze ontwikkelingen in gezondheid en gewoonten van jongeren in kaart te brengen. Dit is het eerste jaar waarin de vragenlijst alleen via internet ingevuld kon worden. Ruim.000 jongeren in de leeftijd van t/m 1 jaar in de regio Zuid-Holland Noord hebben de vragenlijst ingevuld. Eerder zijn in 1 en 0 jongerenpeilingen uitgevoerd. De resultaten van de jongerenpeiling worden gepresenteerd in de volgende factsheets: 1. Onderzoeksopzet en respons 2. Gezondheid. Beweging, voeding en (over)gewicht 4. Tabak, cannabis en harddrugs 5. Alcohol 6. Veilig vrijen 7. School. Vrije tijd. Werk en geld. Sociale omgeving. Samenvatting Colofon auteurs Anouk van de Laar Irma Paijmans Jeannette Rosbach Nienke Terpstra Hanneke Tielen bestellen tel: (071) 5 6 infodocu@ggdhm.nl publicatienummer 0002_4 druk Twigt, Waddinxveen mei 0 Tabak, cannabis en harddrugs Deze factsheet beschrijft de resultaten van de jongerenpeiling 0. Het eerste deel gaat over roken. Deel 2 beschrijft het gebruik van cannabis en harddrugs. In de regio heeft % van de jongeren van tot en met 1 jaar ooit gerookt, % gebruikte ooit cannabis en 4% gebruikte wel eens harddrugs. Het percentage jongeren dat in de afgelopen maand rookte is %, dat cannabis gebruikte % en dat harddrugs gebruikt heeft 1,%. Ten opzichte van de vorige jongerenpeiling in 0 is het roken van tabak en het gebruik van cannabis toegenomen. Het gebruik van harddrugs is gelijk gebleven. In een overzichtstabel op de laatste pagina staan de belangrijkste uitkomsten in kerncijfers samengevat. DEEL 1 TABAK Regio en gemeenten Van de jongeren van t/m 1 jaar in de regio Zuid-Holland Noord heeft % ooit gerookt. Iets minder dan een kwart van de jongeren (%) heeft ook recentelijk (de afgelopen maand) gerookt en % van de jongeren rookt dagelijks. Vier procent van de jongeren rookt gemiddeld meer dan sigaretten per dag. Het gemiddeld aantal sigaretten dat per dag gerookt wordt is 5,. Wanneer de cijfers per gemeente worden vergeleken met de overige gemeenten in Zuid- Holland Noord, vallen een aantal gemeenten op (zie ook kerncijfers). Zo zijn er in Kaag en Braassem en Lisse minder jongeren die ooit hebben gerookt, recent hebben gerookt en dagelijks roken. In de gemeente Katwijk en Nieuwkoop daarentegen zijn er juist meer jongeren die recent hebben gerookt en dagelijks roken. Leeftijd en geslacht Roken neemt toe met de leeftijd, waarbij de grootste toename plaatsvindt tussen en jaar (figuur 1). Zo heeft % van de -jarigen ooit gerookt, op -jarige leeftijd is dit percentage al gestegen tot 4% en voor de jongeren van 1 jaar is dit 61%. Dezelfde trend is ook waarneembaar voor het roken in de afgelopen maand en het dagelijks roken. Niet alleen het percentage jongeren dat rookt neemt toe met de leeftijd, ook het aantal sigaretten dat gemiddeld per dag wordt gerookt stijgt. In de groep - jarigen worden door de jongeren die afgelopen maand gerookt hebben gemiddeld,2 sigaretten per dag gerookt, bij de jongeren van 1 jaar en ouder is dit 7,. Er zijn geen verschillen gevonden tussen het rookgedrag van jongens en meisjes. Etniciteit Figuur 1 Percentage rokers en dagelijkse rokers naar leeftijd Het ooit roken hangt samen met de etnische afkomst. Jongeren met een westers-allochtone etniciteit geven vaker aan ooit gerookt te hebben dan Nederlandse jongeren of jongeren met een niet-westerse afkomst (4% versus respectievelijk % en %). Ook geven jongeren met een westers-allochtone etniciteit vaker aan dat ze de afgelopen maand hebben gerookt (westers: 27%, Nederlands: % en niet-westers: %). Wanneer vervolgens wordt gekeken 70% 60% 50% % 0% % % 0% jaar jaar 14 jaar jaar jaar jaar 1 jaar ooit roken maand roken dagelijks roken
of deze verschillen toe te schrijven zijn aan bepaalde etnische groepen, dan blijkt dat er een grote variatie is. Marokkaanse jongeren hebben vaak ooit en de afgelopen maand gerookt. Daartegenover staat dat Turkse, Antilliaanse en Oost-Europese jongeren vaker ooit gerookt hebben en Surinaamse en West- Europese jongeren rookten vaker in de afgelopen maand. Er zijn echter geen verschillen tussen de etnische groepen als het gaat om het gemiddeld aantal sigaretten dat per dag wordt gerookt. Onderwijstype In tabel 1 staat een uitsplitsing van het rookgedrag per leeftijdsgroep en type onderwijs. Er is een duidelijk verschil in rookgedrag tussen de leerlingen op de verschillende onderwijstypen. Leerlingen van het vmbo en mbo roken vaker dan gemiddeld en leerlingen op de havo of het vwo roken juist minder dan gemiddeld. Deze verschillen bestaan in alle leeftijdsklassen. De verschillen in rookgedrag uiten zich niet alleen in het wel of niet roken, maar ook in de hoeveelheid roken. Het gemiddeld aantal sigaretten dat per dag gerookt wordt is hoger bij de leerlingen van het vmbo en het mbo dan bij havo- of vwoleerlingen. % op -jarige leeftijd naar % op 1-jarige leeftijd. Als jongeren aangeven dat hun ouders negatief zijn over roken, is de kans dat de jongere rookt kleiner dan als zij aangeven dat hun ouders positief zijn (figuur 2). Van de groep met ouders die roken slecht of heel slecht vinden, rookt 1% van de -jarigen. Van de groep met ouders die roken een beetje of helemaal niet slecht vinden, rookt % van de -jarigen. Het dempende effect van een negatieve houding van de ouders op het roken van de jongeren blijft bestaan met toenemende leeftijd. Van de jongeren die roken geeft % aan dat hun ouders hiervan niet op de hoogte zijn. Figuur 2 Percentage rokers in de afgelopen maand per leeftijd, naar mening ouders over roken Tabel 1 Rookgedrag naar leeftijd en schooltype Belangrijkste risicofactoren roken De belangrijkste risicofactoren voor roken onder jongeren is toenemende leeftijd, een alleenstaande ouder of stiefouder in het gezin, lager opleidingsniveau van de ouders en een positieve houding van de ouders ten opzichte van roken. Gezinssituatie, werk en opleiding ouders Jongeren die wonen in een twee-oudergezin roken minder vaak en minder sigaretten dan de jongeren die wonen in andere gezinssamenstellingen (gezin met maar één ouder of nieuw samengesteld gezin). Jongeren waarbij de ouders opvoeden vanuit co-ouderschap hebben wel vaker dan gemiddeld ooit en de afgelopen maand gerookt, maar roken niet vaker dagelijks. Er is geen verband gevonden tussen het rookgedrag en de arbeidssituatie van de ouders, maar wel voor het opleidingsniveau van de ouders. Voor zowel het opleidingsniveau van de vader als van de moeder geldt dat de kans groter is dat een jongere ooit heeft gerookt wanneer het opleidingsniveau lager is. Dit zelfde geldt voor het roken in de afgelopen maand, het dagelijks roken en het percentage jongeren dat meer dan sigaretten per dag rookt. Trends in rookgedrag Ten behoeve van de vergelijking met de jaren 0 en 1 zijn de gemeenten samengevoegd tot zes clusters A tot en met F. In voorgaande jaren zijn geen cijfers per gemeente bekend, met uitzondering van Leiden en Alphen aan den Rijn. In tabel 2 staan de cijfers voor drie peiljaren voor - jarige leerlingen in het voortgezet onderwijs en mbo. Tabel 2 Roken in afgelopen maand in 1, 0 en 0 in Zuid-Holland Noord en per cluster van gemeenten onder - jarige leerlingen in het voortgezet onderwijs en mbo Mening ouders over roken 4% van de jongeren geeft aan dat hun ouders roken slecht tot heel slecht vinden; % van de ouders vindt roken een beetje tot helemaal niet slecht en 6% van de jongeren weet niet hoe hun ouders over roken denken. De negatieve houding van de ouders daalt van 4% op -jarige leeftijd van de jongere, naar 77% op 1-jarige leeftijd. De positieve houding van de ouders stijgt van
Na een daling van het percentage rokende jongeren tussen 1 en 0, is het percentage jongeren dat in 0 rookte weer gestegen tot %. Deze toename is volledig toe te schrijven aan de stijging van het percentage rokers in de leeftijdsgroep - jaar. Alleen voor de clusters E en F geldt dat er geen significant verschil is tussen het percentage rokende jongeren in 0 en 0. Het roken is in Zuid-Holland Noord weer terug op het niveau van 1. Figuur Percentage cannabisgebruik naar leeftijd en geslacht In 0 was het percentage jongeren dat in de afgelopen maand had gerookt (%) lager dan het landelijk gemiddelde van % (Trimbos-instituut). In 07 was het landelijke percentage 1% en daarmee dus gelijk gebleven ten opzichte van 0 (Trimbosinstituut). In de regio Zuid-Holland Noord echter is het percentage rokers toegenomen en in 0 op hetzelfde niveau als de landelijke cijfers. Figuur 4 Percentage harddrugsgebruik naar leeftijd en geslacht DEEL 2 CANNABIS EN HARDDRUGS Regio en gemeenten Van de jongeren in Zuid-Holland Noord gebruikte % ooit cannabis, % van de jongeren heeft in de afgelopen maand cannabis gebruikt. Een aantal gemeenten wijkt af ten opzichte van de overige gemeenten in de regio Zuid-Holland Noord. In Lisse, Hillegom en Kaag en Braassem zijn er minder jongeren die ooit of in de afgelopen maand cannabis hebben gebruikt. In de gemeenten Leiden, Noordwijk en Noordwijkerhout is ooit gebruik van cannabis juist hoger. Vier procent van de jongeren uit de regio heeft ooit harddrugs (waaronder XTC, cocaïne, paddo s en amfetamine) gebruikt, 1,% heeft in de afgelopen maand harddrugs gebruikt. Voor het gebruik van harddrugs zijn verschillen waarneembaar tussen de gemeenten in de regio. In Katwijk wordt meer harddrugs gebruikt, zowel ooit als in de afgelopen maand. In Noordwijkerhout is er door jongeren vaker dan in de overige gemeenten ooit harddrugs gebruikt, in Alphen aan den Rijn en Leiden is dat percentage juist lager. Leeftijd en geslacht In figuur is het gebruik van cannabis zowel voor jongens als meisjes naar leeftijd weergegeven. Jongens gebruiken vaker cannabis dan meisjes, dit geldt zowel voor het ooit gebruik als het gebruik in de afgelopen maand. Het gebruik van cannabis neemt toe met de leeftijd. De grootste toename van het percentage jongeren dat cannabis gebruikt ligt tussen de 14 en jaar. Voor het gebruik van harddrugs in de afgelopen maand geldt dat meisjes minder vaak dan jongens harddrugs hebben gebruikt. Voor het ooit gebruik bestaat dit verschil niet. Het harddruggebruik neemt toe met de leeftijd (figuur 4). De sterkste stijging vindt, vooral voor het ooit gebruik, plaats tussen de en 1 jaar. Tabel Etniciteit en harddrugs De jongeren met een westers-allochtone etniciteit hebben vaker ooit en in de afgelopen maand cannabis en harddrugs gebruikt dan autochtone of niet-westers allochtone jongeren. Onderwijstype Uit tabel is af te leiden dat leerlingen op het vmbo eerder beginnen met cannabisgebruik dan leerlingen op havo/ vwo. Op - jarige leeftijd is het percentage havo/vwo-leerlingen dat cannabis gebruikt gelijk aan het percentage gebruikende Druggebruik naar leeftijd en schooltype
vmbo-leerlingen. Vanaf jaar is het cannabisgebruik onder mboleerlingen even hoog als onder havo/ vwo- en vmbo-leerlingen. Tabel 5 Heb je wel eens cannabis/harddrugs aangeboden gekregen? De leerlingen van het vmbo en het mbo gebruiken vaker harddrugs dan de leerlingen van havo/vwo (tabel ). Gezinssituatie, werk en opleiding ouders Jongeren die wonen in een twee-oudergezin gebruiken minder vaak cannabis dan jongeren uit een andere gezinsvorm. Er is geen relatie gevonden tussen de arbeidssituatie van de ouders en het gebruik van cannabis. Voor het opleidingsniveau van de ouders geldt dat er slechts sprake is van een zeer zwakke relatie: jongeren met zeer laag opgeleide ouders hebben vaker ooit cannabis gebruikt. Jongeren uit gezinnen met twee ouders gebruiken minder vaak harddrugs (zowel ooit als recent), jongeren die wonen in een eenoudergezin gebruiken daarentegen juist vaker harddrugs. Net als voor het gebruik van cannabis, bestaat er ook voor het gebruik van harddrugs geen relatie tussen het gebruik en de arbeidssituatie van de ouders. Het opleidingsniveau van de ouders staat in zwakke relatie tot het gebruik van harddrugs. Voor het ooit gebruik geldt dat jongeren met zeer laag opgeleide vaders vaker gebruiken, voor het recent gebruik geldt dit zowel voor zeer laag opgeleide vaders als voor zeer laag opgeleide moeders. Frequentie gebruik van cannabis en harddrugs Van de jongeren die de afgelopen maand cannabis gebruikten, rookte % minder dan één joint per keer. Het gemiddelde aantal joints dat per keer wordt gerookt is 2,6. In tabel 4 staat het percentage jongeren dat ooit en de afgelopen maand harddrugs heeft gebruikt en het aantal keer dat is gebruikt, opgesplitst naar type harddrugs. Uit de tabel blijkt dat zowel ooit als in de afgelopen maand XTC door het grootste percentage jongeren wordt gebruikt. Hoewel XTC door het grootst aantal jongeren wordt gebruikt, is dit niet de drugs die ook het meest aantal keer is gebruikt. Voor het ooit gebruik zijn dit namelijk de paddo s en in de afgelopen maand zijn dat de amfetaminen. aangeboden hebben gekregen, heeft 65% ooit cannabis gebruikt. Aan de jongeren die ooit cannabis hebben gebruikt, is gevraagd hoe ze aan cannabis komen. Het merendeel van de jongeren (72%) krijgt de cannabis van vrienden, 14% krijgt het van schoolgenoten, % van iemand die ze niet goed kennen en 6% via een (huis)dealer. Zes procent van de jongeren geeft aan zelf cannabis te kweken en % komt op een andere manier aan cannabis. Tenslotte geeft 2% van de jongeren aan cannabis te kopen in een coffeeshop. Meer dan de helft van deze jongeren (54%) is echter nog geen 1 jaar (de legale leeftijd om te kopen in een coffeeshop). Het percentage jongeren dat nog nooit harddrugs aangeboden heeft gekregen is aanzienlijk groter dan voor cannabis (zie tabel 5). De meeste jongeren krijgen de harddrugs aangeboden in het uitgaansleven (café s, discotheken, op feesten of concerten) of op straat. Van de jongeren die harddrugs aangeboden hebben gekregen, heeft 1% ooit harddrugs gebruikt. Mening ouders over cannabisgebruik 1% van de jongeren geeft aan dat hun ouders cannabisgebruik slecht of heel slecht vinden; % vindt het gebruik een beetje of helemaal niet slecht; 6% van de jongeren weet niet hoe hun ouders over cannabisgebruik denken. Als jongeren aangeven dat hun ouders cannabisgebruik (heel) slecht vinden, is het gebruik onder jongeren lager dan als hun ouders het cannabisgebruik een beetje of helemaal niet slecht vinden. Dit verschil in cannabisgebruik tussen jongeren met positieve en jongeren met negatieve ouders, geldt op elke leeftijd (figuur 5). Van de jongeren die cannabis gebruiken, zegt 56% dat hun ouders hiervan niet op de hoogte zijn. Figuur 5 Percentage cannabisgebruikers in de afgelopen maand per leeftijd, naar mening ouders over het cannabisgebruik Tabel 4 Percentage harddruggebruik en frequentie gebruik Verkrijgen van drugs Het merendeel van de jongeren heeft nooit cannabis aangeboden gekregen (zie tabel 5). Als ze het wel aangeboden krijgen dan is dat vooral op straat. Van de jongeren die wel eens cannabis
Belangrijkste risicofactoren drugsgebruik De belangrijkste risicofactoren onder jongeren voor drugsgebruik zijn toenemende leeftijd, een alleenstaande ouder of stiefouder in het gezin en een positieve houding van de ouders ten opzichte van het gebruik. Tabel 6 gebruik in afgelopen maand in 1, 0 en 0 in Zuid- Holland Noord en per cluster van gemeenten onder - jarige leerlingen in het voortgezet onderwijs en mbo Trends in drugsgebruik Ten behoeve van de vergelijking met de jaren 0 en 1 zijn de gemeenten samengevoegd tot zes clusters A tot en met F. In voorgaande jaren zijn geen cijfers per gemeente bekend, met uitzondering van Leiden en Alphen aan den Rijn. In tabel 6 staan de cijfers van drie peiljaren voor - jarige leerlingen in het voortgezet onderwijs of mbo. Ten opzichte van 0 is het gebruik van cannabis in 0 bijna verdubbeld (zie tabel 6). Deze stijging is toe te schrijven aan een stijgend gebruik onder de jongeren van - jaar en onder jongens. Het gebruik van cannabis is door de toename sinds 0 in 0 weer op gelijk niveau als in 1. In 0 lag het cannabisgebruik in de regio (4,%) onder het landelijk niveau (%, Trimbos-instituut). In 0 is het gebruik in Zuid-Holland Noord gelijk met de landelijke cijfers uit 07 (%, Trimbos-instituut). Tabel 7 gebruik in afgelopen maand in 1, 0 en 0 in Zuid- Holland Noord en per cluster van gemeenten onder - jarige leerlingen in het voortgezet onderwijs en mbo Het gebruik van harddrugs is in 0 niet veranderd in vergelijking met 0 (tabel 7). Ook tussen 1 en 0 is er geen sprake van veranderingen in het gebruik van harddrugs. Door verschillen in gebruik van definities is er geen vergelijking mogelijk met landelijke trendgegevens.
Kerncijfers tabak, cannabis en harddrugs 0 Roken Drugs Aantal respondenten is. ooit gerookt afgelopen maand gerookt dagelijks roken dagelijks > sigaretten ooit cannabis gebruikt afgelopen maand cannabis gebruikt ooit harddrugs gebruikt afgelopen maand harddrugs gebruikt % % % % % % % % regio Zuid-Holland Noord 4,2 1, subregio Leiden en omsteken Rijnstreek Duin en Bollenstreek gemeente Alphen aan den Rijn Hillegom Kaag en Braassem Katwijk Leiden Leiderdorp Lisse Nieuwkoop Noordwijk Noordwijkerhout Oegstgeest Rijnwoude Teylingen Voorschoten Zoeterwoude leeftijd 4 categorieën - 14- - 1 leeftijd 2 categorieën -14 - geslacht jongen meisje etniciteit Nederland westers niet-westers vorm onderwijs brugklas* LWOO/praktijkonderwijs VMBO HAVO/VWO MBO gezinssamenstelling twee-oudergezin éénoudergezin nieuw-oudergezin co-oudergezin arbeidssituatie ouders geen werkt één werkt beide werken opleiding vader zeer laag laag middel hoog opleiding moeder zeer laag laag middel hoog 46 4 4 4 6 55 61 5 4 50 2 6 54 5 47 47 51 44 52 1 2 2 1 1 6 2 6 1 27 0 2 5 2 1 1 7 7 1 1 5 2 1 14,7, 4,, 2,0 1, 5, 4,5,2 6,0,7 2,,4 5,,4 1,6 0,5,1 6,7, 0, 5, 4, 6, 5, 6,2 1,7,0, 6,7 7, 5,5,,,1, 4,5,2 7,4 4,4 4,4,0 1 14 2 0 46 5 2 1 4 1 45 6 0 6 6 5 1 7 2 14, 4,7, 6, 2,, 6,4 4,5 4,,4,2 2,1 0,5 5,5, 0, 4,6 4,4,5,7 7, 2, 4,,7,1 7,6 5,0 5,,, 6,7 4, 4,2 1,2, 1,2 1, 1,,4 0 0,4 1, 5,0 0,5 2,4 2,4 1, 4,7 1,2 0,6 1,7 0, 5,1 2, 1, 1, 4, 2,1 1,6 1, 5,2 1, vet=significant afwijkend van overige categorieën *eerste of tweede klas niet gedetermineerd vmbo/havo/vwo Bezoekadres Leiden Parmentierweg 4 Centraal postadres Postbus 1 00 AC Leiden www.ggdhm.nl