Persbericht Brussel, 20 maart 2014 Onbekend is onbemind. Rente onpopulair als aanvullend pensioen. In strijd met maatschappelijke noodzaak aan sociale bescherming? 20 maart 2014 Eind 2013 onderzocht de Leerstoel Pensioenbeleid aan de KU Leuven op vraag van pensioenverzekeraar Delta Lloyd Life welke overwegingen Belgische ouderen maken bij de aanwending van aanvullende pensioenkapitalen. Dat Belgen massaal hun aanvullend pensioen opnemen als kapitaal en niet als levenslange rente, is al langer bekend. Maar voor het eerst geeft onderzoek een wetenschappelijke zicht op de redenen waarom de Belg zo weinig geïnteresseerd is om een recurrent inkomen te verkrijgen uit zijn aanvullend pensioenkapitaal. Deze inzichten zijn relevant omdat er wel degelijk een maatschappelijke noodzaak bestaat om zich te beschermen tegen de hogere zorgbehoeften en dus kosten die met name op hogere leeftijd toeslaan. De oorzaken zijn velerlei: hoge levensstandaard en lage zorgbehoefte als jong gepensioneerde, aversie om bij overlijden het aanvullend pensioen te verliezen en dus afwezigheid in successieplanning, geringe flexibiliteit, lage rendement, weinig aantrekkelijke fiscaliteit. Delta Lloyd Life en professor Jos Berghman wijzen daarom op het belang van bewustmaking en informatievoorziening. Wetenschappelijke primeur Over de aanwending van aanvullende pensioenen en de overwegingen die ouderen daarbij maken is er internationaal en in België in het bijzonder nog maar weinig geweten. Gezien de verkennende aard van het onderzoek, werd voor een kwalitatief onderzoeksopzet gekozen. De Leerstoel Pensioenbeleid aan de KU Leuven, onder leiding van Professor Jos Berghman, selecteerde dertig respondenten, verspreid over Vlaanderen, Wallonië en Brussel. De focus lag op jong gepensioneerden die hun aanvullend pensioenkapitaal tot maximaal tien jaar geleden ontvingen. Omdat diepte-interviews toelaten om tijdens het interview door te vragen over motivaties van de respondenten, was deze methode het meest geschikt voor dit onderzoek. Voor het eerst krijgen we via een wetenschappelijk onderzoek een verklaring voor de lage interesse van ouderen in levenslange rente. Tweede pijler en derde pijler via kapitaal Het eerste pijlerpensioen staat in het licht van de vergrijzing bijkomend onder druk. Jan Van Autreve, CEO van Delta Lloyd Life verklaart: Door de gestegen levensverwachting en verbeterde levenskwaliteit, voelen we een grotere behoefte aan een hoger pensioeninkomen na pensionering. De grote zorgbehoefte en de hiermee gepaard gaande financiële druk lopen immers hoog op eens de Belg ouder wordt. Vooral op het moment dat een echtgeno(o)t(e) komt te overlijden of dat de stap naar een rust- en verzorgingstehuis zich opdringt, stijgen de bijkomende kosten in aanzienlijke mate. Het aanvullend pensioen via de werkgever (tweede pijlerpensioen), maar ook het individuele pensioensparen (derde pijlerpensioen) zijn dan ook geen overbodige luxe maar een steeds belangrijker wordende aanvulling op het eerste pijlerpensioen. Professor Jos Berghman verduidelijkt: Momenteel is het zo dat vooral ouderen met een hoger eerste pijlerpensioen toegang hebben tot een tweede pijlerpensioen. Zij hebben dat bijkomende bedrag waarschijnlijk minder nodig als aanvulling op hun wettelijk pensioeninkomen, omdat ze al een hoger wettelijk pensioen hebben én omdat ze waarschijnlijk meer extra vermogen bezitten (financieel en huiseigendom). Het aanvullend pensioen kan worden gezien als een interessante vorm van uitgesteld loon die op het moment van pensionering een mooi kapitaal kan opleveren. De gemiddelde uitkering van een tweede PAGE annelore.vanherreweghe@deltalloydlife.be Fonsnylaan 38 1/5 www.deltalloydlife.be 1060 Brussel
pijler pensioenkapitaal bedraagt 116.000 euro 1. Het bedrag kan als kapitaal of als levenslange rente worden uitgekeerd. Met andere woorden: wanneer je met pensioen gaat, krijg je dit aanvullend pensioen bovenop je wettelijk pensioen, ofwel in één keer, als kapitaal, ofwel gespreid in de tijd, bv. in maandelijkse renten. En net daar zijn we als Belgen eerder een uitzondering op de mondiale regel die neigt naar rentes, benadrukt Koen Van Gorp, pensioenexpert van Delta Lloyd Life. Er zijn er nog, maar België is toch één van de weinige landen in de Westerse wereld waarbij het aanvullend pensioen massaal als kapitaal wordt opgenomen 2. In andere landen is een uitkering via een systeem van rentes veelal de regel: hetzij omdat het verplicht is, hetzij omdat het fiscaal gestimuleerd wordt. De grote meerderheid van de aanvullende pensioenen wordt bij ons standaard al uitgekeerd in kapitaal doordat werkgevers veelvuldig voor kapitaalplannen opteren. In dat geval kies je dus onbewust voor kapitaal omdat het automatisch gebeurt. Je kunt nadien uiteraard ook bewust kiezen voor een omzetting van dat kapitaal in rente, maar die stap wordt weinig of niet gezet. Renteplannen, waarbij de uitkering standaard in rente gebeurt, worden nauwelijks door werkgevers aangeboden omdat de standaard renteuitkering fiscaal nadelig wordt behandeld (progressief belast als inkomen ) t.o.v. standaard kapitaaluitkering (eenmalige belasting van 10 % à 20 %, afhankelijk van o.m. de leeftijd waarop het wordt gestort). Rente om stijgende zorgbehoefte te dekken Volgens Professor Jos Berghman lijkt het (gedeeltelijk) terugvallen op een systeem van verplichte periodieke rente logisch, in functie van een duidelijke maatschappelijke behoefte als gevolg van de vergrijzing. Het is de bedoeling dat je aanvullend pensioen je bovenop je wettelijk pensioen een inkomen verschaft om, zo lang je leeft, (on)verwachte, terugkerende kosten gemakkelijk op te vangen. Je beschermt jezelf het beste tegen het risico op een ontoereikend pensioen door te kiezen voor een uitkering via rente. Het is al te verleidelijk om, indien je het aanvullend pensioen meteen als kapitaal opneemt, het bedrag meteen te investeren in bijvoorbeeld de aankoop van een auto, om te zetten in een prachtige reis, of te beleggen in misschien wel foute producten. Resultaat: het bedrag dat je toenemende zorgbehoefte moet dekken, is opgebruikt voor een ander doeleinde. We leven ook steeds maar langer, dus de stijgende zorgbehoefte wordt ook in duurtijd dwingender. Belangrijkste onderzoeksresultaten Keuze voor kapitaal Ondanks de verschillen in hoogte van ontvangen pensioenkapitaal, hoogte van huishoudinkomen en huiseigendom, bouwden de meeste bevraagde huishoudens hun aanvullend pensioenkapitaal nauwelijks af om te voorzien in een extra inkomen. Integendeel, het kapitaal werd vaak geaccumuleerd. De grote meerderheid van de respondenten zette het bedrag onaangeroerd op een spaarboekje of investeerden het in beleggingen of in vastgoed. Daarbij werden er meestal nog geen concrete plannen gemaakt over de toekomstige aanwending. Geen enkele respondent had het ontvangen aanvullend pensioenkapitaal omgezet in een levenslange rente. Hoewel de meeste bevraagden de mogelijkheid kenden, was er niemand in geïnteresseerd. Motivering De meerderheid van de respondenten had op het moment van de bevraging nog geen nood aan een extra inkomen. Hoewel ze verwachten het in de toekomst financieel moeilijker te 1 2011: De hoogte van alle aanvullende pensioenkapitalen die op dat moment waren uitgekeerd aan 66-69-jarigen. Het gemiddelde pensioenbedrag ligt bij werknemers en zelfstandigen ongeveer even hoog: voor de recent gepensioneerde werknemer bedroeg dit kapitaal in 2011 gemiddeld 116.000 euro. Voor zelfstandigen was dit 117.000 euro. (Bron: KU Leuven. Bruto gegevens op basis van Pensioenkadaster.) 2 2011: 86 % van 66-69-jarigen kies t voor uitkering van het aanvullend pensioen als kapitaal. 2011: 0.0006% omzetting in rente van sectorpensioenen uitgekeerd in kapitaal. (Bron: KU Leuven) 2/5 www.deltalloydlife.be 1060 Brussel
hebben, verwezen ze naar voldoende extra spaarvermogen, voldoende verzekeringen en vertrouwen in de eigen spaarzaamheid. Een groot deel van de respondenten willen hun aanvullend pensioenkapitaal onaangeroerd laten om het bij overlijden na te laten aan hun kinderen. Die behoefte spreekt in het nadeel van levenslange renten aangezien er steeds een deel van het omgezette kapitaal verloren gaat bij overlijden. De aversie tegen dat mogelijke verlies bleek erg groot te zijn: hoewel de meeste respondenten hun levensverwachting hoger inschatten dan gemiddeld of alleszins hoopten lang te leven, werd vaker verwezen naar het mogelijke verlies van omzetting in rente bij vroegtijdig overlijden dan naar de mogelijke winst wanneer men langer dan gemiddeld leeft. Tot slot gaven de meeste ouderen aan hun aanvullend pensioenkapitaal onaangeroerd te willen laten als appeltje voor de dorst. Hoewel ze het kapitaal momenteel niet nodig hadden, hielden ze het kapitaal opzij als voorzorgsmaatregel. Daarbij werd vooral gedacht aan problemen die plotse grote, eenmalige uitgaven veroorzaakten in plaats van een terugkerende nood aan extra periodiek inkomen. Hoewel het liquiditeitsrisico mogelijk wordt overschat gezien het hoge extra vermogen en huiseigendom van de meeste bevraagden, wordt een levenslange rente als erg nadelig gezien aangezien het resterende kapitaal niet afkoopbaar is. Het niet flexibel kunnen aanwenden van kapitaal wanneer nodig, werd vaak als een belangrijk nadeel van de levenslange rente aangehaald. Bijkomende nadelen Vele ouderen hechtten belang aan een voldoende hoog rendement op hun aanvullend pensioenkapitaal. Wanneer gepensioneerden nood hadden aan voldoende rendement, uitten ze vaak meer vertrouwen in de investeringscapaciteiten van zichzelf of hun bank, dan in het rendement van de renteproducten die de verzekeraar aanbood. Hoewel de meeste respondenten wel op de hoogte waren van de mogelijkheid om aanvullende pensioenkapitalen vrijwillig om te zetten in een uitkering in rente, begrepen velen de exacte werking niet. Ook die complexiteit van de producten en het gebrek aan informatie die werd geboden door de verzekeraar verklaren deels de lage interesse in levenslange renteproducten. Uit de interviews bleek daarbij dat verzekeraars eerder atypische adviseurs zijn wat betreft de aanwending van aanvullende pensioenkapitalen. Ouderen vroegen eerder advies bij banken of bij hun vermogensbeheerder. Uit de interviews bleek tot slot dat de ouderen bij de aanwending van hun pensioenkapitaal veel belang hechtten aan de fiscale behandeling van het product. Hoewel de meerderheid de exacte fiscale behandeling van renteproducten niet kenden, gaven enkele respondenten aan niet te kiezen voor de omzetting in rente omdat ze vermoedden dat het fiscaal nadelig werd behandeld. Nadelen van een rentesysteem Koen Van Gorp, pensioenexpert van Delta Lloyd Life is niet verrast over de resultaten. Op voorhand had ik de resolute negatieve houding van de Belg wel verwacht. Het rendement van een dergelijk rentesysteem is een logisch struikelblok. Gebrek aan kennis en inzicht in de complexe rentesystemen is al even evident. Wie de formules dan wel iets of wat kent, wijst terecht op de weinig aantrekkelijke fiscaliteit ten opzichte van andere spaar- en beleggingsformules. Mogelijk koestert de Belg ook een zeker wantrouwen t.a.v. de overheid die wel eens de fiscaliteit tijdens de looptijd van de rente-uitkering zou kunnen wijzigen. Daarnaast hebben de huidige renteformules het nadeel dat ze vaak weinig flexibel zijn en dus onvoldoende kunnen inspelen op de veranderende financiële behoeften van de gepensioneerden. Een laatste, en misschien wel dé belangrijkste, ontmoedigende factor is dat een deel van de inleg in een lijfrente verloren gaat bij vroegtijdig overlijden het zogenaamde nietgeconsumeerde gedeelte. In de context van successieplanning kiest de Belg volgens mij dus ook liever voor een uitkering via kapitaal. En laten we ook niet vergeten dat ook voor verzekeraars het aanbieden van rentes een uitdaging is omwille van het langlevenrisico en de impact daarvan op de solvency II-ratio s. 3/5 www.deltalloydlife.be 1060 Brussel
De pensioenexpert van Delta Lloyd Life wijst bovendien op de status van jong gepensioneerde waarin de respondenten van dit onderzoek zich bevinden: De levensstandaard van de bevraagden is opvallend hoog. Hun huidige levensstandaard is gelijk of zelfs hoger dan voor pensionering. Het zijn eigenlijk jong gepensioneerden die maximaal 10 jaar geleden hun pensioenkapitaal ontvingen. Ze verkeren hoofdzakelijk in goede gezondheid, schatten hun eigen levensverwachting (te) hoog in. In deze fase van hun pensioen hebben ze weinig financiële zorgen. Ze willen vooral de financiële toekomst van hun kinderen of kleinkinderen veilig stellen. Aan een aanvullend pensioen via rente hebben ze op dit moment geen behoefte. Ongetwijfeld neemt die behoefte toe naarmate de gepensioneerden een hogere leeftijd hebben, de echtgeno(o)t(e) eventueel komt te overlijden of de zorgbehoefte significant stijgt. In deze fase is de gepensioneerde hier nog niet mee geconfronteerd. Nood aan sensibilisering, informatie en ingreep van de overheid? Omdat deze jong gepensioneerden de waarde van een aanvullend pensioenkapitaal uitgekeerd als rente op dit moment niet inzien, is er volgens Jan Van Autreve, CEO van pensioenverzekeraar Delta Lloyd Life, een nood aan meer sensibilisering en informatie over rentesystemen. Bewustmaking en informatievoorziening is de eerste stap. Vandaar dat wij ook proactief met deze resultaten naar buiten komen. En toch is dat misschien onvoldoende. De nadelen van een rentesysteem stapelen zich op, wat de afkeer van de Belg t.a.v. dergelijke pensioenoplossingen ook deels te begrijpen maakt. De eerste die daar iets kunnen en zouden moeten aan veranderen, zijn de bevoegde beleidsinstanties. Hun kerntaak bestaat er in de Belg voldoende sociale bescherming te bieden. Een gedeeltelijke uitkering van de tweede pensioenpijler als rente stimuleren door bijvoorbeeld de fiscaliteit van een rente-uitkering aantrekkelijker te maken kan een logische optie zijn. Maar het is belangrijk ook te luisteren naar de behoeftes van de Belg en daarop in te spelen. Overbeschermen mag dus niet de doelstelling zijn. Daarom pleit ik zeker voor een combinatie van rente en kapitaal. Zo ontstaat er een evenwicht tussen de nood aan sociale bescherming en het zelfbeschikkingsrecht van de Belg. Als de Belg voldoende geïnformeerd wordt, zal hij in staat zijn, in functie van zijn persoonlijke situatie, de juiste verhouding tussen rente en kapitaal te vinden. Maar we mogen ook niet enkel in de ogen van de overheid kijken. Als pensioenverzekeraar moeten we ook oplossingen naar voor schuiven om bepaalde bestaande nadelen van een rentesysteem op te vangen. Ik denk bijvoorbeeld aan de combinatie van een financiële rente met een echte lijfrente om tegemoet te komen aan de verliesaversie en de vraag naar flexibiliteit van de Belg. Daar zijn we als sector volop mee bezig, want het is eigenlijk de kern van onze business. Rente is namelijk hèt product bij uitstek voor de lange termijn en hèt product bij uitstek om levenslang een garantie te bieden. Dit is dus 100% in lijn met de missie die we ons als gespecialiseerde levensverzekeraar toe-eigenen: zekerheid bieden op lange termijn. Als de overheid gepaste stappen zet, zijn we dan ook de eerste die mee op de kar springen. Reactie Professor Jos Berghman op de resultaten: Over de jaren heen zijn de eerste pijlerpensioenen aangevuld met tweede pijleruitkeringen. Dat was nodig om de verworven levensstandaard van de gepensioneerden te kunnen garanderen. Maar daarbij stellen zich blijkbaar twee grote problemen. In de eerste plaats kunnen niet alle gepensioneerden beroep doen op een tweede pijler, en blijft de hoogte van het tweede pijlerpensioen vaak beperkt. Maar bovendien worden in België bijna alle tweede pijlerpensioenen uitgekeerd onder de vorm van een éénmalige kapitaalsuitkering. Daardoor weten deze pensioenen geen bijdrage te leveren tot een permanente levensstandaardbeveiliging. Dat leidt tot een dubbele noodzaak: enerzijds om de tweede pijlerbescherming te veralgemenen en te vergroten, vervolgens om deze fiscaal aangemoedigde tweede pijleruitkeringen onder de vorm van rentes te laten uitkeren. Een wijziging van de fiscale behandeling van de tweede pijler is daarbij van cruciaal belang. Reactie Minister Alexander De Croo op de resultaten: Het aanvullend pensioen is een belangrijke pijler van het Belgisch pensioenstelsel die mensen heel wat bijkomend pensioencomfort geeft. Wie een hele loopbaan lang een aanvullend pensioen opbouwt kan rekenen op een vervangingsratio die flink 4/5 www.deltalloydlife.be 1060 Brussel
hoger ligt. Daarom is het ook zo belangrijk dat onlangs een akkoord tussen sociale partners werd gesloten om het aanvullend pensioen voor arbeiders en bedienden gelijk te schakelen. Dit zal ertoe leiden dat meer mensen een aanvullend pensioen zullen opbouwen en dat de bedragen zullen stijgen. Bijna iedereen kiest voor een pensioenkapitaal en zet het opzij als een appeltje voor de dorst dat men desgevallend ook aan zijn kinderen kan doorgeven. Iedereen heeft ook de vrijheid om voor een rente te kiezen. Die keuzevrijheid moet blijven. Het is niet aan de overheid om beter te weten dan de mensen wat goed is voor hen. Ik ben er wel van overtuigd dat een belangrijke rol is weggelegd voor de verzekeringssector. Levensverzekeraars moeten investeren in de ontwikkeling van innovatieve en flexibele pensioenrenteproducten die beantwoorden aan de noden die het onderzoek identificeert. De verzekeraars moeten mensen ook meer proactief informeren en sensibiliseren. Ze dragen op dit vlak een belangrijke maatschappelijke verantwoordelijkheid. Ik moedig de sector aan deze verantwoordelijkheid ook daadwerkelijk op te nemen. ### Einde persbericht ### Meer info Annelore Van Herreweghe, Woordvoerder Delta Lloyd Life Annelore.vanherreweghe@deltalloydlife.be +32 494 170 200 Over Delta Lloyd Life Delta Lloyd Life is een vooraanstaande aanbieder van levensverzekeringen in België voor zowel particulieren als voor ondernemingen. Delta Lloyd Life biedt toegevoegde waarde aan haar klanten via innovatieve pensioen- en levensverzekeringsoplossingen die perfect beantwoorden aan de noden van haar klanten en dit op ieder moment van hun leven. Historiek Delta Lloyd Life is ontstaan in juli 2001 uit de fusie van 3 Belgische bedrijven: CGU Life, OHRA Leven en Norwich Union. In 2008 is Delta Lloyd Life gefusioneerd met Swiss Life Belgium. Door deze complementaire combinatie is Delta Lloyd Life de expert in pensioenen met een vierde positie in de Belgische markt van groepsverzekeringen. Sinds 23 januari 2013 is Delta Lloyd Life genoteerd op de NYSE Euronext Brussel. Delta Lloyd Life telt 620 medewerkers. Delta Lloyd Life maakt deel uit van de in Nederland gevestigde Delta Lloyd Groep, dat al tweehonderd jaar voor continuïteit en betrouwbaarheid staat. Vandaag is Delta Lloyd Groep vooral actief in Nederland en België en genoteerd aan NYSE Euronext Amsterdam. Delta Lloyd Groep is een brede financiële dienstverlener die nadenkt over het heden én de toekomst van mensen en daar veel kennis over opbouwt. Deze kennis gebruikt de organisatie om nieuwe producten en diensten te ontwikkelen en om toekomstige onzekerheden in het leven van klanten weg te nemen. Delta Lloyd Groep is een verzameling van zelfstandige bedrijven die allemaal onder de merknaam Delta Lloyd vallen. Ieder zelfstandig Delta Lloyd-bedrijf heeft zijn eigen specialiteit en klantenbestand. Meer informatie over Delta Lloyd Life: www.deltalloydlife.be. Over de Leerstoel Pensioenbeleid aan de KU Leuven De Delta Lloyd Life Leerstoel 'Pensioenbeleid' stelt zich tot doel om het pensioenbeleid in kaart te brengen, er de determinanten en gevolgen van te analyseren en beleidsvoorstellen uit te werken. De focus ligt hierbij op pensioenbeleid in de brede zin van het woord, inclusief tweede- en derdepijlerpensioenen. Om dit doel te bereiken worden de middelen die door Delta Lloyd Life aan de KU Leuven ter beschikking worden gesteld, aangewend als werkingsmiddelen voor het onderzoeksteam 'Pensioenbeleid' onder leiding van Prof. Berghman. Op die manier financiert pensioenverzekeraar Delta Lloyd Life het onderzoek naar pensioenen. Het verzamelen en linken van pensioendata (vb. wettelijke pensioenen, gezinssituatie, carrièreverloop, ) zodat die mee aan de basis kunnen liggen van de juiste beleidsmaatregelen op federaal niveau. http://soc.kuleuven.be/ceso/pensioenbeleid/slindex.php 5/5 www.deltalloydlife.be 1060 Brussel