RAPPORT VAN BEVINDINGEN Kwaliteitsonderzoek bij De Akker Plaats : Rotterdam BRIN-nummer : 16WZ Onderzoeksnummer : 122311 Datum schoolbezoek : 12 april 2011 Rapport vastgesteld te Zoetermeer op 15 juni 2011
Inhoud 1 Inleiding 5 2 Bevindingen 7 3 Toezichtarrangement 13 4 Visie van het bevoegd gezag 15 pagina 3 van 15
1 Inleiding De Inspectie van het Onderwijs heeft op 12 april 2011 een onderzoek uitgevoerd op CBS De Akker naar aspecten van de kwaliteit van het onderwijs en de naleving van wet- en regelgeving. De aanleiding voor dit onderzoek was het volgende. De inspectie heeft voor CBS De Akker een risicoanalyse uitgevoerd. Uit deze analyse kwam naar voren dat de opbrengsten mogelijk onvoldoende zijn. Op 13 januari 2011 heeft de inspectie de uitkomsten van deze risicoanalyse met het bevoegd gezag besproken. Naar aanleiding van dit gesprek is besloten een onderzoek uit te voeren om eventuele tekortkomingen vast te stellen. Conform de uitgangspunten van het programmatisch handhaven onderzoekt de inspectie tevens standaard of wordt voldaan aan bepaalde wettelijke voorschriften. Op 12 april 2011 heeft de inspectie op CBS De Akker ook een onderzoek uitgevoerd in het kader van een landelijk onderzoek naar de staat van het primair onderwijs in Nederland. Het doel van dit onderzoek is het verzamelen van informatie over een aantal indicatoren, waarover de inspectie rapporteert in het Onderwijsverslag 2010-2011. Deze indicatoren hebben betrekking op de opbrengsten, het onderwijsleerproces, de zorg en begeleiding en de kwaliteitszorg. Deze zijn grotendeels meegenomen in de oordelen en de rapportage van het kwaliteitonderzoek. Toezichthistorie De inspectie heeft De Akker in 2004 voor het laatst bezocht met een uitgebreid (periodiek) kwaliteitsonderzoek. Daarna heeft de inspectie De Akker vooral bezocht in het kader van thema-onderzoeken, zoals het onderzoek naar voor- en vroegschoolse educatie in 2007 en het onderzoek naar LWOO-leeringen in 2008. De inspectie heeft de schoolontwikkeling verder besproken tijdens de bestuurlijke overleggen. Onderzoeksopzet Het onderzoek bestond uit de volgende activiteiten: Een controle van de aanwezigheid van de schoolgids, het schoolplan en het zorgplan bij de inspectie. Een toets op de aanwezigheid van informatie over enkele wettelijke verplichte onderdelen in de schoolgids, het schoolplan en het zorgplan. Een controle op de onderwijstijd die de school heeft gepland. Onderzoek en analyse van documenten en gegevens over de school die bij de inspectie aanwezig zijn. Analyse van documenten die betrekking hebben op schoolontwikkeling en van andere documenten die de school voorafgaand aan het schoolbezoek heeft toegestuurd, waaronder de documenten 'De Balans van ons werk' en het zorgplan. Ook aanvullende vragenlijsten zijn bij de analyse betrokken. Schoolbezoek, waarbij in een aantal groepen de onderwijspraktijk is geobserveerd door het bijwonen van lessen Nederlandse taal en rekenen en wiskunde. Deze lesbezoeken vonden plaats in de groepen 1A, 1B, 2D, 2E, 3A, 3B, 4, 5, 6, 7 en 8. Gesprekken met de directie, de intern begeleiders en de leraren over de kwaliteit van de indicatoren. pagina 5 van 15
Een eindgesprek met de directie en een vertegenwoordiging van het bevoegd gezag, na afloop van het schoolbezoek. Tijdens het onderzoek beoordeelde de inspectie indicatoren van de volgende aspecten: opbrengsten, aanbod, tijd, schoolklimaat, didactisch handelen, afstemming, begeleiding en zorg, en kwaliteitszorg. Toezichtkader De inspectie heeft zich bij haar onderzoek onder andere gebaseerd op het Toezichtkader po/vo 2009 en de notitie Analyse en waarderingen van opbrengsten primair onderwijs. Beide documenten zijn te vinden op www.onderwijsinspectie.nl. Opbouw rapport In hoofdstuk 2 staan de bevindingen uit het onderzoek naar de onderwijskwaliteit en de wettelijke vereisten. Dit wordt gevolgd door een beschouwing waarin het oordeel van de inspectie wordt toegelicht en waar mogelijk de schoolontwikkeling in samenhang wordt beschreven. Hoofdstuk 3 geeft het toezichtarrangement weer. Hoofdstuk 4 vermeldt de visie van het bevoegd gezag. pagina 6 van 15
2 Bevindingen 2.1 Kwaliteits- en nalevingsprofiel In onderstaande tabellen vermeldt de inspectie welke indicatoren in dit onderzoek zijn betrokken en tot welke bevindingen het onderzoek heeft geleid. De nummering in de tabellen verwijst naar het volledige waarderingskader primair onderwijs 2009. Indicatoren die bij een kwaliteitsonderzoek de doorslag geven of een school (zeer) zwak is, de zogeheten normindicatoren, zijn gemarkeerd met een asterisk. Voor een overzicht van alle normindicatoren zie het Toezichtkader po/vo 2009 op www.onderwijsinspectie.nl. De bevindingen zijn weergegeven in de vorm van een score. De score geeft aan in welke mate de betreffende indicator gerealiseerd is. Legenda: 1. slecht 2. onvoldoende 3. voldoende 4. goed 5. niet te beoordelen (alleen bij opbrengsten) In verband met het programmatisch handhaven heeft de inspectie daarnaast enkele controles uitgevoerd op bepaalde wettelijke voorschriften. Of de school wel of niet voldoet aan deze wettelijke vereisten wordt tot uitdrukking gebracht met de score 'ja' of 'nee'. Kwaliteitsaspect 1 Opbrengsten 1.1 * De resultaten van de leerlingen aan het eind van de basisschool liggen ten minste op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingenpopulatie mag worden verwacht. 1.2 * De resultaten van de leerlingen voor Nederlandse taal en voor rekenen en wiskunde tijdens de schoolperiode liggen ten minste op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingenpopulatie mag worden verwacht. 1.4 Leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften ontwikkelen zich naar hun mogelijkheden. 1.5 De sociale competenties van de leerlingen liggen op een niveau dat mag worden verwacht. 5 pagina 7 van 15
Kwaliteitsaspect 2 Leerstofaanbod 2.1 * Bij de aangeboden leerinhouden voor Nederlandse taal en rekenen en wiskunde betrekt de school alle kerndoelen als te bereiken doelstellingen. 2.2 * De leerinhouden voor Nederlandse taal en voor rekenen en wiskunde worden aan voldoende leerlingen aangeboden tot en met het niveau van leerjaar 8. 2.3 De leerinhouden in de verschillende leerjaren sluiten op elkaar aan. 2.4 * De school met een substantieel aantal leerlingen met een leerlinggewicht biedt bij Nederlandse taal leerinhouden aan die passen bij de onderwijsbehoeften van leerlingen met een taalachterstand. 2.5 De school heeft een specifiek aanbod om sociale competenties te ontwikkelen. Kwaliteitsaspect 3 Tijd 3.1 De leraren maken efficiënt gebruik van de geplande onderwijstijd. Kwaliteitsaspect 4 Schoolklimaat 4.7 Het personeel van de school zorgt ervoor dat de leerlingen op een respectvolle manier met elkaar en anderen omgaan. Kwaliteitsaspect 5 Didactisch handelen 5.1 * De leraren geven duidelijke uitleg van de leerstof. 5.2 * De leraren realiseren een taakgerichte werksfeer. 5.3 * De leerlingen zijn actief betrokken bij de onderwijsactiviteiten. Kwaliteitsaspect 6 Afstemming 6.2 De leraren stemmen de instructie af op verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen. 6.3 De leraren stemmen de verwerkingsopdrachten af op verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen. 6.4 De leraren stemmen de onderwijstijd af op verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen. Kwaliteitsaspect 7 Begeleiding 7.1 * De school gebruikt een samenhangend systeem van genormeerde instrumenten en procedures voor het volgen van de prestaties en de ontwikkeling van de leerlingen. 7.2 De leraren volgen en analyseren systematisch de voortgang in de ontwikkeling van de leerlingen. pagina 8 van 15
Kwaliteitsaspect 8 Zorg 8.1 De school signaleert vroegtijdig welke leerlingen zorg nodig hebben. 8.2 Op basis van een analyse van de verzamelde gegevens bepaalt de school de aard van de zorg voor de zorgleerlingen. 8.3 * De school voert de zorg planmatig uit. 8.4 De school evalueert regelmatig de effecten van de zorg. Kwaliteitsaspect 9 Kwaliteitszorg 9.1 De school heeft inzicht in de onderwijsbehoeften van haar leerlingenpopulatie. 9.2 De school evalueert jaarlijks de resultaten van de leerlingen. 9.3 De school evalueert regelmatig het onderwijsleerproces. 9.4 De school werkt planmatig aan verbeteractiviteiten. 9.5 De school borgt de kwaliteit van het onderwijsleerproces. 9.6 De school verantwoordt zich aan belanghebbenden over de gerealiseerde onderwijskwaliteit. 9.7 De school draagt zorg voor de kwaliteit van het onderwijs gericht op bevordering van actief burgerschap en sociale integratie, met inbegrip van het overdragen van kennis over en kennismaking met de diversiteit van de samenleving. Kwaliteitsaspect 10 Voorwaarden voor kwaliteitszorg 10.1 De schoolleiding stuurt de schoolontwikkeling inclusief de kwaliteitszorg aan. 10.2 De schoolontwikkeling is verbonden met de visie op onderwijs, zoals geformuleerd in het schoolplan. 10.3 De schoolleiding zorgt voor een professionele schoolcultuur. 10.4 Bij de zorg voor kwaliteit zijn bestuur, directie, team en andere belanghebbenden betrokken. Naleving wet- en regelgeving NT1a De inspectie is in het bezit gesteld van de geldende schoolgids (art. 16, lid 2 en 3, WPO). NT2a De inspectie is in het bezit gesteld van het geldende schoolplan (art. 16, lid 1 en 3, WPO) NT3a De inspectie is in het bezit gesteld van het geldende zorgplan (art. 19, lid 3, WPO). NT4a Er is voldoende onderwijstijd geprogrammeerd om te kunnen voldoen aan de daarvoor gestelde minima (art. 8, lid 7 onder b, WPO). NT4b Er is maximaal zevenmaal een onvolledige schoolweek geprogrammeerd voor de groepen 3 t/m 8 (artikel 8, lid 7 onder b, WPO). ja nee 2.2 Beschouwing Algemeen beeld De inspectie concludeert dat de onderwijskwaliteit op CBS De Akker op het merendeel van de aspecten voldoet aan de eisen voor goed onderwijs. De inspectie kent daarom het basisarrangement toe. pagina 9 van 15
Niet alleen de opbrengsten, maar ook het aanbod, het pedagogisch en didactisch handelen in de groepen is van voldoende kwaliteit. Leraren stemmen het onderwijs af op de onderwijsbehoeften van de leerlingen en de directie stuurt al deze onderdelen aan met een gerichte aanpak. De huidige kwaliteit van de leerlingenzorg behoeft nog wel verbetering. De school verklaart het ontstane hiaat doordat zij in een overgangsfase zit naar een nieuwe opzet van de leerlingenzorg. De school bevindt zich in een wijk van Rotterdam die gekenmerkt wordt door een verdichting van problematiek. De leerlingenpopulatie kampt niet alleen vaak met een taalproblematiek maar ook de sociaal-emotionele ontwikkeling, de veiligheid en de achtergrond van leerlingen vraagt de nodige aandacht van alle teamleden. Deze inzet is zichtbaar door de gehele school en deze totale inzet resulteert mede in het positieve kwaliteitsprofiel. Hieronder volgt een toelichting op het oordeel. Toelichting Opbrengsten De inspectie beoordeelt de eindopbrengsten als voldoende. In de afgelopen jaren lagen de scores onder de ondergrenzen van de inspectie, maar in 2011 was de eindscore voldoende. Ook de tussentijdse opbrengsten beoordeelt de inspectie als voldoende. Gezien de hoogte van de huidige tussentijdse opbrengsten in de groepen 3, 4 en 6 alsmede de huidige groep 7 lijkt het erop dat de verbeteringen die de school de laatste jaren heeft doorgevoerd in haar onderwijskwaliteit vruchten beginnen af te werpen. De school is nog niet zover dat zij goede ontwikkelingsperspectieven opstelt voor alle leerlingen die dat nodig hebben. Daarom kan de school nog in onvoldoende mate aantonen dat ook deze leerlingen zich naar hun mogelijkheden ontwikkelen (indicator 1.4). De sociale competenties van leerlingen (indicator 1.5) laten een wisselend beeld zien. In de groepen 8 van de laatste drie jaren is de uitval tijdens de najaarsmeting hoog, maar in 2009 en 2010 laten de leerlingen in de voorjaarsmeting een substantieel beter beeld zien. Om deze reden beoordeelt de inspectie ook deze indicator als voldoende. Dit beeld geeft echter wel aan dat de school steeds blijvende aandacht aan dit onderdeel zal moeten blijven besteden. Onderwijsleerproces De inspectie heeft een eenduidig beeld van het handelen van de leraren gekregen. Zo is het adagium 'Rust, Reinheid en Regelmaat' dat de school voorstaat, herkenbaar aanwezig door de hele school. Ook is de opzet van de lessen, de kwaliteit van de uitleg en de aanpak van het aanbod in een mooie doorgaande lijn herkenbaar. Dit geeft de leerlingen een herkenbare structuur en zorgt voor een rustige sfeer, niet alleen in de groepen, maar ook in de gangen. De leraren tonen zich erg betrokken bij de leerlingen en hun leefsituatie. Het pedagogisch handelen is als goed beoordeeld, omdat de warmte en de aandacht die leraren richting de leerlingen laten zien als voorbeeld voor anderen kan dienen. De school is bezig om het onderwijs en de leerlingenzorg beter af te stemmen op de mogelijkheden van de leraren en leerlingen in de groepen. In de groepen wordt het onderwijs nu op alle facetten afgestemd op de onderwijsbehoeften van de leerlingen. Het aanbod en de inhoudelijke verwerking sluiten aan bij wat leerlingen nodig hebben. Ook vindt de instructie gelaagd plaats. Iedere groep is onderverdeeld in drie groepen die elk worden aangesproken op wat zij nodig hebben. Leraren maken bij het differentiëren ook gebruik van de factor tijd, hetgeen zichtbaar is in de inzet van bijvoorbeeld huiswerk en de computer. pagina 10 van 15
Het taalonderwijs is in ontwikkeling. De school beschikt over voldoende materialen en methoden om dit vorm te geven, maar mogelijk kan dit op onderdelen meer uitgewerkt worden. Een integrale aanpak waarbij woordenschat, spreekvaardigheid en onderlinge discussies in alle vakken en ten alle tijden geïntegreerd aangeboden worden, is hierbij van eminent belang. Nu blijft het soms teveel beperkt tot één vak. Een taalbeleidsplan kan van (meer)waarde zijn. De school oriënteert zich op dit moment op een dergelijk plan. Begeleiding en zorg Om in te spelen op de onderwijsbehoeften van leerlingen, heeft de school diverse meetmomenten ingepland om de vorderingen in kaart te brengen. Zij maakt hierbij gebruik van methodegebonden toetsen, methodeonafhankelijke toetsen en diverse observatie-instrumenten. Dit systeem is volledig en wordt goed aangestuurd via de interne begeleiding. Leerlingen die iets anders nodig hebben dan de gemiddelde leerweg zijn daardoor snel in beeld. Via de aanpak in de groepen vindt de eerste hulp aan leerlingen plaats. De inspectie mist echter de onderbouwing op basis waarvan leerlingen ingedeeld worden in één van de drie subgroepen. De analyse die leraren uitvoeren om tot een goede indeling te komen is niet inzichtelijk (indicator 7.2). Ook is niet duidelijk waar afstemming overgaat in leerlingenzorg en hoe deze intensieve aadacht en aanpak vorm krijgt in de praktijk. De leerlingen die deze extra zorg nodig hebben, vallen nu in het groepsplan, maar krijgen daardoor dezelfde aandacht als leerlingen die met een mildere vorm van zorg afkunnen. De analyse, de planmatigheid en de inhoudelijke evaluatie van de leerlingenzorg is via de groepsplannen niet transparant. De school kan zich daarom niet verantwoorden over de inhoud en de kwaliteit van de leerlingenzorg. Directie en bevoegd gezag wijten dit hiaat aan de overgangsfase waarin de school zich nu bevindt, op weg naar een betere opzet van de leerlingenzorg. (Voorwaarden voor) Kwaliteitszorg Vanuit welke visie en lange termijn planning die betere leerlingenzorg en de inrichting van het onderwijsleerproces wordt vormgegeven is nog niet uitgewerkt. Na jarenlang ingespeeld te hebben op allerlei ontwikkelingen vanuit de gemeente en de wijk, is het nu tijd om de eigen schoolvisie op het onderwijs weer eens tegen het licht te houden. Er is veel veranderd in de school en er staan nog diverse forse veranderingen (onderwijscontinuüm) op stapel. Deze ontwikkelingen kunnen nu niet geplaatst worden in de visie op en eisen aan goed onderwijs, zoals de school deze zelf heeft geformuleerd, passend bij de eigen leerlingenpopulatie en ambitie. Door het ontbreken van normen voor goed onderwijs is de school ook nog niet toegekomen aan het evalueren van haar opbrengsten en onderwijs en leren. Het opbrengstgericht werken, het stellen van concrete opbrengstendoelen heeft nog geen structurele plek binnen het onderwijs. Het huidige schoolplan is reeds verlopen en de lange termijn visie krijgt een plek in de nieuwe versie. Om in te spelen op de veranderingen die de school tegenkomt, werkt zij middels een jaarplan aan de verbeteractiviteiten en via diverse protocollen legt zij haar werkwijzen vast en borgt zij deze. Dit wordt ondersteund door de lesbezoeken die de directie en/of de intern begeleiders uitvoeren. Via het jaarverslag en de Balans, legt de school verantwoording af over haar onderwijs. pagina 11 van 15
3 Toezichtarrangement Kwaliteit De Inspectie van het Onderwijs kent aan CBS De Akker het basisarrangement toe. Dit betekent dat de inspectie op dit moment geen reden heeft om het toezicht te intensiveren. Naleving Ten tijde van het onderzoek is een tekortkoming geconstateerd in de naleving van wettelijke voorschriften, die vanwege het programmatisch handhaven standaard zijn gecontroleerd. Het lopende schoolplan is verlopen en het nieuwe vastgestelde schoolplan is niet door het bevoegd gezag naar de inspectie gestuurd. De inspectie heeft het bevoegd gezag opdracht gegeven de wet alsnog na te leven. In de conceptfase van dit rapport hebben de MR en het bevoegd gezag het huidige schoolplan opnieuw vastgesteld en verlengd met een jaar. Hierdoor voldoet de school alsnog aan de wettelijke voorschriften op dit gebied. pagina 13 van 15
4 Visie van het bevoegd gezag Wij danken de inspectie voor het bezoek en het verslag. Het beeld komt in grote mate overeen met onze beleving. We werken serieus aan de opbrengsten. We doen dit in een verlengd arrangement met gemiddeld 6 uur verlenging van de leertijd per week. Gezien de omstandigheden ervaren wij ons werk als succesvol. De door de Inspectie genoemde tekortkomingen op een enkel terrein zullen we met energie te lijf gaan. Punt 8.2 en 8.3 zien wij zelf als voldoende, ook omdat wij dit vaak horen van instanties als Weer Samen Naar School of van andere scholen. Gezien het aantal zorgleerlingen en de mutaties in die groep kan de indruk zijn ontstaan dat de aard van de zorg onvoldoende bepaald is en dat de planmatige zorg niet wordt uitgevoerd. Ook al staat niet alles op papier, wij weten wel wat wij doen en waarom; dat zit in ons hoofd en in ons hart. De leerkrachten maken samen met de Ib-er een analyse van methodegebonden en Cito-toetsen op basis waarvan bepaald wordt of een leerling extra zorg nodig heeft en welke zorg. Deze leerlingen worden in de groepshandelingsplannen en werkdocumenten vermeld. Ofschoon dit niet op papier staat, de werkwijze is in vergaderingen vastgesteld, wordt dit schoolbreed uitgevoerd. Leerlingen die zich ondanks extra inspanningen zoals verlengde instructie en extra leertijd onvoldoende ontwikkelen, worden in het Multidisciplinair Overleg besproken. Daar worden de vervolgstappen gepland volgens ons schema zorgstructuur. pagina 15 van 15