Pagina 1 van 6 Verslaglegging Expertmeeting Rotterdams Respijthuis Datum: Maandag 27 januari 2014 11.30 13.30 uur Locatie: Stadhuis Rotterdam, kamer 7 1. Voorstelronde, welkomstwoord en inleiding door Fatima Talbi Achtergrond van de bijeenkomst: Fatima Talbi (raadslid PvdA Rotterdam, woordvoerder zorg en welzijn) heet de aanwezigen welkom. Fatima opent de bijeenkomst met een korte verwijzing naar de ontstaansgeschiedenis. Oktober 2013 bezocht Fatima het respijthuis in Alkmaar. Zij was zeer onder de indruk van deze vorm van mantelzorgondersteuning. Het werkbezoek aan Alkmaar kreeg een vervolg bij de begrotingsraad van Rotterdam, waar Fatima een motie indiende om naar het voorbeeld uit Alkmaar een Rotterdams Respijthuis te starten. Motie Rotterdams Respijthuis: De motie roept het Rotterdamse College van B&W op om de opstart van een Rotterdams Respijthuis mogelijk te maken, dat zich naar het voorbeeld uit Alkmaar ten doel stelt overbelasting onder mantelzorgers te voorkomen en te verminderen. Het College wordt daarnaast gevraagd om partijen uit te nodigen om als initiatiefnemer van het Rotterdams Respijthuis op te treden. Daarnaast is er budget vrijgemaakt om de opstart van een Rotterdams Respijthuis te faciliteren. Openstaande vragen tijdens de expertmeeting: Nu de motie in de Rotterdamse gemeenteraad is aangenomen, zou initiatiefneemster Fatima Talbi graag met de aanwezigen van gedachte wisselen over de vraag hoe het College de motie het beste kan uitvoeren. Wat is er voor nodig om naar het voorbeeld uit Alkmaar in Rotterdam een respijthuis te starten? Welke kansen liggen er in Rotterdam? En wat zijn belangrijke aandachtspunten? Ter introductie stipt Fatima samen met de aanwezigen alvast een aantal onderwerpen aan die in het vervolg van de discussie zullen terugkomen: 1. Inkapselen van specifieke respijtvoorzieningen in een breder geheel van mantelzorgondersteuning 2. Een versnipperd zorgaanbod voorkomen met een overkoepelende visie op mantelzorg 3. Inventarisatie van bestaande initiatieven, zodat hiaten en lacunes kunnen worden opgevuld.
2. Presentatie Iris Zeylemaker, initiatiefneemster Respijthuis Alkmaar Zie ook in de bijlage van dit verslag de presentatie van Iris Zeylemaker Pagina 2 van 6 Totstandkoming Respijthuis Alkmaar: Iris vertelt in haar presentatie hoe haar ervaringen in de zorg de basis vormden voor de totstandkoming van het respijthuis in Alkmaar. Iris kwam de drempels waar mantelzorgers tegen kunnen oplopen in de praktijk tegen. In de praktijk werd duidelijk wat wel en wat juist niet werkte in de ondersteuning van mantelzorgers. Succesvolle eigenschappen van het Respijthuis Alkmaar: Iris gaat in haar presentatie ook in op een aantal succesvolle eigenschappen van het respijthuis in Alkmaar. 1. Goede inbedding van het respijthuis in de bredere zorgketen. Inclusief nadrukkelijke aandacht voor de zorg die het respijthuis zelf niet aanbiedt. Voorbeeld: verzorgende en verpleegkundige handelingen worden niet door het respijthuis maar door de thuiszorg gedaan. 2. Een zorgvuldige intakeprocedure om de aard en de oorzaak van de overbelasting van mantelzorgers te achterhalen. Vervolgens de zoektocht naar concrete oplossingen. Voorbeeld: anders tillen (fysiek) of een maatjesproject voor mantelzorgers (zoeken van emotionele steun bij elkaar) 3. Niet focussen op de zorgindicatie van de zorgbehoevende maar op de draagkracht van de mantelzorger Verder besproken: 1. Ketensamenwerking: Hoe werkt de keten van respijtzorg in Alkmaar? Iris geeft aan dat het respijthuis samenwerkt in de keten met de gemeente, diverse zorgaanbieders en diverse vrijwilligersorganisaties. 2. Opties voor de mantelzorgers in het respijthuis: Wat doen mantelzorgers terwijl de persoon aan wie zij zorg verlenen verblijft in het respijthuis? Iris beschrijft wat het respijthuis doet om te voorkomen dat mantelzorgers in een zwart gat belanden. Sommige mantelzorgers blijven betrokken en komen op visite. Andere mantelzorgers kiezen voor een adempauze en gaan op vakantie. Beide opties kunnen werken om overbelasting te verminderen. 3. Organisatie van het respijthuis: Hoe draait het respijthuis in Alkmaar? Iris bespreekt de bezettingsgraad van het respijthuis en de samenwerking tussen vrijwilligers en professionals in de verschillende diensten (dag, avond en nacht). 4. Verschillende vormen van respijtzorg: Wat werkt beter: respijtzorg in een respijthuis of respijtzorg aan huis? Iris geeft aan dat respijtzorg aan huis tot de mogelijkheden behoort,
Pagina 3 van 6 maar niet in alle gevallen werkt om de overbelasting onder mantelzorgers daadwerkelijk te verminderen. 5. Spin-off van het respijthuis in Almaar: Hoe verloopt de spin-off van het Respijthuis in Alkmaar naar andere gemeenten? Iris geeft aan dat deze spin-off vooralsnog moeizaam verloopt. Het is lastig om een duurzame verbinding te smeden tussen verschillende partijen. Iris feliciteert Fatima dat zij er in geslaagd is om in Rotterdam een opening te creëren voor een initiatief. 6. Subsidierelatie met de gemeente: Welke relatie met de gemeente is noodzakelijk om een respijthuis op te starten? Volstaat een opstartsubsidie of is er ook steun bij de exploitatie nodig? Iris benoemt de verschillende modellen waarlangs een businesscase kan worden opgebouwd. 7. Vergelijking tussen een respijthuis en een zorghotel: Kan een respijthuis worden ingebed in een Rotterdams zorghotel? Iris geeft aan dat een afdeling binnen een zorghotel tot de mogelijkheden behoort. Wel ligt de kracht van het respijthuis in het huiselijke karakter en dat is moeilijk om in een hotel te realiseren. 8. Het respijthuis en de diversiteit van Rotterdam: Hoe kan een respijthuis inspelen op de diversiteit van Rotterdam en de mogelijke drempel bij sommige bevolkingsgroepen in de stad om contact op te nemen met respijtvoorzieningen? Iris geeft aan dat het bevorderen van de diversiteit onder vrijwilligers behulpzaam kan zijn bij het slechten van drempels. Belangrijk is om het respijthuis in de gemeenschappen te bespreken om zodoende de toegankelijkheid van het respijthuis te vergroten. De argwaan bij sommige bevolkingsgroepen in de richting van hulpverleners (zowel professionals als vrijwilligers) kan zodoende stap voor stap worden weggenomen. 3. Open gesprek over de totstandkoming van een Rotterdams Respijthuis Opvatting van het College van B&W over respijtvoorzieningen in Rotterdam toegelicht bij monde van wethouder Florijn Fundamentele discussie over zorg: Wethouder Florijn geeft aan dat er op dit moment in Nederland een fundamentele zorgdiscussie aan de gang is. Wat vinden wij als samenleving de waarborgen die in het zorgaanbod moeten (blijven) bestaan? Wanneer staat de overheid klaar (voorbeeld: abrupte gebeurtenissen)? En wat kan de overheid in samenspraak met burgers en hun omgeving afspreken over zorg en ondersteuning (voorbeeld: oud worden in de eigen omgeving)? Noodzaak van respijtvoorzieningen: Wethouder Florijn benadrukt binnen die discussie de noodzaak om respijtvoorzieningen te creëren, ten einde de inzet van vrijwilligers in de zorg te ondersteunen. Ook moet er oog zijn voor wat vrijwilligers niet kunnen doen in de zorg. Daarom moet er binnen de sociale kaart van Rotterdam zeer expliciet aandacht bestaan voor respijtvoorzieningen.
Pagina 4 van 6 HOE vraag centraal: Wethouder Florijn zoomt vooral in op de HOE vraag. Wat is een succesvolle businesscase voor een respijtvoorziening? Hoe creëer je een voorziening met een maximale bezettingsgraad? Hoe kan je leegstand op diverse zorglocaties beter benutten? Is een respijthuis op één vaste locatie wenselijk of verspreid je de inzet over meerdere locaties? Zoektocht naar het beste idee voor Rotterdam: Dit noemt de wethouder een interessante zoektocht bij de uitvoering van de ingediende motie van Fatima. Fatima is op zoek naar het beste idee voor een Rotterdamse respijthuis. Ideeën die zij aan het College kan meegeven voor de uitvoering van de motie die in de Rotterdamse gemeenteraad is aangenomen. Aangedragen ideeën vanuit de zaal 1. Een scherpe doelgroep bepaling: gaat een Rotterdams respijthuis exclusief focussen op zorgbehoevenden met zware lichamelijke klachten, psychische klachten of komt er een focus op chronisch zieken? Of kiest een Rotterdams respijthuis voor inclusiviteit en een totaalbenadering? Moet de indicatiestelling leidend zijn bij het bepalen van de doelgroep of juist niet? Ook wordt aangedragen dat het bij het bepalen van de doelgroep belangrijk is om te kijken welk zorgaanbod er al voor deze doelgroepen aanwezig is en waar juist hiaten aanwezig zijn. 2. De mantelzorger centraal/de werkelijke doelgroep: Fatima geeft aan dat in haar motie juist de mantelzorger centraal stond en dat met deze focus de doelgroep scherp werd gesteld. De aanwezigen geven aan dat deze benadering vraagt om een voorziening die breed toegankelijk is. 3. Huisvestingsdiscussie: Een nieuw huis of juist met het oog op leegstand nog even wachten met de stenen? En kies je voor een grootschalige of een kleinschalige voorziening? Iris geeft aan dat de huiselijkheid een grote kracht is van het respijthuis in Alkmaar. Ook wordt aangegeven dat een kleinschalige voorziening minder drempels opwerpt voor mantelzorgers om zorg en ondersteuning te zoeken. Tegelijkertijd is het praktischer en goedkoper om leegstand in meer grootschalige voorzieningen te benutten. Ook wordt opgemerkt dat grootschalige voorzieningen ten opzichte van 20 jaar geleden een ontwikkeling hebben doorgemaakt en tegenwoordig inzet verrichten om een huiselijke sfeer te creëren. o Kleinschaligheid versus grootschaligheid: Tussen de aanwezigen vindt er een gesprek plaats of het mogelijk is om een kleinschalige voorziening binnen een grootschalige voorziening te realiseren. Of is een kleinschalige voorziening beter in staat bent om een huiselijke sfeer te creëren en drempels voor mantelzorgers weg te nemen? Tenslotte: is het haalbaar om meerdere wegen tegelijk te bewandelen en zowel de mogelijkheden binnen kleinschalige als grootschalige voorzieningen te benutten? 4. Gebiedsgerichte organisatie van respijtzorg: Tijdens de discussie wordt opgemerkt dat het wenselijk is om per gebied in Rotterdam aan te sluiten op de vraag en een aanbod op maat te realiseren. Met als doel de verankering van het respijthuis in de wijkteams en het wijknetwerk.
Pagina 5 van 6 5. Vraaggericht denken: In de discussie wordt opgemerkt dat het wenselijk is om van aanbodgericht denken (we gaan een respijthuis opstarten) door te schakelen naar vraaggericht denken (ontwikkel een totaalvisie: waar is behoefte aan en waar kent het aanbod nog hiaten?). 6. Innovatie in de respijtzorg mogelijk maken: In de discussie wordt opgemerkt dat het wenselijk is om niet alleen de bestaande vormen van respijtzorg te ontwikkelen maar ook ruimte te bieden om nieuwe vormen van respijtzorg te creëren. 7. Ontwikkelen van een ketenaanpak: In de gemeente Westland neemt de gemeente het initiatief om een ketenpaanpak te ontwikkelen en een convenant te sluiten. Behoeften worden in kaart gebracht, lacunes worden in beeld gebracht, dubbelingen worden weggenomen. 8. Werven van vrijwilligers: Besproken wordt dat er binnen Rotterdam al slagen zijn gemaakt om een netwerk van vrijwilligers op te zetten. Wel wordt er nu in een snel tempo een vergroot beroep gedaan op vrijwilligers en daardoor ontstaan uitdagingen op het gebied van toetsing (voorbeeld: VOG), begeleiding (voorbeeld: cursussen en trainingen) en positionering (voorbeeld: samenwerking met professionals). Ook roept de inzet van vrijwilligers de vraag of op of er in de zorgsector verdringing van reguliere krachten plaats gaat vinden. Dit is een aandachtspunt. Tegelijkertijd zijn er in de wisselwerking tussen professionals en vrijwilligers veel kansen te vinden. 4. Afsluiting door Fatima Talbi Fatima vraagt de aanwezigen af te sluiten met 1 concreet punt wat de aanwezigen graag voor het vervolgproces zouden willen meegeven. Hieronder de adviezen, die Fatima meeneemt bij het controleren van de uitvoering van de ingediende motie. Adviezen 1. Zoek de verbinding met partners in de stad 2. Kies voor lichtvoetige oplossingen waar je mantelzorgers mee kunt ontlasten 3. Kies voor een gebiedsgerichte aanpak. Neem als gemeente de regie en zorg voor toetsing. Maar laat het wijknetwerk aan zet. 4. Creëer respijtvoorzieningen niet voor mantelzorgers maar met mantelzorgers. 5. Kijk nog verder over de schutting: wat wordt er in andere landen gedaan om overbelasting onder mantelzorgers te verminderen? 6. Wacht met de stenen en ontwikkel eerst een overkoepelende visie, waarbij gebruik wordt gemaakt van het bestaande zorgaanbod en leegstand van zorgvoorzieningen. 7. Wees ambitieus en stel een concreet target op, zoals de halvering van het aantal overbelaste mantelzorgers in Rotterdam.
Pagina 6 van 6 8. Wees als gemeente niet de regisseur maar de hefboom: creëer mogelijkheden voor partners in de stad om van onderop respijtvoorzieningen (verder) te ontwikkelen. 9. Professionals moeten zich niet terugtrekken maar mantelzorg en mantelzorgondersteuning juist faciliteren. 10. Van het aanbod terug naar de vraag: Verhelder de vraag van (overbelaste) mantelzorgers zelf en neem deze behoeften als uitgangspunt bij het creëren van voorzieningen in de stad. 11. Wees alert en zorg dat de diverse doelgroepen binnen Rotterdam op evenredige wijze door voorzieningen worden bereikt. Dankwoord: Fatima dankt de aanwezigen voor hun komst en geeft aan dat zij de aanwezigen op de hoogte zal houden over de verdere ontwikkelingen rondom de door de PvdA ingediende motie. 5. Contactgegevens PvdA Rotterdam Fatima Talbi Raadslid, woordvoerder zorg en welzijn f.talbi@raad.rotterdam.nl Fadoua Oilad adj Amar, Fractiemedewerker, organisatie f.oiladadjamar@pvdarotterdam.nl Evert Verkade Fractiemedewerker, inhoudelijke voorbereiding en verslaglegging e.verkade@pvdarotterdam.nl