Ad Bergsma Christina Bode Maaike Pouwels Denise de Ridder Succesvol ouder worden Boom Hulpboek amsterdam mmviii
Uitgeblust zijn op je zestigste is een belediging voor al het mooie hier op aarde. Bovendien is het levensgevaarlijk ; je hebt weinig kans dat je op je zeventigste weer opvlamt. Benoîte Groult
7 Inhoud Inleiding: Wat is succesvol ouder worden? 11 Geluk op leeftijd 14 Werk aan de winkel 17 Een inspirerend voorbeeld 19 Behoud zelf de regie 20 Welke stappen zijn noodzakelijk? 21 In vogelvlucht 33 De structuur van dit boek 34 Werkwijze 36 1 Actief voorbereid op de toekomst 39 Geen therapie maar vaardigheidstraining 41 Niet alleen lezen maar doen 42 Verzin zelf oplossingen 49 Er bestaat altijd meer dan één oplossing 54 Oplossingen voor de gestelde doelen 57 Blijf flexibel 69 Waarschuwingssignalen 70
8 2 Maakt u graag plannen? 73 In welke spreekwoorden herkent u zich? 77 Opdracht : stel een doel 81 3 Donkere wolken 85 Beter voorkomen dan genezen 90 Van binnenuit of van buitenaf? 93 De basisreacties op waarschuwingssignalen 94 4 Scherp uw doel aan 99 Wat zijn de kenmerken van een goed doel? 101 Herformuleer uw doel 107 5 De kracht van verbeelding 115 De stappen tot nu toe 117 De stappen van verbeelding 118 De voorbereiding 122 Tijd voor actie 129 Mentale simulatie in de praktijk 130 6 Leren dankzij terugkijken 133 Voorkom spijt 135 Terugkoppeling 137 Mentale simulatie 142 Afsluiting 148
Inhoud 9 7 Een blij hart is een goed medicijn 149 Stoppen met roken 151 Meer bewegen 153 Afvallen 154 Alcohol 155 Streef naar geluk 155 Appendix Ouderenbonden 162 Verantwoording 165 Beknopte lijst van gebruikte vakliteratuur 168 Over de auteurs 170
Inleiding Wat is succesvol ouder worden?
12 Het is nooit te laat om te zijn wat je had kunnen worden. George Eliot Het doel van dit boekje is het aanleren van vaardigheden die een bijdrage kunnen leveren aan een succesvolle veroudering. Deze vaardigheden kunnen helpen bij het realiseren van wensen voor de toekomst en het vermijden dat angsten werkelijkheid worden. Hier wordt aan gewerkt door goede (lees: duidelijke en haalbare) doelen te stellen voor de toekomst en die te vertalen in concreet gedrag dat ook daadwerkelijk wordt uitgevoerd. Deze methode biedt met andere woorden een handreiking om uw zorgen om te buigen in positieve doelen die u wilt bereiken. Deze vaardigheden hoeven niet van nul af opgebouwd te worden. Het gaat om alledaagse vaardigheden die mensen wel hebben, maar niet altijd gebruiken, en dit boekje ondersteunt het systematische gebruik van de al aanwezige oplossingen. Het zal daardoor vaker lukken concrete plannen voor de toekomst te maken en vooral ook te realiseren. Het kan zijn dat u dit boek heeft opgepakt omdat u al een concreet doel voor ogen heeft. Misschien wilt u met iets beginnen wat altijd al uw wens was, maar waarvoor tot nu toe de tijd of het geld niet beschikbaar was en u zoekt nu naar een goed moment of een goede aanleiding. Misschien wilt u nog een keer iets voor u heel ongebruikelijks doen (bijvoorbeeld een verre reis ondernemen) en u durft er niet echt voor uit te komen. Mogelijk merkt u bij uzelf op dat u steeds passiever wordt. U vindt het tijd worden om uzelf tot meer actie te dwingen of aan te zetten. Een andere mogelijkheid is dat u de laatste werkzame jaren een nieuwe richting in wilt slaan en nog ongebruikte talenten tot ontplooiing wilt brengen. Of misschien merkt u dat uw sociale kring een beetje klein is geworden en heeft u het gevoel dat uitbreiding een goed idee kan zijn. Een andere mogelijkheid is dat u het huishouden maar niet op orde kan krijgen. De spullen in huis worden wel verplaatst, maar er komt geen orde in de chaos. Hoe zou u dat handiger aan kunnen pakken? Dit zelfhulpboek
Inleiding Wat is succesvol ouder worden? 13 reikt een systematiek aan om deze en andere doelen constructief proberen aan te pakken. Het kan echter ook zijn dat u al wel een probleem heeft gesignaleerd, maar nog geen duidelijk beeld heeft van de oplossing. Het kan bijvoorbeeld zijn dat uw hoge verwachtingen van de jaren na het pensioen niet zijn uitgekomen, omdat gezondheidsproblemen roet in het eten hebben gegooid. Uw oude dromen zijn vervlogen en nu moet u een nieuwe invulling vinden voor de dagen. Ook kunt u zich zorgen maken over uw financiële positie en misschien ziet u obstakels om in de toekomst zelfstandig te blijven wonen. In dat geval zal dit boek u handreikingen bieden om de gesignaleerde problemen om te zetten in actieplannen die een oplossing dichterbij moeten brengen. En als dingen onoplosbaar blijken, dan is het misschien mogelijk de negatieve gevolgen zo veel mogelijk te ontlopen en toch te proberen plezier of zin in het leven te vinden. Wie hiermee direct al aan de slag wil, kan eventueel doorbladeren naar het volgende hoofdstuk. In deze inleiding zullen we enige achtergrondinformatie geven over succesvol verouderen. We bedoelen hiermee dat mensen vanaf ongeveer vijftig jaar de positieve gevolgen van het ouder worden optimaal benutten en de negatieve aspecten zo klein mogelijk houden. Deze beschrijving van succesvol ouder worden is anders dan de definitie die tot voor kort door de meeste wetenschappers werd gebruikt. Zij gingen er namelijk van uit dat mensen alleen succesvol verouderen als ze gespaard blijven voor ouderdomsklachten. Volgens deze omschrijving worden mensen succesvol oud als zij jong blijven van lichaam en geest. Deze beschrijving van de goede manier van verouderen gaat daarmee uit van het idee dat het erg lastig is te leven met de eventuele mankementen die soms horen bij het klimmen van de jaren. Tegenwoordig beseffen wetenschappers veel beter dat het vaak lukt de negatieve gevolgen van veroudering te compenseren. In het dagelijks spraakgebruik overheersen echter nog steeds de negatieve gedachten bij het woordje oud. De psycholoog Douwe Draaisma constateert in zijn boek De Heimweefabriek: Als je over iemand zegt dat hij oud is, dan is dat onverander
14 lijk wegens een gebrek of tekortkoming. Iemand wordt slecht ter been, laat het gesprek langs zich heen gaan, kan niet meer zo goed tegen drukte je kunt zien dat hij een dagje ouder wordt. Wat je werkelijk nooit iemand zult horen zeggen is iets als: Hij zei vanavond zulke wijze dingen, hij begint echt oud te worden. Ook in de tijdschriften voor oudere doelgroepen, zoals Plus en Midi, zien we twee kanten van het ouder worden terug. Op de redactionele pagina s zie je foto s van blije ouderen die met een fleece trui aan stoeien in een branding, maar de vele advertenties prijzen waren aan als trapliften, hoortoestellen en middelen tegen botontkalking of trage darmen. Ouder worden lijkt alleen goed te verkopen door de illusie voor te spiegelen dat u eeuwig jong zou kunnen blijven. Uiteraard is het niet mogelijk blijvende lichamelijke fitheid te garanderen na het doornemen van een zelfhulpboek. Als u wilt, kunt u de aangedragen technieken gebruiken om te komen tot een gezondere levensstijl en zo de kans vergroten dat u meer jaren kunt genieten van een goede lichamelijke gezondheid. Dit is echter slechts een van de mogelijkheden. We gaan er in dit boek van uit dat u zelf bepaalt wat voor u de komende jaren het belangrijkste is en dat u daar ook zelf aan werkt. Wij kunnen en willen die keuze niet voor u maken, we kunnen alleen technieken aanbieden die helpen om dat te bepalen en te verwezenlijken. Geluk op leeftijd Er zijn mogelijk twee redenen waarom u dit boek leest. Wellicht maakt u zich zorgen over het ouder worden, maar waarschijnlijker is dat u nieuwsgierig bent naar wat u zelf nog zou kunnen verbeteren. We doen eerst een poging om het bestaande negatieve beeld van de latere levensfasen bij te stellen. Op leeftijd komen is namelijk gemiddeld een prettiger ervaring dan vooral jongeren geneigd zijn te denken, ook al staan ze daar niet alleen in. Een mooi voorbeeld van deze ontwikkeling komt van de popzanger