Vergaderdatum Regioraad (21-05-2019) Agendapunt 16 Onderwerp Portefeuillehouder Garantstelling externe financiering activa GVB Dijksma Van de Regioraad wordt gevraagd: 1 Kennis te nemen dat conform de Programmabegroting 2019 voor de bekostiging van investeringen in strategische activa van GVB Activa B.V. gekozen is voor de methode van kapitaallastenvergoeding in plaats van directe financiering. GVB zal daartoe externe financiering aantrekken. 2 Kennis te nemen dat de Regioraad op 16 oktober 2018 heeft ingestemd met het afgeven van een of meerdere garantstellingen ten behoeve van een financiële instelling voor de door GVB Activa B.V. aan te trekken financiering van 15G-trams, M7-metro s en de eerste batch zero emissie. Dit met het doel om rentekosten te besparen. 3 In te stemmen met - in aanvulling op de onder 2. bedoelde garantstelling(en) - het afgeven van een of meerdere garantstellingen ten behoeve van een financiële instelling voor de financiering van de volgende batches zero emissiebussen en overige strategische activa die opgenomen worden in GVB Activa B.V. om zodoende rentekosten te besparen. De garantstellingen passen binnen de budgetreserveringen voor activa investeringen die door de Regioraad zijn of in de toekomst worden goedgekeurd. 4 Te besluiten het afgeven van garantstellingen aan te merken als publieke taak als bedoeld in artikel 12 van de Financiële Verordening. 5 Te besluiten het afgeven van de garantstellingen zodanig vorm te geven dat deze kwalificeren als leningovereenkomst als bedoeld in artikel 54 van de Gemeenschappelijk Regeling Vervoerregio Amsterdam. 6 In te stemmen met het verbinden van de volgende voorwaarden aan de garantstellingen: de garantstelling heeft alleen betrekking op de door GVB Activa B.V. verschuldigde rentebetalingen en aflossingen aan de financiële instelling; de Vervoerregio staat niet garant voor tussentijdse aflossing van de hoofdsom van de faciliteiten, maar wel garant voor aflossing op de relevante vervaldatum; Voorstel Regioraad BBV/2019/6900 pagina 1 van 9
met GVB worden extra afspraken gemaakt tot zekerheid dat de subsidie van de Vervoerregio wordt aangewend voor de betalingen aan de financiële instelling; in geval GVB zijn verplichtingen jegens de financiële instelling niet nakomt moet de Vervoerregio gerechtigd zijn zelf de betalingen aan de financiële instelling te verrichten en het corresponderende bedrag in mindering te brengen op de subsidie aan GVB; met GVB wordt afgesproken dat in de overeenkomst tussen het GVB en de financiële instelling is opgenomen dat indien de Vervoerregio blijft voldoen aan de betalingen van de periodieke aflossing- en rentebedragen de resterende hoofdsom niet direct opeisbaar is en het pandrecht niet kan worden uitgewonnen. een eventueel financieel voordeel voor GVB Activa B.V. ten gevolge van deze financieringsconstructie (i.c. ontvangen van kapitaallastenvergoeding voor rente/aflossing die GVB verzuimt te betalen) zal in mindering worden gebracht op de exploitatiesubsidie; GVB Activa B.V. toont aan dat voor de externe financiering een marktconforme rente wordt gehanteerd; de Vervoerregio brengt voor de garantstelling een marktconformiteitsopslag in rekening; Deze marktconformiteitsopslag wordt gedoteerd aan een te vormen risicovoorziening voor het opvangen van risico s tot de hoogte van het berekende bedrag van het risico. Wanneer het plafond van de risicovoorziening is bereikt kan deze opslag besteed worden aan de verkeer en vervoeropgaaf. Het maximale risico is bepaald op een maand exploitatievergoeding en bedraagt aldus ongeveer 2 mln. conform art. 54 van de Gemeenschappelijke Regeling Vervoerregio Amsterdam mag het rendement dat een financiële instelling op de geldlening maakt niet hoger zijn dan het rendement op de geldlening zoals door de Bank Nederlandse Gemeenten aangeboden. Samenvatting Voor de financiering van activa investeringen in bijvoorbeeld trams en metro s leende GVB in het verleden van de Gemeente Amsterdam en betaalde de Vervoerregio de rente en aflossing. Dit gaf partijen de gelegenheid om de bekostiging over de levensduur van de activa te spreiden. Om hoge rentelasten te vermijden heeft de Vervoerregio de afgelopen 5 jaar diverse activa direct gefinancierd. Zoals gemeld in de programmabegroting is deze wijze van bekostiging niet langer mogelijk. Het dagelijks bestuur heeft op 20 september 2018 besloten om terug te keren naar de gebruikelijke methode van kapitaallasten subsidiëring. GVB zal voor haar activa investeringen gaan lenen bij de goedkoopste partij en de Vervoerregio zegt toe de kapitaallasten te vergoeden. Enkele financiële instellingen (zoals de BNG en de Waterschapsbank) hebben aangegeven dat zij tegen een voordeliger rentepercentage kunnen lenen aan GVB indien de Vervoerregio een garantie afgeeft. Dit is ook in het voordeel van de Vervoerregio omdat daarmee de kapitaallasten, die de Vervoerregio moet subsidiëren, lager uitvallen. Op 16 oktober 2018 heeft de Regioraad ingestemd met het afgeven van een of meerdere garantstellingen ten behoeve van een Voorstel Regioraad BBV/2019/6900 pagina 2 van 9
financiële instelling voor de financiering van 15G trams, M7 metro s en Zero emissiebussen. U wordt nu gevraagd in te stemmen met het afgeven van garantstellingen ten behoeve van overige strategische activa die opgenomen zijn of worden in Activa B.V. Met het afgeven van een subsidiebeschikking voor overige strategische activa verplicht de Vervoerregio zich al tot het doen van betalingen van het beschikte bedrag. Het afgeven van een garantie geeft de financiële instelling extra comfort dat deze betalingen ook daadwerkelijk plaats vinden. Daarom zal de Vervoerregio additionele afspraken met GVB maken die ertoe leiden dat de door haar verstrekte kapitaallastenvergoeding daadwerkelijk ingezet wordt om aan de verplichtingen jegens een financiële instelling te voldoen. GVB zal hierover nauwgezet moeten rapporteren. Daarnaast heeft GVB Activa B.V. leningen voor overige strategische activa van GVB waar geen aparte subsidiebeschikking van de Vervoerregio tegenover staat, zoals leningen voor investeringen in vastgoed en ICT. Deze subsidies zijn, niet geoormerkt, gedeeltelijk opgenomen in de exploitatiesubsidie. Voor deze overige strategische activa investeringen die eveneens opgenomen worden in Activa B.V. wordt voorgesteld om ook hiervoor een garantstelling af te geven. De hiermee door GVB Activa B.V. te besparen rentelasten worden middels een marktconformiteitsopslag (van ongeveer 60 basispunten = 0,6%) in mindering gebracht op de exploitatiesubsidie aan GVB Exploitatie B.V. Voor elke miljoen euro waarvoor de Vervoerregio garant staat wordt dan 6.000,- verrekend met de jaarlijkse exploitatiesubsidie. Het totaal aan garantstellingen voor leningen voor deze overige activa kan niet hoger zijn dan het totaal van de boekwaarde van de activa van Activa B.V. minus de al direct gesubsidieerde activa en minus de leningen die geoormerkt zijn voor bepaalde activa. Bij de Metropoolregio Rotterdam Den Haag is het verstrekken van garanties eerder toegepast. In de voorbereiding van dit besluit is met de MRDH nauw contact geweest. Meegezonden stukken n.v.t. Inleiding Voorgeschiedenis Tussen de Vervoerregio en de Gemeente Amsterdam is een convenant genaamd Convenant Strategische activa Amsterdam vanaf 2013 gesloten. In dit Convenant hebben de Vervoerregio en de gemeente afspraken gemaakt over de beschikbaarstelling van de strategische activa voor de uitvoering van het openbaar vervoer in de concessie Amsterdam, alsmede over de bekostiging van de strategische activa. Onder de strategische activa worden verstaan de activa die noodzakelijk zijn om de het openbaar vervoer ongestoord doorgang te kunnen laten vinden, in geval de concessie overgaat naar een andere vervoerder. Hieronder vallen het rollend materieel (bus, tram, metro), procesinstallaties, ict-systemen (o.a. het OVchipkaartsysteem) en vastgoed (o.a. werkplaatsen en remises). De strategische activa zijn onder gebracht in een aparte B.V. binnen GVB, GVB Activa B.V. De concessie Amsterdam is verleend aan GVB Exploitatie Voorstel Regioraad BBV/2019/6900 pagina 3 van 9
B.V.. GVB Exploitatie B.V. en GVB Activa B.V. hebben afspraken gemaakt over de beschikbaarstelling en het beheer en onderhoud van de strategische activa. In het Convenant staat dat de Vervoerregio twee opties heeft voor de bekostiging van strategische activa: directe financiering en kapitaallastenvergoeding. GVB leende onder een lening overeenkomst bij de gemeente Amsterdam tegen een percentage van 4% voor onder andere de investeringen in rollend materieel en de Vervoerregio vergoedde vervolgens de kapitaallasten (rente en aflossing). In 2012 en 2013 is overgegaan tot directe financiering van het metromaterieel M5, M6 en overige AMSYS investeringen. Het Dagelijks Bestuur heeft in 2015 ingestemd met herfinanciering van het overige rollend materieel. Door deze directe financiering en herfinanciering toe te passen liep de rentebesparing op tot ruim 20 mln. per jaar. Door deze rentebesparing was de Vervoerregio beter in staat om de bezuinigingen van het Rijk op te vangen en het openbaar vervoer in Amsterdam op peil te houden. Wat is er aan de hand? Inmiddels is er door met name de uitvoering van een groot aantal infrastructurele projecten, de hogere subsidieaanvraag BORI/MVP en de uitgaven voor metro en trammaterieel een verminderd spaarsaldo BDU ontstaan waardoor er bij de Vervoerregio geen BDU middelen meer beschikbaar zijn om strategische activa van GVB Activa B.V. direct te bekostigen. In de Programmabegroting 2019 is aangekondigd dat daarom teruggekeerd wordt naar de reguliere methode van bekostiging. Essentie Wat willen we bereiken? De Vervoerregio wil dat GVB leningen aangaat voor de strategische activa. Daarmee worden de uitgaven gelijkmatiger verspreid over de tijd (gedurende de economische levensduur van de activa). Met het afgeven van een garantie worden kosten bespaard, immers het GVB betaalt een lagere rente aan de banken, die niet betaalde rente blijft dan ter beschikking van de verkeer en vervoeropgaaf. Dit bevordert een doelmatige inzet van subsidies. Argumentatie De Vervoerregio en GVB hebben gesprekken gevoerd met verschillende kapitaalverstrekkers; aanvankelijk de ING Bank, de Nederlandse Waterschapsbank en de BNG Bank. Uit deze gesprekken is gebleken dat GVB tegen dezelfde voorwaarden en tarieven als BNG leden kan lenen, indien de Vervoerregio aan GVB een garantstelling verstrekt over de afbetaling van deze leningen. Voor het afgeven van deze garantstelling is een besluit van de Regioraad nodig. Zekerheden De in 2017 gesloten pandaktes met GVB Activa B.V. en de gemeente Amsterdam voorzien in een pandrecht van de Vervoerregio op al het bestaande en toekomstige rollend materieel van GVB. Dit verschaft de Vervoerregio extra zekerheid voor het geval GVB Activa B.V. haar verplichtingen niet nakomt. Bij financieringen van deze omvang is het gebruikelijk dat financiële instellingen een pandrecht verlangen op het onderpand. De pandaktes voorzien in de mogelijkheid dat de Vervoerregio in dit geval afstand doet van haar eerste pandrecht op het rollend materieel dat het betreft. GVB dient hiervoor een verzoek in te dienen en conform de pandakte zal de Vervoerregio dit verzoek niet op onredelijke gronden weigeren. De Voorstel Regioraad BBV/2019/6900 pagina 4 van 9
gemeente Amsterdam heeft een tweede pandrecht op het rollend materieel. In geval de gemeente Amsterdam de kredietfaciliteit voor GVB beëindigt, vervalt dit tweede pandrecht van rechtswege. Aangezien de Vervoerregio een aanzienlijk deel van de strategische activa bekostigt, acht de Vervoerregio het in dat geval gerechtvaardigd dat de Vervoerregio een tweede pandrecht verkrijgt op het rollend materieel dat is uitgezonderd van het eerste pandrecht (vanwege externe financiering). De Vervoerregio zal hierover in gesprek gaan met GVB. Daarnaast is de Vervoerregio in gesprek met GVB over het vestigen van een hypotheekrecht op het onroerend goed van GVB ten behoeve van de Vervoerregio. Uitgangspunt is dat het pakket aan zekerheden voor de Vervoerregio in overeenstemming is met de hoogte van de financiering van strategische activa door de Vervoerregio. Naast het financieel belang van de Vervoerregio dienen de zekerheden ook het OV-belang. Met het pand-/hypotheekrecht kan de Vervoerregio ervoor zorgdragen dat de strategische activa beschikbaar blijven voor de uitvoering van het openbaar vervoer in de concessie Amsterdam. Het biedt bv. bescherming tegen beslaglegging door derden. Op 16 oktober 2018 heeft de Regioraad ingestemd met het afgeven van een of meerdere garantstellingen ten behoeve van een financiële instelling voor de financiering van 15G trams, M7 metro s en Zero emissiebussen. Overigens is het zo dat er met het volgen van deze methodiek niet inhoudelijk iets wijzigt ten opzichte van hoe de financiering van de activa in het verleden is gerealiseerd door de gemeente Amsterdam. Alleen leidt deze methodiek tot minder kosten, immers een lager rentepercentage en niet meer risico s. Er wordt een extra beheersmaatregel getroffen door het opnemen van een artikel in de overeenkomst tussen GVB en de bankinstelling waar geborgd wordt dat de bank accepteert dat de Vervoerregio de betalingen overneemt bij niet voldoen aan de betalingsverplichtingen door GVB en dat het openstaande saldo niet direct opeisbaar is door de bankinstelling. Ook mag de bankinstelling niet, zolang de Vervoerregio niet in verzuim is, het pandrecht uitwinnen. Hoe gaan we dit doen? Het afgeven van een garantie heeft geen directe invloed op de verplichting die de Vervoerregio jegens GVB heeft. Met het verlenen van subsidie verplicht de Vervoerregio zich immers al tot het doen van de betalingen. Cruciaal voor het afgeven van een garantie is ervoor te zorgen dat deze betalingen ook daadwerkelijk bij de financiële instelling komen. Vervoerregio gaat hiertoe extra afspraken maken met GVB. Het instrument daarvoor is de uitvoeringsovereenkomst die Vervoerregio standaard opstelt bij het afgeven van subsidie beschikkingen met betrekking tot strategische activa. Uitvoering Hoe past dit binnen beleid en regelgeving? Het past in het streven tot een doelmatige besteding van de BDU-middelen omdat een lagere rente verkregen wordt. Een garantstelling met een financiële instelling is nieuw, maar het principe is dat niet. Toen GVB nog bij de gemeente Amsterdam leende, hebben Vervoerregio en de gemeente afspraken vastgelegd in een convenant, die een vergelijkbaar karakter (het nakomen van betalingen) hadden. Welke (mogelijke) gevolgen zijn er? Voorstel Regioraad BBV/2019/6900 pagina 5 van 9
Financiële gevolgen - Door de methode van kapitaallasten worden de uitgaven meer over de tijd gespreid gedurende de technische levensduur van het betreffende activa; - Met het afgeven van een garantstelling berekenen de financiële instellingen een lagere rente aan GVB, waardoor ook de kosten voor de Vervoerregio afnemen. Juridische gevolgen - De garantstelling van de Vervoerregio ten behoeve van de financiële instelling dient tot zekerheid voor de nakoming van de verplichting onder de leningovereenkomst tussen GVB en de financiële instelling. - Op grond van artikel 12 van de Financiële Verordening van de Vervoerregio Amsterdam verstrekt de Vervoerregio garanties uitsluitend uit hoofde van een publieke taak. - Het dagelijks bestuur is bevoegd privaatrechtelijke rechtshandelingen aan te gaan en de garantstelling af te geven. De Regioraad dient met de garantstelling in te stemmen omdat de inliggende gemeenten van de Vervoerregio op grond van art. 54 van de Gemeenschappelijke Regeling Vervoerregio Amsterdam de betaling van rente en aflossing van geldleningen van de Vervoerregio waarborgen. De garantstellingen worden zodanig vormgegeven dat deze kwalificeren als leningovereenkomst als bedoeld in artikel 54 van de Gemeenschappelijk Regeling Vervoerregio Amsterdam. - Een garantstelling kwalificeert juridisch tevens als een subsidie. Naast de garantstelling jegens de financiële instelling, dient het dagelijks bestuur een subsidiebeschikking af te geven. - Ter borging van marktconformiteit brengt de Vervoerregio aan GVB een marktconformiteitstoeslag in rekening. Deze marktconformiteitsopslag wordt gedoteerd aan een te vormen risicovoorziening voor het opvangen van risico s tot de hoogte van het berekende bedrag van het risico. Wanneer het plafond van de risicovoorziening is bereikt kan deze opslag besteed worden aan de verkeer en vervoeropgaaf. Het maximale risico is bepaald op een maand exploitatievergoeding en bedraagt aldus ongeveer 2 mln. - Vervoerregio zal voorafgaand aan het afgeven van een garantstelling extra afspraken met GVB maken. Daarmee wordt (extra) geborgd dat GVB de middelen die de Vervoerregio beschikbaar stelt ook daadwerkelijk aan de financiële instelling worden betaald. Daarnaast maakt de Vervoerregio extra afspraken over een eventuele vermindering van de exploitatiesubsidie. - De reeds afgegeven beschikkingen voor het 15G-trammaterieel en de beschikking overige strategische activa rollend materieel dienen te worden aangepast in verband met de wijziging van directe financiering in kapitaallastenvergoeding. - Mogelijk dient de Vervoerregio afstand te doen van het eerste pandrecht op het rollend materieel waarvoor GVB externe financiering aantrekt. Op grond van de bestaande pandakte dient GVB hiervoor een verzoek in te dienen dat de Vervoerregio niet op onredelijke gronden mag weigeren. Maatschappelijke gevolgen Door het afgeven van de garantstelling is het percentage dat GVB aan de financiële instelling betaalt lager en hoeft de Vervoerregio minder rente te vergoeden, hierdoor blijft er meer BDU geld beschikbaar voor het Openbaar Vervoersysteem Voorstel Regioraad BBV/2019/6900 pagina 6 van 9
Risico Het risico dat de Vervoerregio loopt als gevolg van de garantstelling is minimaal. Door de genomen of te nemen beheersmaatregelen zijn deze niet wezenlijk hoger dan de huidige geïnventariseerde risico s. De huidige risico s zijn berekend als de waarde van een maand exploitatievergoeding als het GVB failliet zou gaan of anderszins. Dit risico is een kleine 2 mln. Overige beheersmaatregelen in verschillende denkbare scenario s: 1. De concessie eindigt voortijdig en de Vervoerregio en de concessiehouder blijft als rechtspersoon bestaan (bv. de concessie wordt ingetrokken omdat de concessiehouder ondermaats presteert). Maatregel: GVB Activa BV wordt omgehangen direct onder de gemeente Amsterdam. De activa worden ter beschikking gesteld aan de opvolgende concessiehouder. Activa BV blijft de lening aflossen aan de bank. Vervoerregio blijft activa subsidie verstrekken aan Activa BV. 2. De concessie eindigt voortijdig en de concessiehouder blijft niet langer bestaan als rechtspersoon (bv. de vervoerder gaat failliet). Maatregel: zie eerste scenario. 3. De Vervoerregio wordt opgeheven (bv. de taken en bijbehorende budgetten worden overgedragen aan een andere overheid). Maatregel: hierin voorziet artikel 68 van de Gemeenschappelijke Regeling Vervoerregio Amsterdam. De Regioraad stelt conform dit artikel de nodige regelen en stelt het liquidatieplan vast, gehoord hebbende de bestuursorganen van de deelnemende gemeenten. Bij overdracht aan een andere overheid ligt het in de rede dat deze ook de rechten en plichten van de Vervoerregio overneemt, aangezien ook de hiervoor bestemde budgetten worden overgedragen. Wie en wat hebben we hiervoor nodig? Goedkeuring van de Regioraad om deze garantstelling(en) aan te gaan. Hoe gaan we communiceren? De Regioraad heeft ingestemd met het aangaan van een garantstelling door de Vervoerregio ter uitvoering van eerder door haar genomen besluiten over de aanschaf van strategische activa. Besluitvormingsproces Het dagelijks bestuur heeft op 7 maart 2019 ingestemd met het dossier externe financiering door GVB en garantstelling. Het dagelijks bestuur werkt de garantstelling conform deze voordracht nader uit. Op basis van deze voordracht gaat GVB het traject in met de banken. Mocht dit niet leiden tot een aantrekkelijk bod door de banken dan zal eventueel en nader voorstel aan de regioraad worden voorgelegd. Voorstel Regioraad BBV/2019/6900 pagina 7 van 9
Besluit Gelet op het bovenstaande stelt het dagelijks bestuur van de Vervoerregio Amsterdam de regioraad voor over te gaan tot vaststelling van het volgende besluit: De regioraad van de Vervoerregio Amsterdam Gelezen het voorstel BBV/2019/6943 van het dagelijks bestuur van 7 maart 2019; Gelet op de Wet gemeenschappelijke regelingen en de Gemeenschappelijke regeling van de Vervoerregio Amsterdam; besluit: 1. In te stemmen met het aangaan van een of meerdere overeenkomsten tot garantstelling voor de financiering van de strategische activa ten behoeve van een financiële instelling tot zekerheid voor de nakoming van de verplichtingen door GVB onder de leningovereenkomst tussen GVB en de financiële instelling. 2. Te besluiten het afgeven van garantstellingen aan te merken als publieke taak als bedoeld in artikel 12 van de Financiële Verordening. 3. Te besluiten het afgeven van de garantstellingen zodanig vorm te geven dat deze kwalificeren als leningovereenkomst als bedoeld in artikel 54 van de Gemeenschappelijk Regeling Vervoerregio Amsterdam. 4. In te stemmen met het verbinden van de volgende voorwaarden aan de garantstellingen: de garantstelling heeft alleen betrekking op de door GVB Activa B.V. verschuldigde rentebetalingen en aflossingen aan de financiële instelling; de Vervoerregio staat niet garant voor tussentijdse aflossing van de hoofdsom van de faciliteiten, maar wel garant voor aflossing op de relevante vervaldatum; met GVB worden extra afspraken gemaakt tot zekerheid dat de subsidie van de Vervoerregio wordt aangewend voor de betalingen aan de financiële instelling; in geval GVB zijn verplichtingen jegens de financiële instelling niet nakomt moet de Vervoerregio gerechtigd zijn zelf de betalingen aan de financiële instelling te verrichten en het corresponderende bedrag in mindering te brengen op de subsidie aan GVB; met GVB wordt afgesproken dat in de overeenkomst tussen het GVB en de financiële instelling is opgenomen dat indien de Vervoerregio blijft voldoen aan de betalingen van de periodieke aflossing- en rentebedragen de resterende hoofdsom niet direct opeisbaar is en het pandrecht niet kan worden uitgewonnen. Voorstel Regioraad BBV/2019/6900 pagina 8 van 9
een eventueel financieel voordeel voor GVB Activa B.V. ten gevolge van deze financieringsconstructie (i.c. ontvangen van kapitaallastenvergoeding voor rente/aflossing die GVB verzuimt te betalen) zal in mindering worden gebracht op de exploitatiesubsidie; GVB Activa B.V. toont aan dat voor de externe financiering een marktconforme rente wordt gehanteerd; de Vervoerregio brengt voor de garantstelling een marktconformiteitsopslag in rekening; Deze marktconformiteitsopslag wordt gedoteerd aan een te vormen risicovoorziening voor het opvangen van risico s tot de hoogte van het berekende bedrag van het risico. Wanneer het plafond van de risicovoorziening is bereikt kan deze opslag besteed worden aan de verkeer en vervoeropgaaf. Het maximale risico is bepaald op een maand exploitatievergoeding en bedraagt aldus ongeveer 2 mln. conform art. 54 van de Gemeenschappelijke Regeling Vervoerregio Amsterdam mag het rendement dat een financiële instelling op de geldlening maakt niet hoger zijn dan het rendement op de geldlening zoals door de Bank Nederlandse Gemeenten aangeboden. Aldus vastgesteld in de openbare vergadering van de regioraad van de Vervoerregio Amsterdam op 21 mei 2019. de secretaris, de voorzitter, drs. A. Joustra Sharon A.M. Dijksma Voorstel Regioraad BBV/2019/6900 pagina 9 van 9