Buurtbemiddeling Resultaten en effecten Versie : 1 Datum : juli 2011 Auteur : Paul Roessen
Inhoud 1. Inleiding...3 2. Doelstelling...3 3. Buurtbemiddeling...3 4. De veranderingstheorie...4 5. De effectenkaart...6 6. Uitkomsten onderzoek...7 Focusgroep buurbemiddelaars...8 Resultaten valuegame voor bemiddelden...11 SROI waarde buurtbemiddeling...12 Resultaten vanuit de effectenkaart...12 Samenvatting en conclusie...14 Bijlage 1 Samenvatting scriptie buurtbemiddeling...15 Bijlage 2 Gegevens buurtbemiddeling 2009 en 2010...16 Bijlage 3 Sociale participatieladder...18 2
1. Inleiding In het najaar van 2010 hebben Annemarie Hilarius en Milou Titulaer, studenten aan de Saxion Hogeschool, een evaluatie c.q. afstudeeronderzoek gedaan van het project Buurtbemiddeling in Hengelo. Een samenvatting van dit onderzoek is opgenomen in bijlage 1. Waarom dan opnieuw een onderzoek? Enerzijds simpelweg omdat onderzoek leidt tot nieuwe vragen en anderzijds omdat de besluitvorming over de eventuele continuering van buurtbemiddeling zich in een cruciale fase bevindt en nadere informatie gewenst is om besluitvorming te onderbouwen. Op een aantal aspecten gaat dit onderzoek dan ook dieper in op de materie. In het bijzonder om de maatschappelijke waarde van buurtbemiddeling te bepalen. Hierbij wordt gebruik gemaakt van de methode Social Return On Investment. Social Return On Investment is een methode die het rendement van maatschappelijke investeringen in economische én sociale zin meetbaar en zichtbaar maakt. Met een SROI-onderzoek: o worden sociale doelstellingen meetbaar gemaakt door toepassing van bedrijfskundige meetinstrumenten o wordt inzicht verkregen in de financiële én sociale opbrengsten van maatschappelijke initiatieven o wordt de impact op de maatschappij duidelijk (hoe groot zijn de sociale effecten die gecreëerd worden door maatschappelijke initiatieven?) o worden prestatieverbeteringen op sociale doelstellingen mogelijk gemaakt SROI geeft inzicht in de resultaten en effecten van een activiteit en doet een uitspraak over de verhouding tussen de investering en de opbrengst van de activiteit. Voor buurtbemiddeling wordt deze informatie toegevoegd aan de beschikbare informatie uit het afstudeeronderzoek. Een SROI onderzoek omvat drie inhoudelijke onderdelen: 1. Theory of change, de veranderingstheorie beschrijft de aannames en oorzaak-gevolg relaties in het project; 2. De effectenkaart beschrijft de relatie tussen stakeholders, hun input, de uitkomsten en de resultaten en (verwachte) effecten ; 3. Monetariseren, het in waarde uitdrukken van de opbrengsten. Deze onderdelen worden in bijgaande rapportage uitgewerkt voor het project buurtbemiddeling in Hengelo. 2. Doelstelling Zichtbaar en meetbaar maken wat de resultaten en effecten (maatschappelijk rendement) zijn van buurtbemiddeling in Hengelo. 3. Buurtbemiddeling Voor een uitgebreide beschrijving van buurtbemiddeling wordt verwezen naar het eerder genoemde afstudeeronderzoek waarin de achtergronden, opzet en werkwijze van buurtbemiddeling in Hengelo zijn weergegeven. Hier wordt volstaan met een omschrijving van buurtbemiddeling die afkomstig is van Sjerps. (2001): Beter een goede buur. De methode van buurtbemiddeling, een introductie. Utrecht, Landelijk Expertisecentrum Buurtbemiddeling, pag. 19, 20. 3
Wat is de oorsprong van Buurtbemiddeling? Het concept buurtbemiddeling komt uit de Verenigde Staten. Het is in de jaren zeventig ontstaan in de San Francisco Community Boards. Empowerment speelt een belangrijke rol bij de Community Boards. Dat wil zegen: burgers vaardigheden leren om eigen problemen (beter) te kunnen oplossen. Immers, zo is het uitgangspunt, een geschil behoort toe aan de personen in kwestie en die zijn ook verantwoordelijk voor het oplossen ervan. Volgens de Community Boards is bemiddelen meer gewenst dan dat professionals tussenbeide komen of een gang naar de rechter. Dit omdat die juridische oplossingen hebben die in de meeste gevallen niet bijdragen aan een goede relatie. In ieder geval verdient bemiddeling de voorkeur wanneer het herstellen van communicatie het doel is. Ook het idee dat conflicten snel en goedkoop worden aangepakt en dat zo de buurten versterkt worden, speelden een rol bij de opzet van de Community Boards. Zelf noemen de Community Boards het bemiddelen ook wel conciliatie, wat samenroepen of samenbrengen betekent. Community Boards zijn gesubsidieerde non-profit organisaties die inwoners van San Francisco gratis mediation services aanbieden. De bemiddelaars zijn vrijwilligers die door de Community Boards worden getraind. Door de jaren heen zijn de Community Boards zeer succesvol gebleven. In 1995 werd buurtbemiddeling voor het eerst toegepast in Nederland en begonnen er in drie plaatsen experimenten buurtbemiddeling. In Rotterdam is het oorspronkelijke idee aangepast en nader uitgewerkt op initiatief van medewerkers van de Erasmus Universiteit en de directie van een woningbouwverenging. In Zwolle gebeurde dit op initiatief van medewerkers van de rechtbank en de lokale welzijnsorganisatie. Ook Gouda behoorde tot het experiment. In november 2008 is Hengelo gestart met het aanbieden van buurtbemiddeling, door gedurende drie jaar het project Buurtbemiddeling aan te bieden aan de inwoners van Hengelo. In juli 2010 werd de dienstverlening aangeboden in 160 gemeenten en dit aantal breidt zich nog steeds uit. 1 Voor verdere informatie over buurtbemiddeling in Nederland wordt ook verwezen naar de uitgaven van het Centrum voor Criminaliteit en Veiligheid, dat landelijk de als aanspreekpunt fungeert voor projectleiders buurtbemiddeling, informatie over buurtbemiddeling bundelt en onderzoek doet. In december 2010 verscheen van het CCV het document Buurtbemiddeling in perspectief dat de uitkomsten van kwalitatief onderzoek naar buurtbemiddeling beschrijft. 4. De veranderingstheorie De veranderingstheorie stelt de specifieke behoeften van stakeholders centraal. Daarbij is het begrip urgentie van belang. Wie ervaart het probleem en in welke mate? In het sociale domein zijn vaak meerdere partijen betrokken bij een (maatschappelijk) probleem. In het geval van buurtbemiddeling zijn diverse stakeholders (belanghebbende partijen) te benoemen. Als eerste stakeholder is de woningbouwcorporatie in beeld, aangezien conflicten tussen buren leiden tot vermindering van de leefbaarheid en extra inzet van consulenten. In sommige situaties zal het ook leiden tot meer mutaties in het 1 Uit: Bij ons in de straat heten we allemaal buren, evaluatie van het project Buurtbemiddeling in 4 Hengelo, Hilarius en Titulaer, januari 2011, afstudeeronderzoek Saxion.
huurbestand. Uit onderzoek blijkt dat elke mutatie voor een corporatie kosten met zich meebrengt, variërend van enkele honderden euro s bij een naadloze overgang van de ene huurder naar de andere, tot vele duizenden euro s in situaties waar overlast speelt. Een huisuitzetting kost gemiddeld ruim 7000 euro. Een tweede stakeholder is de gemeente. Ook voor deze partij is de leefbaarheid van belang. Het feit dat burgers zich als buurtbemiddelaar inzetten is daarnaast een versterking van de civil society. Burgers worden geactiveerd en de participatie in de samenleving komt op een hoger niveau. Buurtbemiddeling is bij uitstek een invulling die de Wet Maatschappelijke Ondersteuning (WMO) beoogt. Problemen in buurten en wijken worden opgepakt door vrijwilligers die op hun manier een bijdrage leveren aan de samenleving. Een derde stakeholder is de politie. Minder conflicten in de wijk leidt tot minder inzet van politie. Hier ligt een directe relatie tussen gemeente en politie die in het kader van veiligheid afspraken maken over de lokale inzet van politie. Indirect is ook justitie betrokken. Als vierde stakeholder is de buurtbemiddelaar te benoemen. De bemiddelaar investeert tijd en energie in de samenleving en ontleent daar betekenis en waarde aan. In het onderzoek is dit expliciet gemaakt en gemonitariseerd. Er is immers sprake van maatschappelijke winst als de ene burger zich belangeloos inzet voor de ander. Als laatste en belangrijkste stakeholder c.q. belanghebbenden zijn de burgers te benoemen die een bemiddeling krijgen aangeboden. Gemiddeld tweederde van de conflicten worden door inzet van buurtbemiddeling verholpen. Voor de direct betrokkenen betekent dit vaak een opluchting, een directe verbetering van de leefbaarheid en voor sommigen tot minder stress of zelfs een betere gezondheid. Uiteindelijk heeft ook de samenleving als geheel baat. Problemen in een buurt hebben op meer burgers een effect dan alleen op de direct betrokkenen. Deze effecten worden niet apart geïnventariseerd en/of gemeten. Ze worden geacht te zijn meegenomen en meegewogen in het belang dat de gemeente voor de samenleving nastreeft. Dit laatste geldt ook voor een groep belanghebbenden die nog niet is benoemd, namelijk de verwijzers. Dit zijn, naast Welbions, de gemeente Hengelo en de politie, maatschappelijke partners die kennis hebben genomen van buurtbemiddeling en actief verwijzen. In het onderzoek is er van uitgegaan dat deze partners, bij afwezigheid van het project buurtbemiddeling, dezelfde inspanning hadden betracht om een probleemsituatie elders onder te brengen. Het effect voor verwijzers wordt dan ook geacht te zijn opgenomen in de effecten van de eerder genoemde partijen. De uitkomsten van buurtbemiddeling over 2009 en 2010 zijn opgenomen in bijlage 2. Een vergelijking tussen de uitkomsten in Hengelo en de landelijke cijfers is uitvoerig gemaakt in het eerder genoemde afstudeeronderzoek. Dit onderzoek focust op andere thema s, in het bijzonder: o De betekenis en waarde die buurtbemiddeling heeft voor bemiddelaars; o o De betekenis en waarde die buurtbemiddeling heeft voor bemiddelden; Een totaal overzicht van de resultaten en effecten van buurtbemiddeling in Hengelo. Deze thema s zijn uitgewerkt in hoofdstuk 6. Hier volgt eerst de effectenkaart met een overzicht van de stakeholders en de resultaten en effecten. 5
5. De effectenkaart De investering voor buurtbemiddeling wordt gesteld op gemiddeld jaar. 60.000 per Gemeente Hengelo 20.000 verwijzen voorkomen oneigenlijk klachtenmelding vergroten zelfoplossend vermogen van burgers Politie tijd verwijzen lagere inzet politie Belanghebbenden Input Activiteit Output Resultaat, effect Indicator(en) Welbions 40.000 verwijzen lagere inzet consulent Lagere kosten Minder uren per casus, kosten per uur minder mutaties Lagere kosten % mutaties en kosten per Buurtbemiddelaars tijd leren deskundigheid neemt toe leefbaarheid neemt toe, imago van corporatie verbetert waarde vastgoed neemt toe Lagere kosten Weerbaarheid in samenleving neemt toe verhogen participatie leefbaarheid neemt toe Lagere kosten Meer competenties mutatie Oordeel huurders en oordeel Welbions waarde vastgoed % oneigenlijke meldingen oordeel burger over het zelfoplossend vermogen participatiegraad index leefbaarheid Minder uren inzet per casus, kosten per uur oordeel buurtbemiddelaar uitvoeren conflict opgelost Verhoging welzijn uitslag bemiddeling Klanten tijd deelnemen conflict opgelost Verbetering leefbaarheid Index leefbaarheid verhoging welzijn oordeel burger minder stress oordeel burger minder gezondheidsklachten oordeel (huis)arts en burger kennis en ervaring voor toekomst (zelfoplossend vermogen neemt oordeel burger toe) Justitie tijd p.m. voorkomen juridische procedure aantal relevante zaken bij de rechtbank per 1000 inwoners In bovenstaande tabel zijn, na de kolom output in de kolom effect, resultaat de gevolgen opgenomen. Deze zijn divers van aard. Bij Welbions staat achter de output minder mutaties een aantal resultaten en/of effecten benoemd: o Lagere kosten 6
o o Toename leefbaarheid Toename waarde vastgoed Een succesvolle bemiddeling heeft meerdere effecten die soms in elkaars verlengde liggen. Het meest directe effect door minder mutaties zijn de lagere kosten. Als gevolg van een toename van de leefbaarheid, neemt ook de waarde van het vastgoed toe. In een goede wijk zijn potentiële kopers bereid meer voor en woning te betalen dan in een slechte wijk. Natuurlijk zijn deze effecten niet 1:1 toe te schrijven aan minder mutaties als gevolg van het project buurtbemiddeling. Een tweede opmerking betreft het gevaar van dubbelmeting bij effecten. Als de leefbaarheid in een wijk toeneemt, neemt ook de waarde van het vastgoed toe. Als beide effecten bij elkaar worden opgeteld, is er sprake van dubbeltelling. De meest objectieve indicator om het effect te meten, is de waarde van het vastgoed. Immers, uit de markt zijn gegevens te halen die gebaseerd zijn op daadwerkelijke verkoopwaarden in goede of in slechte buurten, in buurten met een hoge of lage index voor leefbaarheid. De indicator leefbaarheid is een begrip dat is opgebouwd uit diverse onderliggende indicatoren en daarom minder geschikt om in de SROI meting te monitariseren. Het ministerie van VROM heeft om het begrip leefbaarheid te operationaliseren de volgende thema s benoemd: o Veiligheid o Sociale samenhang o Samenstelling bevolking o Niveau van de voorzieningen o Publieke ruimte o Woningvoorraad Leefbaarheid is dus een begrip waarin fysieke en sociale aspecten alsook aspecten van overlast zijn ondergebracht. In totaal zijn er 46 onderliggende indicatoren (van de hierboven genoemde thema s) die het begrip leefbaarheid bepalen. Op de leefbarometer (www.leefbarometer.nl) zijn de uitkomsten van de leefbaarheid tot op postcode niveau te vinden. Bij toepassen van de SROI methode wordt rekening gehouden met het gegeven dat de interventie, in dit geval buurtbemiddeling, niet de enige bijdrage aan bijvoorbeeld de verbetering van de leefbaarheid levert, maar dat deze effecten ook in andere oorzaken is gelegen. Dat gebeurt door het aangeven van de impact en de attributie: o o Impact: Maatschappelijke verandering MINUS wat toch al zou zijn gebeurd Attributie: De mate waarin de verandering aan de projectactiviteiten is toe te schrijven. Als buurtbemiddeling niet als interventie zou zijn toegepast, zijn ook effecten te verwachten. Een deel van de conflicten zou misschien door betrokkenen zelf worden opgelost of verdwijnt doordat één van de partijen verhuist, maar het is ook mogelijk dat de problemen escaleren. Als positieve pendant wordt de attributie bepaald, de mate waarin de interventie aan het effect heeft bijgedragen. 6. Uitkomsten onderzoek Het onderzoek naar de waarde van buurtbemiddeling, zoals in dit verslag weergegeven, spitste zich toe op twee onderdelen: 1. De waarde die buurtbemiddelaars toekennen aan de wijze waarop zij participeren in de maatschappij en aan het vergroten van hun competenties (kennis en vaardigheden) als gevolg van de training en uitvoering van buurtbemiddeling; 2. De waarde die bemiddelden toekennen aan een geslaagde bemiddeling. 7
Voor het bepalen van de overige waarden wordt gebruikt gemaakt van eerder onderzoek. Focusgroep buurbemiddelaars Op 30 maart 2011 hebben 8 buurtbemiddelaars deelgenomen aan een zogenaamde focusgroep. Als ervaringsdeskundigen zijn zij bevraagd een reactie te geven op drie onderdelen: 1. Wat betekent buurtbemiddeling voor jou? individueel beantwoord; 2. Welke mate van participatie bereik je door het uitvoeren van buurtbemiddeling? individueel beantwoord; 3. Wat is de waarde van buurtbemiddeling voor jou persoonlijk, in het bijzonder de kennis en vaardigheden die je opdoet door de training te volgen en bemiddelingen uit te voeren? gezamenlijk bepaald door middel van een valuegame. De antwoorden op de vraag naar de betekenis van buurtbemiddeling waren eenvoudig onder te verdelen in drie categorieën: Gevoelswaarde Persoonlijke ontwikkeling Maatschappelijke waarde voldoening zelfontplooiing extra betekenis maatschappij leuk! persoonlijke groei betrokkenheid op maatschappij leuk! zelfontplooiing betrokkenheid bij maatschappij zinvolle vrijetijdsbesteding ervaring opdoen in bemiddelen iets betekenen voor de maatschappij leuk om te doen een nieuwe uitdaging mensen helpen leuk om te doen het ontwikkelt mij ook verder er zijn voor andere mensen ervaring opdoen maatschappelijk actief zijn als vrijwilliger Daarnaast zijn nog genoemd: o Sociale contacten o Ervaring opdoen met verschillende milieu s Deze zouden ook nog kunnen worden ondergebracht bij gevoelswaarde en/of bij persoonlijke ontwikkeling. De beleving die de buurtbemiddelaars aan hun activiteiten ontlenen is uniform en richt zich op het persoonlijke gevoel en ontwikkeling alsook aan het vervullen van een maatschappelijke functie, actief deel willen uitmaken van de samenleving. Bij de tweede vraag is onderzocht in welke mate buurtbemiddeling participatie bevordert. Op zich niet een voor de hand liggende vraag, aangezien buurtbemiddeling niet bijzonder gericht is op participatie, maar veel eerder op (persoonlijke) activering. De uitkomsten van deze vraag geven dan ook een beeld waaruit blijkt dat buurtbemiddeling de participatie van bemiddelaars minder bevordert dan bijvoorbeeld het geval is bij vrijwilligers van ROZA, centrum voor wereldvrouwen (zie: Roza SROI, maart 2011, Scala) De buurtbemiddelaars hebben bij 9 stellingen aangegeven in hoeverre de stelling voor hen persoonlijk van toepassing is (1= klopt niet. 5=klopt helemaal). De stellingen zijn opgenomen in bijlage 3. 8
nr. Stelling 1 Ik ben bijna altijd alleen en ken weinig mensen in mijn omgeving. 2 Als ik naar de winkel ga, kom ik wel eens een bekend gezicht tegen. Soms groet je elkaar. 3 Ik kom in de buurt regelmatig mensen tegen met wie ik een praatje maak. 4 Ik doe wel eens mee aan een activiteit in de buurt of in een wijkcentrum. 5 Ik doe regelmatig mee als er in de buurt iets te doen is. Af en toe zit ik in een werkgroep om een activiteit te organiseren. 6 Ik ben heel actief in de wijk of in een werkgroep. Wij organiseren vaak activiteiten. 7 We werken samen met andere werkgroepen om activiteiten op grotere schaal te organiseren. 8 We oefenen invloed uit op de politiek om onze belangen te behartigen. We worden gehoord en serieus genomen. 9 De politiek neemt geen beslissingen zonder ons te raadplegen. Wij hebben contact met de achterban en beslissen mee. Het score verloop dat de buurtbemiddelaars hebben aangegeven is als volgt: niveau van participatie 5,0 4,0 3,0 2,0 1,0 0,0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 9 Geen enkele buurtbemiddelaar verkeert in een sociaal isolement, de gemiddeld hoogste scores zijn te vinden op ontmoeten en participeren aan een activiteit. Buurtbemiddeling vindt per definitie niet plaats in de eigen buurt, maar in een vreemde buurt. Daardoor leidt de uitvoering van buurtbemiddeling niet zozeer tot verhoging van de participatie in de eigen buurt, maar wel in de buurt waar de bemiddeling wordt uitgevoerd. Evenals in het SROI onderzoek bij Roza, is aan de focusgroep gevraagd of er ambitie bestond om zich actief met de politieke besluitvorming te bemoeien. Daar kwam een eenduidig en volmondig nee als antwoord op. De deelnemers vinden dat zij door het uitvoeren van buurtbemiddeling een maximale bijdrage aan de maatschappij leveren, minimaal gelijkwaardig aan deelname aan het politieke besluitvormingsproces. De enige reden waarom men er toe over zou gaan de
politieke arena te betreden, is als de politieke besluitvorming zou leiden tot het stopzetten van de subsidie voor de uitvoering van buurtbemiddeling. In dat geval is men zelfs als buurtbemiddelaar bereid anderen te activeren om druk uit te oefenen op de politieke besluitvormers. Als derde onderdeel van de bijeenkomst werd de valuegame gespeeld. In de eerste stap legden de deelnemers een aantal kaarten waarop diverse producten (goederen en/of diensten) zijn afgebeeld, in volgorde van belangrijkheid (maatschappelijke waarde). In de tweede stap is hen gevraagd om de kaart waarop vermeld is kennis en ervaring die de bemiddelaar opdoet, te rangschikken in de serie die in de eerste stap is neergelegd. Het aantal kaarten (12 stuks) dat is gebruikt voor stap 1 is afgeleid van een long list (35 onderwerpen) die voorafgaande aan de bijeenkomst aan de buurtbemiddelaars is voorgelegd met de vraag om de 10 belangrijkste onderwerpen uit de lijst een kruisje te geven. Van de twaalf onderwerpen die het meest gescoord werden, is een afbeelding gemaakt die door de deelnemers van de bijeenkomst zijn gerangschikt in volgorde van maatschappelijke waarde. Op grond van de brede discussie die optrad zijn twee kaarten uit de serie verwijderd ( twee en driezits bank en eettafel met vier stoelen ) De rangschikking kwam als volgt uit: Mate van belang (waarde) van hoog naar laag (stap 1) 1 Keuken (Bruynzeel incl. 5 apparaten) 2 Slaapkamer (tweepersoons bed incl. matras, nachtkastjes) 3 Vakantie (Mexico 5 sterren hotel) 4 Televisie (LED, 107 cm) 5 Fiets (Sparta, toerfiets) 6 Desktop computer (19 inch scherm) 7 Apple I pod 8 Jaarabonnement Sportschool (onbeperkt sporten, geen groepslessen) 9 Uit eten met vier vrienden (inclusief twee drankjes) 10 Dagje sauna, arrangement Vergelijking met waarde voor buurtbemiddelaar (stap 2) Competenties, kennis en ervaring door buurtbemiddeling Het uitvoeren van stap 2, het positioneren van competenties (kennis en vaardigheden) die door de buurtbemiddelaars waren opgedaan, vergde niet veel discussie. Alle buurtbemiddelaars zijn het er over eens dat de kennis en ervaring die zij, doordat zij buurtbemiddelaar zijn geworden, hebben opgedaan, voor de rest van hun leven een waarde heeft die hoger ligt dan de waarde die zij toekennen aan een Bruynzeel keuken. Het zijn van buurtbemiddelaar en het uitvoeren van buurtbemiddeling verhoogt de kwaliteit van hun bestaan, zowel voor het persoonlijk als voor de bijdrage die zij daardoor kunnen leveren aan de samenleving. Dat dit geen loze kreet is, wordt geïllustreerd door het feit dat ondertussen meer dan de helft van de buurtbemiddelaars een opleiding tot mediator heeft gevolgd of thans volgt en deze kennis en vaardigheden in de toekomst willen inzetten in de samenleving. Sommigen maken van mediation hun primaire bron van inkomsten. In de valuegame was geen kaart voorhanden die een bovenliggende waarde vertegenwoordigde Om de waarde van de kennis en ervaring te kunnen vaststellen, wordt daarom uitgegaan van onderliggende waarde die van toepassing is. In dit geval gaat het om een bedrag van 5800. 10
Om onderzoeksredenen is de buurtbemiddelaars ook gevraagd een kaart met geslaagde bemiddeling en een kaart met niet geslaagde bemiddeling in het spel te brengen en te vergelijken met de daarin aangegeven waarden. Een geslaagde bemiddeling was voor de buurtbemiddelaars vergelijkbaar met een vakantie (plaats 3), een niet geslaagde bemiddeling met een jaarabonnement sportschool (plaats 8). De argumentatie bij de laatste vergelijking was dat een niet geslaagde bemiddeling voor de buurtbemiddelaar toch bijdraagt aan kennis en ervaring. Zeker als de benadering van de te bemiddelen personen goed verlopen is, heeft dit voor buurtbemiddelaars waarde. Dit gegeven onderbouwt de score op kennis en ervaring. Het laatste onderdeel van de SROI voor buurtbemiddeling betreft de waardebepaling van een geslaagde bemiddeling voor bemiddelden. Voor deze bepaling is gebruik gemaakt van de valuegame via internet (www.valuegame.org) Resultaten valuegame voor bemiddelden In april, mei en juni van 2011 zijn oud-deelnemers van buurtbemiddeling (bemiddelden) benaderd met het verzoek te participeren in de valuegame via internet. Ongeveer een derde van de oud-bemiddelen (waarvan de bemiddeling in 2010 positief was afgerond) gaf aan hieraan te willen deelnemen. Ondanks herhaalde oproepen en verzoeken heeft uiteindelijk slechts één oud-bemiddelde de valuegame gespeeld. De waarde die werd toegekend aan de geslaagde bemiddeling bedroeg 750. Onderzoeker en de projectleider van buurtbemiddeling hebben onderzocht wat de oorzaken kunnen zijn van deze lage respons. De volgende oorzaken kunnen hebben meegespeeld: Deelnemers hebben eerder meegedaan aan het onderzoek van Saxion en hebben geen behoefte (meer) in een tweede onderzoek te participeren; De tijdspanne tussen een geslaagde bemiddeling (medio 2010) en een verzoek in het tweede kwartaal van 2011 om daar nog een keer op terug te komen; De toegankelijkheid van de valuegame: Om de valuegame te kunnen spelen zijn de email adressen van bemiddelden nodig. Deze zijn per brief opgevraagd. Vervolgens ontvangt men een uitnodiging per email waarin een link naar de valuegame is weergegeven. De tekst van de uitnodiging in de mail is mogelijk niet duidelijk genoeg geweest. De projectleider heeft de brieven onderschreven, de naam van de onderzoeker staat onder de email. Dit schept mogelijk verwarring, waardoor deelnemers de mail verwijderen; De duidelijkheid van de toelichting van de valuegame: van alle benaderde oud-deelnemers hebben er drie actief de valuegame bezocht, uiteindelijk heeft één van hen de valuegame gespeeld. Uit één reactie zijn geen valide en/of betrouwbare antwoorden af te leiden. De waarde die oud-bemiddelden toekennen aan buurtbemiddeling is dan ook in deze versie van de rapportage niet aan te geven. Aangezien buurtbemiddeling als interventie ook in 2011 doorloopt is besloten om na de zomer 2011 een nieuwe groep (ex) bemiddelden te benaderen voor deelname aan de valuegame. Met een andere aanpak wordt geprobeerd de hierboven genoemde punten die mogelijk hebben geleid tot een lage respons te pareren. Bij deelname aan bemiddeling wordt direct een email adres gevraagd alsook om na een bemiddeling deel te nemen aan een korte evaluatie waarvan de valuegame deel uit maakt. Bovendien worden de uitnodiging voor en de toelichting op de valuegame aangepast. De uitkomsten van deze tweede ronde zullen in een volgende versie van de rapportage worden toegevoegd. 11
SROI waarde buurtbemiddeling Dit onderzoek beoogt een uitspraak te doen over de waarde van de activiteiten van buurtbemiddeling. Hiervoor is het van belang te kijken naar de omvang van de activiteiten, de aantallen deelnemers, hun waardering (waarde beleving) van de activiteiten en dit alles af te zetten tegen de kosten die worden gemaakt om deze doelen te realiseren. De redenering is gebaseerd op algemeen geldende economische en bedrijfskundige principes: als een product (goederen en/of diensten) niet minstens zoveel opbrengt (waarde heeft) als het kost, is het maatschappelijk onverantwoord om de productie te continueren. De SROI ratio geeft dan ook de verhouding weer tussen de kosten van een activiteit en de (maatschappelijke) waarde. Is de ratio gelijk aan 1, dan zijn kosten en baten in evenwicht. Is de ratio groter dan 1, dan is sprake van meerwaarde. Belangrijke begrippen uit de SROI methodiek zijn input, activiteiten, output, outcome, impact en attributie. Input Activiteiten Output Outcome / resultaat Alle middelen Dat wat er De gemeten en Maatschappelijke die in een in het kwantificeerbare verandering project (of project resultaten organisatie) plaatsvindt worden ingebracht Impact Maatschappelijke verandering MINUS wat toch al zou zijn gebeurd Attributie Resultaten vanuit de effectenkaart Onderstaande tabel is afgeleid van de tabel op pagina 6, de effectenkaart. Het aantal buurtbemiddelingen is (nog) te klein om valide en/of betrouwbare uitspraken te doen over: Welbions: % mutaties. Waarde vastgoed Het oordeel van huurders over de beschikbaarheid van buurtbemiddeling is niet gemeten. Gemeente Hengelo: Leefbaarheid De mate waarin de verandering aan de projectactiviteiten is toe te schrijven De mate waarin het zelfoplossend vermogen van inwoners wordt verbeterd, is uitsluitend gemeten door de verandering bij de buurtbemiddelaars. In het oordeel van bemiddelden vinden we een indicatie van de waarde die zij hechten aan de wijze waarop buurtbemiddeling een rol heeft gespeeld in het oplossen van het conflict. In het overzicht zijn uitsluitende de aspecten opgenomen die gemeten zijn: 12
Politie Belanghebbenden Welbions Buurtbemiddelaars Bemiddelden Indicator(en) Impact* toelichting Attributie ** toelichting minder 1 uur 50 Consulent verwijst 100% Zonder bb inzet 2 uren per casus, minuten casus naar buurt uur 45 minuten, kosten per uur minder per bemiddeling met bb 55 minuten Minder uren inzet per casus, kosten per uur oordeel buurtbemiddelaar uitslag bemiddeling oordeel bemiddelde casus 1 uur en 30 minuten Verbeteren competenties kennis en ervaring 90% pm Politie schakelt buurbemiddeling in Buurtbemiddelaars geven aan dat leren en uitoefenen van buurtbemiddeling de kwaliteit van hun leven verhoogt Oordeel komt van bemiddelden 70% Deel van de conflicten zou ook zonder buurtbemiddeling zijn opgelost inzet consulent 100% Zonder bb inzet 2 uur, met bb 30 minuten inzet politie 90% Competenties zouden mogelijk ook in andere omstandigheden zijn ontwikkeld pm Ook een niet geslaagde bemiddeling vergroot ervaring en competentie 90% Oordeel van de bemiddelden *Impact wil zeggen het aan buurtbemiddeling toe te schrijven resultaat, minus wat ondanks buurtbemiddeling toch gebeurd zou zijn. **Attributie wil zeggen de bijdrage die direct aan de activiteiten van buurtbemiddeling toe te rekenen is. De te berekenen waarde van buurtbemiddeling wordt gebaseerd op kosten en baten in 2010, aangezien de activiteiten in 2009 nog in fase van opstart waren. Gemeentegrootte (bevolking) Gemeente Gemeente Middelgrote Landelijk Hengelo 2009 Hengelo 2010 gemeenten gemiddelde Gemiddeld aantal inwoners 81.000 81.000 70.000 76.000 Gemiddeld aantal huishoudens 20.500 20.500 30.000 35.000 Aanmeldingen totaal 83 86 97 95 Meldingen per huishouden 1 per 247 1 per 238 1 per 315 1 per 365 Geschikte zaken, afgerond 71% 67% 74% 77% Opgelost na BB 54% 62% 65% 65% Bemiddelingsgesprek met beide 15% 29% 22% 26% partijen A&B Aantal vrijwilligers 13 17 18 18 Uren coördinator (per week) 20 20 20 18 Uren administratieve 0 0 2 2 ondersteuning (per week) Financiering op jaarbasis 59.499, 31 56.522,50 60.000 56.000 Tabel afkomstig uit: Scriptie Saxion 2010 13
Geslaagde bemiddelingen in 2010: 30 aantal Impact* attributie Waarde per eenheid kostenbesparing Welbions 30 1,83 1 55,00 3.019,50 Kostenbesparing politie 30 1,5 1 55,00 2.475,00 buurtbemiddelaars 17 0,9 0,9 5.800,00 79.866,00 bemiddelden 60 0,7 0,9 750,00 28.350,00 totale waarde 113.710,50 Kosten 56.522,50 Voorlopige SROI ratio** 2,01 *Impact bij Welbions en politie = minder uren inzet als gevolg van buurtbemiddeling. ** voorlopige SROI ratio op basis van één waardering door bemiddelden. In het verloop van 2011 volgen cijfers op basis van nieuwe casus. Samenvatting en conclusie Buurtbemiddeling draagt bij tot het oplossen van problemen tussen buren en levert daarmee een positief effect op de leefbaarheid en veiligheid van de samenleving. Dit wordt door de belanghebbende maatschappelijke partijen (gemeente Hengelo, Welbions en politie) onderkend en is ook één van de conclusies van het onderzoek dat twee studenten van de Saxion hogeschool eind 2010 in het kader van hun scriptie hebben gepresenteerd. In de notitie SROI buurtbemiddeling is, aanvullend aan het genoemde onderzoek, gezocht naar de relatie tussen kosten en baten van de inzet van buurtbemiddelaars bij (dreigende) conflicten. Door vrijwilligers in te zetten als buurtbemiddelaar, ontstaan verschillende effecten: Buurtbemiddelaars nemen actief deel aan de maatschappij, leveren een aantoonbare bijdrage aan de civil society ; Kennis en vaardigheden van buurtbemiddelaars nemen toe; Problemen in buurten worden vroegtijdig onderkend en, voor zover de betrokken partijen daar ruimte voor geven, adequaat opgelost. Dit zijn de effecten die het meest direct en (daardoor) zichtbaar worden veroorzaakt door buurtbemiddeling. Indirecte effecten treden ook op, maar deze zijn in het kader van deze notitie niet verder onderzocht. De uitslag van de voorlopige SROI ratio is 2,1. Voor elke euro die wordt geïnvesteerd in buurtbemiddeling, ontstaat een maatschappelijke waarde van 2 euro. Doordat slechts één bemiddelde een waarde heeft toegekend aan een geslaagde bemiddeling, is het niet goed mogelijk om de waarde te extrapoleren. In de loop van 2011 wordt getracht nieuwe waarderingen te krijgen van bemiddelden om de SROI ratio beter te onderbouwen. Overigens zou de SROI zonder gebruik te maken van de waardering door bemiddelden een waarde hebben van 1,5. Het toevoegen van waarderingen zal de SROI ratio in mindere of meerdere mate doen stijgen. In deze meting zijn diverse effecten nog niet meegenomen, bijvoorbeeld de (indirecte) effecten op leefbaarheid en de daaruit voortvloeiende kostenbesparing bij een lagere mutatiegraad en de waarde van vastgoed. Opmerking [B1]: Dit zouden wij dus nog een keer goed kunnen doen! Tenzij die nieuwe waarderingen al zijn gemaakt, zoals de onderzoekers suggereren. Dan moeten we dat eerst nagaan. Opmerking [B2]: Dit zouden we nog aan het model kunnen toevoegen. 14
Bijlage 1 Samenvatting scriptie buurtbemiddeling Dit afstudeeronderzoek bestaat uit een evaluatie van het project Buurtbemiddeling in Hengelo. Dit wordt vormgegeven in een evaluatierapport en dient als afstudeerscriptie voor onze opleiding Sociaal Juridische Dienstverlening aan de Saxion Hogescholen te Enschede. Burenruzies en overlastsituaties zijn een actueel probleem, waar ook Hengelo door middel van het project Buurtbemiddeling op inspeelt. Buurtbemiddeling heeft als taak om te bemiddelen bij overlastgevend gedrag, waarbij het de bedoeling is dat de betreffende buren zelf tot een oplossing komen. Omdat het project Buurtbemiddeling in Hengelo begin november 2011 eindigt, heeft Welbions ons de opdracht gegeven om het project te evalueren. Mede aan de hand van deze evaluatie zal bekeken worden of buurtbemiddeling in Hengelo ook na de projectperiode een doorstart kan maken. Daardoor zal in ons onderzoek de volgende vraag centraal staan: Is het project Buurtbemiddeling in Hengelo de afgelopen twee jaar, van november 2008 tot november 2010, succesvol geweest voor de betrokken partijen en de belanghebbenden en gegeven de door de projectgroep Buurtbemiddeling opgestelde ijkpunten? De doelstelling van dit afstudeeronderzoek is om inzicht te krijgen in de manier waarop buurtbemiddeling in Hengelo is vormgegeven en wat de ervaringen met buurtbemiddeling van alle betrokkenen zijn. Door middel van literatuuronderzoek, interviews en surveyonderzoek hebben we getracht tot een zo volledig mogelijke uitwerking van de evaluatie te komen die door Welbions als handreiking gebruikt kan worden. Uit deze evaluatie blijkt dat het project Buurtbemiddeling in Hengelo de afgelopen twee jaar, van november 2008 tot november 2010, succesvol is geweest voor de betrokken partijen en de belanghebbenden. Mede omdat buurtbemiddeling het zelfoplossend vermogen van de inwoners van Hengelo bevordert, het laagdrempelig is door middel van inzet van neutrale vrijwilligers en het een snelle interventie is bij overlastsituaties voor alle inwoners van Hengelo. Verder bestaan er tussen de samenwerkende partners korte lijnen en zorgt buurtbemiddeling voor ontlasting van medewerkers van Welbions, Politie Twente en de gemeente Hengelo. Daarnaast is buurtbemiddeling in Hengelo succesvol gegeven de door de projectgroep opgestelde ijkpunten. Hierbij valt te denken aan het behaalde aantal aanmeldingen, geslaagde bemiddelingen en het aantal beschikbare vrijwillige buurtbemiddelaars. Daarentegen zijn er verbeterpunten aan te dragen, zoals een overzichtelijke en digitale registratie waardoor de administratie beter overdraagbaar is. Ook de administratieve werkzaamheden kunnen deels overgedragen worden aan een vrijwilliger of een Mbo er. Dit leidt tot een vermindering van de kosten van de projectleider. Daarnaast is het aan te bevelen om buurtbemiddeling in de regio te promoten zodat gemeenten kunnen samenwerken en er een stabiel regionaal product neergezet kan worden. Verder kan naast bemiddeling ook coaching bijdragen aan een hoger aantal geslaagde bemiddelingen en daarmee ook aan het succes van buurtbemiddeling in Hengelo. 15
Bijlage 2 Gegevens buurtbemiddeling 2009 en 2010 Overzicht buurtbemiddeling 2009 Inwonersaantal 2009: 80.966 en 35.141 huishoudens CCV code s 1e kwartaal (1-19) 2e kwartaal (20-45) 3e kwartaal (46-64) 4e kwartaal (65-83) I 1 3 3 2 II 4 11 3 1 III 0 2 1 1 IV 11 5 9 12 V 0 1 1 0 VI 1 0 1 1 VII 2 4 1 2 X 8 7 7 2 19 meldingen 26 meldingen 19 meldingen 19 meldingen 11 x inzet BB, 5 x geslaagd= 45,5 % 19 x inzet BB, 16 x geslaagd= 84,2 % 12 x inzet BB, 7 x geslaagd = 58,3 % 17 x inzet BB, 4 x geslaagd = 23,5 % Aantal meldingen in 2009 83 x Geschikt voor buurtbemiddeling 59 x Aantal opgeloste meldingen 32 x (score s van I, II en III) 32/59 x 100% = 54,2% gemiddeld slagingspercentage I = via partijengesprek II = via partijen apart III = via projectcoördinator IV = niet opgelost V = warme verwijzing VI = terugverwijzing VII = actie stopt 16
Overzicht buurtbemiddeling 2010 Inwonersaantal 2010: 80.772 en 35.092 huishoudens CCV 1e kwartaal 2010 2e kwartaal 2010 3e kwartaal 4e kwartaal code s (1-23) (24-43) (44-66) (67-83) I 10 7 7 3 II 1 0 0 1 III 0 0 0 1 IV 5 (3 x B niet + 2 x niet opgelost) 6 4 x B niet + 2x bemiddeling niet doorgegaan) 8 4x B niet + 1 x bemiddeling niet doorgegaan, 3 x bemiddeling niet geslaagd of afgebroken door vertrek van een van de partijen V 0 0 0 0 VI 0 2 0 2 VII 0 0 0 0 X 7 5 8 5 23 meldingen 20 meldingen 23 meldingen 5 (2 x B niet, 2 x bemiddeling niet opgelost, 1 x bemiddeling afgebroken door vertrek van een van de partijen 17 meldingen 16 x inzet BB, 11 x geslaagd = 68,8% 13 x inzet BB, 7 x geslaagd = 53,8% 18 x inzet BB, 7 x geslaagd = 38,9% 10 x inzet BB, 5 x geslaagd = 50% Aantal meldingen in 2010 83 x Aantal keren inzet buurtbemiddeling 59x Aantal opgeloste meldingen. 30x 52,9 % gemiddeld slagingspercentage over 4 kwartalen I = via partijengesprek II = via partijen apart III = via projectcoördinator IV = niet opgelost V = warme verwijzing VI = terugverwijzing VII = actie stopt X = niet geschikt voor buurtbemiddeling 17
Bijlage 3 Sociale participatieladder De politiek neemt geen beslissingen zonder ons te raadplegen. Wij hebben contact met de achterban en beslissen mee. We oefenen invloed uit op de politiek om onze belangen te behartigen. We worden gehoord en serieus genomen. We werken same n met andere werkgroepen om activiteiten op grotere schaal te organiseren. Ik ben heel actief in de wijk of in een werkgroep. Wij organise ren vaak activiteiten. Ik doe regelmatig mee als er in de buurt i ets te doen is. Af en toe zit ik in een werkgroep om een activit eit te organiseren. Ik doe wel eens mee aan een activiteit in de buurt of in een wijkcentrum. Ik kom in de buurt regelmatig mensen tegen met wie ik een praatje maak. Als ik naar de winkel ga, kom ik we l eens een bekend gezicht tegen. Soms groet je elkaar. Ik ben bijna altijd alleen en ken weini g mensen in mijn omgeving. 18