Inhoudsopgave 1. Inleiding... 3 2. Visie en beleid... 4 2.1 Pedagogische overwegingen... 4 2.2 Draagvlak... 4 3. Digitaal lesmateriaal... 5 3.1 Methode materialen...5 3.2 Appgebruik...5 3.3 Aanschaf van apps en appmanagement... 6 3.4 Content Management... 8 4. Opleidingen en training... 9 4.1 Professionalisering... 9 5. Beheer en Techniek... 10 5.1 Draadloos... 10 5.2 Groep management van apparaten... 10 5.3 Individueel apparaat beheer... 11 6. De menselijke factor... 13 7. Ondersteuningsmogelijkheden... 14 7.1 Inspiratiesessie... 14 7.2 Tabletcursus... 14 8. Vergelijking tablets... 15 9. Extra aanvulling: beheer van tablets... 17 9.1 MDM... 17 9.2 Android... 18 9.3 ios (Apple)... 18 9.4 Centrale beheeroplossingen... 19 9.5 Windows 8... 20 9.6 Chromebook... 21 10. Bronnen... 22 Auteurs: Anthony van der Zande, Bram Aerns, Henk Heurter, Wouter Stiekema en Bastiaan Kooij Versie 3, april 2015 Whitepaper tablets in het onderwijs Heutink ICT 2
1. Inleiding Steeds meer scholen overwegen de aanschaf van tablets. Voordat u hier echter mee aan de slag gaat, is het verstandig om antwoorden te formuleren op een aantal vragen, zodat u zich goed kunt voorbereiden op het gebruik van deze devices. Heutink ICT heeft zowel de onderwijskundige als de technische kennis en ervaring om u te ondersteunen bij al uw vragen over dit onderwerp. Samen met Heutink ICT gaat u goed voorbereid en effectief aan de slag met tablets. Wilt u zelf ervaring opdoen met de ipad, Android tablets en Windows 8 tablets? Maak dan een afspraak met één van onze medewerkers. Wij inspireren u graag! Whitepaper tablets in het onderwijs Heutink ICT 3
2. Visie en beleid 2.1 Pedagogische overwegingen Heeft u afspraken gemaakt over de integratie van tablets in het onderwijsleerproces? Werkt u voornamelijk vanuit leerling gestuurd onderwijs en interactie of wilt u daar naartoe? Of werken veel leerkrachten nog frontaal klassikaal? Is er visie en beleid rondom het gebruik van digitale leermiddelen in uw onderwijs? Hoe sluit de tablet aan bij uw pedagogische visie en uw visie op onderwijs? Tablets kunnen op allerlei manieren ingezet worden. Het is belangrijk bij de keuze van tablets en toepassingen aan te sluiten bij uw visie op onderwijs. Scholen die het belangrijk vinden dat kinderen ontdekkend leren, kiezen vooral voor het gebruik van (web)apps die dit mogelijk maken, die de ruimte bieden om kinderen creatieve opdrachten te laten maken. Andere scholen staan een meer klassikale en leerkrachtgestuurde werkwijze voor. Deze scholen zullen vooral kiezen voor apps waarmee de leerlingen vaardigheden kunnen oefenen. Scholen waar veel projectmatig gewerkt wordt, zullen apps verkiezen die de leerlingen mogelijkheden bieden om informatie te verzamelen, te verwerken en te presenteren. 2.2 Draagvlak Heeft u de implementatie van de tablets besproken met het leerkrachten, bestuur, medezeggenschapsraad, en ouders? Is het voor iedereen duidelijk hoe het gebruik van de tablets past binnen de visie en missie van de school? Voordat de school een besluit neemt om tablets in te gaan zetten, is het belangrijk om goed te communiceren met betrokkenen waarom deze stap wordt gezet, wat de meerwaarde ervan is en op welke manier de implementatie ter hand wordt genomen. Zo wordt draagvlak gecreëerd en worden vragen weggenomen. Whitepaper tablets in het onderwijs Heutink ICT 4
3. Digitaal lesmateriaal 3.1 Methode materialen Hoe belangrijk is het voor u om de overstap te maken van papieren boeken naar digitale boeken? Heeft u het er samen over gehad hoe u dit vorm gaat geven? Of blijft u eerst nog papieren boeken gebruiken? Zijn er e-books beschikbaar voor uw huidige methoden? Zijn de beschikbare e-books alleen maar een digitale variant van de papieren boeken of zijn ze voorzien van interactiviteit en multimedia? Heeft u zich verdiept in de verschillende e- readers en specifieke apps voor Educatief curriculum e-books? Heeft u apps bekeken waarmee u aantekeningen kunt maken in e-books? Tablets kunnen op diverse manieren gebruikt worden. Als de school de papieren methode wil vervangen door een digitale versie, is het belangrijk te onderzoeken of dit mogelijk is. Voor het basisonderwijs zijn hier nog slechts beperkte mogelijkheden: Snappet biedt de mogelijkheid om aansluitend bij een aantal methoden de leerlingen de oefeningen digitaal te laten maken, waarbij de leerkracht de vorderingen kan volgen. Maandtaak en Topondernemers bieden digitale opdrachten bij wereldoriëntatie. In het voortgezet onderwijs zijn hiervoor meer mogelijkheden, bijvoorbeeld Schooltas van Thieme Meulenhoff, dat zowel leerboeken als werkboeken in een app beschikbaar stelt. 3.2 Appgebruik Weet u welke (soorten) apps leerkrachten willen gaan gebruiken? Heeft u deze apps getest, zodat u zeker weet dat ze passen binnen uw manier van lesgeven en voldoen aan de eisen die u hieraan stelt? Heeft u een checklist (kijkwijzer) waaraan apps moeten voldoen? Moeten ze zijn voorzien van een volgsysteem, topscore, moeten ze ingesteld kunnen worden op het niveau van de leerling? Wilt u gebruik maken van specifieke (online) software of applicaties? Wilt u bijvoorbeeld de digitale leeromgeving van uw methode gebruiken (de methodegebonden programma s die via Basispoort worden aangeboden bijvoorbeeld)? Maakt u veel gebruik van websites die Flash gebruiken? Voicethread, Glogster, en Weebly bijvoorbeeld maken gebruik van Flash. Whitepaper tablets in het onderwijs Heutink ICT 5
Heeft u al een lijstje met apps die u zeker wilt gaan gebruiken voor bijvoorbeeld: het maken van aantekeningen, het lezen van boeken, het delen van documenten? Veel scholen maken gebruik van educatieve software. In de loop van de jaren heeft deze software zich sterk ontwikkeld: van eenvoudige oefensoftware waarbij de leerkracht de oefeningen niet kon instellen en achteraf niet kon zien welke resultaten behaald waren, tot programma s met veel instelmogelijkheden en een uitgebreid leerlingvolgsysteem, waarin precies gekeken kan worden welke opdrachten de leerlingen gemaakt hebben, op welk niveau en met welk resultaat. Veel apps voor tablets waarmee vaardigheden geoefend kunnen worden, bieden deze uitgebreide instel- en resultaatmogelijkheden niet. Het is daarom de vraag of deze apps een onderwijskundige meerwaarde hebben. Bij enkele vaardigheden, waarbij het gaat om bijvoorbeeld het automatiseren, hoeft dat nog niet zo n groot probleem te zijn, maar de leerkracht moet dan wel op een andere manier de vorderingen volgen. Maar in veel gevallen is het heel relevant om te kunnen zien wat de leerling heeft geleerd van het oefenen. Ook kan ervoor gekozen worden om gebruik te maken van de bestaande educatieve software. Dat kan zeker niet met alle typen tablets. Het is dus belangrijk hier goed onderzoek naar te doen. Programma s die geïnstalleerd moeten worden, kunnen zeker niet op de tablets geïnstalleerd worden, met uitzondering van Windows 8. Online programma s kunnen wellicht wel via de browser gebruikt worden, mits de systeemspecificaties dit toestaan. Bekend voorbeeld is het ontbreken van Flash op de ipad, maar ook op Android- en Windows RT tablets werkt dit niet (goed). Zelfs wanneer gebruik gemaakt wordt van een speciale browser op de ipad, zoals iswifter (betaald) of Rover (gratis) er geen garantie dat dit ook goed werkt. Houd er ook rekening mee dat programma s die zijn ontwikkeld om met muisklikken bediend te worden, zich op een touchscreen heel anders kunnen gedragen. Naast de educatieve apps die hierboven genoemd zijn, zijn voor tablets ook andere apps beschikbaar die bij allerlei leeractiviteiten gebruikt kunnen worden. Met behulp van deze apps kunnen bijvoorbeeld vragen beantwoord worden (response voting), mindmaps gemaakt, instructies en presentaties gegeven en videoproducties en andere (beeld)verhalen gecreëerd. Er zijn ook apps waarmee op allerlei manieren informatie kan worden verzameld. De betrokkenheid kan met dit soort apps vergroot worden en ze kunnen, aansluitend bij concrete leerdoelen, een hoog leerrendement opleveren. Dit vraagt wellicht wel ander leerkrachtgedrag: meer begeleidend en minder overdrachtelijk. Samengevat: Apps moeten didactisch ingezet worden: alleen wanneer het lesdoel het uitgangspunt is, komen leerlingen tot leren. 3.3 Aanschaf van apps en appmanagement Hoe worden de apps aangekocht en gedistribueerd? Gaat u aanschaffen op één account en vervolgens distribueren naar de verschillende tablets of gaat u gebruik maken van verschillende accounts? (accounts voor verschillende groepen, bijvoorbeeld voor de onderbouw, waar met name digitale prentenboeken aangeschaft kunnen worden en onderbouw apps en bovenbouw accounts?) Whitepaper tablets in het onderwijs Heutink ICT 6
Beheer ipads Er zijn diverse manieren om ipads te synchroniseren. Dat kan op een eenvoudige en goedkope manier via icloud. Daarnaast kan Configurator gebruikt worden. U heeft dan wel een Applecomputer nodig. Daarnaast zijn er diverse Mobile Device Management oplossingen om ipads te beheren al dan niet in de cloud. Apple heeft hiervoor zelf enkele oplossingen ontwikkeld. In hoofdstuk 9 gaan we hier dieper op in. Beheer Windows 8 Windows 8 tablets kunnen in een netwerkomgeving opgenomen worden. De meeste netwerkbeheerders bereiden zich al voor om Windows 8 op te nemen in hun netwerkconcept. Er zijn ook duurdere professionele manieren om tablets te synchroniseren, maar zeker in een fase waarin nog veel geëxperimenteerd wordt en het aantal tablets nog niet groot is, is dat niet nodig. U hoeft in deze fase nog geen grote investeringen te doen. U kunt ook gebruik maken van verschillende accounts op één Windows 8-tablet. Als scholen tablets willen inzetten in verschillende groepen, kunt u bij voorkeur gebruik maken van verschillende accounts om in te loggen. Op die manier is het mogelijk om verschillende apps, webapps en bestanden beschikbaar te stellen aan de verschillende doelgroepen. Deze accounts moeten dan wel afzonderlijk gesynchroniseerd worden, wat de beheerslast groter maakt. Als u tablets door verschillende leerlingen in meerdere groepen wilt laten gebruiken, moet u er rekening mee houden dat wachtwoorden worden opgeslagen, zodat er automatisch ingelogd kan worden. Dit is niet altijd wenselijk. Zo kan het zijn dat leerlingen onder elkaars naam kunnen werken. Er zijn apps waarvoor je je maar een keer hoeft aan te melden. Je moet na gebruik actief afmelden. Dat moet soms zelfs in de instellingen van de tablet worden gedaan, en niet in de app zelf. Dat is omslachtig en complex. Er zijn ook apps waarmee vaardigheden geoefend kunnen worden, die na afsluiten en opnieuw opstarten verder gaan waar ze de vorige keer gebleven waren. Dat is buitengewoon onwenselijk als meerdere leerlingen van dezelfde tablets gebruik maken. Vindt u het belangrijk dat leerkrachten en leerlingen gebruik kunnen maken van allerlei apps, of zal vooral gebruik gemaakt worden van al bestaande programma s, zoals educatieve software, Officeprogramma s en internet? Voor de ipad zijn verreweg de meeste (educatieve) apps beschikbaar. Voor Android zijn dat er veel minder en Windows 8 komt in dit opzicht pas kijken. Het is onvoorspelbaar hoe zich dit in de toekomst zal ontwikkelen, maar het ligt voor de hand dat de ipad zijn voorsprong op het gebied van educatieve apps niet snel zal verliezen. Windows 8 is er in meerdere versies, waarvan alleen de RT speciaal is gemaakt voor de tablet. Op de andere versies kan ook gebruik gemaakt worden van bestaande (educatieve) programma s. Whitepaper tablets in het onderwijs Heutink ICT 7
Mogen leerkrachten zelf apps installeren op hun tablets of op die van leerlingen? Als leerkrachten zelf apps mogen installeren, kan per tablet verschil ontstaan en is het belangrijk om bij te houden welke apps op welke tablet staan. Het is de vraag of het wenselijk is dat per tablet verschillen ontstaan, zeker als het om tablets gaat die door leerlingen gebruikt worden. Als leerkracht wil je er zeker van zijn dat de apps die je in je onderwijs wilt gebruiken, aanwezig zijn. Het is dan ook belangrijk om een procedure op te stellen om de tablets periodiek op te schonen of bij te werken. Gaat u gebruik maken van filtering op de tablets en gaat u gebruik maken van Parental Control, zodat leerlingen geen apps kunnen aanschaffen? Dit is vooral belangrijk als de leerlingen niet beschikken over een eigen tablet. Parental control is standaard aanwezig op de ipad en in Windows 8, op de Android kun je daarvoor een app installeren (zoals bijvoorbeeld Kids place). Met het Volume Purchase Program van Apple kunt u grote kortingen (tot 50%) krijgen op grote volume aanschaf van applicaties. Dit is de enige legale manier om gekochte applicaties over meerdere ipads te distribueren. Zie ook hoofdstuk 9. 3.4 Content Management Gaat u content delen met leerlingen? Bijvoorbeeld een digitale opdracht? Hoe gaan leerlingen hun gemaakte werk opslaan, beheren, ordenen en inleveren? Alle tablets beschikken over een webbased platform dat het mogelijk maakt online documenten op te slaan en te delen. Bij Apple is dat icloud, bij Android heet het Google Drive en Windows heeft hiervoor Skydrive ontwikkeld. Het is belangrijk goed na te denken over de manier waarop de documenten gedeeld worden. Het eenvoudigst is hierbij gebruik te maken van één account. De tablets beschikken dan automatisch allemaal over dezelfde bestanden die in de online opslag bewaard worden. Alle drie de typen tablets beschikken ook over de mogelijkheid om online documenten te bewerken en zelfs te maken. Als documenten lokaal op de tablet bewerkt moeten worden, kan op de ipad het beste gebruik gemaakt worden van de app Pages (niet gratis), op Android is Quick Office (gratis) hiervoor prima geschikt en op Windows RT/8 is het volledige Office pakket beschikbaar. Voor scholen gratis binnen de APS-ictdiensten licentie. Als u gebruik maakt van Office 365 zijn er, naast de webapplicatie, voor de verschillende typen tablets apps beschikbaar waarmee Office 365 benaderd kan worden. Wil de school gebruik maken van een ELO (Elektronische leeromgeving) als ze content willen gebruiken? Een dergelijke ELO moet ingericht worden en de content moet worden toegevoegd. Er zijn ELO s die al content bevatten, zoals Acadin. Het is belangrijk goed onderzoek te doen naar ELO s die tablet-proof zijn. Whitepaper tablets in het onderwijs Heutink ICT 8
4. Opleidingen en training 4.1 Professionalisering Heeft u een plan opgesteld om leerkrachten gedurende de eerste periode intensief te begeleiden, zodat ze van en met elkaar kunnen leren en ervaringen en waardevolle apps kunnen uitwisselen? Bij de professionalisering van leerkrachten wordt vaak gedacht aan de specifieke vaardigheden die nodig zijn om met apps te werken. Momenteel zijn er steeds meer bedrijven die scholen niet alleen helpen leerkrachten vaardiger te maken, maar die ook helpen bij het opstellen van een gedragen beleidsplan voor de implementatie van tablets in de school. De rol van de ictcoördinator als projectleider is hierin een belangrijk onderdeel. Heeft u de mogelijkheden onderzocht voor online samenwerking voor leerkrachten, waar ze ervaringen kunnen uitwisselen met elkaar en andere scholen? Bijvoorbeeld op LinkedIn, begin uw eigen groep? Bij professionalisering ligt de nadruk vaak op technische aspecten. Besteed echter ook veel aandacht aan het uitwisselen van ervaringen met betrekking tot de educatieve meerwaarde van het gebruik van deze technologie. Denk met elkaar ook na over de manier waarop de tablets gebruikt gaan worden: worden ze vooral ingezet om basisvaardigheden te oefenen, om informatie op internet te zoeken, of om nieuwe werkvormen te realiseren zoals het gebruik van creatieve apps, samenwerkingsapps en dergelijke. Juist de laatste inzetmogelijkheden maken van de tablet een nieuw leermiddel, waarvoor, afhankelijk van de huidige situatie op de school, nieuwe werkvormen, een nieuwe didactiek en een nieuwe rol voor de leerkracht nodig zijn: omgaan met verschillen in leerstijl en leerbehoeften. Zo maakt het gebruik van tablets het bijvoorbeeld veel eenvoudiger om relaties te leggen met anderen buiten de schoolmuren om nieuwe inzichten op te doen. Ook kunnen leeropbrengsten eenvoudig gedeeld worden met anderen, niet alleen met de eigen leerkracht en de klasgenoten. Deze nieuwe werkvormen vereisen een andere bandering en andere competenties, zowel van de leerling als van de leerkracht. Ook moeten er afspraken gemaakt worden over de organisatie van het gebruik, inclusief het halen, opbergen, opladen, synchroniseren en dergelijke. Whitepaper tablets in het onderwijs Heutink ICT 9
5. Beheer en Techniek 5.1 Draadloos Beschikt de school over een goed functionerend, professioneel aangelegd draadloos netwerk? Als u tablets gaat gebruiken, heeft u internettoegang nodig. Daarvoor is een goed werkend draadloos netwerk nodig. Een goed netwerk voor gebruik op school kenmerkt zich door de volgende eigenschappen: - Het draadloos netwerk kan grote gegevensstromen verwerken. Het netwerk kan verschillende soorten gebruikers (leerkrachten, leerlingen en gasten) faciliteren. Het is belangrijk te anticiperen op toekomstige ontwikkelingen. Nu het gebruik van mobiele apparaten die leerlingen van huis meebrengen misschien niet van toepassing, maar dat kan veranderen. Daarnaast is het van groot belang dat ook de internetverbinding voldoende bandbreedte biedt om een grote gegevensstroom te verwerken. U wilt de tablets op een brede manier inzetten, inclusief het gebruik van videomateriaal en daarvoor is een snelle internetverbinding van groot belang. Enkele andere aandachtspunten: - Een site survey is zeker aan te raden om te meten of het signaal over heel het lokaal en de school goed is verspreid! - De accesspoints moeten het mogelijk maken dat een groot aantal devices zich tegelijkertijd kan aanmelden. Heeft u vragen over uw internetverbinding of heeft u behoefte aan een hogere bandbreedte? Hiervoor zijn verschillende opties. Heutink ICT adviseert u graag! 5.2 Groep management van apparaten Een tablet is apparaat dat vanuit haar ontwikkeling is bedoeld voor persoonlijk gebruik. Dit kan op gespannen voet staan met het gebruik in een schoolsituatie. Welke maatregelen moet de school treffen om de tablets geschikt te maken voor gebruik door leerkrachten en leerlingen? De tablets moeten op een veilige manier worden opgeslagen, op een plaats waar ze ook kunnen worden opgeladen en indien gewenst gesynchroniseerd. In H. 3.4 zijn we daar al op ingegaan. Dit kan op allerlei manieren gebeuren, in een af te sluiten kast, een (mobiele) datakar of plastic kratjes. De verschillen in kosten zijn hier groot. Het is belangrijk om hierover duidelijke afspraken te maken en deze zorgvuldig te bespreken met de collega s. En vergeet niet te controleren of deze afspraken ook opgevolgd worden! Whitepaper tablets in het onderwijs Heutink ICT 10
De tablets vertegenwoordigen een aanzienlijke waarde. Het is daarom ook belangrijk te onderzoeken of de verzekering schade door beschadiging of diefstal dekt. Is uw netwerkbeheerder bekend met de technologie en het onderhoud van tablets? Informeer naar de mogelijkheden en onmogelijkheden! De ipad en Android-tablets kunnen niet in een netwerkomgeving opgenomen worden. Als uitsluitend van apps en internet gebruik gemaakt wordt, hoeft dit geen bezwaar te zijn, maar er worden op school waarschijnlijk ook allerlei lokaal geïnstalleerde (educatieve) programma s gebruikt, die alleen in een netwerkomgeving werken. Er is een duidelijke ontwikkeling gaande, waarbij steeds meer uitgevers en ontwikkelaars toepassingen gebruiken die via internet beschikbaar zijn. Dit is geen garantie dat de toepassingen ook op alle tablets goed werken. De grootste garantie daarvoor biedt Windows 8, omdat dit gebaseerd is op bestaande technologie en gebruik maakt van Internet Explorer. Gaat u gebruik maken van speciale software voor device management? Er zijn verschillende producenten op de markt om mobiele devices te beheren. U kunt dit allereerst doen met de geleverde software van uw tablet. In het geval van de ipad met ios 7. U kunt gebruik maken van een gratis online applicatie zoals Meraki. U kunt gebruik maken van een professionele betaalde online applicatie zoals Lightspeed MDM (Deze wordt door Heutink ICT geleverd en ondersteund.) U kunt gebruik maken van software die u moet installeren om uw devices te beheren zoals McAfee Enterprise Mobility Management. Geschikt voor ios en Android. 5.3 Individueel apparaat beheer Het kan gewenst zijn om de individuele tablets te identificeren om bijvoorbeeld na te kunnen gaan welke apps er op geïnstalleerd zijn en welke gebruikers op deze tablets werken. Heeft u ook al nagedacht over accessoires die u wilt aanschaffen? U kunt de individuele tablets identificeren met stickers, verschillende achtergrondafbeeldingen of gravering. De tablets kunnen worden genummerd met bijvoorbeeld lokaalnummer en volgnummer: Lokaal10-1, Lokaal 10-2, etc. Maak afspraken over het kunnen instellen van de tablets zoals de indeling van de applicaties, de achtergrondafbeeldingen, afbeeldingen etc. Zoals al Het gebruik van koptelefoons is aan te raden bij sommige applicaties die auditief ondersteund worden. Het is aan te raden elke leerling zijn eigen set te geven in plaats van deze met elkaar te delen. Maak gebruik van beschermhoezen. Ideaal zijn hoezen die opgeklapt kunnen worden zodat er ook gemakkelijk op getypt kan worden. Voor sommige applicaties is het handig om er een styluspen te gebruiken, vooral voor teken- en schrijf apps. Een nadeel ervan is dat ze klein zijn en gemakkelijk kwijt kunnen raken. Vervanging ervan is kostbaar. Een extern toetsenbord is zeker aan te raden als er grotere stukken tekst moeten worden getypt. Whitepaper tablets in het onderwijs Heutink ICT 11
De beeldschermen moeten regelmatig schoongemaakt worden. Maak geen gebruik van schoonmaakvloeistoffen! Een droog microvezeldoekje is heel effectief, maar moet wel regelmatig gewassen worden. Ten slotte: Het is vrijwel onmogelijk om tot in detail het gebruik van de tablets te monitoren. Steek hier daarom niet te veel energie in. Het is veel effectiever om ongewenst gebruik te bespreken en de gebruiker eigenaar te maken van de apparatuur, zodat ze er trots op zijn om er gebruik van te mogen maken. Whitepaper tablets in het onderwijs Heutink ICT 12
6. De menselijke factor Bij alles wat hiervoor besproken is, moeten we het allerbelangrijkste niet vergeten: Het is en blijft de leerkracht die de inzet van tablets tot een succes maakt. Bij alle overwegingen is het daarom van groot belang draagvlak te creëren voor de invoering van tablets en de leerkrachten goed te scholen in het gebruik ervan (zie ook H. 4). Dat kan op een formele manier, maar onderlinge ondersteuning kan ook heel krachtig zijn, mits deze wordt gefaciliteerd. Van de invoering van bijvoorbeeld de digiborden is daarvan veel te leren. Daar is om het voorzichtig te zeggen veel misgegaan. Veel leerkrachten hebben niet de transfer gemaakt om de voordelen van het digibord uit te buiten. Een bewijs van de stelling dat technologie geen motor van onderwijsvernieuwing is, maar dat technologie een uitgekiend middel is om onderwijsvernieuwing te ondersteunen. Het gebruik van het model TPACK kan een uitstekend middel zijn om gestructureerd na te denken over de inzet van tablets binnen de driehoek onderwijsdoel, didactiek en technologie. Whitepaper tablets in het onderwijs Heutink ICT 13
7. Ondersteuningsmogelijkheden Heutink ICT ondersteunt scholen die met tablets willen gaan werken of daar al mee begonnen zijn. 7.1 Inspiratiesessie Tijdens deze workshop ervaten de leerkrachten hoe met de verschillende typen tablets (ipad, Android en Windows 8) gewerkt kan worden. Wat zijn de mogelijkheden, maar ook: waarvoor zijn ze niet geschikt? Hoe sluit het gebruik ervan aan bij het onderwijs op uw school? Kunnen met behulp van tablets de onderwijsdoelen nog beter behaald worden? U maakt tijdens deze workshop ook kennis met allerlei apps die in het onderwijs gebruikt kunnen worden. 7.2 Tabletcursus Wilt u in het onderwijs aan de slag met tablets? Zorg dan voor een goede implementatie met meetbare opbrengsten. Heutink ICT heeft hiervoor een praktische cursus ontwikkeld. Deze cursus richt zich op een duurzame onderwijsverbetering, waarbij u een duidelijk beeld van de mogelijkheden van de tablet in het onderwijs en een specifiek plan van aanpak voor uw school krijgt. Tijdens de cursus werkt u aan verschillende opdrachten en wisselt u ervaringen uit met deelnemers van andere scholen. U krijgt feedback op uw plannen en aan het eind van de cursus heeft u een helder plan van aanpak en kunt u aan de slag op uw school. Zowel de leerlingen, de schoolorganisatie als uzelf profiteren hiervan! Deze praktische cursus omvat de volgende thema s: - Ontwikkelingen in onderwijs en ICT - Onderwijs in de 21e eeuw - De rol van de ICT-er/projectleider - Oriëntatie op verschillende tablets en platformen (Android, IOS en Windows 8) - Oriëntatie op de mogelijkheden van de tablet in het onderwijs - Projectmanagement De cursus beslaat vier middagen. Whitepaper tablets in het onderwijs Heutink ICT 14
8. Vergelijking tablets Elk type tablets heeft eigen kwaliteiten en eigenschappen. In onderstaand overzicht worden de sterke en minder sterke kenmerken, onderverdeeld in een aantal categorieën, kort samengevat. Besturingssysteem Bestandsbeheer ipad Android Windows 8 Betrouwbaar besturingssysteem Bestandsbeheer en netwerkbeheer zijn niet mogelijk. De ipad heeft geen bestandstructuur Het is bijvoorbeeld niet mogelijk documenten te verplaatsen. Bestanden zijn alleen benaderbaar vanuit apps. Flexibel besturingssysteem; verschillende leveranciers kunnen aanpassingen doen. Dit heeft niet veel gevolgen voor de eindgebruikers. Ondersteunt opslag via usb en sd-kaart. Android heeft een beperkt bestandssysteem, dat niet gebruiksvriendelijk is. Het is alleen te benaderbaar via externe apps en niet overzichtelijk. Bekend besturingssysteem voor veel gebruikers. De tablet gedraagt zich op een vertrouwde manier. De combinatie tegels en bureaublad maakt gedifferentieerd gebruik mogelijk: zowel moderne apps als traditionele programma s. Dit laatste geldt niet voor de RTversie. Besturingssysteem vraagt hoge specificaties. Dit betekent een hogere prijs. Windows 8 maakt gebruik van de bekende Bestandstructuur van Windows 7. Dat is heel gebruiksvriendelijk en vertrouwd voor veel gebruikers. Ondersteuning content Beheer van externe apparaten (printers en dergelijke) is niet gebruiksvriendelijk of kostbaar. Beperkte ondersteuning voor bestaande content. Met name flashondersteuning die in veel (educatieve) websites aanwezig is, ontbreekt. Beheer van externe apparaten is niet gebruiksvriendelijk of kostbaar. Ondersteunt flashcontent. Vanaf Android 4.1 wordt flash niet meer door Google, maar wel door externen ondersteund. Het is onzeker of dit goed gaat werken op alle content met flash. Goede ondersteuning van externe apparaten. Goede integratie met netwerkinfrastructuur. Dit geldt niet voor de RTversie. Optimale connectiviteit met online opslag via Skydrive Veel ondersteuning van bestaande software. In alle versies behalve RT, kunnen ook bestaande programma s worden geïnstalleerd. Beschikbaarheid van MS Office (vooral van meerwaarde als er een extern toetsenbord is aangesloten). Whitepaper tablets in het onderwijs Heutink ICT 15
Apps ipad Android Windows 8 Grote hoeveelheid (educatieve) apps. Apps worden niet gecontroleerd. Iedereen mag apps toevoegen aan de Android store. Beschikbare apps zijn niet altijd van dezelfde kwaliteit als op de ipad Minder (educatieve) apps. Hybride inzet: traditionele programma s en apps. Op de RT-versie kunnen alleen apps worden geïnstalleerd. Nog zeer weinig educatieve apps beschikbaar. Prijs Hoge prijs Meerdere fabrikanten; verschillende prijsklassen Kwaliteit Toepassingsmogelijkheden Hoge kwaliteit, zowel van het apparaat als van de apps Lange batterijduur Een groot verschil in kwaliteit, met name tussen de duurdere en de goedkopere tablets. Lange batterijduur; verschilt per merk en type. Apps Apps Apps Internet Internet Internet Meerdere fabrikanten; verschillende prijsklassen Met name de tablets met W8 en W8 PRO zijn (nog) duur Hoge kwaliteit van het apparaat. Er zijn nog te weinig apps om hierover een goed oordeel te kunnen vellen. Lange batterijduur; verschilt per merk en type. Video en fotocamera Video en fotocamera Video en fotocamera Traditionele programma s Traditionele programma s Traditionele programma s (niet in de RT-versie) Whitepaper tablets in het onderwijs Heutink ICT 16
9. Extra aanvulling: beheer van tablets De ontwikkelingen gaan snel. Als u vandaag een nieuwe computer koopt, lijkt deze morgen verouderd. Dat is ook zo bij het gebruik van tablets en de inzet ervan. Hieronder staat een aantal zaken die wellicht morgen of volgende week weer zijn verouderd of helemaal zijn veranderd. Houd daarom zelf de ontwikkelingen in de gaten of neem contact met ons op! Belangrijk bij de inzet van tablets is het beheer. De apparaten zijn vaak door de leveranciers ingericht als een persoonlijk apparaat. Ze hebben een account nodig om apps te installeren en instellingen te bewaren. Het beheren van deze apparaten is een relatief nieuwe ontwikkeling en staat dus vaak nog in de kinderschoenen. Vaak worden de computers binnen een school beheerd door een ICT-bedrijf en is het beheer van mobiele apparaten vaak nog onduidelijk. Veel scholen hebben een slimme manier gevonden om de apparaten te beheren. In dit artikelen delen we deze ervaringen. 9.1 MDM MDM staat voor Mobile device management. Hierbij kan een organisatie een groep (mobiele) apparaten van afstand beheren. U kunt hiermee bijvoorbeeld programma s (apps) en instellingen naar een apparaat toesturen. We zien momenteel dat dit vooral bij bedrijven wordt toegepast, in scholen is dit nog relatief nieuw. Het is ook behoorlijk ingewikkeld om een dergelijk systeem in te richten. Voor scholen is er een MDM-tool van Lightspeed. Wij helpen scholen met het implementeren van deze tool. Hiermee kunt u bijvoorbeeld apps naar de verschillende apparaten sturen, maar ook zorgen dat er bepaalde restricties gelden. Andere MDM toepassingen zijn bijvoorbeeld: Meraki: https://meraki.cisco.com/ Casper suite: http://www.jamfsoftware.com/products/casper-suite/ Hieronder beschrijven we hoe scholen tablets van de drie verschillende platforms (Android, Apple IOS en Windows) beheren. Voor meer tips over instellingen kunt u terecht op de volgende site: http://www.tabletguide.nl/tips/ Whitepaper tablets in het onderwijs Heutink ICT 17
9.2 Android De meeste scholen stellen of per school of per groep een Google account in. Het voordeel van Google is dat ze niet zo streng zijn in het aantal apparaten dat je koppelt aan een ID. Je kunt via een pc ook erg makkelijk Apps naar alle apparaten toesturen. Ga hiervoor naar http://play.google.com en log vervolgens in met uw Google-acocunt. Zoek de app die u wilt installeren. Klik op de Groene knop Installeren En kies vervolgens uit het lijstje op welk apparaat u dit zou willen doen. Een nadeel van Android is dat niet alle apps voor alle apparaten geschikt zijn. Dit wordt wel in de Google Play store aangegeven. 9.3 ios (Apple) Beheer vanaf de ipad zelf Apps uitzetten Het is mogelijk om bepaalde functies op een ipad uit te zetten. Zo kunt u bijvoorbeeld voorkomen dat kinderen Apps installeren of verwijderen of zelfs gaan internetten. Ga hiervoor naar Instellingen -> Beperkingen -> Schakel beperkingen in. Selecteer nu een Pincode die nodig is om de instellingen weer aan te passen. In dit scherm kan worden ingesteld of de camera, App store ed. gebruikt mag worden. Whitepaper tablets in het onderwijs Heutink ICT 18
App op slot zetten Het is mogelijk om een App op slot te zetten. Kinderen kunnen deze dan niet verlaten. Ga hiervoor naar Instellingen -> algemeen ->Begeleide toegang -> Zet nu de knop Begeleide toegang aan, stel hier ook een toegangscode voor in. Verlaat het instellingen menu door op de homeknop te drukken en open vervolgens een app. Klik vervolgens in de app drie keer achter elkaar op de Home knop. Kies nu voor de optie Begeleide toegang- > Start Voer vervolgens de pincode in om de begeleide toegang te starten. De App is nu alleen te verlaten door 3 x op de homeknop te klikken en vervolgens de pincode in te voeren. 9.4 Centrale beheeroplossingen Voor de ipad zijn diverse beheeroplossingen bedacht. In het overzicht hieronder worden de meest gebruikte uitgelegd. Enkele oplossingen (VPP en DEP) kunnen alleen gebruikt worden in combinatie met een MDM-oplossing, zoals Lightspeed MDM. Apple configurator (AC) Volume Purchasing Program (VPP) Met behulp van AC kunnen ipads beheerd worden. Voor deze oplossing is een Macbook nodig, omdat AC een programma is dat alleen geïnstalleerd kan worden op een Macbook. De ipads die beheerd worden, moeten met USB worden aangesloten op de Macbook. Belangrijke beheermogelijkheden zijn het instellen van restricties en het distribueren van apps. AC kan gecombineerd worden met LS MDM: er wordt eenmalig een Supervisie-profiel op de ipads geïnstalleerd, waarna met LS MDM het volledige beheer van de ipads kan worden uitgevoerd. AC is een gratis programma. Met VPP kunnen gratis en betaalde apps worden aangeschaft. De licenties van deze apps worden ingevoerd in LS MDM. Dit gebeurt allemaal online: AC is niet nodig. Voor VPP is wel een gratis schoolaccount nodig. Whitepaper tablets in het onderwijs Heutink ICT 19
Device Enrollment Program (DEP) Lightspeed Mobile Device Management (LS MDM) Met DEP kan een supervisie-profiel op de ipads worden geïnstalleerd. Dit kan alleen via een MDM-tool zoals LS MDM. Het voordeel hiervan ten opzichte van DEP is, dat geen gebruik gemaakt hoeft te worden van AC, zodat alles online kan worden uitgevoerd. Voor DEP is een account nodig, dat gratis kan worden aangevraagd bij een Apple-reseller zoals Heutink-ICT. Met LS MDM kunnen ipads online beheerd worden. Belangrijke beheermogelijkheden: instellen van restricties en distribueren van apps. Op elke ipad moet handmatig een profiel geplaatst worden, zodat de ipad in beheer komt te staan. Het instellen van restricties is enigszins beperkt: een aantal restricties kan alleen in combinatie met AC of met DEP worden ingesteld. LS MDM kan ook worden gecombineerd met VPP: de licenties van apps die via VPP zijn aangeschaft, worden in LS MDM ingevoerd, waarna de apps worden gedistribueerd naar de ipads. Voor LS MDM worden licentiekosten berekend. 9.5 Windows 8 De tablets met Windows maken gebruik van een account om de instellingen en apps te bewaren. Door dit account op meerdere tablets te gebruiken worden ook instellingen (bijvoorbeeld achtergrondkleur en apps) op de andere tablets gezet. Tegels toevoegen Het Windows 8 startscherm is ingericht met tegels. Dit zijn snelkoppelingen naar een app, een map of een website. Je kunt zulke tegels zelf toevoegen aan het startscherm. Open de app, map of website die je toe wilt voegen en klik vervolgens met de rechter muisknop op het scherm. Heb je geen muis, dan sleep je je vinger vanaf de onderkant het scherm in. Daar kies je voor vastmaken aan startscherm. Via hetzelfde menu kun je een tegel ook weer verwijderen. Let op: als je de tegel van het startscherm verwijdert, wordt de applicatie zelf niet verwijderd De tegels op het Windows 8 / Windows RT startscherm zijn eenvoudig te groeperen, door ze simpelweg rond te slepen en bij elkaar te zetten. Als je hier een beetje mee speelt, zul je zien dat groepen tegels apart gezet kunnen worden in een kolom. Groepen tegels verplaatsen Het is mogelijk om zo n groep tegels in één keer te verplaatsen. Hiervoor moet je het startscherm uitzoomen. Dit doe je door met twee vingers op het scherm uit te zoomen, of door op het - knopje te drukken dat rechtsonder in het scherm staat. Zodra je uitgezoomd bent, kun je heel eenvoudig groepen tegels slepen en zo een nieuw plekje geven. Whitepaper tablets in het onderwijs Heutink ICT 20
9.6 Chromebook We hebben eerder in deze Whitepaper nog geen aandacht besteed aan de Chromebook, omdat het strikt genomen geen tablet is. De Chromebook is een netbook met één bijzondere eigenschap: je kunt er geen installaties op uitvoeren. Je maakt alleen gebruik van internettoepassingen. Chromebooks zijn betrekkelijk goedkoop. Je kunt een Chromebook al vanaf ca. 250,- kopen. Een van de redenen dat de Chromebooks zo laag geprijsd zijn, is dat je alleen betaalt voor de hardware (het apparaat zelf) en niet voor het besturingssysteem Chrome OS. Dat wordt gratis beschikbaar gesteld door Google. Enkele voordelen van Chromebooks zijn het gebruikersgemak en de opstartsnelheid. Verder zijn de specificaties voor een school goed. Basispoortsoftware bijvoorbeeld werkt er prima op. Er zijn ook beperkingen. Omdat je met een Chromebook alleen met online toepassingen kunt werken, zijn netwerkprogramma s niet bruikbaar, tenzij deze gevirtualiseerd zijn. Chromebooks zijn optimaal te gebruiken in combinatie met Google Apps for Education, maar ook Office 365 draait er uitstekend op. Dat stelt gebruikers ook in staat om documenten te maken met de Office Web apps (de online versies van Word, Excel en Powerpoint). Chromebooks zijn te koop met en zonder touchscreen. Beheer van Chromebooks Chromebooks kunnen beheerd worden vanuit de Beheersconsole van Google Apps for Education. Je kunt hier allerlei restricties instellen en andere instellingen maken, zowel op gebruikers- als op apparaatniveau. Whitepaper tablets in het onderwijs Heutink ICT 21
10. Bronnen Preperaring your school for an ipad implementation, Sam Gliksman, februari 2011, (Vrije vertaling en aanvullingen) Website en account op http://www.meraki.com Website en proefaccount op http://www.mobileiron.com/ iphoneclub: Dossier ios 6 http://www.iphoneclub.nl/dossiers/ios-6/ Gratis educatieve browser voor het onderwijs met flash ondersteuning: http://www.theroverapp.com/ Website van iswifter, flash browser 3,99 gratis uitproberen http://iswifter.com KPN Mobile Workspace Management McAfee Enterprise Mobility Management http://www.iphoneclub.nl/320517/ios-7-1-krijgt-nieuwe-beheertool-voor-grote-scholen-enbedrijven/ Whitepaper tablets in het onderwijs Heutink ICT 22