Rapport audit onderwijs ondersteuningsprofiel IVO Naam onderwijsvoorziening: OBS Gesworen Hoek Datum bezoek: 19 september 2013 In opdracht van: SWV PO 30-04 Tilburg e.o. Rapporteur: Pauline van der Zwet-Kortekaas M&O-groep, s-hertogenbosch September 2013
Inhoudsopgave 1. Inleiding... 2 2. De opbrengsten van het schoolbezoek... 4 2.1 Het onderwijsconcept... 4 2.2 De voorzieningen op de vijf velden... 10 3. Grenzen en groeimogelijkheden van de school... 14 3.1 Groeimogelijkheden en grenzen v.w.b. onderwijsconcept... 14 3.2 Karakterisering van de voorzieningen op de vijf velden... 19 4. Tot slot... 23 Bijlage 1: Enkele landelijke kengetallen... 24 Bijlage 2: Speciale onderwijsondersteuning per schoolprofiel... 25 1
1. Inleiding Uw school 1 biedt onderwijsondersteuning aan leerlingen die speciale onderwijsbehoeften hebben. Wanneer uw school tegen haar grenzen aanloopt, is er de mogelijkheid om de leerling en zijn of haar ouders 2 te verwijzen naar een andere school, een school voor speciaal (basis)onderwijs. Scholen verschillen in de onderwijsondersteuning die zij (kunnen) bieden. Uit verwijsgedrag van scholen bijvoorbeeld blijkt dit heel duidelijk: een leerling waarbij de ene school tegen de grenzen van haar onderwijsondersteuning aanloopt, kan op een andere school zonder al te veel inspanning passend onderwijs krijgen. Soms is de reden makkelijk aanwijsbaar: een school in een gebouw met veel trappen en weinig ruimte is niet zomaar passend voor een leerling in een rolstoel. Maar meestal is het lastiger om aan te geven wanneer een leerling niet, en wanneer wel, op de school terecht kan. Zowel voor de school zelf, als voor ouders en voor de bovenschoolse organisatie die het bovenschoolse netwerk van ondersteuningsvoorzieningen inricht (schoolbestuur, samenwerkingsverband po, regionaal netwerk Passend Onderwijs), is het van belang te weten waar de school staat voor wat betreft de onderwijsondersteuning en wat mogelijkheden zijn om de onderwijsondersteuning te versterken en eventueel uit te breiden. In de audit is gekeken naar de match tussen de onderwijsbehoeften 3 van de leerlingen uit het voedingsgebied van de school met het onderwijsaanbod van de school. Deze match tussen vraag en aanbod is in kaart gebracht in termen van kenmerken van het ondersteuningsaanbod, van de school dus. Het profiel van het ondersteuningsaanbod van een reguliere school wordt bepaald door: de mate waarin het onderwijsconcept bijdraagt aan het zich geaccepteerd voelen van de leerling met speciale onderwijsbehoeften; de positie op vijf velden van onderwijsbehoefte: 1. de hoeveelheid aandacht/handen in de groep; 2. speciale onderwijsmaterialen; 3. de ruimtelijke omgeving; 4. expertise; 5. samenwerking met externe instanties die zich ook met de ondersteuning voor het kind bezighouden. 1 Waar in dit rapport kortheidshalve staat school wordt steeds bedoeld school of andere eenheid van onderwijsondersteuning. 2 Waar in dit rapport kortheidshalve staat ouders wordt steeds bedoeld ouders of verzorgers. 3 De onderwijsbehoefte is de instructie en ondersteuning die de leerling in de onderwijssituatie nodig heeft om een volgende stap te kunnen maken in het eigen proces van cognitieve en sociaal-emotionele ontwikkeling. 2
Informatie over deze kenmerken is verzameld door: een documentenanalyse (schoolplan, schoolgids, inspectierapport, website); een half gestructureerd interview/gesprek, het gesprek is gevoerd met: Armin Floren (directeur); Rob Outmayer (onderwijskundig schoolleider); Jeske van der Heijden (intern begeleider) en een ouder van een leerling op OBS Gesworen Hoek; half gestructureerde observaties in de groepen 3/4, 7, 4/5 en 1/2, met name ter ondersteuning van de bevindingen over het gehanteerde onderwijsconcept en het daarbij horende klassenmanagement; een gesprek met bijna het gehele schoolteam waarin de opvattingen rond en het draagvlak voor het onderwijs aan leerlingen met speciale onderwijsbehoeften aan de orde komt. In het gesprek met het schoolteam zijn de eerste indrukken vanuit het interview en de observaties verwerkt. In dit rapport doen wij verslag van onze bevindingen. Wij wijzen er op dat de informatieverzameling weliswaar uitgebreid en veelzijdig was, maar beperkt is door het karakter van een momentopname. 3
2. De opbrengsten van het schoolbezoek 2.1 Het onderwijsconcept Korte karakterisering van de school Openbare Basisschool Gesworen Hoek is gestart in december 1982 met 3 groepen. De school staat in de deelwijk Gesworen Hoek van wijk Reeshof te Tilburg. Gesworen Hoek was in 1982 een nieuwbouwwijk. De school had + 15 jaar geleden zo n 500 leerlingen. Door vergrijzing van de wijk is vanaf die tijd het aantal leerlingen steeds minder geworden. Ook het feit dat de school steeds meer allochtone leerlingen kreeg, waardoor het een min of meer zwarte school werd, speelde mee bij de terugloop in de aanmeldingen van nieuwe leerlingen. Gelukkig vindt er nu een kentering plaats. De school heeft nu verhoudingsgewijs meer aanmeldingen in de onderbouw. De geïnterviewde ouder gaf aan dat ouders de school voornamelijk kiezen omdat het een openbare school is en in de buurt ligt. Tijdens de audit kwam naar voren dat de school bij het onderzoek van RTL onder alle basisscholen in Nederland een 8,8 had gescoord. Hier was de school heel trots op. De onderwijskundig leider hoopt nu, dat deze score aanleiding is voor ouders om hun kind bij OBS Gesworen Hoek aan te melden. Op de teldatum 1 oktober 2012 telde de school 140 leerlingen, verdeeld over 6 groepen (1 groep 1/2, 1 groep 3, 1 groep 4/5, 1 groep 6, 1 groep 7 en 1 groep 8). In het schoolgebouw is ook de Brede School Tam Tam gevestigd. Brede School Tam Tam is de naam voor de samenwerking van allerlei instanties en organisaties uit de wijk en de stad Tilburg. In de Brede School werken de basisscholen Gesworen Hoek, Helen Parkhurst en sbo Westerwel samen met de peuterzalen, kinderopvang, het consultatiebureau, de jeugdgezondheidszorg, de bibliotheek, de gemeente, sportbedrijf Tilburg, de muziekschool en verschillende kunstenaars. Samen worden buitenschoolse activiteiten georganiseerd waar de leerlingen van de school aan kunnen deelnemen. Op voorspraak van Gesworen Hoek heeft de Brede School een actieplan Taal gestart. Hierbij wordt ingestoken op het verhogen van de woordenschat bij leerlingen (het actieplan Taal wordt gekoppeld aan de woorden die in de groepen aan bod komen). Daarnaast is de school gestart met een project Ouders in de klas. Ouders worden regelmatig uitgenodigd op school en krijgen informatie over de leerstof in de groepen. Ouders krijgen tips mee hoe ze dit thuis met hun kind kunnen oefenen. OBS Gesworen Hoek is een VVE gecertificeerde school. Om ouders nog meer te betrekken bij de school werkt de school met een ouderkamer. Regelmatig worden hier koffieochtenden gehouden waarin allerlei thema s aan de orde komen, van Opvoeden van je kind tot Hoe ga je om met geld. Op deze manier geeft de school gestalte aan zijn motto Samen zorg dragen voor ieder kind. OBS Gesworen Hoek is een traditionele school en hanteert het jaarklassensysteem. De school werkt met het Effectieve Directe Instructie model (op 3 niveaus). Er wordt in alle groepen ruim aandacht besteed aan zelfstandig werken. 4
In hoeverre heeft de school te maken met verschillen tussen leerlingen? Naar schatting van de geïnterviewde medewerkers is het niveau van leren over het geheel van de school gemiddeld. Dat wil zeggen dat de meeste leerlingen scoren op Cito B laag en Cito C. De spreiding van het niveau van leerlingen in de groepen is homogeen; minder dan 4 leerlingen in bijna iedere groep laten een hoger of lager niveau zien. Enkele vragen in het interview richtten zich op de leerlingen die vanwege hun gedrag zodanig speciale aandacht nodig hebben, dat dit structureel extra inzet vraagt van de leerkracht. De schatting van het aantal van deze leerlingen is hoog (meer dan 3 leerlingen per groep). De aandacht die op gedrag gevraagd wordt richt zich vooral op inzicht in gedrag en de effecten daarvan op anderen, maar ook begrenzing van het gedrag en stimulering tot activiteit. Voor begrenzing van het gedrag heeft de school een protocol opgesteld met Gele en Rode kaarten. De culturele en taalachtergrond van de leerlingen is heel divers. Veel leerlingen hebben een achtergrond vanuit Turkije, Marokko. De sociaaleconomische achtergrond van de leerlingen wordt vooral gekenmerkt door lage opleidingen van de ouders. 36 leerlingen hebben een leerlingengewicht van 0,3 en 10 leerlingen een gewicht van 1,2. Hiermee heeft ongeveer 33 % procent leerlingen een gewicht, landelijk is dit 12,8 procent. Er zijn 0 leerlingen op OBS Gesworen Hoek met een rugzakje : Het landelijk gemiddelde ligt op 1 %. Bij de aanname van leerlingen met een rugzakje wordt op de eerste plaats gekeken naar de speciale behoefte van de leerling, vervolgens kijkt de school of de leerkracht voldoende expertise heeft om onderwijsondersteuning te bieden, daarna naar de vraag van de ouder en tot slot het aantal leerlingen met lgf in de groep. Over het geheel genomen, is de leerlingenpopulatie van OBS Gesworen Hoek te karakteriseren als relatief heterogeen (in vergelijking met Nederlandse scholen in het algemeen). Hoe wordt binnen de school op speciale onderwijsbehoeften gereageerd? De leerlingen die speciale aandacht nodig hebben krijgen dit vooral: groepsaandacht in homogene subgroepen (bijvoorbeeld aan de instructietafel), De school werkt met groepsplannen waarbij leerlingen op 3 niveaus instructie krijgen; individuele aandacht geīntegreerd in de groepsaanpak (door de rondes die de leerkracht maakt tijdens zelfstandig werken); individuele aandacht, in dezelfde ruimte, maar apart van de groep (bij leerlingen bij een OPP). En dus niet of nauwelijks: individuele aandacht, in een andere ruimte dan de groep. 5
De groepsplannen (werken op 3 niveaus) worden ingedeeld op basis van observaties, van de uitslagen op cito- en methode toetsen en naar aanleiding van gesprekken met ouders/leerlingen. De indeling wordt 3 x per jaar opnieuw bekeken en aangepast. Tijdens de gedifferentieerde instructies is de methode leidend. Bij leerlingen met een eigen leerlijn (OPP) kijkt de school echter meer naar de leerlijnen en minder naar de methode. Het aantal zittenblijvers de afgelopen 4 jaren. schooljaar 2009-2010 2010-2011 2011-2012 Aantal zittenblijvers 3 2 2 1 Het aantal zittenblijvers ligt iets onder de inspectienorm (= 3 % van het aantal leerlingen gemeten over de laatste 3 schooljaren) 2012-2013 In de volgende tabel staat per regel een dimensie weergegeven, met links en rechts de uitersten op de dimensie. Tijdens het interview is gevraagd aan te geven waar de school staat: duidelijk links, enigszins links, enigszins rechts, duidelijk rechts. Gevraagd werd om globaal te kijken naar de school en zo mogelijk een duidelijke richting aan te geven. Eerst is de vraag aan de ouders gesteld en daarna aan de directeur, de onderwijskundig leider en de IB er. Na discussie kwam men over het algemeen wel tot dezelfde conclusie. Daar waar de ouder duidelijk afweek van de directie staat in het schema een O. Onderwijsconcept 1 2 3 4 Overdragen van kennis Kennis verwerven Klassikaal leren Sturing van het leren door de lkr Alle leerlingen op bepaald O basisniveau brengen Leerstof bepaalt de leerweg Nadruk op gestructureerde opdrachten Beoordeling van prestaties o.b.v. gelijke normering Beoordeling door de leerkracht Evaluatie onderwijs o.b.v. leervorderingen groep Evaluatie onderwijs door de lkr Zelf ontdekken Werken met kennis Individueel en groepsleren Kinderen sturen eigen leren Maximale uit elke leerling halen Beginsituatie van de leerling bepaalt de leerweg Nadruk op vrije opdrachten Beoordeling van leervorderingen o.b.v. beginsituatie van leerlingen Zelfbeoordeling door de leerling Evaluatie onderwijs o.b.v. leervorderingen individuele leerling Evaluatie samen met leerlingen Tijdens de groepsbezoeken bleek dat het onderwijs hoofdzakelijk leerkracht gestuurd is en het grootste deel van de leerlingen met dezelfde leerstof bezig is. De methode en de leerkracht bepalen wat er gebeurt en wat de leerlingen doen. Leerlingen werken hierbij met een weektaak. In de weektaak staan veelal verwerkingsopdrachten (kennis verwerven).op OBS Gesworen Hoek werken leerlingen niet alleen zelfstandig aan de verwerkingsopdrachten in de klas maar ook op de gang en in de hal. 6
In de bovenbouw maken de leerlingen werkstukken, waardoor bij dit onderdeel meer het werken met kennis aan bod komt. Leerlingen die meer begaafd zijn, werken via een routeboekje. Zij hoeven niet alles te maken vanuit de methode en krijgen andere leerstof aangeboden, zodat deze leerlingen op verschillende manieren uitgedaagd worden. De geinterviewden gaven aan dat de leerstof niet de leerweg zou moeten bepalen, maar de beginsituatie van de leerling. Door het werken met groepsoverzichten heeft men een voorzichtig begin hiermee gemaakt. Ook worden door de groepsoverzichten de leervorderingen van individuele leerlingen geēvalueerd. De beoordeling van de prestaties bij de basisvakken is nog vaak op grond van gelijke normering. In het rapport staan deze uitslagen en de uitslagen van de toetsen vermeld, maar er is ook een ruim deel van het rapport gebaseerd op motivatie, inzet en gedrag, hierbij wordt gekeken naar de beginsituatie van de leerling. Leerlingen met een OPP krijgen soms een aparte beoordeling. Hoe wordt de continuïteit van de onderwijsondersteuning voor elke leerling verzekerd? Het eigenaarschap van de onderwijsondersteuning De groepsleerkracht is niet alleen het eerste aanspreekpunt voor wat betreft de ondersteuning van leerlingen die iets extra s nodig hebben, hij of zij is ook als eerste verantwoordelijk voor de inzet van de juiste ondersteuning. De interne begeleider heeft hierbij een ondersteunende rol, de leerkracht houdt de verantwoordelijkheid. De taken van de interne begeleiding De intern begeleider van OBS Gesworen Hoek heeft een breed scala aan taken. Bij haar takenpakket (hiervoor heeft de intern begeleider 1 dag taakrealisatie) horen; o het up to date houden van de orthotheek, o het verwerken en analyseren van de toetsresultaten, o groepsbesprekingen houden met iedere leerkracht, o het coachen van leerkrachten m.b.t. 1 zorgroute, het maken van groepsplannen en groepsoverzichten, o beleid maken over onderwerpen die met zorg te maken hebben, o uitvoeren van pedagogisch didactisch onderzoek van leerlingen met zorg, begeleiding van leerkrachten bij dit proces, o aanvragen indien nodig voor extern onderzoek en begeleiding van ouders en leerkracht, o aanmeldingen verzorgen voor PCL, o onderhouden van interne contacten met zorgteam (SMW en jeugdverpleegkundige), o onderhouden en ondersteunen van externe contacten. Het gebruik van leerlingvolgsystemen voor leren en voor de sociaal-emotionele ontwikkeling Het CITO-leerlingvolgsysteem wordt gebruikt voor het signaleren van achterblijvende prestaties van leerlingen en voor het evalueren van de opbrengsten van het onderwijs. Mede aan de hand van het volgsysteem bepaalt de school het ontwikkelingsperspectief van leerlingen met een eigen leerlijn. 7
De school gebruikt Viseon om de sociaal emotionele ontwikkeling van leerlingen in de groepen 3 t/m 8 in kaart te brengen. Voor de groepen 1 en 2 gaat de school komend jaar Kijk invoeren. Beide systemen worden gebruikt om speciale ondersteuningsbehoeften te signaleren De uitslagen worden dan verwerkt in de groepsoverzichten. De procesbewaking gedurende het schooljaar en over de schooljaren heen wordt vormgegeven door: o 3 groepsbesprekingen gedurende het schooljaar (bij meer zorg kunnen de leerkrachten gebruik maken van de leerlingbespreking met de IB er); o Overdracht van leerjaar tot leerjaar aan het eind van het schooljaar aan de hand van het groepsoverzicht; o Overdracht van peuterspeelzaal/kinderdagverblijf naar leerkracht groep 1/2; o Het leerlingvolgsysteem, hierin staan ook alle verslagen van de gesprekken die gevoerd zijn met ouders, interne en/of externe instanties. Dit schooljaar wordt de kleutermethode Kleuterplein ingevoerd en geïmplementeerd Protocollen dyslexie, dyscalculie en medische handelingen De school heeft nog geen dyslexieprotocol (het staat dit schooljaar gepland), maar werkt wel via het principe van het dyslexieprotocol. Opvallende zaken van leerlingen uit groep 2 worden doorgegeven aan de leerkracht in groep 3. Zij op haar beurt geeft extra aandacht aan deze leerlingen. In groep 4 wordt een onderzoek aangevraagd als de leerling geen verbetering laat zien. Voor het vaststellen van dyscalculie is nog geen protocol in gebruik, maar staat dit jaar wel in het zorgplan om aan te pakken. Een protocol voor medische handelingen is nog niet op schoolniveau vastgesteld, maar staat ook dit jaar op de planning. Bovenschools is wel een vastgesteld beleid voor medische handelingen. De rol van ouders en de mate van betrokkenheid De wijze waarop ouders worden geïnformeerd (mate van betrokkenheid/partnerschap): De geïnterviewde ouder gaf aan dat ze door de school serieus genomen wordt. De directie en de leerkrachten zijn makkelijk benaderbaar. De school ziet de ouder als partner en wil veel samen doen. OBS Gesworen Hoek nemen veel initiatieven om ouders zoveel mogelijk te betrekken bij het onderwijs aan hun kind (zoals ouderkamer project en ouders in de klas ). De wijze waarop ouders betrokken zijn bij activiteiten als het bepalen van de ondersteuningsbehoefte van de leerling en het opstellen, uitvoeren en evalueren van het handelingsplan: De ouders worden zoveel mogelijk betrokken bij het opstellen van de speciale onderwijsbehoefte van het kind. Na overleg met de ouders, de leerkracht en de IB er wordt het handelingsplan door de IB er gemaakt. Daarna krijgt de ouder uitleg over hoe dit handelingsplan wordt uitgevoerd. Na instemming van de ouder wordt het plan ondertekend. 8
De school in haar netwerk Deling voedingsgebied met andere scholen OBS Gesworen Hoek deelt haar voedingsgebied Gesworen Hoek met 1 andere basisschool, de katholieke Helen Parkhurst Daltonschool. Daarnaast komen er ook leerlingen uit Tilburg West (uit deelwijken Het Wandelbos en t Zand). De geïnterviewden dachten dat er meer leerlingen met speciale behoeften op OBS Gesworen Hoek zitten dan op andere scholen in de wijk. De begeleiding vanuit het samenwerkingsverband en/of vanuit andere instanties Er is preventieve ambulante begeleiding vanuit het speciaal basisonderwijs. Zodra de school handelingsverlegen is, vraagt de school advies aan het SBO. De school is zeer tevreden over de samenwerking. Ook wordt er vanuit WSNS samen gewerkt met de Taalklas, een klas voor leerlingen uit de Reeshof, die op maandag en dinsdag extra ondersteuning krijgen. De samenwerking met GGD, SMW en ZAT is goed. Bij Fontys-Fydes koopt de school begeleiding in. Dit jaar gericht op handelingsgericht werken, 1 zorgroute. Daarnaast werkt de school nauw samen met De Brede School en wordt via ICT geïnformeerd over 21e Century Skills. Ook is er voor de leerlingen uit groep 7 en 8 de mogelijkheid voor schoolloopbaanbegeleiding, dit om deze leerlingen voor te bereiden op het VO. Naast dit alles werkt het samenwerkingsverband samen met Willem II (de voetbalclub in Tilburg) bij het project Planning for Success. Een project voor leerlingen die een achterstand hebben op leren, voor leerlingen die slechter scoren dan men mag verwachten en voor leerlingen met faalangst. De school kan voor dit project leerlingen opgeven. De verwijzingen naar sbo en so en de contacten met andere scholen 2009-2010 2010-2011 2011-2012 2012-2013 Verwijzingen SBO 2 2 2 2 Verwijzingen so cl.1 Verwijzingen so cl.2 Verwijzingen so cl.3 Verwijzingen so cl.4 1 De verwijzing naar het SBO is relatief hoog (landelijk gemiddelde is 0,7%) De verwijzing naar SO is heel laag te noemen. In groep 8 worden leerlingen die in aanmerking komen voor LWOO aangemeld voor onderzoek. Het VO geeft terugkoppeling van de resultaten van de leerlingen die door de school zijn verwezen. De extra ondersteuning voor leerlingen wordt georganiseerd in de keten school schoolbestuur samenwerkingsverband. In het interview is gevraagd naar waar de sturing ligt van de (inrichting van) de extra ondersteuning. De school zou graag zo veel mogelijk gefaciliteerd willen worden, waarbij natuurlijk wel van te voren overleg heeft plaats gevonden. 9
De school wil zoveel mogelijk zelf de mate van ondersteuning kunnen bepalen. Bij algemene zaken zoals financiën, steunpunt hoogbegaafden, taalklas e.d., waarbij de directeuren aangegeven hebben dat ze er mee eens zijn, mag het bestuur en de coordinatie van het samenwerkingsverband het ook regelen. 2.2 De voorzieningen op de vijf velden Wij beschrijven hier de voorzieningen van de school tegen de achtergrond van alle mogelijke voorzieningen die op dit moment op scholen, van wat voor soort dan ook, bestaan. In de praktijk heeft geen enkele school alle voorzieningen. Van reguliere scholen kan, in de huidige verdeling van mensen en middelen onder de schoolsoorten, verwacht worden dat zij maar beperkt kunnen scoren op deze velden van ondersteuningsvoorzieningen. De basisvoorzieningen die elke reguliere school heeft uitgaande van een minimale rijksbekostiging, veronderstellen we aanwezig en vermelden we dus niet. Bij de flexibilisering van waar en hoe de extra mensen en middelen vanuit ondersteuningsbekostiging worden ingezet, is het interessant na te gaan waar voor een school groeimogelijkheden liggen en waar de grenzen zijn. Veld 1: de hoeveelheid aandacht/handen in de klas Dit veld gaat over de hoeveelheid aandacht, uitgedrukt in beschikbare menskracht ( handen ) bij het lesgeven in de klas. We tellen de uren die feitelijk beschikbaar zijn voor leerlingen. Te gebruiken afkortingen voor functionarissen: (Lkr. = leerkracht, Vlkr. = vakleerkracht, OA = onderwijsassistent, RT = remedial teacher, AB = ambulant begeleider, OU = ouder/verzorger, LIO = leerkracht in opleiding, ST = stagiaire) Groep Functionaris(sen) Aantal uren per week Aantal betrokken lln. 1-2 OA Komt vanaf herfstvakantie voor 16 u 27 op dit moment. De groep groeit uit tot 38 leerlingen 1-2 OU 0,5 27 3-8 Vlkr. 6 113 Buiten de klas is voor leerlingen het volgende beschikbaar: Ouders helpen de leerkracht naar de bibliotheek gaan. Verder helpen de ouders bij de gebruikelijke activiteiten zoals bij Sinterklaas, enz. Ook leerlingen uit groep 7 en 8 ondersteunen leerlingen in de groep 1 t/m 5 bij het (voorbereidend) lezen. OBS Gesworen Hoek heeft een vakleerkracht voor handenarbeid. De leerkracht van de groep is dan vrij geroosterd. Bij de combinatiegroepen heeft de leerkracht dan tijd voor de enkele groep 3, de enkele groep 4 of de enkele groep 5. De school maakt verder gebruik van 2 betaalde LIO- stagiaires, ieder voor 2 ½ dag per week. De LIO-stagiaires worden als volledige leerkracht ingezet op de school. Begeleiding vindt grotendeels plaats na schooltijd. 10
Veld 2: de onderwijsmaterialen We kijken bij dit veld alleen naar specifieke materialen voor leerlingen met speciale onderwijsbehoeften. We laten de materialen die bijna op elke school te vinden zijn buiten beschouwing en maken dus geen opsomming van de orthotheek. Ook kunnen we in de audit niet nagaan in welke mate materialen daadwerkelijk gebruikt worden. OBS Gesworen Hoek heeft het volgende beschikbaar: Met speciale didactische kenmerken: Materialen met een lager tempo, veel herhaling, nl. Maatwerk rekenen, naschools aanbod woordenschat; Materialen uitgaand van een sterk eigen probleemoplossend vermogen, nl. Kien, Puzzelboek rekenen, Slimme taal van SLO. Met speciale pedagogisch/psychologische kenmerken: Methode voor sociaal-emotionele ontwikkeling, nl. Amigo; Materialen voor begrenzing van het gedrag, nl. Gedragskaarten (hangen in de klassen). In verband met kindspecifieke fysieke belemmeringen zijn op OBS Gesworen Hoek beschikbaar: Sissel -kussens, aangepast meubilair voor een leerling uit groep 6. Veld 3: de ruimtelijke omgeving OBS Gesworen Hoek is gedeeltelijk rolstoeltoegankelijk, de drempel bij de ingangen vormen een obstakel, maar er is wel een invalidentoilet en de gangen zijn breed genoeg. De school beschikt over een handenarbeidlokaal/technieklokaal, een speel/gymzaal. Verder heeft de school 5 ruimtes waar de leerlingen zelfstandig kunnen werken, en is er een grote aula, ingericht voor leerlingen om zelfstandig te werken. Er staat een lokaal voor groep 1-2 leeg. Dit lokaal wordt gebruikt voor zelfstandig werken. Na de herfstvakantie wordt dit lokaal in gebruik genomen door de onderwijsassistente van groep 1/2. Veld 4: de expertise We onderscheiden teamexpertise en specialistische expertise. Met teamexpertise wordt gedoeld op kennis en ervaring die geïntegreerd is in de teamaanpak en geïnternaliseerd in het handelen van alle medewerkers. OBS Gesworen Hoek heeft teamexpertise op het gebied van competenties om ouders te betrekken bij de onderwijsondersteuning van hun kind. En is er een teamaanpak op gedrag. Er staan duidelijke afspraken op papier en gedragskaarten hangen in de klassen. Daarnaast is er een systeem van Gele en Rode kaarten, waarbij de leerkrachten de incidenten bij houden via een incidentenregistratielijst. OBS Gesworen Hoek heeft (nog) geen (volledige) teamexpertise op het gebied van kennis over onderwijs ondersteuningsvoorzieningen rond de school en in de regio. OBS Gesworen Hoek ontwikkelt op dit moment teamexpertise op het gebied van het handelingsgericht werken en werken met leerlijnen. 11
Een tweede vorm van expertise is de specifieke, bij één of meer collega s of partners aanwezige expertise. Deze specialistische expertise kan soms, kortdurend, nodig zijn. De beschikbaarheid van expertise (gecertificeerd) op specifieke gebieden is bij OBS Gesworen Hoek als volgt: Binnenschools Buitenschools snel toegankelijk Expertiseveld ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja Visuele beperkingen Auditieve beperkingen Spraakmoeilijkheden en taalstoornissen Verstandelijke beperkingen Motorische beperkingen Beperkingen door chronische ziektes Autisme Spectrum Stoornissen (ASS) ADHD en ADD Angst- en hechtingsstoornissen Overige psychiatrische aandoeningen Gedragsproblemen Dyslexie Onderwijsachterstanden andere culturen Veld 5: de samenwerking met andere instanties Een keer in de 5 weken is er een zorgteambijeenkomst waarbij de jeugdverpleegkundige van de GGD en de schoolmaatschappelijk werkster aansluit. Daarnaast sluit de interne begeleider van school aan en wanneer nodig de groepsleerkracht. De school wil bij een aantal overleggen de preventief begeleider van SBO Westerwel aan laten sluiten. Verder is er een bovenschools Zorg advies team, waar de schoolmaatschappelijk werker in participeert mede namens de school. De jeugdverpleegkundige en de interne begeleider hebben ook regelmatig telefonisch of via de mail contact. Ook leerkrachten kunnen rechtstreeks met hun vragen bij de jeugdverpleegkundige terecht. 2x in de maand is er een inloopspreekuur voor ouders bij de jeugdverpleegkundige waar ouders, wanneer ze dat nodig vinden, ook zelfstandig naar toe kunnen. Er zijn standaardcontroles in groep 1-2 en groep 7, deze controles worden op school uitgevoerd. Bij zorgen neemt de school contact op met de jeugdverpleegkundige of verwijst de school ouders door naar Centrum jeugd en gezin. Ook de schoolmaatschappelijk werkster kan een rol hebben bij leer-, opgroei- en opvoedproblemen. Er is een ouderkamer met gastsprekers, bedoeld voor ouders om (opvoedings) problemen te bespreken. Degene die de ouderkamer leidt komt van de Twern (met nauwe lijntjes naar CJG). 12
SMW Bureau Jeugdzorg GGD GGZ MEE Kinderziekenhuis Revalidatiekliniek Justitiële inrichting KDC MKD Gemeente: Brede School Gemeente: VVE nooit sporadisch regelmatig vaak Contact persoon * IB IB en Lkr IB en Lkr IB en Lkr IB en Lkr IB en Lkr Onderwijskundig teamleider Lkr en IB De school kan samen met de ketenpartners de volgende curatieve ondersteuning bieden: - Schoolmaatschappelijk werk - Brede School: SOVA-trainingen / Faalangstreductietrainingen - Taalklas - Jeugdverpleegkundige - Ouderkamer (ondersteuning van ouders) 13
3. Grenzen en groeimogelijkheden van de school 3.1 Groeimogelijkheden en grenzen v.w.b. onderwijsconcept Een basis voor onderwijs aan kinderen met diverse onderwijsbehoeften wordt gelegd door het onderwijsconcept van de school. Op het gebied van de diversiteit zijn twee kenmerken van het onderwijsconcept bepalend: het draagvlak binnen het team, en de mate waarin de lesstof dan wel de individuele onderwijsbehoefte van de leerling uitgangspunt van het lesprogramma is. Dit laatste kenmerk kan worden gezien als een dimensie van methodegestuurd naar leerlinggestuurd. Aan het ene uiterste van die dimensie staan de scholen die bijna de volledige lestijd de methode als leidraad hanteren 4. Leerlingen die onvoldoende uit de weg kunnen met de standaardmethode krijgen herhalingsstof, extra instructie of verdiepingsstof zoals die binnen de methode is gegeven. Het gemiddelde niveau en tempo van de standaardmethode is maatgevend. Scholen die dit concept welbewust hanteren zijn vaak van opvatting dat een leerling bij de groep houden betekent dat de leerkracht zijn of haar uiterste best doet om de zwakkere leerling voor wat betreft zijn of haar prestaties zoveel mogelijk bij de gemiddelde groep aan te laten haken. Het andere uiteinde van de dimensie wordt bezet door scholen die hun onderwijsconcept afstemmen op de specifieke groep die op dat moment de klas vormt. De start ligt bij de individuele onderwijsbehoeften van leerlingen met hun individuele ontwikkelings- en leerlijnen. Het overzicht van die lijnen in de groep geeft mogelijkheid tot het bundelen van de leerlijnen waar deze (bijna) samenvallen. De instructieplanning wordt afgestemd op deze gebundelde leerlijnen. De werkvormen in de groep zijn vaak heterogeen, waardoor een leerling bij de groep houden hier een gelijke betekenis heeft voor elke leerling. Bij een dergelijk concept worden veelal ook standaardmethoden en methodegebonden toetsen gebruikt, maar dan als middel zonder dat zij direct het didactisch en pedagogisch handelen sturen. Alle scholen hebben te maken met verschillen tussen kinderen. Relevant voor Passend Onderwijs zijn verschillen tussen leerlingen op het gebied van: leercompetenties leerstijlen gedragscompetenties gedragsstijlen culturele achtergronden gezinsachtergronden Van een extra vergroting van de range van onderwijsbehoeften in een klas is sprake bij combinatieklassen. 4 Onderzoek van de SLO wijst uit dat gemiddeld ongeveer tweederde van de lestijd op Nederlandse scholen met gebruik van standaardmethoden les wordt gegeven. 14
Leerkrachten op scholen die vooral methodegestuurd werken, rekken naarmate er meer verschillende kinderen in hun klas zitten, de mogelijkheden van hun onderwijsaanbod steeds verder op. Manieren om binnen het methodegestuurde concept onderwijs te bieden aan leerlingen met verschillende onderwijsbehoeften zijn o.a.: het groeperen van handelingsplannen; het werken in niveaugroepen; zelfstandig werken; vergroting van de expertise van de leerkracht; incidentele toepassing van vormen van leren in heterogene groepen; de keuze van methodes die heel veel ruimte bieden voor gedifferentieerd werken. Omdat het uitgangspunt van de les bepaald is door de centrale aanpak van de methode, betekent elke nieuwe onderwijsbehoefte een extra aanpassing bij die aanpak. Wanneer veel aanpassingen nodig zijn, beleeft de leerkracht dit vaak als een stapeling van taken, en daarmee als een toenemende belasting. Soms uit zich dit door de behoefte van de leerkracht aan steeds meer orde en rust in de klas, om de controle te kunnen houden over alle verschillende activiteiten die gelijktijdig plaatsvinden. Met het toenemen van de organisatorische belasting van de leerkracht, blijft er minder tijd en energie over voor het ter plekke inspelen op specifieke behoeften van leerlingen op het moment dat die zich aandienen. Het methodegestuurde onderwijsconcept is begrensd in haar capaciteit om kinderen met andere onderwijsbehoeften op te nemen. In het volgende schema wordt het onderwijsconcept van OBS Gesworen Hoek weergegeven in de relatie tussen de mate waarin de lesmethode sturend is en de mate waarin diversiteit van leerlingen opgevangen kan worden. De gebogen lijn geeft van links naar rechts een mogelijk model van de ontwikkeling van een onderwijsconcept, startend bij het leerstofjaarklassensysteem met een strakke hantering van standaardmethoden. Via het oprekken van de methodegestuurde aanpak toont het model een omslag in de aanpak naar het starten van de lesinhoud bij de individuele onderwijsbehoeften van de leerlingen in de klas. Let wel: de richting van links naar rechts geeft alleen een wenselijke richting aan wanneer: De school meer ruimte wil bieden aan de bestaande diversiteit onder de leerlingen. De school meer leerlingen met speciale onderwijsbehoeften onderwijs wil kunnen bieden. De leerlingpopulatie van de school steeds meer divers wordt. 15
Scholen bevinden zich ergens op of onder de gebogen lijn. OBS Gesworen Hoek bevindt zich op positie: Zoals in de inleiding gezegd hebben wij geen opvatting over de wenselijkheid van de positie van de school: een school kan sterk onderwijs bieden naar tevredenheid van alle betrokkenen op elke positie van de grafiek. De volgende suggesties als groeimogelijkheden en grenzen geven wij voor het geval dat de school wil groeien naar een breder profiel in de zin dat meer verschillen tussen leerlingen mogelijk zijn. Groeimogelijkheden voor OBS Gesworen Hoek voor wat betreft het onderwijsconcept: OBS Gesworen Hoek is een school waarbij de bereidwilligheid om Passend Onderwijs vorm te geven groot is. Het team ziet het als een uitdaging om hierin de grenzen te verleggen. Het is een school in ontwikkeling. Met name het goede pedagogische klimaat en de structuur binnen de organisatie (kleine groepen) maakt dat het er prettig en veilig is voor leerlingen. Gericht op Passend Onderwijs kijken wij met name naar het aspect van het omgaan met diversiteit. Op dit punt zou OBS Gesworen Hoek kunnen groeien door: Het vergroten van zelfstandig werken. De leerkracht is nu sterk tot volledig bepalend voor de inhoud van zelfstandig werken. Veelal wordt op dit onderdeel verwerkingsstof opgenomen. Door leerlingen hier meer verantwoordelijkheid te geven aan de invulling van een gedeelte van de weektaak, meer werken met kennis, wordt de betrokkenheid bij de eigen ontwikkeling en de zelfstandigheid van de leerling sterk ondersteund. 16
Het team zou zich verder kunnen bekwamen in het inspelen op de verschillende leerstijlen van leerlingen. Op zich heeft men oog voor de verschillen tussen de leerlingen en heeft men ook duidelijk de wil deze verschillen meer te willen honoreren. De aanpak van (meer) begaafden/ hoogbegaafden binnen de school. De geïnterviewden merkten op dat in het verleden veel aandacht uit ging naar de zwakkere leerling (gezien de leerlingpopulatie). Voor de meer begaafde leerlingen wordt momenteel wel gewerkt met een routeboekje (compacten en verrijken). Door te gaan werken met een hoogbegaafdheidsprotocol, is het mogelijk voor een nog gestructureerder aanpak voor deze leerlingen De positie van de leerling in zijn eigen leerproces kan worden versterkt door: o Het invoeren van een leerlijn zelfbeoordeling en reflectie op basis van de ervaring van de weektaken. Grenzen voor OBS Gesworen Hoek voor wat betreft het onderwijsconcept: Aan de hand van 12 stellingen heeft het schoolteam van OBS Gesworen Hoek zich uitgesproken over het draagvlak voor de uitgangspunten van Passend Onderwijs. Het team geeft aan dat ze de verschillen tussen leerlingen willen honoreren en dat ook als een uitdaging zien, maar dat er ook duidelijke grenzen zijn voor de school. Het team ziet de meerwaarde in diversiteit en heterogeniteit. Leren van en met elkaar vergroot de sociale betrokkenheid. Willen alle scholen inclusief worden, dan moet er volgens het team nog veel veranderen in het onderwijs in Nederland. Vanuit het kind gezien zou het fijn zijn, maar het team heeft weinig vertrouwen in de overheid gezien de middelen die er dan tegenover zouden moeten staan. Het team staat er wel open voor, maar ziet nog niet hoe dit te realiseren is. In het teamgesprek werd het in het geding komen van de veiligheid van leerlingen (en niet alleen in de klas, maar ook buiten de klas) genoemd als reden voor het stellen van grenzen. Leerlingen moeten goed in hun vel zitten, dan komen ze pas tot leren. Ieder kind heeft recht op onderwijs, maar wel het onderwijs waar het kind en de andere kinderen tot leren komen. Leerkrachtvaardigheden zijn erg belangrijk voor de veiligheid in de groep. Ieder kind verdient de aandacht. Bij een goed klassenmanagement en/of een andere organisatie binnen de school is het mogelijk om dit te realiseren. De school is zich bewust dat sturing van het onderwijs vanuit de methode en de toetsen begrenzend werkt en dat daardoor niet altijd aan alle onderwijsbehoeften kan worden voldaan. Ouders kennen hun kind het beste. Het team vindt het dan ook erg belangrijk om ouders te betrekken bij het onderwijs om zo samen het beste onderwijs voor ieder kind te kunnen aanbieden. Sommige leerkrachten vroegen zich af of ze wel genoeg expertise in huis hebben om Passend Onderwijs vorm te geven. Andere leerkrachten daarentegen zagen het als een uitdaging. Passend Onderwijs maakt leerkrachten nog deskundiger. Hoewel de discussie niet tot een consensus heeft geleid op alle stellingen en er op stellingen duidelijk een aantal verschillen in opvatting zijn, is in onderstaande schema een beeld te zien van de meest heersende mening. 17
Dit schema is opgenomen om het team een handvat te geven om verder in discussie te gaan over een gezamenlijk beeld (en daarmee mogelijk schoolbeleid) in zake passend onderwijs. Rangorde Mee eens Team OBS Gesworen Hoek 11. Dankzij Passend Onderwijs worden leerkrachten deskundiger. 5. De veiligheid in de groep wordt in hoge mate bepaald door leerkrachtvaardigheden. 2. Verschillen binnen de groep zijn een verrijking voor alle leerlingen en voor de leerkracht. 4. Door Passend Onderwijs krijgt de gewone leerling te weinig aandacht. 7. Door de methodesturing in het onderwijs creëren wij buitenbeentjes. 1. Ieder kind heeft recht op regulier en thuisnabij onderwijs. 8. Ouders hebben geen verstand van onderwijs en daarom kan de school beter bepalen wat een passend onderwijsaanbod is. 12. Alleen met extra handen in de klas kan ik Passend Onderwijs tot een succes maken. 9. Leerkrachten kiezen bewust voor een bepaald type onderwijs en moeten niet worden opgescheept met leerlingen waarvoor ze niet geschikt zijn. 3. Alle scholen in Nederland kunnen inclusief worden. 6. Hoe homogener de groep, des te veiliger de groep. 10. Hoe homogener de groep, des te beter de leerprestaties. Niet mee eens Na de discussie hebben alle aanwezige teamleden individueel bij de stellingen aangegeven of ze er mee eens of oneens waren en of het voor het teamlid van weinig of groot belang was. In onderstaande schema staat de uitslag 9 8 7 6 5 Helemaal oneens Enigszins oneens 4 3 2 1 0 Enigszins eens Helemaal eens Stelling 1 Stelling 2 Stelling 3 Stelling 4 Stelling 5 Stelling 6 Stelling 7 Stelling 8 Stelling 9 Stelling 10 Stelling 11 Stelling 12 18
9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 Weinig belang Matig belang Groot belang weet niet Stelling 1 Stelling 2 Stelling 3 Stelling 4 Stelling 5 Stelling 6 Stelling 7 Stelling 8 Stelling 9 Stelling 10 Stelling 11 Stelling 12 De stellingen: 1. Ieder kind heeft recht op regulier en thuisnabij onderwijs. 2. Verschillen binnen de groep zijn een verrijking voor alle leerlingen en voor de leerkracht 3. Alle scholen in Nederland kunnen inclusief worden 4. Door Passend Onderwijs krijgt de gewone leerling te weinig aandacht. 5. De veiligheid in de groep wordt in hoge mate bepaald door leerkrachtvaardigheden 6. Hoe homogener de groep, des te veiliger de groep. 7. Door de methodesturing in het onderwijs creëren wij buitenbeentjes. 8. Ouders hebben geen verstand van onderwijs en daarom kan de school beter bepalen wat een passend onderwijsaanbod is. 9. Leerkrachten kiezen bewust voor een bepaald type onderwijs en moeten niet worden opgescheept met leerlingen waarvoor ze niet geschikt zijn. 10. Hoe homogener de groep, des te beter de leerprestaties. 11. Dankzij Passend Onderwijs worden leerkrachten nog deskundiger. 12. Alleen met extra handen in de klas kan ik Passend Onderwijs tot een succes maken. Uit de combinatie van de eerstgenoemde groeimogelijkheid en de aangegeven grenzen komt een punt naar voren waarover het team verder kan gaan in haar gedachteontwikkeling over Passend Onderwijs. 3.2 Karakterisering van de voorzieningen op de vijf velden In het licht van Passend Onderwijs kunnen vier schoolprofielen 5 binnen het regulier basisonderwijs worden onderscheiden, te weten: 1. de netwerkschool 2. de smalle ondersteuningsschool 3. de brede ondersteuningsschool en 4. de inclusieve school. Onder deze vierdeling van schoolprofielen ligt een dimensie die loopt van gesegregeerd ( exclusie ) naar geïntegreerd onderwijs ( inclusie ). 5 Greven, L.F. en Timmerhuis, A. (2008). Passend Onderwijs. Kansen in beeld! Utrecht: Sardes (Sardes Speciale Editie 8). 19
In andere woorden: de netwerkschool profiteert adequaat en optimaal van de geïnstitutionaliseerde speciale ondersteuning binnen andere instellingen, zoveel mogelijk gelegen in de directe omgeving van de school. Deze is aanwezig in andere speciale scholen, of in gespecialiseerde zorginstellingen als een revalidatiecentrum. Op de inclusieve school daarentegen is in principe alle speciale onderwijsondersteuning in huis aanwezig om leerlingen met speciale onderwijsbehoeften te kunnen handhaven, mede door een vaste partnerrelatie met zorginstellingen buiten het onderwijs zoals het genoemde revalidatiecentrum. De schoolprofielen kunnen ook benaderd worden vanuit een ontwikkelingsperspectief, waarbij de netwerkschool als beginfase en de inclusieve school als eindfase wordt gezien. Op die manier kunnen scholen die zichzelf herkennen in één van de schoolprofielen, de intentie uitspreken om te streven naar een ander, nabijgelegen schoolprofiel. Bedenk dat deze vier schoolprofielen ideaaltypisch zijn. In de praktijk komen er allerlei (sub)varianten voor die uiteindelijk wel weer zijn te herleiden naar één van bovenstaande schoolprofielen op het gebied van speciale onderwijsondersteuning. Uiteraard is het schoolprofiel waartoe de school zich ontwikkelt ook geen statische grootheid. Schoolprofielen veranderen met de transformatie van de schoolpopulatie en de schoolkeuzen daaromtrent mee. Hierna worden de voorzieningen op de school per veld, na een omschrijving, ingedeeld als passend bij een netwerkschool, een smalle ondersteuningsschool, een brede ondersteuningsschool of een inclusieve school. We kiezen een karakterisering die zo dicht mogelijk bij de situatie van uw school komt. De beschrijving in de tabellen betreft dus niet een exacte beschrijving van de situatie van uw school. De volledige tabellen van de prototypes staan in de bijlage bij dit rapport. Veld 1: de hoeveelheid aandacht/handen in de klas De omschrijving van de huidige situatie past bij het in bijlage 2 omschreven profiel van een netwerkschool. Veld Setting 1. Hoeveelheid aandacht en tijd Binnen de klas Er is één paar handen in de klas, de lkr 6 zorgt zelf voor bijv. preteaching, werken aan de instructietafel, op tijdelijke basis (een uur per week). Er wordt gewerkt met de gegeven groepsgrootte (± 25 leerlingen). Binnen de school Er is speciale onderwijsondersteuning door rt er en/of ib er, op tijdelijke basis (gedurende enkele uren per week). 6 In deze tabel en de andere tabellen komen meerdere afkortingen voor. Daarbij staat lkr voor leerkracht, vlkr voor vakleerkracht, oa voor onderwijsassistent, ou voor ouder, mll voor medeleerling, rt er voor remedial teacher, ib er voor intern begeleider, ab er voor ambulant begeleider, so voor speciaal onderwijs, lgf voor leerlinggebonden financiering, pgb voor persoonsgebonden budget, ihp voor individueel handelingsplan, opp voor ontwikkelingsperspectief. 20
De hoeveelheid aandacht, ofwel de handen in de klas is afhankelijk van: de beschikbare formatie; de organisatie van de groepen in de school; de beschikbare handen van buiten de formatie (ouders, stagiaires ). Veld 2: de onderwijsmaterialen De omschrijving van de huidige situatie past bij het in bijlage 2 omschreven profiel van een netwerkschool. Veld Setting 2. Onderwijsmaterialen Binnen de klas Er wordt waar nodig gebruik gemaakt van niveaudifferentiatie in de lesmethoden. Er is aanvullend remediërend materiaal voor de kernvakken, behorend bij de gebruikte lesmethoden. Binnen de school Er zijn onderwijsmaterialen beschikbaar die tegemoet komen aan specifieke didactische kenmerken en speciale pedagogische/ psychologische kenmerken (bijv. beloningssysteem). Veld 3: de ruimtelijke omgeving De omschrijving van de huidige situatie past bij het in bijlage 2 omschreven profiel van een smalle ondersteuningsschool. Veld Setting Binnen de klas Binnen de school 3. Ruimtelijke omgeving Veld 4: de expertise Er is een aparte plek (bijv. prikkelarm hoekje) waar één-op-één begeleiding of begeleiding van een (sub)groepje leerlingen met speciale onderwijsbehoeften kan plaatsvinden. Er is op de gang ruimte waar éénop-één begeleiding of begeleiding van een (sub)groepje leerlingen met speciale onderwijsbehoeften kan plaatsvinden. De omschrijving van de huidige situatie past bij het in bijlage 2 omschreven profiel van een netwerkschool. Veld Setting Binnen de klas Binnen de school 4. Expertise De lkr hebben enige kennis van en competenties op het gebied van speciale onderwijsbehoeften. De rt er en/of ib er hebben enige kennis van en competenties op het gebied van de meest voorkomende speciale onderwijsbehoeften. Een manier om naar de groei van de expertise te kijken, is door het onderscheid te maken tussen teamexpertise en individuele expertise. De inzet van individuele expertise is altijd zinvol, maar heeft veel meer effect wanneer dit ingebed is in een expertomgeving van het team. 21
Bijvoorbeeld een team dat een gezamenlijke expertise heeft op gedrag, weet veel meer opbrengst te halen uit de specifieke expertise van één van de leerkrachten op autisme, dan een team dat géén teamaanpak heeft. Veld 5: de samenwerking met andere instanties De omschrijving van de huidige situatie past bij het in bijlage 2 omschreven profiel van een smalle ondersteuningsschool. Veld Setting Binnen de klas Binnen de school 5. Samenwerking met andere instanties De lk onderhouden contacten met de ib er om op de hoogte te blijven. Er is geregelde samenwerking en afstemming met professionals uit so en zorginstellingen. De behoefte aan samenwerking met andere instanties groeit mee met de aanwezigheid op school van leerlingen met speciale onderwijsbehoeften. 22
4. Tot slot Over het geheel genomen is OBS Gesworen Hoek te karakteriseren als een netwerkschool. De aangegeven groeimogelijkheden op het algemene onderwijsconcept van de school en op de vijf velden bieden perspectief op een ontwikkeling naar een smalle ondersteuningsschool of op een versterking van het bestaande profiel. Onderwijsconcept Netwerkschool Smalle ondersteuningsschool Brede ondersteuningsschool Inclusieve school Onderwijsvoorzieningen: 1. Handen in de klas 2. Materialen 3. Ruimtelijke omgeving 4. Expertise 5. Relaties De aangegeven groeimogelijkheden bieden kansen om meer leerlingen met speciale onderwijsbehoeften onderwijs te kunnen bieden, maar ook om de gewone leerlingen meer aan hun specifieke onderwijsbehoeften aangepast onderwijs te bieden. Of een dergelijke groei wenselijk is, is vanzelfsprekend afhankelijk van de opvattingen van de school, haar schoolbestuur en het samenwerkingsverband waar zij deel van uitmaakt. OBS Gesworen Hoek toont zich net als de andere scholen van SWV PO 30-04 Tilburg e.o. een open, gastvrije school die de discussie rond de onderwijsondersteuning naar aanleiding van de ontwikkelingen rond Passend Onderwijs graag aangaat. Hopelijk ondersteunt dit rapport het team bij deze discussie. Met dank voor de prettige ontvangst, Pauline van der Zwet-Kortekaas 23
Bijlage 1: Enkele landelijke kengetallen Cijfers schooljaar 2011-2012 Per 100 leerlingen op een basisschool zijn er gemiddeld over het hele land: ~ 2,7 leerlingen sbo ~ 0,5 leerling cluster 2 ~ 1,3 leerlingen bekostigingscategorie 1 (langdurig zieken, zeer moeilijk lerenden, cluster 4) 7 ~ 0,1 leerlingen bekostigingscategorie 2 (lichamelijke beperkingen) ~ 0,2 leerlingen bekostigingscategorie 3 (meervoudige beperkingen) ~ 1 leerling met een rugzak cluster 3 of 4 ~ 0,3 leerling met een rugzak cluster 2 De verblijfsduur van een leerling op het speciaal basisonderwijs is gemiddeld 4 (tot 5) jaar. Het gemiddelde deelnamepercentage aan het speciaal basisonderwijs bedraagt 2,8%. Bij een verblijfsduur van 4 jaar verwijst een basisschool gemiddeld 2,8% : 4 jaren = 0,7% per jaar. Bij een basisschool van bijvoorbeeld 300 leerlingen kan er gemiddeld per jaar een verwijzing naar het sbo van 0,7% van 300 leerlingen = 2,1 leerling verwacht worden. De verblijfsduur op het so schatten wij op 5 (tot 6) jaar. Bij een school van bijvoorbeeld 300 leerlingen zou je dus verwachten dat 8 : - eens in de drie jaar een leerling verwezen wordt naar cluster 2; - twee keer in drie jaar een leerling verwezen wordt naar cluster 3; - een keer in de twee jaar een leerling verwezen wordt naar cluster 4; - er 1 leerling is met rugzakje cluster 2; - er 1 leerling is met een rugzakje cluster 3; - er 2 leerlingen zijn met een rugzakje cluster 4. 7 Op grond van de cijfers van 2013 zijn de volgende bedragen aan de orde: < 8 jaar: categorie 1 9.111,00; categorie 2 13.594,00; categorie 3 20.558,00. > 8 jaar: categorie 1 8.385,00; categorie 2 14.716,00; categorie 3 21.595,00. 8 Deze aantallen zouden gelden wanneer alle leerlingen via het regulier onderwijs naar het speciaal onderwijs zouden stromen. In werkelijkheid vindt verwijzing soms al plaats vóór dat de leerling een reguliere school heeft bezocht. 24