MAGAZINE VOOR ONDERNEMERS IN BEWEGING 12 e JAARGANG EDITIE 2 2011 Als we niets doen, zijn de gevolgen desastreus Ab Klink laveert tussen hoop en somberen Social media binnen de zorg: zegen of vloek? Moeten zorgprofessionals social media omarmen of afwijzen? - Parkinson, een complexe ziekte ParkinsonNet creëert groot netwerk van samenwerkende parkinsonexperts - Netwerken in beweging De vraag blijft: what s in it for me? - De stem van de patiënt Het Astma Fonds ziet de patiënt als ervaringsdeskundige - Wat kost de zorg in Nederland? - Feiten en cijfers!
SHOCKWAVE Geïntegreerde VAS-score UW OUDE APPARAAT IS VEEL GELD WAARD! Ruil een oud, ongebruikt fysio-apparaat in en geniet tot 1 juli van een hoge inruilwaarde! 2 aansluitingen voor 2 handpistolen Handige opberglade Het schokkende nieuws al verteld? Shockwave therapie toont al jaren een hoge effectiviteit bij behandeling van tendinopathiën, calcificaties, rupturen en fasciopathie plantaris. Diverse studies rapporteren tot wel 80 % effectiviteit, hetgeen door vele praktijken wordt bevestigd. Uw patiënten lezen hierover op internet. Of vertelt ú het hen binnenkort? Topapparaat met ingebouwde kennis en protocollen Unieke applicatoren, waaronder V-Actor en D-Actor technologie Geluidloze en trillingsvrije oliecompressor Werkdruk tot maar liefst 5 Bar Wachtkamerfilm met uitleg over shockwave voor uw patiënten DVD met voorbeelden van behandelingen Revisie kunt u zelf uitvoeren, waardoor zeer lage revisiekosten GymnaUniphy introduceerde shockwave therapie in de Nederlandse fysiotherapiepraktijk. Inmiddels helpen we u met topapparaten, opleidingen, patiënteninfo en video s. Geïnteresseerd? In één uur praten wij u bij over de therapie en uw mogelijkheden. U kunt ook de uitgebreide brochure aanvragen. Bel nú of stuur een e-mail! GymnaUniphy Nederland BV Overbeeke 1 5258 BL Berlicum tel. +31 (0)73 5999000 fax +31 (0)73 5999019 e-mail: info@gu-nl.com www.superpraktijk.nl ECHOGRAFIE SHOCKWAVE MEDISCHE FITNESS BEHANDELBANKEN FYSIOTECHNIEK
Inhoud Als we niets doen, zijn de gevolgen desastreus 6 Ab Klink laveert tussen hoop en somberen Social media binnen de zorg: zegen of vloek? 12 Moeten zorgprofessionals social media omarmen of afwijzen? Kwaiteit borgen en ondersteuning bieden bij het nemen van eigen verantwoordelijkheid 18 Kern van goede ketenzorg-ict 6 De stem van de patiënt 24 Het Astma Fonds ziet de patiënt als ervaringsdeskundige Parkinson is zo complex, dat kun je gewoon niet in je eentje behandelen 34 ParkinsonNet creëert groot netwerk van samenwerkende parkinsonexperts 12 34 En verder: Communicatie 2.0 5 De vraag blijft: what s in it for me? 30 Netwerken in beweging Wat kost de zorg in Nederland? 40 Feiten en cijfers Ondernemer aan het woord 44 Goede diagnostiek vormt de basis voor elke behandeling Bedrijfsprofielen 51 Bodybow MRS De Gezonde Zaak Pharmeon Yes, we must... 59 Colofon 62 24 18 3
F YSIOR OADMAP Audit proof De nieuwe FysioRoadmap 4.2 NIEUW! Nu met R.P.S. schema en Plagiocephalometrie. De gouden standaard voor het fysiotherapeutisch EPD met o.a.: Management-ondersteuning voor de primaire processen; Quality Check methodisch handelen en fysiotherapeutische verslaglegging; Online vragenlijsten Huiswerkoefeningen; Uw eigen patiënttevredenheidsonderzoek; Klaar voor Kwaliefy Statistiekmodule voor kwaliteitsindicatoren; Koppeling met Intramed, FysioLogic, Fysicom Fys-i en Zorgmail. Monitored Rehab Systems Claes Tillyweg 2 2031 CW Haarlem 023 750 5444 info@mrsystems.nl www.mrsystems.nl FysioRoadmap en uw mogelijkheden Maak een afspraak met ons voor een demonstratie van 1,5 uur bij u in de praktijk. Bel 023-750 54 44.
Communicatie 2.0 Wat hebben we veel positieve reacties gehad op Movemens nieuwe stijl. Complimenten over de vormgeving, de fotografie en het formaat, maar waar we vooral trots op zijn, is de positieve feedback ten aanzien van de inhoud. Heel interessant, opmerkelijk, kwalitatief goed, vernieuwend, wat een interview, topredactie, eindelijk onafhankelijke nieuwsgaring enz. Iedereen bedankt voor deze reacties! Na Roger van Boxtel is het nu de beurt aan ex-minister van VWS Ab Klink. In een openhartig interview waarbij hij reflectie niet schuwt, zien we een bevlogen man die zich zorgen maakt over de toekomst van de gezondheidszorg in Nederland. Als we niets doen, zijn de gevolgen desastreus, aldus Klink. In het interview kunt u lezen waarom we moeten inzetten op kwaliteit en innovatie. Hij ziet een belangrijke rol weggelegd voor de zorgondernemer. We besteden in dit nummer veel aandacht aan communicatie, bijvoorbeeld met een informatief artikel over Social Media zoals Youtube en Twitter. Wat kunt u er als ondernemer mee, maar misschien wel belangrijker, wat doen uw klanten ermee? Dokter Google en Zuster Twitter zijn vaak al geconsulteerd voor dat ze bij u komen. Dit soort ontwikkelingen zijn niet meer te negeren en kunnen de zorg zelfs efficiënter maken. En de noodzaak is groot, gezien de bezuinigingen van dit kabinet. Nu blijkt dat er ook nog 2,2 miljard overschrijding was in 2010 zal er ongetwijfeld nog harder worden ingegrepen. In de rubriek feiten en cijfers maken we transparant wat de kosten zijn van zorg in Nederland. De budgetten worden minder terwijl de markt groeit. Dit betekent als ondernemer dat je moet concurreren op toegevoegde waarde. Wanneer dit duidelijk is, zal de klant ook bereid zijn daar zelf voor te betalen. In het stuk over netwerken in beweging komt dit onderwerp mooi aan bod: hoe ontwikkel en communiceer je je toegevoegde waarde? Enkele van de genoemde uitdagingen worden opgelost door multidisciplinaire samenwerking. Het interview met de CEO van de marktleider op het gebied van Keten Informatie Systemen laat goed de rol van ICT in de ketensamenwerking zien. Ook ParkinsonNet, regionale netwerken van zorgverleners die multidisciplinair samenwerken, is een mooi voorbeeld. Hier blijkt weer eens hoe belangrijk communicatie is, ook online. Dit soort ontwikkelingen laat ons zien in welke mate onze cliënten vandaag de dag zelf aan de knoppen zitten. De patiënt diagnosticeert zichzelf met dr. Google en kan via Social Media of het Keten Informatie Systeem zelf als medebehandelaar optreden. Of ingezet als ervaringsdeskundige, zoals het Astmafonds initieert en op die manier de patiënt een stem geeft. Movemens laat de ondernemer aan het woord en verwelkomt de nieuwe partner Fysiz. Kortom, Movemens geeft een stem aan de branche in beweging. Veel leesplezier! Namens de uitgever en redactie, Geert-Jan van der Sangen Reageren? 5
6
Als we niets doen, zijn de gevolgen desastreus Ab Klink laveert tussen hoop en somberen Tekst: Ellen Kleverlaan Beeld: Ivar Pell Ab Klink, minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport van 2007 tot 2010 ging verder met het ombuigen van het gezondheidszorgstelsel waarvoor zijn voorgangers de eerste stappen hadden gezet. Een ombuiging die onder andere tot doel had om de kostenstijging in de zorg een halt toe te roepen. Een gesprek met de vorige minister over wat anders had gekund en voor de toekomst anders moet. Het idee achter het nieuwe zorgstelsel is bekend. Door zorgverleners met elkaar te laten concurreren, zouden de prijzen dalen en de totale kosten beteugeld worden. De prijs is inderdaad gedaald bij dat deel waar vrije prijsstelling mogelijk is, dus bij 34 procent van het ziekenhuiszorgaanbod. Bij concurrentie past echter ook een streven naar omzetvermeerdering. Wat bleek is toen het stelsel eenmaal stond, aanbod en volume van zorg lijken te zijn toegenomen en de kosten dus bleven stijgen. Dat was niet de bedoeling geweest. Wat zou Klink achteraf anders hebben gedaan? Eerder de kwaliteitskaart hebben getrokken. Wat ik bijvoorbeeld zie is dat er veel innovatieve zorgverleners zijn, die oplopen tegen de beperking van het zorgstelsel. Innovatieve ICT, zorgprocessen anders inrichten: er is veel kwaliteitswinst te boeken, maar binnen ons zorgstelsel worden zorgverleners afgerekend op volume. Kwaliteitsverbetering vergt echter investeringen, maar die worden vaak juist weer niet betaald. Registratie van uitkomsten bijvoorbeeld is een voorwaarde om kwaliteitswinst te boeken, maar registreren betekent een tijdsinvestering voor zorgverleners. En die investering betaalt zich weliswaar uit in kwaliteit, maar de zorgverleners dienen de rekening daarvoor maar al te vaak zelf te betalen, terwijl de kostenbesparingen later in de keten, en bij anderen, gerealiseerd worden. Gelukkig is er verandering gaande, zegt Klink. Bijvoorbeeld bij de apotheken. Prestatie-indicatoren waarbij kwaliteit van handelen wordt beloond in plaats van slechts het overhandigen van het medicijn. Er is inmiddels veel discussie over kwaliteit en wat dat dan is. Maar waarom heeft Klink dan niet voorzien dat het volume zou stijgen door het laten concurreren van zorgverleners? Het probleem is niet de prijskant van het verhaal. De discussie ging voor mij dan ook niet over vrije of vaste prijzen. De verschuiving van budget- naar prestatiebekostiging was nodig om de wachtlijsten te verminderen. Daarin zijn we geslaagd. Alleen hadden we in de prestaties ook andere aspecten moeten opnemen. Kwaliteit van presteren dus onder meer. Handje drukken Het geschil met de specialisten was wat je noemt een hoofdpijndossier. Of nee, corrigeert Klink uw verslaggever. Het was ook wel weer een mooi dossier, net als het EPD. Maar het was inderdaad een dossier dat maandenlang handje drukken betekende. De reden van de overschrijdingen had niets te maken met specialisten die op geld uit waren, wel met voor sommige specialismen onnauwkeurige normtijden die in DBC s waren opgenomen. De miljoenen die ermee gemoeid waren, konden we niet zomaar 7
laten doorlopen. Dan zou de patiënt de rekening betalen omdat er iemand voor de overschrijding moet opdraaien. De overschrijding die sommige specialismen veroorzaakten, wilde Klink inzetten om een kwaliteitsverbetering in gang te zetten. Zijn voorstel: De korting van 12,7 procent wilde ik voor een deel niet doorvoeren, als daarmee een kwaliteitsprogramma opgezet zou worden dat tot kostenbesparingen zou kunnen leiden. Al eens eerder was ik met de LHV en haar voorzitter Steven van Eijck tot een dergelijke deal gekomen. In plaats van de kortingen van zo n 240 miljoen, zoals Financiën wilde, inzetten op doelmatig voorschrijven van medicijnen en ketenzorg bij chronisch zieken. Ik heb er vorig jaar verschillende keren op aangedrongen om zo n kwaliteitsprogramma op te zetten. Met de orde van specialisten was ik daarover in goed gesprek. Maar zo n programma kost tijd. Het lukt niet om de garanties die het ministerie van Financiën wilde zien, binnen afzienbare tijd te realiseren. Bovendien was het kabinet demissionair, en iedereen in afwachting van het komende kabinet. Dan is het lastig om een heel nieuwe invalshoek programmatisch te realiseren. Het korten was vervolgens een noodzakelijke ingreep, zegt Klink nog maar eens. Eentje die anders wel zou zijn afgedwongen door de Tweede Kamer, als Klink niet al eerder dat besluit had genomen. Ingrijpen Reflectie op hoe het is gegaan is goed, de ontwikkelingen van nu beschouwen en vooruitkijken naar de toekomst ook. Ingrijpen moet de politiek wat hem betreft ook nu. Maar Klink verwoordt het omfloerst, want regeren over je graf heen door uitspraken te doen over je opvolger, is not done. Bovendien benadrukt hij enkele keren dat minister Edith Schippers onwennig zijn. Bepalen waar bepaalde het gewoonweg goed doet. Hij vindt dat zorg minder geleverd moet worden, is er inmiddels een breed besef is dat de dan ook een beslissing die een zorgverzekeraar als enkeling wel kan nemen, hervormingen versneld moeten worden. Er is een aantal ontwikkelingen gaande, maar een andere kan besluiten om juist die als we niets doen desastreuze gevolgen hebben. Als we uitgaan van een leveren. Hoe los je dat bijvoorbeeld op in wel die zorg door dat ziekenhuis te laten trendmatige groei, dan kost de gezondheidszorg in 2020 ons 6500 euro per jaar centratie en daarmee kostenbesparing een context die meer en meer om con- per persoon. Nu is dat 4200 euro. In 2010 vraagt? Sturen op volume zal wellicht vormen de gezondheidszorgkosten 14 ook door de overheid moeten gebeuren. procent van het bruto nationaal product Eigen risico verhogen, verkleining van het (BNP), dat zal met deze cijfers in 2020 zijn basispakket, het zijn maatregelen die de gestegen tot 17 procent. Klink: Als we burger direct in de portemonnee raken. het aandeel van de zorgkosten procentueel gelijk willen houden aan de omvang getroffen. Bovendien: Bij voorkeur pas Maar pas nadat andere maatregelen zijn van het BNP, dan is nu een besparing inzetten als daardoor een gedragsverandering op gang komt. Bijvoorbeeld nodig van 37 procent. In 2010 is in het dat Ik had eerder de kwaliteitskaart moeten spelen kader van de heroverwegingen een set mensen minder snel voor ieder wissewasje op de huisarts of spoedeisende plannen ontwikkeld om te korten met 20 procent. Dat had al een ingrijpende hulp afstappen. operatie tot gevolg met veel onrust in de Maar hebben we in Nederland dan een sector. Daarbovenop nog eens een bezuiniging willen doorvoeren van tientallen van de huisarts gebruikelijk is? Dat valt cultuur waarin het overmatig bezoeken procenten, vraagt om veel en deels ook wel mee. Wat ik ermee beoog, is dat er nieuwe maatregelen. een verschuiving moet optreeden van Snijden in volume Andere maatregelen om het volume te begrenzen. Klink kan niet vaak genoeg zeggen dat kwaliteit op de agenda moet blijven en de spil moet zijn in de betalingsstructuur. Zorgverleners moeten gaan concurreren op toegevoegde waarde. Dat is erg belangrijk om kosten te drukken en de kwaliteit van zorg te bevorderen. Hoe is wat Klink betreft de rol van de zorgverzekeraar? Die rol is niet heel gemakkelijk, vindt hij. Snijden in volume vraagt nogal wat. Het vraagt een aanpak van zorgverzekeraars op domeinen die publiek naar privaat gefinancierde zorg. We zullen als burgers zelf meer moeten bijdragen aan de kosten die we aan gezondheidszorg souperen. Maatschappelijke effecten Het mag, aldus Klink, niet zo zijn dat zorg gemeden wordt die noodzakelijk is. Een situatie die zich in de Verenigde Staten voordoet, waar mensen omdat zorg voor een veel groter deel zelf betaald moet worden, niet snel een arts bezoeken. Juist chronische ziekten zijn gebaat bij vroege diagnostiek en behandeling. Chronische ziekten zullen exponentieel 8
toenemen de komende jaren. Vooral als gevolg van de vergrijzing. In 1957 was nog maar 7 procent van de Nederlandse bevolking ouder dan 65 jaar. In 2020 is al 20 procent van de bevolking vergrijsd, waarvan een groot deel boven de 80 is. En het is niet alleen de vergrijzing an sich waardoor een groter beroep op de gezondheidszorg zal worden gedaan. Ouderen hebben meer zorg nodig dan jongere mensen. Een dubbele vergrijzing dus, die met onder meer veel chronische zorgkosten gepaard gaat. Enkele voorbeelden. Neem Diabetes, een ziekte die nu zo n 350.000 mensen treft, maar in 2020 al 550.000 mensen zal treffen. Het aantal mensen met Hartfalen zal stijgen van 102.000 tot 150.000. Dementie kent de komende tien jaar een toename van 55 procent. Het zijn cijfers om van te schrikken. Zeker als je bedenkt dat deze aandoeningen vaak tezamen optreden. De maatschappelijke effecten zijn groot. Als het duur wordt naar een huisarts te stappen, dan zullen mensen minder snel met klachten naar hun arts gaan en langer doorlopen met een kwaal die juist in een vroeg stadium beter is te behandelen. Zorg mijden leidt er in dat geval toe dat de kwaliteit van zorg naar beneden gaat en uiteindelijk de kosten hoger zullen uitvallen doordat voor de ziekte in een later stadium meer zorg nodig zal zijn. Overbehandeling Is het probleem dan wel de zorgconsument? Nee, fragmentatie van zorg en overbehandeling zijn veel grotere problemen, zegt Klink. Er is op onderdelen nog te weinig sprake van een samenhangend zorgaanbod. In verbeterde samenwerking schuilen nog de nodige mogelijkheden. In de tweede lijn, maar ook tussen eerste en tweede lijn. Een integraal zorgaanbod, dus zorg waarbij verschillende medische en paramedische disciplines samenwerken, kan geld besparen en gezondheidswinst opleveren. Denk ook hier weer aan chronisch zieken, die beter behandeld worden naarmate de zorg beter op elkaar is afgestemd. ICT kan hierbij ondersteunen. President Obama doet in de VS iets soortgelijks, door een investering van 10 miljard dollar in ICT te doen. Faciliteren van integrale zorg, extramuraliseren van langdurige zorg, het EPD, het zijn zomaar wat voorbeelden. Het stoppen van overbehandeling is ook belangrijk. Een fenomeen dat hij illustreert met voorbeelden uit de V.S. en Nederland. Het CVZ becijferde dat 40 procent van de dotterbehandelingen niet nodig is. Volgens de cardiologen is daarop veel af te dingen, en ik geloof hen graag. Maar feit is dat er door de bank genomen niet zelden een enorm regionaal verschil is in het aantal behandelingen. Onnodig medisch ingrijpen is nog te weinig in kaart gebracht. Er valt veel medische winst te behalen. Minder belastend voor de patiënt, ook minder belastend voor zorgmedewerkers; en minder duur. Bij overbehandeling is overigens geen sprake van moedwil, maar in de regel van routines. Klink verhaalt over onderzoek in de V.S.; hetzelfde onderzoek waarbij Roger van Boxtel in het vorige nummer van MoveMens stilstond. Het is een vaker aangehaald en relevant onderzoek. Het gaat om het Amerikaanse stadje waar een zeer groot zorgaanbod bestond, dat qua zorgveiligheid (morbiditeit, mortaliteit etc.) niet beter bleek dan een stad met vergelijkbare populatie maar veel minder aanbod van zorg. De relatie bleek eerder omgekeerd, toen de V.S. in zijn geheel in kaart waren gebracht: de kwaliteit en veiligheid van zorg was beter in regio s waar minder zorgaanbod was. Volumebeheersing door te gaan betalen 9
Samenwerken maakt samen sterk Professionele centrale organisatie Partner van zorgverzekeraars Het Gezonde Net is een netwerk van ondernemende fysiotherapeuten, actief in gezondheid en leefstijl waarbij bewegen centraal staat. Naast de onderlinge uitwisseling van kennis en ervaring worden de deelnemers actief ondersteund bij het benutten van nieuwe kansen in de markt. Interesse? Neem dan contact op met de centrale organisatie voor een oriënterend gesprek. Telefoon: 0900-4636764 of via de website www.hetgezondenet.nl Het Gezonde Net is HKZ-gecertificeerd.
voor kwaliteit, door fragmentatie van daling van arbeidsproductiviteit. Terwijl zorg tegen te gaan en door overbehandeling een halt toe te roepen. Het zijn drie den is. Dat betekent dus dat iedere inves- arbeid al een schaars goed aan het wor- punten die Klink graag op de agenda tering die we doen om chronisch zieken ziet staan. Het vierde aspect dat niet aan het werk te houden, zich dubbel en aan de aandacht mag gaan ontsnappen, dwars terugbetaalt. En zo heeft Klink is de veiligheid van zorg. Alweer een nog wel een extra rekensommetje dat voorbeeld. Bij darmkanker is het na een hoopvol en relativerend stemt. We gaan operatie onder meer zaak tien lymfeklieren te onderzoeken op uitzaaiingen. Door groei van het inkomen van 2 procent per in Nederland uit van een trendmatige die standaard te checken, is goed te jaar. Als we ervan uitgaan dat 10 procent bepalen of chemo dan wel radiotherapie van ons inkomen opgaat aan zorgkosten, zinvol is. Zo is overbehandeling, maar en we schatten in dat dit aandeel ieder ook onderbehandeling te voorkomen. jaar met 4 procent stijgt, dan zal ons Ook hierbij is de inzet van ICT een middel netto-inkomen en daarmee de koopkracht waarvan in de toekomst nog veel meer nog steeds groeien. Ondanks dus dat we gebruikgemaakt moet worden. Een goed dus steeds meer voor zorg gaan betalen. Er moet een verschuiving optreden van publiek naar privaat gefinancierde zorg voorbeeld daarvan is het dsca project Maar, relativeert hij onmiddellijk de hoop; van onder meer Eddes en Tollenaar. Zij niet alleen de zorgkosten zullen stijgen. houden stelselmatig en op dagbasis een Dat geldt ook voor de pensioenlasten, de vinger aan de pols over de kwaliteit van milieukosten, wonen. Het leven wordt in de darmkankerzorg via goede registratie veel opzichten duurder. Daarom kan de van inzet en uitkomsten. Het is goed dat zorg zich niet aan financiële kaders onttrekken. Afsluitend heeft Klink ook voor Achmea kennelijk bereid is het project te gaan betalen, nadat VWS startsubsidies MoveMens een hoopvolle boodschap. had versterkt. Zij bewijzen dat kwaliteitsprogramma s lonen. tiviteit hoog houden, betekent veel Zorgkosten drukken en arbeidsproduc- meer Hoopvol Als we naar de kosten kijken dan is het lastig daar iets positiefs in te zien. Of toch? De zorgkosten zijn uiteindelijk een investering in gezondheid, maar ook in menselijk kapitaal. Laten we niet vergeten ook deze en andere aspecten mee te wegen. Een chronisch zieke heeft gemiddeld 38 procent productieverlies. De stijging van het aantal chronisch zieken, dat niet alleen ouderen betreft, betekent een investeren in preventie. Door overheid maar ook door bedrijfsleven. Door bewegingsprogramma s te ontwikkelen bijvoorbeeld. Want genoegzaam bewezen is dat bewegen voor zowel een gezond lichaam als geest uitermate belangrijk is. Daar liggen veel kansen voor ondernemers in beweging. Over Ab Klink Dr. Ab Klink studeerde sociologie en promoveerde in de rechtsgeleerdheid. Hij was onder meer directeur van het wetenschappelijk bureau van het CDA voordat hij in 2007 minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport werd. Klink verliet de tweede kamer toen het CDA met de VVD een kabinet samenstelde, met gedoogsteun van de PVV. Ab Klink is met ingang van het nieuwe universitaire jaar, hoogleraar gezondheidszorg, arbeidsmarkt en politieke sturing aan de Vrije Universiteit in Amsterdam. De overige drie dagen in de week gaat hij bij consultants Booz & Company de gezondheidszorgpoot opzetten. Een prachtige combinatie, zo zegt Klink over zijn nieuwe werkweek. 11
Social media binnen de zorg: zegen of vloek? Tekst: Ingeborg Hakstege 12
Facebook, Hyves, LinkedIn, Twitter en Youtube zijn in Nederland the big 5 op social media-gebied. Deze nieuwe internettoepassingen maken binnen de zorg de tongen los van voor- en tegenstanders. Moeten zorgprofessionals ze omarmen of afwijzen? En wat levert dat op? Social media: wat zijn dat nu precies? De term is een verzamelbegrip voor online platformen die door de gebruikers zelf worden gevuld, bijvoorbeeld met informatie over aandoeningen en de behandeling daarvan. Patiënten die via internet met elkaar communiceren en er hun kennis delen, leggen zwakkere schakels pijnlijk bloot en geven tegelijkertijd zicht op de sterke. Ze discussiëren over hun ervaringen met zorgprofessionals, maar ook kennis over de (internationale) aanpak van aandoeningen worden uitgebreid besproken. Patiënten betreden vervolgens de spreekkamer met oplossingen die nieuw kunnen zijn voor de behandelaar of ze hebben via dokter Google zelf de diagnose al gesteld en vragen gericht om een specifieke behandeling of medicijn. Patiënt loopt voorop De zorgprofessional ondertussen, zoekt voorzichtig zijn weg binnen de social media. Een voorbeeld daarvan is het Twitterspreekuur dat twee Nijmeegse huisartsen in 2009 openden. Gebruikers van Twitter kunnen er allerhande vragen stellen over gezondheidskwesties. Mede-oprichter Erik Jansen over zijn doelstelling: Vanachter een computer zijn sommige vragen natuurlijk lastig te beantwoorden, maar ik kan in ieder geval een richting aangeven. Andere behandelaars zijn afwachtender. Ze willen wel, maar weten niet hoe en vragen zich af of het gebruik van social media geen hype is. Tot slot zijn er de degenen die er niets van willen weten; zorgprofessionals die maar snel daarna meldt dat ze coaching het gevaarlijk of misschien zelfs lastig geeft, valt onmiddellijk door de mand. vinden als patiënten via internet gaan Ze wilde geen hulp bieden, maar klanten werven. Had ze gewacht tot dokteren. men Gunfactor Het gebruik van social media onder patiënten is echter niet te stuiten. De keuzes die ze maken rond hun behandeling of behandelaar zijn door het toenemende gebruik van internet steeds vaker gebaseerd op ervaringsverhalen van derden. Of dat nu tweets of blogs zijn die ze hebben gelezen, of video s van operaties op YouTube; het beeld dat patiënten hebben van zorgprofessionals en behandelingen is fundamenteel anders dan voorheen. Moet de zorgprofessional dan maar meedoen? En wat levert dat dan op? Een terechte vraag, vindt Corine Jansen van het Radboud REshape & Innovation Center in Nijmegen. Het centrum helpt de patiënt om onderdeel van zijn behandelteam te worden en maakt daarbij onder andere gebruik van internettoepassingen (zie kader). Jansen: Het gebruik van social media moet altijd uit oprechte betrokkenheid geboren zijn, zonder werving of geldelijke winst als vooropgezet doel. Een therapeute die internet afzoekt naar het onderwerp depressie, vervolgens ogenschijnlijk oprecht meeleeft, haar complimenteerde met de praktische handvatten die ze aanreikte, dan had ze kunnen melden dat ze thuis is in die wereld. En was op een later tijdstip wellicht haar hulp ingeroepen. Door de digitale gesprekspartner zelf of via een tip aan zijn virtuele netwerk: de gunfactor als dank voor belangeloze hulp. Het gebruik van social media onder patiënten is echter niet te stuiten Het voorbeeld van Jansen schetst dat social media, zeker in de zorg, niet geschikt zijn om verpakt reclame te maken voor een product of dienst. Het is de kunst om waarde te creëren, om als zorgprofessional daadwerkelijk iets toe te voegen voor de lezer en vervolgens ook diens reactie te monitoren om zo nodig opnieuw aan te haken op zijn behoefte aan informatie. Pers en profilering Jansen geeft nog een ander concreet voorbeeld van de toepassing van social media: Zorgprofessionals weten meestal uitstekend hoe ze een ziekte moeten behandelen, maar veel minder goed wat het is om ziek te zijn. Veel patiënten geven via weblogs - ook een sociaal medium - een kijkje in hun wereld en 13
Twitter Twitter is een internetdienst waarmee gebruikers korte berichtjes van maximaal 140 tekens publiceren. De zender kan de aflevering van zijn tweets beperken tot een bepaalde (doel)groep, maar bij standaardinstelling zijn ze voor iedereen zichtbaar. Via Twitter kun je ook zoeken op bepaalde onderwerpen, bijvoorbeeld op bepaalde aandoeningen en behandelingen. Twitter maakt een enorme groei door, onder meer door de snelle verslaggeving na rampen en andere actualiteiten. In februari 2011 waren er in Nederland 418.000 actieve accounts. bieden daarmee zicht op ziek zijn in de praktijk. Lotgenoten gaan reageren, niet alleen op sociaal-emotioneel vlak, maar ook inhoudelijk. Ze verwijzen bijvoorbeeld naar gespecialiseerde behandelaars met wie ze zelf ervaring hebben. Blogger en lezer bedokteren over en weer en hechten veel waarde aan elkaars kennis. De zorgprofessional kan daarop inspelen. Als passieve bezoeker vergroot hij zijn kennis over ziek zijn in de praktijk. Hij kan ook kiezen voor actieve deelname: door te reageren op vragen en ervaringen profileert hij zijn intrinsieke betrokkenheid en expertise. Ook zorgprofessionals zoekresultaten boven. Tegelijkertijd is het wel degelijk mogelijk, dat zij behandelmethodes of nieuwe gezichtspunten vinden die van toegevoegde waarde zijn. De balans tussen zorgprofessional en patiënt komt daardoor anders te liggen: van behandelaars wordt vaker verwacht dat ze kaders uitzetten voor de patiënt. Dat ze de informatie schiften die de patiënt aandraagt, helpt de waarde ervan te bepalen. Zo nemen ze hun patiënten - of hun mantelzorgers - als het ware op in het behandelteam, waarbij hun verantwoordelijkheid voor de zorg aan de patiënt vanzelfsprekend onveranderd blijft. LinkedIn LinkedIn is een zakelijk netwerk, onder andere voor zorgprofessionals. LinkedIn biedt de mogelijkheid specifieke kennis en ervaring te vragen aan, of te delen met, de buitenwereld. Die bundeling van krachten verrijkt de groep als geheel en leidt wellicht tot kansen voor je bedrijf. De zorgprofessional kan bijvoorbeeld lid worden van LinkedIndiscussiegroepen en daar de vraag stellen: Social media, ja of nee?. LinkedIn heeft ruim 2,5 miljoen Nederlandse gebruikers. YouTube YouTube is een website voor het kosteloos uploaden, bekijken en delen van videofilmpjes. De beelden kunnen worden voorzien van labels, zodat bezoekers van de site gericht kunnen zoeken naar informatie. Zorgprofessionals kunnen YouTube bijvoorbeeld gebruiken om in woord en beeld te informeren over aandoeningen en de behandeling daarvan. die ervoor kiezen om geen gebruik te maken van social media dienen rekening te houden met de impact ervan. De mate waarin zij afstemmen op de patiënt nieuwe stijl - de patiënt die steeds beter geïnformeerd de spreekkamer binnenstapt en een rol in zijn eigen zorgproces vraagt - kan leiden tot een reactie op internet: positieve of negatieve pers. Naast de patiënt De zorgprofessional kan de patiënt tegemoetkomen door bijvoorbeeld gebruik te maken van YouTube Social media zijn daarmee nooit een op zich staand middel. Juist de combinatie van persoonlijk real life contact in de behandelkamer en internettoepassingen geeft de zorgprofessional de kans meer naast de patiënt te gaan staan. Het is voor de meeste patiënten lastig om de informatie die ze via internet vinden op juiste waarde te schatten. Met één druk op de knop komen tenslotte duizenden Virtueel ontmoeten Patiënten hebben daarnaast een groeiende behoefte om hun (potentiële) behandelaar virtueel te ontmoeten, als expert én als mens. De zorgprofessional kan aan die vraag tegemoetkomen door bijvoorbeeld gebruik te maken van YouTube. Dit sociale medium is uitermate geschikt om toe te passen binnen websites. De zorgprofessional kan met een YouTubefilmpje in woord en beeld betrouwbare, relevante en vraaggerichte informatie delen over specifieke aandoeningen en de behandeling daarvan. Op die manier komt de specifieke expertise in beeld en krijgt de behandelaar letterlijk een gezicht. Ook andere social media dan YouTube lenen zich daarvoor. Een voorbeeld uit de politiek: Minister Verhagen, een fervent twitteraar met vele volgers, beperkt zich tot politiek-gerelateerde berichten. Hij 14
geeft zelden tot nooit een inkijkje in zijn persoonlijk leven. Wat zou er gebeuren als de als afstandelijke machtspoliticus bekendstaande Verhagen dat wél deed? Als hij via Twitter bijvoorbeeld zou laten zien dat hij langs de lijn staat bij sportevenementen van zijn kinderen? Diezelfde vraag kan de zorgprofessional zich stellen: vergroot ik de menselijke maat, en daarmee het vertrouwen van de patiënt, als ik de mens achter de professional laat zien? En wil ik zo ver gaan? Kans of valkuil? Terug naar de oorspronkelijke vraag: zijn social media een vloek of een zegen? Daarop is geen eenduidig antwoord te geven. Jansen: Op korte termijn leveren social media in veel gevallen geen directe winst op. De voordelen zijn bovendien niet per se financieel. De huisartsen van het Twitter-spreekuur laten een intrinsieke behoefte zien om te helpen, zonder vooropgezet doel. Maar toch: als iemand in hun digitale netwerk een nieuwe huisarts zoekt, zal hun praktijk juist daardoor wellicht worden aangeraden. In lijn daarmee zal een zorgprofessional die actief deelneemt aan LinkedIn-discussies met collega s wellicht nieuwe kansen creëren voor zijn bedrijf. En zal het plaatsen van YouTube-filmpjes mogelijk leiden tot een betere waardering van de informatie door patiënten. Hoe dan ook: voor- en tegenstanders van social media moeten de kracht van internet niet onderschatten. Dat ondervonden het RIVM en GGD Nederland bij de introductie van de HPV-enting tegen baarmoederhalskanker. Al snel nadat de campagne van start ging, stond het internet vol met discussies over het nut en vooral de veiligheid van de vaccinatie. Online community AYA4 bindt en bouwt Corine Jansen is chief listening officer van het Radboud REshape & Innovation Center in Nijmegen. Het centrum helpt de patiënt om onderdeel van zijn behandelteam te worden. REshape maakt daarbij onder andere gebruik van online communities: virtuele sociale netwerken. Jansen: AYA4 is daar een voorbeeld van, een community voor en door (ex)kankerpatiënten tussen de 18 en 35 jaar. AYA4 staat voor All information You ve Asked for en richt zich op jongvolwassenen die kanker hebben of hadden. Deze groep mensen zit in de opbouwfase van hun leven en valt tussen de wal en het schip als ze door kanker worden getroffen. Jansen: AYA s hebben heel specifieke vragen over hun ziekte en de periode erna. Hoe ga je om met vermoeidheid als de mensen om je heen in de kracht van hun leven zijn? Wanneer vertel je je nieuwe liefde of werkgever dat je kanker hebt gehad? Hoe ga je om met seksualiteit? Kan ik nog kinderen krijgen? Daarover praat je niet altijd even gemakkelijk met je arts, de tijd laat dat ook niet toe. Medisch oncologe prof. dr. Winette de Graaf, vroeg REshape mee te denken over een oplossing. Hoofdrol voor AYA Jansens functienaam, chief listening officer, is niet uit de lucht gegrepen. Luisteren is het belangrijkste onderdeel van mijn werk. Na het verzoek van professor De Graaf ben ik gaan praten met AYA s die kanker hebben of hadden. Waar hebben ze behoefte aan? Wat zijn de belangrijkste onderwerpen in hun leven? We bedachten dus niet vooraf een oplossing, maar lieten de AYA s zelf met ideeen komen. Toen bleek dat de specifieke vragen die De Graaf noteerde inderdaad leven, maar dat vooral ook onderling contact belangrijk is. Gewoon om kennis, ervaring en emoties te delen. Waar zit bijvoorbeeld een goede pruikenwinkel met een modern assortiment? Ik raak mijn borsten kwijt, wat nu? Hoe vertel ik mijn kind dat zijn vader er niet meer is? AYA4you is er namelijk ook voor partners en ouders van kankerpatiënten. Social Media REshape zet zich in om de zorg vraaggericht, vanuit de patiënt, te verbeteren. Jansen: Social media, in dit geval de AYA-community, zijn slechts een middel. Het gebruik ervan is nooit een doel op zich. Dit soort toepassingen is altijd maatwerk. Luisteren dus, in real life. Al de mogelijkheden die internet biedt - van statische website tot social media en communities - zijn slechts een aanvulling op en verrijking van het persoonlijke contact met mensen. Alleen als je intrinsiek betrokken bent bij mensen, kun je optimaal gebruikmaken van de mogelijkheden die internet biedt. 15
Mijn Fysio Online verandert de wereld van fysiotherapeut en patiënt voorgoed Fysiotherapie 2.0 De patiënt voert steeds meer de regie en vervult een actieve rol binnen de behandeling. De patiënt neemt meer verantwoordelijkheid; u als fysiotherapeut treedt meer op als coach. U sluit meer bij uw patiënten en hun veranderende behoeften aan. Fysiotherapie waar en wanneer de patiënt én de fysiotherapeut het uitkomt ( het nieuwe werken ). Anticipatie op dreigende arbeidstekort in zorgsector (en ook fysiotherapie sector). Mijn Fysio Online is vooralsnog alleen beschikbaar voor UVIT verzekerden. Heeft u belangstelling voor Mijn Fysio Online? Wilt u meer informatie? Neem dan contact met ons op via www.defysioonline.nl, kies Mijn Fysio Online en kies meer weten?. Zie ook: www.movemens.nl/mijnfysioonline
Op Hyves werd bijvoorbeeld een anti- HPV-pagina aangemaakt met daarop een wildgroei aan uitlatingen van nietexperts. RIVM en GGD Nederland waren zich niet bewust van de informatie die zich daar verspreidde en konden die dus ook niet rechtzetten. De uiteindelijke opkomst viel daardoor een stuk lager uit dan verwacht. Onderken dus de kracht van internet, beweeg mee met de kanteling die de digitale wereld bewerkstelligt in de communicatie tussen zorgprofessional en patiënt en kies bewust voor het al dan niet gebruiken van social media. Ze zijn niet meer dan een mogelijk hulpmiddel om de zorg te verbeteren, nooit een doel. Een heel klein boekje over Zorg 2.0 (2010, Lucien Engelen) is een ebook. U kunt dit ebook gratis downloaden. U heeft hiervoor wel een Twitter account nodig. U betaalt door het plaatsen van een tweet. Boekje gratis downloaden? 17
18
Kern van goede ketenzorg-ict: Kwaliteit borgen en ondersteuning bieden bij het nemen van eigen verantwoordelijkheid Tekst: Martijn Plantinga Beeld: Martin van Welzen De functionele bekostiging ofwel de Keten DBC in de zorg en met name de rol van de Keten Informatie Systemen is een hot issue in zorgland. Webbased Keten Informatie Systemen leveren een significante bijdrage aan verbetering van zorg van voornamelijk chronisch zieken door het ondersteunen van de multidisciplinaire en integrale behandeling. Belangrijk uitgangspunt hierin is dat de patiënt zelf een actieve bijdrage kan leveren omdat een patiëntentoegang integraal onderdeel uitmaakt van het KIS. Waar liggen volgens Evert Jan Hoijtink, CEO bij Portavita, de uitdagingen bij de verdere ontwikkeling van het KIS? Portavita is een ICT-bedrijf dat zich puur richt op het produceren en als een service aanbieden van haar software, op dit moment alleen nog in Nederland en Duitsland. Portavita maakt, onderhoudt en beheert de software en ook de hosting wordt zelf verzorgd. Op dit moment worden er ruim 190.000 patiënten behandeld met behulp van het KIS. Het woord dat tijdens het gesprek met Evert-Jan Hoijtink meerdere malen valt, is standaardisatie. Als je wilt samenwerken, kan dat pas goed als je dezelfde taal spreekt. Daar is volgens Hoijtink nog zeer veel winst te behalen. Dat is een van de grote problemen in de zorg-ict! Er wordt door de zorgverleners nog steeds op verschillende manieren vastgelegd, gedefinieerd en gewerkt, maar eigenlijk zou het eenvoudig moeten zijn: behandel de patiënt zoals door de wetenschappelijke verenigingen is afgesproken. Belangrijk is dat deze behandelprotocollen worden ondersteund met software zodat de juiste persoon op de juiste plaats en de juiste tijd de juiste zorg verleent. Voor elke patiënt wordt zo een individueel behan- 19
delplan gemaakt, dat vervolgens op de het gebied van koppeling/integratie van afgesproken werkwijze wordt uitgevoerd. Huisarts Informatie Systemen (HIS) en Die juiste persoon is vaak de huisarts of Keten Informatie Systemen (KIS). Er werd praktijkondersteuner (POH), kan soms de een convenant getekend met mede-leveranciers PharmaPartners BV, Promedico specialist of de verpleegkundige zijn en ook de patiënt zelf. Dit betekent overigens dat de patiënt het niet zelf moet van de samenwerking is om gezamenlijk ICT BV en VitalHealth Software BV. Doel doen maar dat het mogelijk is om een tot een blauwdruk te komen, koppelingen bijdrage te leveren als de patiënt deze te realiseren en implementeren om te verantwoordelijkheid ook aan kan. Door komen tot een verantwoorde integratie van HIS en KIS. Belangrijk hierin de integrale software is wat nodig is voor de (mede-)behandelaar, actueel inzichtelijk op basis van een verfijnde autorisatie. taal. De twee behandelprocessen (huis- is de eerder genoemde eenheid van De ondersteuning van de huisarts als artsgeneeskunde en multidisciplinaire regisseur en de POH en de optimale behandeling moeten vloeiend in elkaar 100% veiligheid bestaat niet. Patiënten moeten zelf kunnen beslissen wie toegang heeft tot hun medisch dossier HISKIS convenant Bij het Keten Informatie Systeem gaat het om een goede integratie tussen de basissystemen van de individuele behandelaar en het KIS of beter gezegd het Elektronisch Behandel Dossier (EBD). Hier heeft Portavita reeds een start mee gemaakt met het HISKIS convenant. Al in 2008 besloot zij te gaan samenwerken om te komen tot standaardisatie op integratie met het Huisartsen Informatie overgaan zonder dubbele invoer, incomplete Systeem is daarbij van groot belang en dossiers etc. De koppeling richt heeft dan ook de hoogste prioriteit. zich in eerste instantie op het behandelproces Diabetes en de kosten voor de ontwikkeling worden door de partijen zelf gedragen. De patiënt als medebehandelaar Een goed voorbeeld voor de waarde van KIS is te vinden in de markt voor antistolling (met name trombose). Al in 2002 werd een oplossing gelanceerd waarmee patiënten zelf hun stollingswaarde konden meten en deze in een digitaal logboek konden invullen. Ook konden patiënten, als ze dat wilden, zelf hun dosering bepalen. Dit was een van de eerste vormen van zelfmanagement, waarbij patiënten bij afwijkende waarden of andere problemen terug kunnen vallen op de medische expertise van in dit geval de trombosedienst. Het mooie is dat de trombosedienst zelf meekijkt in de dossiers en alerts ontvangt wanneer er sprake is van kritische afwijkingen. Zij kunnen dus direct ingrijpen waar dat nodig is. Onze manier van werken in Nederland met Trombosediensten is een voorbeeld voor de rest van de wereld. Momenteel zijn in Nederland trombosepatiënten 80% in range. In Duitsland is dat nog geen 60%. In Duitsland loopt een grote Clinical trial van de overheid, om te onderzoeken of het Nederlandse systeem ook daar voor een betere antistolling behandeling kan leiden. De Trombosediensten werken in Nederland deels in een multidisciplinaire keten. Zo werken al meer dan 100 verpleeg- en verzorgingshuizen met Trombosediensten samen bij de behandeling van Antistolling-patiënten. Daar wordt het grootste deel van de behandeling door verzorgenden in de huizen uitgevoerd en werken ze allen in hetzelfde Elektronisch Behandel Dossier (EBD). Om te komen tot standaardisatie en openheid moeten behandelprotocollen 20