Raedelijn (ROS) Datum: 25.09.2012 0 Inleiding Eindrapportage Verankering Ketenaanpak Diabetes (VKD) locatie: Soest In de gemeente Soest (45.178 inwoners) is het VKD-project uitgevoerd in samenwerking met de Huisartsencoöperatie Soest, fysiotherapiepraktijken, oefentherapiepraktijken, diëtisten, gemeente en recentelijk ook sportverenigingen. Andere betrokken partijen zijn GGD Midden- Nederland, Sportservice Midden-Nederland, gemeente Soest en zijdelings zorgverzekeraar Achmea. Overzicht van het aanbod eerste lijn in Soest: 16 Huisartspraktijken gevestigd op 8 locaties (in 4 gezondheids- (of medische) centra 27 Fysiotherapiepraktijken 4 Oefentherapiepraktijken 5 Diëtistenpraktijken 1 praktijk voor Eerstelijns Psychologie en op 2 andere locaties is een eerstelijns psycholoog parttime aanwezig en werkend vanuit een andere praktijk buiten Soest.
I Samenvattende beschrijving plan van aanpak 1. Waarom: waarom het project op deze locatie, welk probleem wordt aangepakt Het bevorderen van gezond gewicht is één van de speerpunten van het gezondheidsbeleid 2007-2011 van de gemeente Soest. Uit de nota Lokaal gezondheidsbeleid 2008-2011 van de gemeente Soest blijkt dat 10% van de schoolgaande kinderen overgewicht (incl. obesitas) heeft. Dit is bij volwassenen 45%. Bij de basisschool jeugd beweegt 20-34% onvoldoende. Bij kinderen in de 2 e klas van het voortgezet onderwijs is dit percentage toegenomen tot 40%. De cijfers op gebied van bewegen van de jeugd wijken ongunstig af van het regionale gemiddelde. Speciale aandacht vraagt de groep allochtonen van Turkse afkomst. In Soest is de ruime meerderheid van de allochtonen van Turkse afkomst. GGD Midden-Nederland heeft in 2009 in opdracht van gemeente Soest onderzoek gedaan. Een van de conclusies is dat overgewicht en obesitas een groot probleem is onder Turkse volwassenen en met name bij vrouwen. Bij 36% van de Turkse volwassenen (19-65 jaar) in de gemeente Soest is er sprake van overgewicht en bij 33% is er sprake van obesitas. Van de Turkse vrouwen is dat zelfs 41%. Dit tegenover cijfers van de gehele gemeente Soest; 33% overgewicht en 7% obesitas (GGD, 2009). Het merendeel van de groep Turkse allochtonen is woonachtig in de wijk Smitsveen. De huisartsen, fysiotherapeuten en diëtisten in Soest (41 praktijken) hebben de handen ineengeslagen en SLAG (Soester Leefstijl Advies Groep) opgericht. De Soester Leefstijl Advies Groep (SLAG) heeft als doel geformuleerd een bijdrage te leveren aan een bewust, gezond en actief leven zodat een vroegtijdig ontstaan van chronische aandoeningen, zoals Diabetes Mellitus, Hart en Vaatziekten, COPD, e.d. kan worden voorkomen. Een overtuiging die men wil vormgeven door het organiseren van een gecombineerde aanpak die bestaat uit de volgende onderdelen: o signaleren, adviseren en voorlichten, o begeleiden, coachen en trainen, o doorgeleiden naar reguliere sport- en beweegactiviteiten. Dit initiatief maakt gebruik van de landelijke ontwikkelde gecombineerde leefstijl interventie dat bekend is onder de naam Beweegkuur. Beweegkuur is ontwikkeld door het Nederlands Instituut voor Sport en Beweging (NISB). 2. Wat: doelstellingen (wat wil je realiseren) - Inzicht in de wijze waarop de samenwerking gemeente en zorgveld effectief vorm krijgt - Inzicht in de samenhang en afstemming van taken en verantwoordelijkheden bij selectieve preventie en geïndiceerde preventie. - Afspraken met de zorgverzekeraar over de duurzaamheid van de preventie-curatie-participatieketen in Soest. - Eenduidig gemeentelijk beleid in de aanpak van overgewicht door het inzetten van B.Slim. Verschillende instellingen en mensen dragen dezelfde boodschap uit.
- Op basis van een gerichte screening op risicokenmerken mensen met een leefstijladvies doorgeleiden naar een passend aanbod (zorggerelateerd dan wel sportgerelateerd). 3. Wie: De taken, rollen, bijdragen en verantwoordelijkheden van de betrokken organisaties (GGD, ROS, gemeente, huisarts, zorggroep, zorgverzekeraar) in het project. GGD Midden-Nederland: De GGD Midden-Nederland adviseert de gemeente Soest om haar uren gezondheidsbevordering in te zetten op de speerpunten Gezond Gewicht (Diabetes)/Bewegen in combinatie met psychische gezondheid. Voorstel voor uitvoering van een regionaal initiatief (B. Slim) op basis van de JOGG aanpak ism de gemeente Soest. In kaart brengen van sleutelfiguren in de wijk of bij doelgroepen en inzicht in populatiegegevens (zie boven). Gemeente Soest: Uitvoering van sport- en volksgezondheidbeleid Via de lokale media structureel aandacht te geven aan een actieve leefstijl. Dit beperkt zich niet tot volwassen. Ook zal aandacht besteed worden aan jeugd en hun ouders en jongeren. SLAG: Uitvoering van de aanpak van de Beweegkuur SLAG bestaat uit een netwerk van zorgverleners en sportaanbieders waarbinnen Leefstijl coördinatiepunten functioneren (rond de gezondheidscentra). Hiermee moeten alle potentiële deelnemers van de Gecombineerde Leefstijl Interventie in Soest bereikt kunnen worden en kunnen patiënten kiezen uit verschillende zorg- en sportaanbieders. Bestuurlijke inrichting van SLAG. Als voorbereiding hebben 4 POH ers, 5 Fysiotherapeuten en oefentherapeuten en 4 Diëtisten de Beweegkuur cursus gevolgd. SLAG wil zich ook richten op de doelgroep die moeilijk te motiveren is, vaak de moed al heeft verloren, zich schaamt, e.d. Om dit te bereiken zal men aansluiten bij de landelijke campagnes en bijvoorbeeld via de lokale media, de huisarts/ft/diëtisten praktijken gerichte aandacht besteden. Raedelijn: Projectcoördinatie Verbinden van partijen (gemeente, GGD, zorgverleners en Sportservice) Afstemming met zorgverzekeraar. Insteek te bevragen wat de visie/zienswijze op preventie is en hoe aan de voorkant (dus voor dat een klant zijn huisarts bezoekt) mensen in beeld te krijgen voor vroegtijdige screening en of advies op leefstijl. Uitgangspunten voor uitwerking:
Preventie o taakgebied van de gemeente / GGD (selectieve preventie) o taakgebied van de zorg (geïndiceerde preventie) - Curatie o Taakgebied van de zorg (zorggerelateerde preventie) - Participatie o Taakgebied van de zorg m.b.t tot aansluiten bij regulier aanbod o Taakgebied van gemeente (i.s.m sportaanbod sportservice) m.b.t aansluitend aanbod Voor het goed kunnen sluiten van de keten preventie-curatie-participatie- is samenwerking met alle betrokken partijen noodzakelijk. Dit betekent in de eerste plaats inzicht krijgen in het netwerk van betrokkenen, inzicht in de rollen en verantwoordelijkheden van deze partijen en waar nodig komen tot werkafspraken. 4. Wanneer: globale planning 2011: Afspraken ontwikkelen en vastleggen 2012: Screenen door de huisartsen 2012: Aanvraag SportImpuls ism gemeente en sportveld 2011-2012: afstemmen met Achmea (geen resultaat voor vergoeding vroegscreening) II De business case A. Het proces van totstandkoming van de business case 1. De redenen van de beoogde organisaties om te willen deelnemen aan het VKD. 2. Beschrijving van het proces (vanaf september 2010) van het komen tot en uitvoeren van de business case: a. Welke activiteiten zijn ondernomen? Maatschappelijk nut en sluit aan bij overtuiging dat zorg- en sportveld een bijdrage kunnen leveren aan verbeteren leefgedrag van inwoners van Soest. Het initiatief van de huisartsen om te komen tot een Soester Leefstijl Advies Groep (SLAG). Enthousiaste fysiotherapeut en huisarts. 1. Intentieovereenkomst getekend met partijen. 2. Plan van aanpak met betrokken partijen opgesteld. 3. Organiseren van ontmoetingen en bijeenkomsten 4. Screening herzien en planning voor uitvoering. 5. Afstemming met gemeente en zorgverzekeraar - met gemeente heeft dit geleid tot een aanvraag SportImpuls - met zorgverzekeraar geen resultaat op vroeg-screening 4. Resultaat Business Case in beeld gebracht, incl. kosten
b. Wat waren beperkende factoren in het proces? - Niet opnemen van preventie (BWK en dieetvergoeding) in de basisverzekering. Energie weg, initiatief on hold. - Gemeente: o Ontbreken van afstemming bij gemeente tussen afdeling volksgezondheid en sport. o Ambtenaar gezondheidsbevordering is niet betrokken geweest bij de sportimpuls aanvraag - GGD o heeft de focus op jongeren (JOGG), de eerste lijn op volwassenen. o GGD is adviserend aan gemeente (en afhankelijk van middelen van gemeente in hoeverre ze in gezond gedrag willen investeren en of de GGD hierin een rol kan pakken). c. Wat waren bevorderende factoren in het proces?. Hoe zag de geplande business case er uit 1. De activiteiten die zijn gepland in de processen opsporen (identificeren en benaderen) en screenen. Geef van beide processen het volgende aan: a. Wie, welke activiteiten uitvoert. De reden dat deze verdeling is gehanteerd. - Huisartsen verenigd in Huisartsencoöperatie: helder aanspreekpunt en blijven bereid tot meedenken en meewerken. - Paramedici werken samen en stellen zich coöperatief op - Leefstijltraject GGD (BSlim) draagt bij in positieve houding gemeente - Aanvraag SportImpuls ism gemeente - Inzet bijdrage van Raedelijn - De Beleidsadviseur samenleving van de gemeente Soest, die een stimulerende rol heeft gespeeld en in de loop van dit jaar de ambtenaar Sport ivm de aanvraag voor SportImpuls. De GGD brengt de populatie in beeld met risicokenmerken (BMI >30) via een gezondheidsmonitor De huisartsencoöperatie screent structureel de populatie (mannen >50 jaar en vrouwen > 55 jaar). De huisartsencoöperatie neemt in het najaar 2012 alle Soesters boven 45 jaar een enquête af, waarop zij eventueel een oproep krijgen om de gezondheid te checken. Mensen die het advies krijgen om hun leefstijl te verbeteren en daarvoor iets aan beweging zouden moeten gaan doen kunnen extra ondersteund en gemotiveerd worden door een soort van strippenkaart met sportactiviteiten die laagdrempelig en toegankelijk zijn. De rol van leefstijladviseur wordt uitgevoerd door de POH binnen de reguliere
werkzaamheden. Afhankelijk van de doorverwijzing is aanvullende opvang, advies en begeleiding bij de fysiotherapeut, oefentherapeut, diëtiste of de contactpersoon van de sportvereniging en/of beweegaanbieder. Paramedici bieden gecombineerde leefstijlinterventies en hebben daarover werkafspraken geformuleerd met de huisartsen en het sport- en beweegveld. Het sport- en beweegveld heeft in afstemming met alle betrokkenen in Soest passende sport- en beweegactiviteiten aangeboden en stellen een contactpersoon aan. 2. Geplande opbrengsten van het opsporen en screenen: a. In aantallen te benaderen burgers/patiënten b. In aantallen te screenen burgers/patiënten. c. Als het onderwerp (financiële) opbrengsten niet is uitgewerkt geef dan daarvoor de redenen aan. De gemeente is betrokken geweest bij de aanvraag voor SportImpuls. Deze is inmiddels toegekend aan de Hockeyvereniging Soest die in samenwerking met andere sportverenigingen een passend aanbod verzorgt. Raedelijn heeft het proces geleid en begeleid. Zie uitwerking business case De risicogroep is gedefinieerd op basis van GGD-gegevens over mensen met een BMI>30. Dat zijn er in Soest 4.561. De eerste screening is geëvalueerd in 2010 en vormt het uitgangspunt voor de huidige aanpak die via VKD is ontwikkeld. Van het totaal aantal geselecteerde patiënten die een vragenlijst heeft ontvangen heeft 60% gereageerd en is 40% op spreekuur gekomen. Gebruiken we dezelfde percentages om de verwachtingen helder te krijgen over het aantal mensen dat zal reageren en op een spreekuur komt dan is de uitkomst: 4561 krijgen een vragenlijst, 2717 reageren en ontvangen een vragenlijst, waarvan dan uiteindelijk 1768 op spreekuur komen. 2.717 inwoners In het in januari 2012 verschenen rapport Betere gezondheid, meer participatie, lagere zorguitgaven?! Van Marc Snoeters en Gerold Verhoeks ( 2011) worden methoden en resultaten van verschillende onderzoeken beschreven. Globaal wordt hierin geconcludeerd dat voor veruit de meeste preventieve interventies geldt dat zij de zorguitgaven niet verlagen. Er zijn wel onderzoeken die een positiever beeld schetsen, maar vaak is er dan sprake van een beperkte tijdshorizon (korter dan een gehele levenscyclus). Hierdoor worden de kosten en besparingen op korte en middellange termijn wel in kaart gebracht, maar niet de op langere termijn optredende stijging in zorgkosten veroorzaakt doordat mensen langer leven en in die gewonnen levensjaren ook zorgkosten maken. Daarbij maken op de korte termijn meerdere mensen gebruik van specifieke zorg zoals dit zorgprogramma. Echter besparing kan worden bereikt door uitstel van zwaardere zorg en langdurige chronische ziektekosten. Daarnaast worden minder kosten gemaakt in andere gebieden van zorg en welzijn, zoals de WMO en arbeidsverzuim. Deze kosten worden beschreven in het rapport van Marc Plomp. Het participatieverlies wordt teruggedrongen met bijna 30% in de strikte en bijna 70% in de ruime variant. De besparing op zorguitgaven is net als in de onderscheiden scenario s gering. De totale baten
3. Ten aanzien van de inhoud: a. Hoe is in de opzet voorzien in het voldoen aan de zorgstandaard diabetes in het algemeen. tellen echter op tot ruim 3% van het BBP in de strikte en 8%(!) in de ruime variant (Healthy Ageing Totaal, 2012, Gezond en actief ouder worden; Marc Pomp). Mensen van 45 + moeten nog minstens 20 jaar werken. Elk jaar dat zij volwaardig deelnemen levert de maatschappij geld op. Zodra aangepaste programma s of uitkeringen aan de orde zijn, kost het dus weer meer. M.a.w. wat je in preventie stop verhoogt de periode van het werkzame leven. Gezondheidszorginterventies voor hoge risicogroepen en gecombineerde leefstijl interventies gericht op de algemene bevolking (laag risico) zijn beide kosteneffectieve manieren voor het terugdringen van de groeiende last van diabetes. Dit werd geconcludeerd volgens een recente Nederlandse studie van Jacobs-van der Bruggen et al. Zij gebruikten het chronische ziekte Model. De uitkomst was dat de ICER (kost per QALY) voor: - de doelgroep interventie (laag risico) 3.900 (2006 : 3,939)kost. - de gezondheidszorg interventie (matig risico van het ontwikkelen van diabetes = zwaarlijvige volwassenen 30-70 jaar) kost 5.500 (2006 5,555). De kosten in deze studie werden gebaseerd op twee Nederlandse projecten. De Gecombineerde leefstijl interventie 'Hartslag Limburg (hart gezondheid Limburg)' en de 'SLIM' studie. (Jacobs-van der Bruggen et al 2007, Jacobs-van der Bruggen MA, Bos G, Bemelmans WJ, Hoogenveen RT, Vijgen SM, Baan CA. Lifestyle interventions are cost-effective in people with different levels of diabetes risk: results from a modeling study. Diabetes Care2007a; 30(1): 128-34).. Leefstijlaanpak in de zorgstandaard: Leefstijladviseur is de Centrale Zorgverlener voor leefstijl Leefstijladvies is Persoonlijk plan C. Uitvoering van de business case 1. Welke activiteiten zijn uitgevoerd in de processen opsporen en screenen. Wat ging goed en wat niet. 2. Welke interventie(s) volgend op de screening is (zijn) uitgevoerd en door wie. GGD monitor brengt risicogroep in beeld via de reguliere gezondheidsmonitoren die in overleg met de gemeente worden gehouden. Huisartsen monitoren structureel risicogroep (richtlijn huisartsen) volgens een vastgesteld protocol dat grote overeenkomsten heeft met de opzet van het PreventieConsult. De resultaten worden geregistreerd en geëvalueerd. Afgesproken is dat huisartsen in Soest afhankelijk van de noodzaak (afweging tijdens gesprek met de patiënt) naar een begeleid traject (paramedisch) of rechtstreeks naar een passend aanbod bij de sport- beweegaanbieders. Ook na het begeleid traject kunnen de deelnemers hieraan doorstromen naar het passende beweegaanbod. De POH heeft in beide verwijslijnen een coördinerende rol, stemt af met betrokken partijen en volgt de voortgang.
D. Wat zijn de resultaten van de uitvoering van de business case 1. Gerealiseerde opbrengsten van het opsporen en screenen: a. In aantallen benaderde burgers/patiënten 2.717 b. In aantallen gescreende burgers/patiënten Najaar 2012 c. Andere geïdentificeerde (voorziene) opbrengsten Risicogroep duidelijk in beeld, benaderd en van advies voorzien Daling van 1% van door GGD gesignaleerde risicogroep in Soest (10% met BMI > 30). De kosten hiervan zijn begroot op 184,62 (zie uitwerking business case) per deelnemer (n= 546). 3. Is in de uitvoering van het opsporen screenen voldaan aan de aan de conceptbeschrijving van preventie in de zorgstandaard? Zo nee, geef aan wat, waarom niet gelukt is. 5. Hoe is de verankering van de ketenaanpak gerealiseerd. a. Gemaakt afspraken op beleids-/bestuurlijk niveau b. Gemaakte afspraken op het niveau van het organiseren van de keten c. Gemaakte afspraken op uitvoerend niveau 6. Welke vervolg afspraken zijn gemaakt over het opsporen en screenen van en het interveniëren bij hoogrisico groepen. Ja, huisartsen volgen opzet Preventie Consult Komen tot een periodieke structurele afstemming tussen gemeente, sportveld en zorgveld. Het initiatief hiervoor ligt nu met name bij de projectleider voor SportImpuls. Werkafspraken gemaakt tussen partijen 1. Huisartsen voeren screening (en registratie) uit volgens afgesproken protocol in de Huisartsencoöperatie 2. De POH heeft hierbij een (reguliere) coördinerende rol 3. Paramedici bieden een begeleid beweegaanbod en stemmen onderling af 4. Het project SportImpuls (Bewegen op Recept) levert een passend aanbod. In het kader van dit project worden de werkafspraken verder uitgewerkt tussen de verschillende partijen (zorg en sport). 1. Via de reguliere huisartsenzorg 2. Vanuit de jaarlijkse screening waarbij hoog risicogroepen die tot dan toe niet in beeld waren (geen klachten) worden opgespoord 3 Via de voorlichtingscampagnes van SportImpuls, waarbij iemand met een verondersteld hoog risico wordt verwezen naar de huisarts 4. Bewustwording via algemene voorlichting (ook in het kader van SportImpuls) III Reflectie en Conclusie
1. Wat zijn de belangrijkste lessons learned uit deze pilot in relatie tot: a. Financiering van het opsporen en screenen b. Organisatorische inbedding van het opsporen en screenen c. Het samenwerkingsproces met lokale en regionale partijen (huisartsen, zorggroep huisartsen, gemeente, zorgverzekeraar, GGD, ROS, sport- en beweegaanbod,.) Kijk op lokaal nivo naar de waarde die je als samenwerkende partijen creëert (bijv daling van 1% van het aantal mensen met een BMI > 30). Is verantwoordelijkheid coöperatie huisartsen op basis van afspraken in de richtlijnen: mannen > 50 jaar en vrouwen > 55 jaar. Gemeente heeft een verantwoordelijkheid voor collectieve preventie (bewustwording) in het kader van de wet Publieke Gezondheid. Het gaat daarbij om het faciliteren van bewustzijn op gezondheid, bijvoorbeeld binnen de kind en jeugdzorg (CJG), onderwijs en het sport- en beweegaanbod. - Met SportImpuls is er aan de kant van de gemeente nieuw initiatief ontstaan bij het sport- en beweegaanbod met een duidelijke verbinding naar de eerstelijnsgezondheidszorg. Hierdoor is aansluitend op de initiatieven binnen de eerstelijnszorg met Beweegkuur nu een sluitende keten ontstaan. - Door het begeleiden van het proces (rol Raedelijn) komen de ambtenaren sport en volksgezondheid tot afstemming. 2. Wat zijn de do s en dont s op basis van de opgedane ervaringen? - Sportservice heeft geen/beperkte rol bij de verbinding zorg en sport, mits zij van de gemeente de opdracht krijgt om hierin een rol te vervullen. Focus & voorlichting naar gemeentes is dan effectiever. - Plan een gesprek als ROS (en 1 e lijn) met Wethouder Volksgezondheid en ambtenaar sport om de verbinding tussen zorg en sport te maken. Ga er niet vanzelfsprekend vanuit dat deze verbinding er intern bij de gemeente is. Datzelfde geldt voor ambtenaar sport en ambtenaar gezondheidsbevordering. - Ambtenaar Sport: 1 e prioriteit is ondersteunen van de sportvereniging