Nederlands leesvaardigheid Examen VBO-MAVO-C Voorbereidend Beroeps Onderwijs Middelbaar Algemeen Voortgezet Onderwijs Tijdvak Woensdag 1 juni 9.00 11.00 uur 0 00 Tekstboekje 00001 A Begin
Tekst 1 Tussen kunst en kitsch op de dansvloer 1 Kunstnagels, kunstwimpers, een kunststof boordje en zelfs kunsthaar.veel is niet wat het lijkt in de Beurs van Berlage, waar de Goederenbeurszaal is omgetoverd tot een sfeervolle ballroom, en waar meer dan 10 paren deelnemen aan de negende Dans Grand Prix van de stichting AmsterDanst. In de tot kleedkamer omgebouwde bar van de grote zaal is de temperatuur tot ver boven het kookpunt gestegen, wanneer de deelnemers in een wirwar van jurken, beautycases en trainingspakken naar hun schoenen zoeken. De lippen worden nog snel wat extra aangezet en de bleekste benen krijgen een laatste veeg bruine crème. De hulpmiddelen missen hun uitwerking niet. In het felle kunstlicht van de zaal vergroten extreem lange kunstwimpers de ogen. Zelfs de mannen hebben hun ogen geaccentueerd met een zwart lijntje en wat witte oogschaduw. Met een knalroze, kanariegele, blote of juist degelijke jurk probeert elk paar de aandacht van de jury te trekken. Overtrokken, noemt Diana Molenkamp de aandacht voor het uiterlijk. Vroeger was ik precies zo. Veel make-up, en elk jaar een mooiere jurk. Maar inmiddels ben ik er wel achter dat je de strijd om de mooiste jurk toch verliest als je er niet in kunt dansen. Het uiterlijk mag dan ondergeschikt zijn aan de prestatie, er wordt wel het meeste geld voor neergeteld. Een beetje jurk kost al gauw vierduizend gulden. Sinds de Internationale Sportfederatie in 199 dansen heeft erkend als topsport, wordt er geexperimenteerd met steeds vlottere kledij. Volgens de Nederlandse ballroomkampioenen bij de amateurs, Diana Molenkamp (8) en haar partner Wilco van de Vijver (), zagen de lange rokken en gewone pakken er een beetje armoedig uit. De glamour hoort nu eenmaal bij het dansen. Dansen is ook kunst. En dat mag er best mooi uitzien. Het is mij om het even of mensen het daarom wel of geen topsport vinden, aldus Molenkamp. Dansen is topsport, omdat we een hoge conditionele prestatie leveren. De kleding is niet het belangrijkste. Denigrerende blikken worden niettemin kwistig over en weer uitgewisseld. Vooral bij het spectaculaire Latijns-Amerikaanse dansen (bestaande uit vijf dansen: de samba, cha-cha- cha, rumba, paso doble en jive) lijkt de kleding van de dames niet bloot en uitdagend genoeg te kunnen zijn. Het is een middel dat gebruikt wordt om de tegenstander te intimideren, net als de kleine botsingen op de dansvloer, die ervoor dienen de tegenstander even uit het evenwicht te brengen. Brutalen bezitten de hele dansvloer. Dansen doet daarin niet onder voor andere sporten. Mentale weerbaarheid is belangrijk. Aan dergelijk kinderachtig gedoe doen wij niet mee, verzekert Van de Vijver. Dansen in de Beurs wordt georganiseerd voor 8 9 dansers in alle soorten en maten: jong, oud, amateur of professional. Ook het publiek, het merendeel ouders en andere familieleden, mag de vloer op. Want, zegt Ben Gobits, voorzitter van het organiserend comité, dansen hoort bij je opvoeding, net als zwemmen, fietsen en schaatsen. Iedereen heeft wel eens gedanst, al was het alleen maar in de discotheek. Zelfs directeuren en notarissen zitten bij mij op dansles. Nu vindt u het misschien oubollig en nostalgisch, maar in de rest van uw leven kunt u het altijd gebruiken. Als u straks veertig bent en u heeft een bruiloft of een feestje, dan staat ú aan de kant. Niet erg sociaal. Gobits is de zoon van een voormalig dansleraar en -lerares en in zijn jonge jaren was hij zelf ook een begenadigd danser. Ik ben zelfs nog Nederlands kampioen Latijns-Amerikaanse dans geweest. Dansen werd er thuis met de paplepel ingegoten. Ook Molenkamp en Van de Vijver zijn thuis de allereerste beginselen van het ballroomdansen (bestaande uit de Engelse wals, tango, quick step, slow foxtrot en Weense wals) bijgebracht. Ballroom kreeg uiteindelijk de voorkeur boven Latijns-Amerikaans, omdat Molenkamp, ooit lid van het showballet van de welbekende Barry Stevens, te verlegen was voor de vrije, uitdagende Zuid-Amerikaanse dans. Al bijna tien jaar danst het stel met elkaar en ook in het dagelijks leven vormen zij inmiddels een paar. Van de Vijver: Veel mensen denken dat we broer en zus zijn. Wanneer je zo lang met elkaar danst, begin je op elkaar te lijken. Op den duur smelt je samen met elkaar, doordat je verschrikkelijk intensief met elkaar bezig bent. Overwinningen, maar ook teleurstellingen deel je met elkaar. Bovendien ben je vaak met elkaar op reis. Molenkamp en Van de Vijver winnen de wedstrijd in de Standaard Amateurklasse, maar veel meer dan een leuke opsteker is het kampioenschap niet. Over twee weken staat een trip naar Tokio op de agenda, waar de wereldkampioenschappen worden gehouden. Pas dan zal blijken hoe sterk het paar zich houdt in een sterk internationaal veld. Wij horen niet bij de beste twaalf, aldus Molenkamp, die badend in het zweet, maar met een altijd brede grijns, van de dansvloer stapt. Deze eeuwige grijns is nu juist één van de weinige dingen die niet nep zijn aan Molenkamp en Van de Vijver. Lachen komt van binnenuit. Het is nu eenmaal heerlijk om te dansen. Winnen heeft voor mij geen prioriteit. Natuurlijk zijn we fanatiek, maar als een ander paar ons verslaat, dan ben ik net zo blij voor hen. Zij hebben er toch ook flink voor getraind? Dan moeten wij de volgende dag nog maar wat harder trainen! naar: Tynke Landsmeer uit: de Volkskrant, 8 september 1998 00001 A Lees verder
Tekst De jojo komt niet uit de lucht vallen 1 10 1 0 0 0 0 Let op! Er is een nieuwe rage op komst. Hier is Furby, het volwassen broertje van Tamagotchi, een pluizig knuffelbeest dat kan praten, lachen en boeren! En dat is niet alles: Furby reageert op zijn omgeving. Met behulp van zes sensoren weet het knuffelbeest dat er iemand de kamer binnenkomt, het licht uitgaat of iemand hem aanraakt. Doe een hand voor zijn ogen en het beest piept: Geen licht! Geen licht! Als het in contact komt met soortgenoten, danst Furby zingend in het rond. Fabrikant Tiger Electronics (Groot-Brittannië) spreekt van een intelligent stuk speelgoed en verwacht dat Furby de komende kerstrage wordt. In de Verenigde Staten welteverstaan, want in Nederland zal het pratende knuffelbeest pas enkele maanden later op de schappen liggen. In Amerika is het beest niet aan te slepen. Als Furby in Nederland ook zo aanslaat, wordt het de zoveelste speelgoedrage. De trends volgen elkaar steeds sneller op. Stonden eerst de Tamagotchi en de Spice Girls-producten bovenaan, al snel werd die rage vervangen door de jojo. Suzanne Dölle, orthopedagoog bij het kinder- en jongerenmarketingsbureau KidWise in Amsterdam, doet ieder jaar een verlanglijstjesonderzoek. De top van deze lijstjes wordt steeds vaker door rageartikelen aangevoerd. Volgens Dölle heeft dat alles te maken met reclame. Speelgoedfabrikanten en op kinderen gerichte bedrijven hebben tegenwoordig steeds meer manieren om hun doelgroep te bereiken. Vroeger ging alle communicatie via Sterreclame en jeugdbladen. Tegenwoordig hebben we KinderNet en promotieteams om kinderen op de allernieuwste speeltjes te wijzen. Door de verschillende en overdadige reclame-uitingen komen rages sneller op, maar wisselen ze elkaar ook sneller weer af. Niet alleen speelgoedfabrikanten houden zich bezig met het ontwikkelen van kinderrages. Sommige (snoep)fabrikanten proberen een rage te ontketenen met een product dat eigenlijk niet tot hun normale assortiment behoort om er vervolgens hun eigen product aan te kunnen koppelen. Wie denkt dat alle basisschoolkinderen van Nederland spontaan hebben besloten te gaan jojoën, heeft het mis. De fabrikant van de snoepmerken Skittles en Twix startte een grootscheepse reclamecampagne met de jojo als hip middelpunt. In twee maanden tijd werden er 00.000 jojo s verkocht à zes gulden per stuk met de opdruk Skittles of Twix. Tegelijkertijd trok er een promotieteam met internationale jojokampioenen langs flink wat basis- en middelbare scholen. Na schooltijd 8 9 0 0 80 8 90 9 organiseerden we een wedstrijd waardoor kinderen konden kennismaken met de jojo s én Skittles en Twix, vertelt Alexandra Legro, promotiecoördinator van de actie. De actie van de snoepfabrikant in Nederland kwam niet uit de lucht vallen. In 199 was de Ierse jeugd ook al dankzij deze snoepkoning aan de jojo verslaafd geraakt. Wij hebben van de jojo een rage gemaakt. Vraag maar aan kinderen hoe ze zijn gaan jojoën: door Skittles en Twix zeggen ze dan, zegt Legro. Marketingdeskundige Dölle denkt dat een rage niet zomaar door een groot bedrijf kan worden ontketend. Skittles en Twix hebben heel goed gezien dat, buiten hun bemoeienis om, de jojorage in de Verenigde Staten en Japan al aan het opkomen was. Het is dan slechts een kwestie van tijd voordat die naar Europa overwaait. Ze zijn dus op de rage ingesprongen en hebben er een goede draai aan gegeven. Maar ze hebben haar niet zelf bedacht. De enige zekerheid die een rage biedt, is het vaste traject van opkomst en ondergang. Het zijn vaak de kinderen van twaalf jaar en ouder de trendsetters die ermee beginnen. Daarna nemen de jongere broertjes en zusjes het over. Op dat moment laten de trendsetters het product direct vallen. Dat zag je heel goed bij de Spice Girls-rage. Binnen een periode van twee maanden wilde geen enkel cool meisje van boven de twaalf nog worden geïdentificeerd met de meidengroep; de iets jongere kinderen hadden de Spice Girls toen ontdekt. Een rage is helemaal uit als de zes- tot achtjarigen haar overnemen. In die leeftijdsgroep blijft het product een tijdje hangen om vervolgens in de vergetelheid te geraken. Het zijn niet alleen de kinderen die zich actief met rages bezighouden. Ouders worden volgens Dölle ook steeds trendgevoeliger. Hierdoor komen veel ouders steeds vaker tegemoet aan de rage-wensen van hun kinderen. Ouders vinden het enorm belangrijk dat hun kind erbij hoort. Als de rest van de klas een jojo heeft, wil niemand dat zijn kind de enige is zonder. Sommige ouders gaan wel heel ver mee in de modegrillen van hun kroost. Laatst zag ik een moeder van halverwege de dertig met een Teletubbie-rugzak door de Kalverstraat lopen. Tja, dan ben je wel hip, maar of dat nou helemaal gezond is, waag ik toch te betwijfelen. naar: Thomas Erdbrink uit: NRC Handelsblad, 1 november 1998 00001 A Lees verder
Tekst Stinkende biobakken 1 1 8 9 10 11 1 1 1 1 1 1 18 19 0 1 8 9 0 1 8 9 0 1 8 9 0 1 Een biobak is een bron van besmetting. Wie de bak in huis heeft staan en hem niet elke week twee keer leegt, kan aandoeningen aan de luchtwegen krijgen of ontstekingen aan neus, keel of longen. Dat blijkt uit een onderzoek van de Landbouwuniversiteit Wageningen in opdracht van het ministerie van Sociale Zaken. Een emmer in de tuin is nauwelijks een probleem, maar staat de bak in de keuken, dan bevat het huisstof bijna drie keer meer bacteriën en schimmels dan normaal. Ligt er ook nog een tapijt in huis, dan zijn die concentraties zelfs 0 tot 00 keer zo groot. Met groot enthousiasme introduceerde milieuminister Alders in 199 de biobak. Afvalscheiding zou een zegen zijn voor het milieu.alle gemeentes werden verplicht hun afval gescheiden in te zamelen. Dat wil zeggen dat het groente-, fruit- en tuinafval (kortweg gft-afval) gescheiden moest worden opgehaald van het overige afval. Sindsdien heeft de bruine of groene biobak in 9 procent van de huishoudens zijn intrede gedaan en worden er jaarlijks grote hoeveelheden gftafval ingezameld. Maar in de zomer van 199, een heel warme zomer, werden Kamervragen gesteld. In de brandende zon bleken de bakken verschrikkelijk te stinken. Het ministerie beloofde een onderzoek, waarvan de resultaten nu bekend zijn. Directeur A. Donders van de Vereniging voor Afvalbeheer vindt de uitkomst van het onderzoek alarmerend. Zelf ergert hij zich al jaren aan dat vieze, stinkende ding in de achtertuin. Nu het ook nog eens gezondheidsproblemen zou kunnen opleveren, vraagt hij zich af of dat scheiden van gft-afval wel zo succesvol is. Het ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieu (VROM) ziet nog geen aanleiding voor maatregelen tegen de biobak. Er is geen bijzonder risico, als je het vergelijkt met de oude situatie, toen alle afval nog in één bak ging, zegt een woordvoerder. Ook de Wageningse onderzoeker D. Heerderik, die het onderzoek uitvoerde, vindt de afvalscheiding nog steeds een succes. Uit ons onderzoek blijkt dat vooral mensen met astma of allergieën last hebben van het verontreinigde huisstof. De bak goed schoonmaken en ten minste een keer per week laten legen zou volgens hem en anderen de risico s aanzienlijk verkleinen. Ook de afvalophaler, die de biobakken vervolgens leegt, staat volgens het onderzoek bloot aan de gftschimmels en -bacteriën. Soms zijn de concentraties zes keer hoger dan de Gezondheidsraad toestaat. Afvalophalers klagen dan ook over hoesten en benauwdheid. Dat is een duidelijk probleem, erkent de onderzoeker. Gezondheidsrisico s vormen niet de enige reden waarom het nut van afvalscheiding ter discussie staat. J. Vroonhof van het Centrum voor Energiebesparing 8 9 0 1 8 9 0 1 8 8 9 80 81 9 8 8 8 8 8 8 88 89 90 91 9 9 10 9 9 9 9 98 99 100 101 10 10 10 10 vindt de kosten voor gescheiden afvalinzameling erg hoog. Een ton gewoon afval verbranden kost rond de honderd gulden, een ton gft-afval verwerken rond de zestig gulden. Maar de aparte gft-ophaalwagens die daarvoor nodig zijn, kosten handen vol geld, meer geld dan het verschil in de kosten van de verwerking oplevert. Volgens hem zou het nuttiger en goedkoper zijn het afval pas bij de vuilverbrandingsinstallaties te scheiden. Bovendien is de compost die van het gft-afval wordt gemaakt, vaak niet zuiver, zegt Vroonhof. Daardoor kan het niet als bodemverbeteraar worden gebruikt en moet het alsnog worden verbrand. A. Donders van de Vereniging voor Afvalbeheer sluit zich hierbij aan. Hoe stedelijker het gebied, hoe meer rotzooi er in de biobak zit. Dan komt al het afval alsnog op dezelfde berg terecht. A. Schoevers van de stichting Afval & Milieu vindt daarentegen dat het Nederlandse gft-systeem goed werkt. We kunnen toch moeilijk weer turf gaan gebruiken als compost. In Nederland zijn de veengebieden al ontgonnen en dus zouden we turf uit Centraal-Europa moeten halen. De vrachtwagens die de turf vervoeren, produceren uitlaatgassen. Dan is dat weer slecht voor het milieu. De Milieudienst Amsterdam is in een aantal stadsdelen gestopt met het gescheiden inzamelen van gft-afval. Woordvoerder J. Lustenhouwer: Bij de invoering van die bak hebben we onderzocht wat het voordeel van gescheiden inzamelen was. Met veel moeite hebben we toen een klein voordeeltje gevonden. In een groot aantal Amsterdamse stadsdelen blijkt het aantal huishoudens dat meedoet, echter te klein om dat voordeel te behalen. De meeste Amsterdammers zijn kleinbehuisd en wonen in een flat. Een biobak is dan erg lastig voor de burger. Directeur P. Cras van de Vereniging voor Gemeentelijke Afval- en Reinigingsmanagers gebruikt een heel ander argument om de burgers afval te laten scheiden. Hij vindt dat het scheiden van afval de mensen leert om bewuster met het milieu om te gaan. Het gaat om het evenwicht tussen op een makkelijke manier van je rotzooi afkomen en ook nog wat aan het milieu doen. De gezondheidsrisico s zijn volgens Cras aanvaardbaar. Het is de prijs die we voor onze welvaart en consumptie moeten betalen. Het is zonde om die bak eruit te gooien, als het er alleen maar om gaat dat we hem ietsjes vaker buiten moeten zetten en net iets vaker moeten schoonmaken. Dat schoonmaken vindt hij zelf overigens ook een vies karweitje, zeker in de zomer. naar: Titia Ketelaar en Rinskje Koelewijn uit: NRC Handelsblad, oktober 1998 00001 A Lees verder
Tekst 00001 A Lees verder
Tekst Vrijwilligerswerk in de knel 1 Honderdduizenden vrijwilligers stonden afgelopen zaterdag in het middelpunt van de belangstelling op de Nationale Vrijwilligersdag. En dat verdienen ze ook. Nogal wat mensen, jong en oud, zetten zich regelmatig in voor bijvoorbeeld de sportclub, de speeltuin, de kerk, of scouting. Ook scholen en verzorgingstehuizen doen steeds vaker een beroep op vrijwilligers. De voorleesmoeders op de basisscholen, om een voorbeeld te noemen, zijn onmisbaar geworden. Volgens de Raad voor Maatschappelijke Vraagstukken gaat het in totaal om ongeveer drie miljoen vrijwilligers. Een zeer grote groep dus, maar de vraag is, hoe lang dat nog zal blijven. De vanzelfsprekendheid om iets voor anderen te doen wordt steeds minder. Op dit moment zijn er behoorlijk wat clubs en organisaties die nauwelijks nieuwe vrijwilligers kunnen vinden. Nauwelijks mensen voor het toezicht en het onderhoud in de speeltuin, nauwelijks mensen die een bestuursfunctie op zich willen nemen, nauwelijks mensen die als voorleesvader of -moeder in het basisonderwijs een paar uurtjes in de week willen bijspringen. De ontwikkelingen zijn zelfs zo ernstig, dat sommige clubs en verenigingen door het tekort met opheffing worden bedreigd. De vraag hoe het komt dat onze belangstelling voor vrijwilligerswerk afneemt, is gemakkelijker gesteld dan beantwoord. Vermoedelijk hebben we gewoon te weinig beschikbare tijd. Dat is nu eenmaal de keerzijde van onze moderne samenleving. Die biedt veel kansen op persoonlijke ontwikkeling of een succesvolle carrière, maar ze vraagt ook veel van mensen. De meesten van ons zijn overladen met sociale verplichtingen en andere dwingende bezigheden. Niet alleen studie of bijscholing, maar ook uitgaan, fitness of een andere vorm van sportbeoefening zijn ware tijdverslinders. Daarnaast is het tegenwoordig geen ongewone zaak meer dat we ook op zaterdag en zondag een paar uurtjes voor ons beroep bezig zijn. GSM, fax of e-mail hebben het mogelijk gemaakt dat we op elk moment van de week, ook thuis, voor werkelijk iedereen, dus ook voor de baas, bereikbaar zijn. Geloof me, ik vind het niet verkeerd dat mensen zo opgaan in hun werk. Maar er moet voor de doorsnee werknemer wel voldoende ruimte overblijven om een aantal uren in de week naar eigen inzicht te besteden. Ik verbaas me er door dit alles niet over dat het vrijwilligerswerk de laatste jaren behoorlijk in de knel is komen te zitten. Dat is jammer, want vrijwilligerswerk is de kurk waar veel maatschappelijk belangrijke activiteiten op drijven. Zonder vrijwilligers zou dergelijk werk immers flink betaald moeten worden. Aangezien daar geen geld voor is, zouden veel culturele en sociale activiteiten binnen de kortste keren wegvallen. Bovendien wordt wel eens vergeten, dat vrijwilligerswerk ook van grote betekenis is voor de vrijwilliger zelf. In een samenleving waarin het vooral om geld en bezit lijkt te draaien, zijn aandacht en waardering voor en erkenning van de medemens belangrijke deugden. Juist om deze deugden draait het in het vrijwilligerswerk. Het is namelijk eerst en vooral werk dat wordt gedaan voor anderen. Wie zich ermee bezighoudt, krijgt voldoening en wordt er zelf in mentaal opzicht rijker van. Dat geldt, denk ik, in het bijzonder voor jongeren. Jonge mensen kunnen juist door vrijwilligerswerk laten zien dat ze betrokken zijn bij hun medemensen. Een positief neveneffect is dat jongeren door vrijwilligerswerk ervaring op kunnen doen in bepaalde werkzaamheden en dat ze hun sociale vaardigheden in de omgang met anderen kunnen oefenen. Jongeren die ervaring opgedaan hebben in een dergelijke vrijwillige functie, hebben dan ook later vaak een streepje voor op de arbeidsmarkt. Gelukkig zijn ze op dit moment nog niet allemaal uitgestorven, de mensen die zonder noemenswaardige beloning iets voor anderen willen betekenen. Maar de kwaliteit van de samenleving en daarmee het welzijn van de mensen staan op het spel als zich geen nieuwe vrijwilligers melden. Ik hoop dat u het niet te druk heeft daar eens bij stil te staan. Misschien voelt u er wel iets voor om naast uw dagelijkse beslommeringen door middel van enkele uren vrijwilligerswerk in de week iets goeds voor anderen te doen. Het zal uzelf ook goed doen, daar ben ik van overtuigd! naar: Een ingezonden brief van een lid van de Tweede Kamer uit: Algemeen Dagblad, september 1998 Einde 00001 A