2. MOTIVATIONELE STRUCTUUR & HERMANS Bespreking van de motivationele structuur van mensen en de flexibiliteit of inflexibiliteit in het veranderen van ingenomen posities. Bert Hermans van de K.U.N. heeft een baanbrekend model ontwikkeld dat ook internationaal grote erkenning gekregen heeft. Elk mens heeft twee grondmotieven. Deze grondmotieven zijn: gericht zijn op zelfhandhaving, het zelf in stand houden, gericht zijn op anderen, met anderen iets samen doen. Elk mens ervaart positieve en negatieve stemmingen. Deze stemmingen verwoorden wat de persoon latent of manifest ervaart (onbewust en bewust). De en stemmingen en Z & A kunnen in een of twee cirkels verschillende posities weergeven. Het noordelijk halfrond van de binnencirkel is dan gereserveerd voor de kant. Het zuidelijk halfrond is dan gereserveerd voor de kant. Het oostelijk halfrond is gereserveerd voor de A kant en het westelijk halfrond is gereserveerd voor de Z kant. Op de cirkel kan dan elke stemming en zijn positie weergegeven worden. ZELFHANDHAVING EN GERICHT ZIJN OP ANDEREN Elk mens heeft 2 grondmotieven. Het zijn de twee grondmotieven zelfhandhaving en gericht zijn op anderen. Deze grondmotieven kunnen verbonden worden met positieve en negatieve affecten. Je hebt dus: Zelfhandhaving gericht zijn op Anderen Positieve Z- en A- motieven Negatieve Z- en A- motieven Z staat voor zelfhandhaving en A staat voor gericht zijn op anderen. De volgende posities zijn dan mogelijk (en met de zelfconfrontatiemethode ook meetbaar); staat de binnencirkel en in overdrijving de buitencirkel voor voor ZA+/+ kracht en eenheid limietloosheid Z +/+ autonomie en succes grandiosity/ grootheidswaan Z -/- agressie & boosheid vijandigheid LL -/- machteloosheid en isolatie hopeloos- en hulpeloosheid A -/- onvervuld verlangen onverwerkte rouw A +/+ LL -/- verbinding en genegenheid overafhankelijkheid staat voor negatieve gebieden waarin geen Zelfhandhaving (Z) en contact met anderen (A ) te herkennen valt. RDSC - Motivationele structuur & Hermans - 1/12
Deze posities zijn op een cirkel aan te geven. Zo n positie kun je zien als een stem van de persoon die meerstemmig is of als een vorm van stemming waarin de persoon voor kortere of langere tijd verkeert. Hermans geeft aan dat een geestelijk gezond mens alle posities in zichzelf toelaat en daar dan flexibel mee omgaat. Kortom een gezond systeem gedraagt zich flexibel. Zie ook het boek Het verdeelde gemoed van prof. H. Hermans & drs E. Hermans Janssen. Een gezond systeem is een flexibel systeem. Meerstemmig zelf Het meerstemmig zelf is een metafoor (vergelijking) om de verschillende ik- posities van één persoon ieder hun eigen stem te geven. Zo kan gesproken worden van de mens als een polyfoon (meerstemmig) wezen waarin elke ik positie een eigen stem heeft. Een stem die een eigen standpunt kan verwoorden. Dit is een denk concept waarbij elke rol en elke overtuiging een eigen stem heeft met een eigen positie in de cirkel met de verschillende Z- en de A-posities. RDSC - Motivationele structuur & Hermans - 2/12
Ontevreden medewerkers Ontevreden medewerkers bevinden zich in de binnen of buitencirkel op het zuidelijk halfrond. A-/- binnen onvervuld verlangen LL binnen machteloosheid Z-/- binnen boosheid buiten gefixeerde rouw buiten A hulpeloos buiten Z hopeloos buiten vijandigheid De leidinggevende stimuleert de medewerkers om zich tegen de klok in te bewegen via de energie die agressie oplevert op weg naar zelfstandigheid. Deze beweging tegen de klok in geldt voor de meeste mensen als heilzaam. Waak er als leidingnemende voor dat de medewerkers zich gaan bewegen van boosheid - de energie - in de richting van machteloosheid en gefixeerde rouw. Bij deze ontwikkeling ontstaat gelatenheid, suboptimalisatie, eilandgedrag en muurtjes. De posities raken dan gefixeerd. Boosheid kan bijvoorbeeld ontstaan omdat; eigen deelbelangen geschaad worden of dreigen te worden, een verschoven schuldvraag gaat ontstaan of ontstaan is, Ad Z & A NB Wanneer medewerkers of afdelingen doorschieten in Z+ kan eilandgedrag en suboptimalisatie ontstaan omdat de A vergeten wordt. De samenhang in de organisatie van de afzonderlijke delen is dan deels beschadigd. Suboptimalisering is een vorm van gedrag dat op korte termijn werkt en op langere termijn een desintegreerde effect heeft.!!!! Het verhulde conflict komt dan met rente terug in de vorm van een escalatie van het conflict. De betrokkenen gaan dan elk met de hakken in het zand voor de erkenning door de ander van het eigen gelijk. Omgaan met gegeneraliseerde machteloosheid revitalisering door argumentatiestructuur en bewuste woordkeus In een van de rollenspelen was de positie machteloosheid heel duidelijk hoorbaar. Indicaties voor de postitie machteloosheid zijn vooral het gebruik van generalisaties Voor een toelichting op generalisaties verwijs ik naar een eerder uitgereikte bouwsteen (vervorming, weglating en generalisatie). In een eerder uitgereikte tekstbouwsteen met de titel motivationele structuur is aandacht gevraagd voor de cirkel van prof. Hermans. Pal zuid op de binnenring bevindt zich de postie machteloosheid. RDSC - Motivationele structuur & Hermans - 3/12
Door een andere vorm van taalgebruik te kiezen kan een beweging in de richting zuidwest gerealiseerd worden. De positie waar dan op aangestuurd wordt is agressie, boosheid energie De keus voor een bewuste structuur in de opbouw van de argumentatie en de bewuste keus van woordgebruik levert een bijdrage aan het verlaten van de machtelose positie. Zo wordt de beweging in de energie richting ondersteund door woordkeus en argumentatiestructuur. oorzaak gevolg appèl Stap 1 en stap 2 van raakvlakken vormen een procedure die de structuur volgt van Oorzaak gevolg O-orzaak drie dagen later aanleveren G-evolg A-ppèl stellen? leidt er toe dat ik geblokkeerd word in het ontwikkelen van de competentie van mijn medewerkers. ben jij bereid mij te helpen zodat ik mijn deelbelang veilig kan Doel van deze oga aanpak is de ander te bewegen zijn positie op zijn motivatielijn te herzien. En vanuit de positie met een hogere motivatie mee te werken aan de door jou gewenste oplossingsrichting. RDSC - Motivationele structuur & Hermans - 4/12
MOTIVATIONELE STRUCTUUR Het volgende onderwerp is de motivationele structuur van mensen en de flexibiliteit of inflexibiliteit in het veranderen van ingenomen posities. Bert Hermans van de K.U.N. heeft een baanbrekend model ontwikkeld dat ook internationaal grote erkenning gekregen heeft. Elk mens heeft twee grondmotieven. Deze grondmotieven zijn: gericht zijn op zelfhandhaving, het zelf in stand houden, gericht zijn op anderen, met anderen iets samen doen. Elk mens ervaart positieve en negatieve stemmingen. Deze stemmingen verwoorden wat de persoon latent of manifest ervaart ( onbewust en bewust). De en stemmingen en Z & A kunnen in een of twee cirkels verschillende posities weergeven. Het noordelijk halfrond van de binnencirkel is dan gereserveerd voor de kant. Het zuidelijk halfrond is dan gereserveerd voor de kant. Het oostelijk halfrond is gereserveerd voor de A kant en het westelijk halfrond is gereserveerd voor de Z kant. Op de cirkel kan dan elke stemming en zijn positie weergegeven worden Zelfhandhaving en gericht zijn op anderen Elk mens heeft 2 grondmotieven. Het zijn de twee grondmotieven zelfhandhaving en gericht zijn op anderen. Deze grondmotieven kunnen verbonden worden met positieve en negatieve affecten. Je hebt dus: Zelfhandhaving gericht zijn op Anderen Positieve Z- en A- motieven Negatieve Z- en A- motieven Z staat voor zelfhandhaving en A staat voor gericht zijn op anderen. RDSC - Motivationele structuur & Hermans - 5/12
De volgende posities zijn dan mogelijk Binnencirkel Buitencirkel ZA+/+ staat voor: en in overdrijving voor: kracht en eenheid limietloosheid Z+/+ staat voor: en in overdrijving voor: autonomie en succes grandiosity/ grootheidswaan Z-/- staat voor: en in overdrijving voor: agressie en boosheid vijandigheid LL-/- * staat voor: en in overdrijving voor: machteloosheid en isolatie hopeloos- en hulpeloosheid A-/- staat voor en in overdrijving voor: onvervuld verlangen onverwerkte rouw A+/+ staat voor: en in overdrijving voor: verbinding en genegenheid overafhankelijkheid LL-/- staat voor negatieve gebieden waarin geen Zelfhandhaving (Z) en contact met anderen (A ) te herkennen valt. Deze posities kunnen in een zelfconfrontatieproces volledig in kaart gebracht worden. De posities zijn daarmee dan ook meetbaar geworden. Deze posities zijn op een cirkel aan te geven. Zo n positie kun je zien als een stem van de persoon die meerstemmig is of als een vorm van stemming waarin de persoon voor kortere of langere tijd verkeert. RDSC - Motivationele structuur & Hermans - 6/12
Positief De richtingen. zelfhandhaving gericht op ander(en) Negatief De binnen en buiten cirkel van prof. H.Hermans KUN Zie ook Het verdeelde gemoed van prof. H. Hermans & drs E.Hermans Janssen. Hermans geeft aan dat een geestelijk gezond mens alle posities in zichzelf toelaat en daar dan flexibel mee omgaat. Kortom een gezond systeem gedraagt zich flexibel. Een gezond systeem is een flexibel systeem. RDSC - Motivationele structuur & Hermans - 7/12
Meerstemmig zelf Het meerstemmig zelf is een metafoor (vergelijking) om de verschillende ik- posities van één persoon ieder hun eigen stem te geven. Zo kan gesproken worden van de mens als een polyfoon (meerstemmig) wezen waarin elke ik positie een eigen stem heeft. Een stem die een eigen standpunt kan verwoorden. Dit is een denk concept waarbij elke rol en elke overtuiging een eigen stem heeft met een eigen positie in de cirkel met de verschillende Z- en de A-posities. Ontevreden medewerkers Ontevreden medewerkers bevinden zich in de binnen of buitencirkel op het zuidelijk halfrond. A-/- binnen onvervuld verlangen LL binnen machteloosheid Z-/- binnen boosheid buiten gefixeerde rouw buiten A hulpeloos buiten Z hopeloos buiten vijandigheid De leiding gevende stimuleert de medewerkers om zich tegen de klok in te bewegen via de energie die agressie oplevert op weg naar zelfstandigheid. Deze beweging tegen de klok in geldt voor de meeste mensen als heilzaam. Waak er als leidingnemende voor dat de medewerkers zich gaan bewegen van boosheid, de energie, in de richting van machteloosheid en gefixeerde rouw. Bij deze ontwikkeling ontstaat gelatenheid, suboptimalisatie, eilandgedrag en muurtjes. De posities raken dan gefixeerd. Wanneer medewerkers of afdelingen doorschieten in Z+ kan eilandgedrag en suboptimalisatie ontstaan omdat de A vergeten wordt. De samenhang in de organisatie van de afzonderlijke delen is dan deels beschadigd. Suboptimalisering is een vorm van gedrag dat op korte termijn werkt en op langere termijn een desintegreerde effect heeft.!!!! Het verhulde conflict komt dan met rente terug in de vorm van een escalatie van het conflict. De betrokkenen gaan dan elk met de hakken in het zand voor de erkenning door de ander van het eigen gelijk. Boosheid kan bijvoorbeeld ontstaan omdat; eigen deelbelangen geschaad worden of dreigen te worden, een verschoven schuldvraag gaat ontstaan of ontstaan is. RDSC - Motivationele structuur & Hermans - 8/12
De relatie tussen raakvlakken 2 negatieve betrokkenheid & Crkel van Hermans De negatieve betrokkenheid van raakvlakken 2 is ook te plaatsen en te verbinden met de cirkel van Hermans. Zie voor een volledige tekst de beschrijving van het model hiervoor. De negatieve betrokkenheid ligt in het zuidelijk halfrond van de cirkel. Steekwoorden zijn hier onder meer: Binnen cirkel buiten Onvervuld verlangen onafgemaakt rouwproces (= stagnatie) Machteloosheid hopeloosheid hulpeloosheid Agressie (energie) vijandigheid Alle bovengenoemde posities kunnen tot uiting komen in raakvlakken 2 de negatieve betrokkenheid. En alleen de positie Z-/- boosheid, die heet is, levert de energie om verzet te plegen en of actief in te gaan grijpen. De andere posities stageneren het stromen van energie! RDSC - Motivationele structuur & Hermans - 9/12
De verschillende posities op de cirkel Positief Zelfhaving Gericht op Anderen Negatief Limietloosheid Grootheids overafhankelijkheid waan Kracht & eenheid Autonomie Genegenheid liefde Agressie Onvervuld verlangen Vijandigheid Gefixeerde rouw Hopeloosheid Hulpeloosheid RDSC - Motivationele structuur & Hermans - 10/12
Noord Zuid Oost West positief negatief gericht op anderen, samen met anderen zelfhandhaving De binnencirkel geeft de normaal positie weer en de buitencirkel de overdrijving! Van een conflict is sprake wanneer de tegengestelde belangen de gezamenlijke belangen gaan overheersen en de wil of intentie om een gezamenlijke oplossing uit te werken ontbreekt. Medewerkers tenderen dan vaak naar een suboptimalistie. Zo realiseren zij op hun eigen wijze relatieve autonomie zonder zich in een manifest conflict te begeven. NB De bovenkant van de cirkel kan verbonden worden met raakvlakken 3 de positieve betrokkenheid. DISSOCIATIE DOOR ANDERE VORMEN DAN IK Door je in plaats van ik te gebruiken plaats jij jezelf buiten de cirkel van Hermans. IK JE Wanneer jij jezelf of de ander zichzelf in de 3 e persoon beschrijft zonder ik elementen dan is er sprake van een vorm van dissociatie. De positionering op de cirkel is dan weggevallen. Daarmee is ook elke affectieve kleuring verdwenen. De dialogen die we hiervoor gezien hebben kun je ook opbouwen vanuit een schematisch model RDSC - Motivationele structuur & Hermans - 11/12
RDSC - Motivationele structuur & Hermans - 12/12