Nt g emeenle Montfoort Besluit Raad Nr. Datum2 6 JAN 2015 RAADSVOORSTEL ter besluitvorming in de raad Datum Forum vergadering Datum Raadsvergadering Portefeuillehouder Verantwoordelijk MT-lid : 12 januari 2015 : 26 januari 2015 : dhr. C.L. Jonkers : Mw. Gadella Zaaknummer : 88614 Onderwerp: Actualisatie nota grondbeleid 2014 Voorstel: De nota "Actualisatie nota grondbeleid 2014" vast te stellen. Samenvatting Bij het grondbeleid is de belangrijkste beleidsvraag welke strategie de gemeente bij een gebiedsontwikkeling kiest. In de geactualiseerde nota grondbeleid wordt gekozen voor een rol van de gemeente die kan worden aangeduid als: Regie voeren door te faciliteren waar het kan en te acteren waar het moet. Tegelijkertijd wordt daarbij erkend dat maatwerk nodig is. De invulling van het grondbeleid krijgt verder gestalte door een toelichting op en kader stellende beleidsuitspraken over de beheersing van de instrumenten en financiele risico's van het grondbeleid. Bijlage(n) Nota grondbeleid 2014 Aanleiding De Nota Grondbeleid van de gemeente Montfoort dateert uit 2010. Met de gemeenteraadsverkiezingen achter de rug, is het wenselijk de nieuwe raad de gelegenheid te bieden zich uit te spreken over zijn kader stellende, sturende en controlerende taak bij het grondbeleid. De vorm die daarvoor is gekozen is een geactualiseerde nota grondbeleid. Bij het grondbeleid is de belangrijkste beleidsvraag welke strategie de gemeente bij een gebiedsontwikkeling kiest. Wil de gemeente daarin een actieve rol spelen of meer de rol van regisseur die tevens faciliteert? Het antwoord op die vraag is niet eenduidig en afhankelijk van veel factoren zoals het maatschappelijk belang van de gebiedsontwikkeling, de gewenste gemeentelijke inzet, financiele risico's die kunnen worden gelopen, de aanwezige "actoren" en locatie gebonden factoren. In de nota grondbeleid wordt gekozen voor een rol van de gemeente die in hoofdlijn kan worden aangeduid als: Regie voeren door te faciliteren waar het kan en te acteren waar het moet. Tegelijkertijd wordt daarbij erkend dat maatwerk nodig is. Deze visie wordt in de nota onderbouwd en toegelicht waarna vervolgens de invulling ervan gestalte krijgt door een toelichting op en kader stellende beleidsuitspraken over de beheersing van de instrumenten voor het grondbeleid en de beheersing van financiele risico's van het grondbeleid. In dit voorstel wordt in het onderdeel "Argumenten" kort ingegaan op de inhoud van de actualisatie van de nota grondbeleid. De tekst daarvoor is grotendeels overgenomen uit de bijgevoegde nota. Beoogd resultaat Met de nota grondbeleid wordt de raad de gelegenheid geboden zich uit te spreken over zijn kader stellende, sturende en controlerende taak bij het grondbeleid. Bij het grondbeleid is de belangrijkste, centrale beleidsvraag welke strategie de gemeente bij een gebiedsontwikkeling kiest Met de vaststelling van de nota grondbeleid beschikt de gemeente over een actueel beleidskader voor het grondbeleid. Argumenten De gemeenteraad en grondbeleid Elke gemeente stelt zich doelen op het gebied van wonen, lokale economie, natuur, maatschappelijke voorzieningen en infrastructuur. Deze doelen krijgen veelal een ruimtelijk beleidskader via Onderwerp:, datum raadsvergadering: 15 december 2014 1/5
; Vy'j gemeente i ' fr"*v % r. n Montfoort structuurvisies, beleidsnota's en bestemmingsplannen. Het proces om deze ruimtelijke doelen te bereiken, via gebiedsontwikkeling, wordt voor een belangrijk deel bei'nvloed door de grondmarkt. In een steeds wisselend krachtenveld houden eigenaren, projectontwikkelaars, corporaties en beleggers zich op de grondmarkt bezig met vragen als wie is of wordt eigenaar van grand, wie voert de grondexploitatie, wie maakt bouwrijp, hoe worden kosten van openbare voorzieningen (riolering, nutsleidingen, wegen e.d.) verhaald en hoe verloopt de uitgifte van de grand. De gemeentelijke overheid heeft in dit krachtenveld een bijzondere positie. De gemeente kan op de grondmarkt gebruik maken van de privaatrechtelijke middelen die elke rechtspersoon tot zijn beschikking heeft zoals aanen verkoop, grondruil, erfpacht e.d. Daarboven heeft de gemeente ook nog specifieke publiekrechtelijke instrumenten die zij kan inzetten op de grondmarkt. De meest bekende daarvan zijn onteigening en de vestiging van een voorkeursrecht (Wet voorkeursrecht gemeenten Wvg). Daarnaast heeft de gemeente in 2008 1, extra instrumenten gekregen om bij particuliere grondexploitatie de kosten van openbare voorzieningen e.d. te verhalen. De meest bekende daarvan zijn de anterieure en posterieure overeenkomst en het exploitatieplan. Hoe de gemeente met deze instrumenten omgaat, welke keuzen de gemeente daarbij maakt, omgaat met risico's en welke positie de gemeente kiest, wordt aangeduid met de term grondbeleid. Ook op het vlak van het grondbeleid heeft de gemeenteraad een kader stellende, sturende en controlerende rol. Deze rol wordt door veel gemeenten ingevuld via de vaststelling van een Nota Grondbeleid. Actualisatie van de nota grondbeleid De nota grondbeleid van de gemeente Montfoort is in 2010 vastgesteld. Sindsdien is er veel gebeurd. De veranderde marktomstandigheden en de economische crisis maken de risico's van het gemeentelijk grondbeleid duidelijk zichtbaar. De markt voor nieuwbouwwoningen is in mineur, waardoor de realisatie van ruimtelijke plannen wordt vertraagd. Voor de gemeentelijke grondexploitatie brengt dat het risico van afboeken van de waarde van de grand met zich mee en het treffen van voorzieningen daarvoor. Dit risico is niet denkbeeldig en kan gaan om forse bedragen. Deloitte 2 constateert in een onderzoek dat gemeenten in 2012 voor 1,1 miljard aan verliezen hebben moeten nemen op hun grondposities, geconcentreerd bij een relatief beperkt aantal gemeenten. Recent heeft de minister van Binnenlandse Zaken in een brief aan de Tweede Kamer bericht dat zes gemeenten onder preventief toezicht zijn gesteld in overwegende mate vanwege de financiele problematiek veroorzaakt door grondexploitatieverliezen. 3 De tijd van ontwikkeling van grootschalige, buiten stedelijke (Vinex) locaties lijkt voorbij. Daarvoor in de plaats komen kleinschalige, min of meer organische binnenstedelijke gebiedsontwikkelingen, waarbij wordt ingespeeld op kansen en initiatieven vanuit de markt. De Wet ruimtelijke ordening heeft sinds 2008 onder meer de mogelijkheden van de gemeente om kostenverhaal te kunnen toepassen versterkt. Met deze schets van enkele maatschappelijke en economische ontwikkelingen is voldoende duidelijk waarom actualisatie van de nota grondbeleid inhoudelijk gewenst is. Als bijlage is aan dit voorstel een nota grondbeleid toegevoegd. Met deze nota krijgt de actualisatie van het grondbeleid vorm. Opbouw nota grondbeleid De nota grondbeleid is als volgt opgebouwd. In de hoofdstukken een tot en met vijf vindt een orientatie plaats op het grondbeleid. Deze orientatie leidt tot een visie, beleidsuitspraak over de te volgen strategie die in hoofdstuk vijf wordt verwoord. In deze opbouw wordt in hoofdstuk 2 ingegaan op de vraag 'Wat is grondbeleid", worden in hoofdstuk 3 de hoofdvormen van grondbeleid beschreven en in hoofdstuk 4 de relevante beleidskaders benoemd. Het voeren van grondbeleid vindt plaats met instrumenten en brengt financiele risico's met zich mee. Deze instrumenten en risico's zijn in hoofdstuk 3 op hoofdlijnen omschreven. De beheersing van deze instrumenten en risico's vraagt niet alleen om visievorming maar ook om kader stellende uitspraken van de raad. In verband daarmee worden in hoofdstuk 6 en 7 de instrumenten voor en risico's bij grondbeleid nader uitgewerkt en worden op raadsniveau voorstellen voor beleidsuitspraken gedaan. Deze uitspraken zijn in de nota per instrument en risico ondergebracht onder het kopje "Toepassing." 1 Nieuwe Afdeling 6.4, Grondexploitatie van de Wet ruimtelijke ordening 2 Deloitte "Financiele situatie bij gemeentelijke grondbedrijven, december 2013. In opdracht van VNG, Ministeries Binnenlandse Zaken en Infrastructuur en Milieu en het Interprovinciaal Overleg (IPO). 3 Brief Minister Piasterk aan Tweede Kamer 10 januari 2014. Betreft gemeenten Apeldoorn, Beuningen, Lansingertand, Gemert-Bakel, Nuenen en Ten Boer. Onderwerp:, datum raadsvergadering: 15 december 2014 2/5
; ^ gemeente Montfoort In hoofdstuk 8 wordt afgesloten met een beschrijving van de organisatie van het grondbeleid. Visie en beleidsuitspraak grondbeleid. Uit de bijgevoegde nota vloeit voort dat de meest van belang zijnde beleidsvraag bij grondbeleid is welke strategie de gemeente kiest op de grondmarkt in relatie met gebiedsontwikkeling. Via de nota grondbeleid wordt deze vraag, en het geformuleerde antwoord daarop, aan de raad voorgelegd. Het onderstaande citaat is overgenomen uit hoofdstuk 5 van de ngb. "Visie Uit de voorgaande onderdelen van deze notitie is duidelijk geworden dat de essentie van grondbeleid is dienstbaar te zijn bij maatschappelijk gewenst ruimtelijk en sectoraal beleid. Bij het formuleren van het grondbeleid gaat het vervolgens vooral om de vraag hoe de gemeente, met welke strategie zijn grondbeleidsinstrumenten wil inzetten op de grondmarkt. Het onderscheid in de strategieen zit vooral in de mate, intensiteit van sturing door de gemeentelijke overheid en de mate, intensiteit van de risico's die de gemeente daarbij loopt. Een keuze daarin hangt ook af van grondposities, tijd, geld, economische situatie, actoren en maatschappelijk belang/impact. Dit betekent dat de strategie (ontwikkelstrategie) die het beste resultaat oplevert per locatie en per situatie moet worden beoordeeld. Het is niet voor niets en nog steeds relevant dat de raad in 2010 bij de keuze voor de te volgen strategie een uitspraak in die richting heeft gedaan. In het onderdeel "Orientatie" wordt een landelijke trend zichtbaar waarbij gebiedsontwikkeling ten behoeve van gewenst ruimtelijk of sectoraal beleid verschuift van actief naar faciliterend grondbeleid. Deze trend is ook lokaal waarneembaar. De argumenten die bij deze verschuiving kunnen worden genoemd, het geldende ruimtelijke kader en de inzet in Raadsprogramma, leiden ons tot de inzet dat er nu in hoofdlijn voor de faciliterende vorm van grondbeleid wordt gekozen. Tegelijkertijd is onze inzet maatwerk te leveren. De algemene beleidslijn, de door ons voorgestelde visie, wordt daarmee als volgt: De gemeente Montfoort kiest in hoofdlijn voor faciliterend grondbeleid. Per geval en locatie - afhankelijk van de specifieke omstandigheden- wordt de strategische keuze gemaakt of actief of faciliterend grondbeleid wordt gevoerd en welke vorm daarvoor het meest geeigend is. De rot die de gemeente kiest kan worden aangeduid als "Regie voeren door te faciliteren waar het kan en te acteren waar het moet"*. De manier waarop deze rol wordt ingevuld kan, afhankelijk van het speelveld, verschillen. Per gebiedsontwikkeling vindt een afweging plaats. In deze afweging worden financiele risico's, mogelijkheden tot kostenverhaal, winstmogelijkheden, maar ook de gewenste mate van sturing door de gemeente meegenomen." Op grand van deze toelichting stellen wij de bijgevoegde nota grondbeleid vast te stellen. Een concept-raadsbesluit is daartoe als bijlage aan dit voorstel toegevoegd. Financien Tijdpad / relatie met projectmatig werken Uitvoering van het besluit van de raad over de nota grondbeleid vindt plaats door het college, organisatorisch via de afdelingen Strategie en Projecten van de UW-Samenwerking. Indien de raad instemt met de nota grondbeleid betekent dat, dat het college per gebiedsontwikkeling of project "maatwerkbesluiten" kan nemen ten aanzien van de te volgen grondbeleid strategie i.e. faciliterend, actief of pps. Daarbij neemt het college de visie in de nota en de uitspraken over de toepassing van de grondbeleidsinstrumenten en de risico's in acht. 4 Ontleend aan nota grondbeleid Utrecht 2011, Regie op goede gronden. Onderwerp:, datum raadsvergadering: 15 december 2014 3/5
gemeente j&l^mi Montfoort Communicatie De nota grondbeleid zal na vaststelling op de gebruikelijke wijze bekend worden gemaakt. Monitoring en evaluatie Monitoring en evaluatie van het grondbeleid vindt plaats in het kader van de P&C cyclus. Bestuurlijke samenwerking Burgemeester en wethouders, De heer F.J. Henseler gemeentesecretaris De heer E.L. Jansen BA burgemeester Onderwerp:, datum raadsvergadering: 15 december 2014 4/5
gemeente llllpll Montfoort In de openbare vergadering van 2 6 jot* 20/5 heeft de gemeenteraad besloten: /" ( ^ ^ De nota "Actualisatie nota grondbeleid 2014" vast te stellen. ^ r ^ ^ Stfe ^ *** ^ De griffier, De voorzitj ICX 61 uj mevrouw Drs. E.C.M. van der Klauw de heer E.L. Jansen BA Onderwerp:, datum raadsvergadering: 15 december 2014 5/5