Afdeling Epidemiologie FOD Economie - Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Juliette Wystmansstraat 14 Leuvenseweg 40 1050 Brussel 1000 Brussel Tel : 02/642.57.94 e-mail : his@iph.fgov.be http://www.iph.fgov.be/epidemio/epinl/index4.htm http://statbel.fgov.be Onderzoeksteam : (in alfabetische volgorde) Kristina Bayingana Stefaan Demarest Lydia Gisle Edith Hesse Pieter-Jan Miermans Jean Tafforeau Johan Van der Heyden Logistieke steun : Monique Schoonenburg Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid: IPH/EPI REPORTS N 2006 035 Depotnummer : D/2006/2505/4
De opdrachtgevers van de Gezondheidsenquête 2004 B. Cerexhe Minister van de Brusselse Hoofdstedelijke Regering, belast met Economie, Tewerkstelling, Wetenschappelijk Onderzoek, Brandbestrijding en Dringende Medische Hulp en Landbouwbeleid Brussels Hoofdstedelijk Gewest R. Demotte Minister van Sociale Zaken, Volksgezondheid en Leefmilieu Federale regering C. Fonck Ministre de la Santé, de l'enfance et de l'aide à la Jeunesse Franse Gemeenschap B. Gentges Vize-Ministerpräsident, Minister für Ausbildung und Beschäftigung, Soziales und Tourismus Duitstalige Gemeenschap G. Vanhengel Minister van de Brussels Gewestse Hoofdstedelijke Regering, belast met Financiën, Begroting, Externe Betrekkingen en Informatica Brussels Hoofdstedelijk Gewest I. Vervotte Minister van Welzijn, Volksgezondheid en Gezin Vlaamse Gemeenschap C. Vienne Ministre de la Santé, de l'action sociale et de l'egalité des chances Waals Gewest
Boek V Medische Consumptie Gezondheidsenquête België 2004 IPH/EPI REPORTS nr 2006-035
Algemene Inhoud Boek I Inleiding Methodologish rapport...5 Boek II Gezondheidstoestand Subjectieve Gezondheid...9 Chronische aandoeningen...47 Mentale gezondheid...191 Langdurige lichamelijke beperkingen...364 Tijdelijke beperkingen...495 Boek III Leefstijl Lichaamsbeweging...5 Voedingsstatus...112 Voedingsgewoontes...183 Gebruik van alcohol...260 Tabaksgebruik...386 Gebruik van illegale drugs...499 Gezondheid en seksualiteit...542 AIDS : kennis, attitudes en opsporing...596 Boek IV Preventie Vaccinatie...5 Cardiovasculaire preventie...114 Vroegtijdige opsporing van diabetes...183 Vroegtijdige opsporing van borstkanker...221 Vroegtijdige opsporing van baarmoederhalskanker...297
Boek V Medische Consumptie Contacten met zorgverstrekkers Contacten met de huisarts...5 Ambulante contacten met de specialist...154 Contacten met de dienst spoedgevallen...274 Contacten met de tandarts...331 Contacten met paramedische zorgverstrekkers...465 Opname in het ziekenhuis... 525 Gebruik van geneesmiddelen... 649 Niet-conventionele geneeswijzen... 787 Boek VI Gezondheid en samenleving Toegankelijkheid van de gezondheidszorgen... 5 Socio-economische verschillen in gezondheid... 64 Gezondheid en omgeving... 80 Traumata... 155 Sociale gezondheid... 327 Gebruik sociale en preventieve diensten... 387 Boek VII Ouderen... 5 Boek VIII Internationale vergelijking... 5
Medische consumptie Informatie omtrent de medische consumptie is een essentieel onderdeel van een gezondheidsinformatiesysteem. Beleidsmakers hebben deze informatie nodig om hun beleid uit te stippelen, te evalueren en bij te sturen. Belangrijkste bekommernis daarbij is het uitbouwen van een doelmatig en doeltreffend gezondheidssysteem waarbij de gezondheidsvoorzieningen en middelen optimaal zijn afgestemd op de noden en behoeften van de bevolking. De belangrijkste aspecten van medische consumptie zijn: 1. gebruik van institutionele zorgen 2. ambulante contacten met hulpverleners werkzaam in de gezondheidszorg 3. gebruik van geneesmiddelen De institutionele zorgen betreffen in de eerste plaats de opnames in ziekenhuizen. Daarnaast maken echter ook de opnames in andere instellingen zoals revalidatiecentra, rust- en verzorgingstehuizen, tehuizen voor andersvaliden, e.d. deel uit van de medische consumptie. Ambulante contacten met hulpverleners in de gezondheidszorg omvatten natuurlijk de contacten met artsen (huisartsen en specialisten). Ook contacten met de tandarts, paramedische disciplines zoals de kinesitherapeut, de ergotherapeut e.a., preventieve gezondheidsdiensten, alternatieve geneeskunde, sociale werkers, enz. maken hier deel van uit. Het gebruik van geneesmiddelen is een derde belangrijke peiler van de medische consumptie. Daarbij gaat het om geneesmiddelen in de meest algemene zin: alle producten, door een arts voorgeschreven of niet, terugbetaald of niet, die ingenomen worden om de gezondheid te bevorderen of om ziekte te voorkomen. Het gebruik van geneesmiddelen kan samenhangen met medische consumptie in de andere domeinen, maar kan ook los daarvan gebeuren. Het is belangrijk voor beleidsmensen dat ook het gebruik van geneesmiddelen dat los staat van het gebruik van gezondheidsvoorzieningen in kaart gebracht wordt. De twee methodes die doorgaans gebruikt worden om de medische consumptie te meten zijn medische registraties en gezondheidsenquêtes. Belangrijke registraties i.v.m. de medische consumptie in België zijn o.m. de RIZIV-gegevens over de terugbetaalde medische prestaties, Farmanet over het voorschrijven van terugbetaalde voorgeschreven geneesmiddelen, de MKG-, MPG- en MVG-registraties over opnames in ziekenhuizen en psychiatrische instellingen. Over het algemeen kan men er van uitgaan dat de informatie die bekomen wordt via registraties meer accuraat en meer betrouwbaar is dan deze van een gezondheidsenquête. Door geheugeneffecten en een gebrek aan medische kennis van de respondenten kan men zich inderdaad vragen stellen over de validiteit van de informatie die via een gezondheidsenquête verzameld wordt.
Toch biedt een gezondheidsenquête een belangrijke meerwaarde aan de bestaande registratiesystemen (1). Een gezondheidsenquête is de enige bron die toelaat om verschillende aspecten van de medische consumptie aan elkaar te koppelen en het verband na te gaan tussen medische consumptie en een groot aantal potentiële determinanten hiervan. Het gaat hierbij over demografische en socio-economische factoren, maar ook b.v. om factoren i.v.m. leefstijl en gezondheidstoestand. In tegenstelling tot registraties verschaft een gezondheidsenquête ook informatie over die personen die geen contact hebben met gezondheidsdiensten. Een gezondheidsenquête is een waardevol instrument om de relatie na te gaan tussen de medische consumptie en de noden en behoeften op het gebied van gezondheidszorg. De toegankelijkheid van de gezondheidszorg voor alle maatschappelijke groepen is daarbij een speciaal aandachtspunt. Een gezondheidsenquête verschaft tenslotte waardevolle informatie over aspecten van het gebruik van diensten die in registraties niet of onvoldoende aan bod komen, zoals bijvoorbeeld redenen voor contacten met hulpverleners. De bespreking van de medische consumptie in de gezondheidsenquête 2004 bestaat uit vier hoofdstukken. Een eerste hoofdstuk betreft de contacten met zorgverstrekkers, meer bepaald de contacten met de huisarts, de specialist, de spoedgevallendienst, de tandarts en paramedische hulpverleners. Een tweede hoofdstuk situeert zich op het niveau van de institutionele zorg en betreft opnames in het ziekenhuis, inclusief daghospitalisaties. In de module over het gebruik van geneesmiddelen komen zowel het gebruik van voorgeschreven als van niet voorgeschreven medicatie aan bod. Tenslotte is er ook een hoofdstuk gewijd aan het gebruik van niet-conventionele geneeswijzen. Referenties (1) Health interview surveys and the measurement of medical consumption. ; Copenhague: WHO, 1997.