De energie-infrastructuur van Zuid-Holland

Vergelijkbare documenten
ENERGIE-INFRASTRUCTUUR IN HET ROTTERDAMSE HAVENGEBIED. Maart 2019

Amsterdam 9 mei 2017 Guy Konings, Joulz

Wat vraagt de energietransitie in Nederland?

KLIMAATAKKOORD NETBEHEER NEDERLAND 11 JULI 2018

H-vision Blauwe waterstof voor een groene toekomst Alice Krekt, programmadirecteur Deltalinqs Cimate Program

NAAR EEN GROENE WATERSTOFECONOMIE IN ZUID-HOLLAND EEN VISIE VOOR 2030

Waterstof, het nieuwe gas. Klimaatneutraal is de toekomst Frans Rooijers directeur CE Delft

Power to gas onderdeel van de energietransitie

De noodzaak voor geïntegreerd ontwerpen en plannen van de energietransitie in de stad

Premier Rutte: hogere ambitie Europa bij terugdringen van CO2-uitstoot. Regionale Energiestrategie NHN. Katowice 4 december 2018

Rotterdam CCUS Project Porthos: transport en opslag van CO2

Regionale Energie Strategie

Regionale Energie Strategie

De waterstofeconomie en Noord-Nederland

Waterstof. Hoe het kleinste element in het periodiek systeem een grote drijvende kracht vormt voor de energie- en chemische industrie transitie

Raadsakkoord energietransitie. Februari 2019

WELKOM BIJ PORT OF ROTTERDAM! Remco Neumann en Ankie Janssen 19 April 2018

Raadsakkoord energietransitie. April 2019

PROEFTUIN VOOR HET EUROPESE ENERGIESYSTEEM VAN DE TOEKOMST

Startnotitie Energietransitie. November 2018

Provinciaal klimaat- en energiebeleid: doelen, emissies, maatregelen. Robert Koelemeijer - PBL

Energieopslag en flexibiliteit - kansen en onzekerheden

Klimaatakkoord: Kijkje in de keuken. Ingrid Giebels

Het KlimaatAkkoord (ieder z n opinie; hier is de mijne)

De Kromme Rijnstreek Off Grid in Hoe kan dat eruit zien?

NeVER/VMR 18 juni Klimaatakkoord en omgevingsrecht vanuit energierechtelijk perspectief

Van klimaatakkoord naar de transitievisie warmte voor de gemeente Heemstede Vind de juiste reispartner

GS brief aan Provinciale Staten

Groene Fabriek Lochem

Van visie naar doen. De rol van gas en Gasunie in de duurzame energievoorziening

EnergyNL2050, een serie van 4 bijeenkomsten, Korte uitleg over de bijeenkomsten. KIVI-E/USI energynl2050 UvU 13 /10/16

Twence: Transitie naar Euregionaal producent van duurzame energie en grondstoffen

De Energietransitie van de Elektriciteitsproductie

MRDH netwerk energie. Telefoon Onderwerp Energietransitie MRDH

Energievisie industrie Voorbij efficiency verbetering, met name rol van waterstof Frans Rooijers directeur CE Delft

Het is deze verduurzaming van de elektriciteitsproductie die afspraken aan de andere tafels van het Klimaatakkoord mogelijk maakt.

NEW BUSINESS. Guy Konings

STRATEGIE DUURZAME ENERGIETRANSITIE GEMEENTE BREDA

Naar aardgasvrije wijken. 19 mei 2017 Saskia Tegnell

Rijksdienst voor Ondernemend Nederland Ministerie van Economische Zaken en Klimaat. Subsidieregelingen Topsector Energie

ENERGIESTRATEGIE. Regio Rotterdam Den Haag. Programma

Productie van hernieuwbare energie in de woning/wijk

Transitieopgave in het kader van de Regionale Energiestrategie. Regio West Friesland

Adaptieve Gebiedsagenda / Investeringsprogramma. Victor / Klaas

Waterstof in de energietransitie Sleutelrol, maar geen heilige graal

Training Energietransitie voor ambtenaren

Net voor de Toekomst: samenvatting

Wie wint de energietransitie?

Tussenstand Klimaatakkoord. 5 september 2018

HOGE TEMPERATUUR OPSLAG VAN WARMTE IN DE ONDERGROND ONDERZOEK EN DEMONSTRATIE

COLLEGEVOORSTEL. Onderwerp Energieneutraal Krimpen aan den IJssel. Te besluiten om

Links naar brondocumenten

Adviescommissies VA & EV MRDH

Energie efficiënte ruimtelijke ordening: hoe passen we energieopwekking uit hernieuwbare bronnen ruimtelijk in? Anders gezegd : welke plek geven we

MVI Verklaring Leverancier - Alliander

Biomassa. Pilaar in de energietransitie. Uitgangspunt voor de biobased economie

en uitdagingen voor de toekomst Pieter Boot, maart 2018

Na aardgas komt zonneschijn

Planning 2019 tot 2022

PROGRAMMA 11:00-11:20 PLENAIRE OPENING + UITLEG KIVI KLIMAATTAFELS 11:30-12:15 1E RONDE KIVI KLIMAATTAFELS 12:15-13:00 LUNCH

Klimaatakkoord: Kijkje in de keuken. Coen Bernoster

Warmtetransitie - FlexForward. Frans Rooijers directeur CE Delft

STORAGE & INTEGRATION OF RENEWABLE ENERGY (SIRE)

Domineren kosten infrastructuur de factuur van de toekomst? Martien Visser Lector Energietransitie Hanzehogeschool - Entrance

Energietransitie vergt strategie. Voorjaarscongres VJK 23 mei 2019

Robbe Salenbien. Domeinverantwoordelijke thermische energiesystemen EnergyVille

Roadmap warmtesystemen

Nieuwe Waterstof Infrastructuur

WATERSTOF ESSENTIËLE BOUWSTEEN ENERGIETRANSITIE

GROENE KOOLWATERSTOFFEN. Marcel Weeda, Remko Detz, Jeffrey Sipma

Ontmanteling & Hergebruik in NL: Een gezamenlijke inspanning

Duorsume enerzjy yn Fryslân. Energiegebruik en productie van duurzame energie

Slimme Netten. Martijn Bongaerts: - voorzitter Projectgroep Smart Grids Netbeheer Nederland - manager Innovatie, Liander

Alternatieve energiebronnen en gevolgen voor de haven Havendebat, 2 november 2017, Coby van der Linde

Energieakkoord voor duurzame groei

Klimaatneutrale gemeenten. Frans Rooijers - directeur CE Delft

TKI Tender en programmalijnen Switch2SmartGrid. Programmalijnen en speerpunten 2014

Het Energiebeleid van komende jaren. dr.j.a. Vijlbrief DG Energie, Telecom en Markten

Aanbevelingen voor een effectief klimaatakkoord. Leren van wind op zee: Naar een programmatische aanpak. Ron Wit, Den Haag, 19 januari

Regionale Energie- Strategieën

Energy2050NL Klimaatneutraal energiesysteem. Frans Rooijers - directeur CE Delft

Goeree-Overflakkee geeft energie. Managementsamenvatting van de route naar een energieleverend eiland

Sectortafel Elektriciteit. Berend de Vries

Opties voor productie van duurzame energie in de regio Helmond d.m.v. van mest en andere biomassa

Warmte in de maatschappij. Financiële voor- en nadelen van warmtenetten voor de samenleving

Wat verstaan we onder warmtehuishouding? Jo Cox Sponsor P2

DUURZAME WARMTEVOORZIENING

Position Paper voor het Rondetafelgesprek over het Ontwerp-Klimaatakkoord de tafel Gebouwde Omgeving

Net voor de Toekomst. Frans Rooijers

Economische perspectieven voor waterstof invloed van elektriciteits- en gasmarkt en klimaatbeleid

De ontwikkeling van Smart grids. Our common future. Prof.dr.ir. Han Slootweg. 30 september 2016

BUIKSLOTERHAM INTEGRATED ENERGY SYSTEM

Perspectief voor klimaat neutraal en hernieuwbaar gas

Nijstad-Oost en Erflanden op waterstof! INNAX waterstof Event 12 maart 2019 Driebergen

Energie Transitie: Ultieme Opgave voor Gelderland

Inzichten uit een regio:

Klimaatbeleid gericht op een energietransitie. 11 maart 2016, Ros PBL

Samen maken we Nederland aardgasvrij

Deltaplan Waterstof. Heeft waterstof de toekomst? De zin en onzin, kansen en ontwikkelingen belicht. Dagvoorzitter: Eric Kouters

Klankbordgroep aardgasvrij wonen

Transcriptie:

De energie-infrastructuur van Zuid-Holland Smart Multi Commodity Grid Technische sessie PS 26 september 2018 Marco van Steekelenburg & Isabel Nijveldt Energietransitie

Stap 1: in kaart brengen huidige infrastructuur (1/2) Doel: fors terugdringen CO2-uitstoot voldoen aan de uitgangspunten van het Klimaatakkoord Stap 1: begin 2018 huidige energie-infrastructuur in kaart gebracht rapport Smart Multi Commodity Grid, Zuid-Hollandse energie-infrastructuur in kaart. Hoofdthema: Transport, Opslag en Balancering van energie vanuit de volgende drie energiedragers: A. Moleculen (Groen gas, waterstof, mierenzuur of ammoniak incl. energieconversie (bv. Power2X) etc.), B. Elektriciteit (verzwaring net, gelijkstroom, (grootschalige) energieopslag zoals Compressed Air Energy Storage en vraag-aanbod sturing dmv aggregators etc.) en C. Warmte (Warmterotonde, ultradiepe geothermie, HTO, etc.). Met daarnaast een doorkijk naar de grondstoffentransitie: CC(U)S, Co2Smart-Grid, Groene Waterstof-Economie, E-refinery en Slim Energiesysteem: Internet of Energy.

Stap 1: in kaart brengen huidige infrastructuur (2/2) Terugkoppeling aan PS: 3 e technische sessie Voorspellen, Versnellen, Vertellen van 14 maart 2018 Opbrengst: onderzoek afgerond + samengevat in het bijgevoegd rapport beter beeld van kansen mbt vervolgonderzoek en bijbehorende acties.

Gerelateerde strategische verkenningen Waterstof Routekaart Waterstof Zuid-Holland 2030 (doorkijk naar 2050) productie ( grijs uit aardgas, blauw uit aardgas met CCS en groen uit water, elektrolyse) brede toepassing in mobiliteit, gebouwde omgeving, industrie en netbalancering gereed in 1 e kwartaal 2019 Haven Industrieel complex (HIC) Onderzoek naar financiële prikkels zoals een regionale CO2-bank of koolstofbelasting (zgn. BTK)

Stap 2: via 2050 en 2030 naar NU (1/2) In meerdere onderzoeken beeld geschetst van scenario s 2050 Van Volume naar Waarde (2017) (vertellijnen, opgehaald via consultative scoping ) Smart Multi Commodity Grid, Zuid- Hollandse energie-infrastructuur in kaart (2018) (kaartbeelden en korte toelichting mbt huidige energie-infrastructuur)

Stap 2: via 2050 en 2030 naar NU (2/2) Vervolgonderzoek: Combineren verschillende verhaallijnen en kaartbeelden tot perspectieven. Uitgangspunt zijn de klimaatdoelstellingen van 2030 en uiteindelijk 2050. Gebruik van concrete cases uit de regio om aannames van experts te toetsen. Daarmee helpen we de cases en lokale stakeholders ook verder. Top-down èn bottom-up benadering ( circulair mainframe en patchwork ) Internet of Energy (iedereen is onderdeel van energiesysteem democratisering: prosumer, tradesumer, flexumers, conversumer ) Methodiek: consultative scoping (zoals bij Van Volume naar Waarde)

Stap 3: Verbinden en delen (1/2) Gebruik maken van kennis verschillende tripe helix partijen en ook vrije denkers (netbeheerders, topsector Energie, RO, blockhain, digitaal) Input leveren voor de RES-en en gebiedsteams Link met Klimaatadaptatiestrategie (verwacht in januari 2019) Creëren van sterk netwerk om gewenste energie-infrastructuur ook daadwerkelijk neer te gaan zetten

Stap 3: Verbinden en delen (2/2) Oplevering rapport met aanbevelingen: maart/april 2019, daarna: Aanbieding aan + bespreking PS Bespreking in EnergyInnovation Board Zuid-Holland (EIBoard ZH) Onderzoek en vervolgacties zijn ingebed in Roadmap Next Economy (RNE) Aansluiting Economic Board Zuid-Holland (EBZ) Zowel 1 e rapport als vervolgonderzoek komen beschikbaar via provinciale Dataloket