2011 05 2011 06 2011 07 2011 08 2011 09 2011 10 2011 11 2011 12 2012 01 2012 02 2012 03 2012 04 2012 05 2012 06 2012 07 2012 08 2012 09 2012 10 2012 11 2012 12 2013 01 2013 02 2013 03 2013 04 2013 05 2013 06 2013 07 2013 08 2013 09 2013 10 2013 11 2013 12 2014 01 2014 02 2014 03 2014 04 2014 05 2014 06 2014 07 2014 08 Op zoek naar het zonnemaximum 140 maandgemiddelden Wolfgetal 120 100 80 60 40 20 0 Waarschuwing: deze presentatie is een greep uit eigen ervaring. Het pretendeert niet om DE handleiding over zonnewaarnemen te zijn.
Tommeke Zon het boeiendste hemelobject! ondergang, regenboog, LNW, poollicht, Maan,
Tommeke Zon manisch-depressief: cyclus van 11 jaar niet klokvast: zowel in hoogte als in periode daarom interessant om te volgen
Safety first Tip: vergeet je zoeker niet af te dekken!
Safety first projectie + delen met anderen + positie bij schetsen
Safety first projectie - slecht contrast - gevaar voor direct zonlicht - pas op met gelijmde optiek (bv. SCT) - pas op met oculairen - pas op met kunststof
Safety first projectie Tip: gebruik nooit een oculairfilter!
Safety first glasfilter + slijtvast + redelijk contrast + aangename geel/oranje kleur - breekbaar - relatief duur - soms enkel voor een bepaalde telescoop -> duurdere modellen kunnen zeer goed zijn
Safety first Mylar filter (bv. Solar Skreen) - blauw kleurtje - minder contrast - kwetsbaar - niet meer te krijgen? Mylar glas AstroSolar
Safety first black polymer filter (Thousand Oak) + goed voor blote oog + eclipsbril + aangename geel/oranje kleur + redelijk stevig + zelfbouw + goedkoop + mijn eerste (geslaagde) zonnewaarneming - wazig beeld in telescoop
Safety first AstroSolar filter (Baader) + zeer goed contrast + goedkoop ( 25 voor A4) + zelfbouw + ook een versie voor fotografie + natuurlijke witte kleur + helder beeld - fragiel - minder geschikt voor blote oog
Safety first prefab - iets duurder zelfbouw over de telescoop + gemakkelijk te maken - groot
Safety first zelfbouw in de dauwkap + compact - zit deel voor lichtweg
Herschel prisma + beste contrast + ook versie voor fotografie - duur ( 400) - enkel voor refractors Safety first
Safety first speciale Newton (bv. John Dobson)
Safety first speciale Newton (bv. John Dobson) éénrichtingsspiegel niet opgedampte spiegel
Safety first eclipsbril / lasbril (nr. 14) - enkel bruikbaar voor blote oog (alleen grootste vlekken) internet http://sdo.gsfc.nasa.gov/data/ + geen enkel risico + ook bij bewolkt weer + goedkoop - niet echt waarnemen
Safety first projectiedoos wordt vervolgd
Safety first H-alpha + detuned - zeer duur - betwisting bruikbaarheid bepaling Wolfgetal wordt vervolgd
Safety first Calcium-K + oppervlakte details - amper visueel - duur
Meer detail blote oog vs verrekijker vs refractor
meer vergroten Meer detail
Meer detail grote(re) optiek zolang de seeing wil meewerken
David vs Goliath Meer detail
Meer detail Baader Solar Continuum filter Baader Neodymium filter groen filter OIII-filter + verhogen het contrast (een beetje)
Meer detail binoviewer + verhoogt contrast + minder last van eyefloaters - 200-300 - dubbele oculairen nodig - niet altijd in focus
Wat is er te zien? randverzwakking (limb darkening)
Wat is er te zien? zonnevlekken (umbra) penumbra porieën penumbrale vlekken = minder warme gebieden (4000 C vs 5500 C)
Wat is er te zien? fakkelvelden (faculae) -> vooral aan de rand = warmere gebieden (9500 C vs 5500 C)
Wat is er te zien? granulatie striae -> enkel bij zeer goede optiek/omstandigheden!
Wat is er te zien? rotatie van de Zon (van oost naar west) Galileo Galilei 5-29 juni 1612 ->
Wilson effect Wat is er te zien?
Bijverschijnselen Wat is er te zien? wolken optische verschijnselen (halo s, bijzonnen, ) vogels vliegtuigen www.flightradar24.com ISS gras & paarden UFO s
Wolfgetal + kleine telescoop is ideaal + weinig tijd (10 min/dag) + wetenschap + overdag waarnemen (slaap) + zonlicht (vit. D), frisse lucht - lang waarneemproject (11 jaar) - verslavend zotte dingen - satellieten doen het beter -> belang van uniform waarnemen!!
Wolfgetal (dagelijks) Wolfgetal (1848 Zwitser Max Wolf) R = (10 x g) + f Wolfgetal = (10 x aantal groepen) + totaal aantal vlekken vlekken zijn soms moeilijk te onderscheiden van poriën wees dus eerder conservatief in je telling verschillende umbrae binnen één penumbrae zijn aparte vlekken
Wolfgetal indeling groepen niet altijd evident groep kan soms uit één vlek bestaan bij twijfel: kijk op internet (www.solarmonitor.org) pas op: niet elke AR (active region) is een groep
R = (10 x g) + f? Wolfgetal
R = (10 x 5) + 17 = 67 Wolfgetal
Wolfgetal referentie = 8 cm refractor @ x 64 (Wolf) k-factor om eigen waarnemingen aan te passen R = k x ((10 x g) + f) officieel Wolfgetal wordt bepaald door Sunspot Index Data Center (SIDC) in Ukkel laatste waarneming SIDC: www.sidc.be/uset/index.php hoe groot zijn die vlekken? www.helioviewer.org
Wolfgetal (gewoon) maandgemiddelde (R m ) = alle waarden optellen / aantal waarnemingen vertoont minder schommelingen dan R afgeglad maandgemiddelde (R m ) vertoont nog minder schommelingen dan R m op basis van 6 maanden voor en na wordt gebruikt om min en max te bepalen jaargemiddelde = gemiddelde waarde van de 12 maandgemiddelden
Wolfgetal afgeglad maandgemiddelde (R m ) pas bereken 6 maanden later officiële methode (SIDC) methode Jean Meeus (1958) bepaalt beter het maximum
Wolfgetal zonnecyclus = van minimum tot minimum 11-jarige cyclus (1843 Schwabe) afwijkingen mogelijk tussen 9 en 14 jaar zonnecycli krijgen nummer (huidige is 24) tot 1848 geen regelmatige waarnemingen
weinig gegevens tussen 1600-1750 groot variatie in hoogte maximum Wolfgetal
Wolfgetal toekomst moeilijk (niet?) te voorspellen
Wolfgetal Andere getallen Wolfgetal opsplitsen per halfrond (N + S) Beckgetal (R ) op basis grootte zonnevlekken poolfakkels (Polar Faculae, omgekeerde cyclus) Classification Value (CV) op basis vlekkentypes Pettis-getal (SN) op basis penumbrae Intersol Index (IS) groepenclassificatie (Waldmeier, McIntosh) H-Alpha-Relativzahl op basis AR, protuberansen en filamenten (Interstellarum)
Actie! als de zon schijnt 1 x per dag (voor Wolfgetal) theorie: elke dag op hetzelfde tijdstip praktijk: profiteer van elk gaatje s morgens meestal beste seeing vroege namiddag meestal slechtste seeing over groen (geen gebouwen, asfalt, beton, ) (lichte) bewolking of mist: minder transparantie, maar betere seeing wacht niet te lang na een opklaring (warmte)
2011 05 2011 06 2011 07 2011 08 2011 09 2011 10 2011 11 2011 12 2012 01 2012 02 2012 03 2012 04 2012 05 2012 06 2012 07 2012 08 2012 09 2012 10 2012 11 2012 12 2013 01 2013 02 2013 03 2013 04 2013 05 2013 06 2013 07 2013 08 2013 09 2013 10 2013 11 2013 12 2014 01 2014 02 2014 03 2014 04 2014 05 2014 06 2014 07 2014 08 Actie! totaal 747 (mei 2011- augustus 2014) gemiddeld 19 / maand grote variatie tijdens het jaar 35 30 25 20 15 10 5 0
Actie! grote variatie tijdens het jaar
Actie! sterrenwacht is ideaal zet in elk geval zoveel mogelijk klaar bekijk wolken op satellietfoto s (www.sat24.nl) stoel pet of zonnescherm (stuk karton) kapje afnemen! eyefloaters zoeker met filter of speciale zonnezoeker
Actie! mijn methode controle filter en transparantie
Actie! vergroting: zon moet volledig in beeld passen (praktijk: vergroting tussen 40-80 keer) Nagler 13 mm (x43) voor een overzicht Nagler 7 mm (x79) voor het effectief tellen belangrijk: steeds zelfde instrument en zelfde vergroting al zondig ik wel eens met de schooltelescoop
Actie! waarneemformulier is handig
Actie! fakkelvelden: soms voorbode van een groep info: andere locatie, technische problemen, weersomstandigheden (wind, transparantie, ) schets: enkel als hulpmiddel bij tellen, ook gemakkelijk om achteraf te vergelijken
Actie! Q = kwaliteit bepaald door seeing (en transparantie) schaal van 0 tot 5 je mag met halfjes werken
Actie! 0 = waardeloze waarneming (onvolledig, onscherp beeld,...) 1 = alleen umbrae grote vlekken (penumbrae niet) 2 = umbrae en penumbrae te scheiden (sterk bewegende rand) 3 = vorm penumbrae, kleine vlekken, grote fakkels (duidelijk bewegende rand) 4 = penumbrae mooi afgelijnd, zeer kleine vlekken en fakkels, granulatie is te zien (licht bewegende rand) 5 = fijnstructuur penumbrae, granulatie over volledige zon (geen bewegende rand)
Actie! 0 = waardeloze waarneming
Actie! 1 = alleen umbrae grote vlekken (penumbrae niet)
Actie! 2 = umbrae en penumbrae te scheiden (sterk bewegende rand)
Actie! 3 = vorm penumbrae, kleine vlekken, grote fakkels (duidelijk bewegende rand)
Actie! 4 = penumbrae mooi afgelijnd, zeer kleine vlekken en fakkels, granulatie is te zien (licht bewegende rand)
Actie! 5 = fijnstructuur penumbrae, granulatie over volledige zon (geen bewegende rand)
Actie! oriëntatie Zon verandert in de loop van de dag niet volgen: westen = waar Zon eerst uit beeld gaat oosten = waar Zon laatst uit beeld gaat kijker omhoog: zuiden = waar Zon eerst uit beeld gaat noorden = waar Zon laatst uit beeld gaat pas op: noord-zuidlijn komt meestal niet overeen met de rotatieas
variatie op een dag (Tilting Sun) www.atoptics.co.uk/tiltsun.htm Actie!
Actie! variatie op een jaar
Actie! maandformulier (doorsturen VVS)
overzichtsformulier Actie!
Resultaten grote variatie op een maand mogelijk 17 juli 2014: eerste vlekkenloze waarneming (8, 9, 10, 11, 12, 18 geen waarnemingen) 250 200 150 100 50 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31
2011 05 2011 06 2011 07 2011 08 2011 09 2011 10 2011 11 2011 12 2012 01 2012 02 2012 03 2012 04 2012 05 2012 06 2012 07 2012 08 2012 09 2012 10 2012 11 2012 12 2013 01 2013 02 2013 03 2013 04 2013 05 2013 06 2013 07 2013 08 2013 09 2013 10 2013 11 2013 12 2014 01 2014 02 2014 03 2014 04 2014 05 2014 06 2014 07 2014 08 maandgemiddelde Resultaten 140 maandgemiddelden Wolfgetal 120 100 80 60 40 20 0
2011 05 2011 06 2011 07 2011 08 2011 09 2011 10 2011 11 2011 12 2012 01 2012 02 2012 03 2012 04 2012 05 2012 06 2012 07 2012 08 2012 09 2012 10 2012 11 2012 12 2013 01 2013 02 2013 03 2013 04 2013 05 2013 06 2013 07 2013 08 2013 09 2013 10 2013 11 2013 12 2014 01 2014 02 2014 03 2014 04 2014 05 2014 06 2014 07 2014 08 Resultaten maandgemiddelde vs SIDC (groen) 140 maandgemiddelden Wolfgetal 120 100 80 60 40 20 0
2011 05 2011 06 2011 07 2011 08 2011 09 2011 10 2011 11 2011 12 2012 01 2012 02 2012 03 2012 04 2012 05 2012 06 2012 07 2012 08 2012 09 2012 10 2012 11 2012 12 2013 01 2013 02 2013 03 2013 04 2013 05 2013 06 2013 07 2013 08 2013 09 2013 10 2013 11 2013 12 2014 01 2014 02 2014 03 2014 04 2014 05 2014 06 2014 07 2014 08 Resultaten k-factor = 0,87 1,20 k-factor 1,00 0,80 0,60 0,40 0,20 juli 2013 nieuwe AstroSolar filter (veel helderder beeld) 0,00
2011 05 2011 06 2011 07 2011 08 2011 09 2011 10 2011 11 2011 12 2012 01 2012 02 2012 03 2012 04 2012 05 2012 06 2012 07 2012 08 2012 09 2012 10 2012 11 2012 12 2013 01 2013 02 2013 03 2013 04 2013 05 2013 06 2013 07 2013 08 2013 09 2013 10 2013 11 2013 12 2014 01 2014 02 2014 03 2014 04 2014 05 2014 06 2014 07 2014 08 Resultaten 140 afgeglad maandgemiddelde SIDC (groen) vs Meeus (blauw) 120 100 80 60 40 20 0
2011 05 2011 06 2011 07 2011 08 2011 09 2011 10 2011 11 2011 12 2012 01 2012 02 2012 03 2012 04 2012 05 2012 06 2012 07 2012 08 2012 09 2012 10 2012 11 2012 12 2013 01 2013 02 2013 03 2013 04 2013 05 2013 06 2013 07 2013 08 2013 09 2013 10 2013 11 2013 12 2014 01 2014 02 2014 03 2014 04 2014 05 2014 06 2014 07 2014 08 Resultaten 120 afgeglad maandgemiddelde SIDC (groen) vs Meeus (blauw) 100 80 60 40 20 eerste 6 maanden op basis SIDC & k-factor 0
Schoolproject 18 cm schooltelescoop seminarie / wetenschappelijk werk evolutie Wolfgetal rotatierichting rotatiesnelheid bolvorm
Pauze
H-alpha
chromosfeer (niet fotosfeer) spectaculair dure hobby telescoop enkel bruikbaar voor de Zon nooit van m n leven H-alpha
H-alpha protuberansen (zonnevlammen) zonnevlekken granulatie filamenten plages (AR)
H-alpha protuberansen fantasie Rorschachtest
H-alpha beweging: van snel tot (zeer) traag
H-alpha zon zoeken fijnregeling sweet spot
H-alpha boerka verhoogt contrast enorm
H-alpha Starnights 2013: PST vs Lunt
H-alpha PST (Otto & Sven) Lunt (Jef) prijs (TS, zomer 2014) 738,00 775,00 opening 40 mm 35 mm brandpunt 400 mm 400 mm beeldoriëntatie 180 gedraaid (zoals Newton) links/rechts gespiegeld (zoals refractor) helderheid beeld - + protuberansen - + oppervlaktedetails + - zonnezoeker ja nee fijnregeling (tuner & focuser) + - ergonomie (tuner & focuser) + - stevigheid + - schoonheid - + eindresultaat goud zilver
H-alpha ook verschillen tussen de 2 PST s op Astroforum.nl omgekeerde resultaat kwaliteit kan hard per telescoop verschillen vergelijk eerst voor je koopt! heel grote kijkers (> 10 cm?) niet beter
H-alpha real time H-alpha + archief (http://halpha.nso.edu/)
Tommeke Zon websites met veel interessante links http://users.telenet.be/j.janssens/spaceweather.html (Jan Janssens) http://www.digilife.be/club/franky.dubois/ (Franky Dubois) VVS-handleiding: Inleiding tot zonnewaarnemingen
zijn er nog vragen dank voor jullie aandacht nog veel plezier met Tommeke Zon Tommeke Zon
Safe Sun Viewer
Safe Sun Viewer Tip van Peter Van den Eijnde http://unawe.org/activity/eu-unawe1355/ nodig: - cornflakes doos - wit karton (of stevig papier) - stukje aluminiumfolie - schaar - lat - (duct)tape - nagel (3 mm)
Safe Sun Viewer Knip een gat van 3x3 cm (kijkgat) en 5 cm (projectiegat) in de bovenkant van de doos.
Safe Sun Viewer Plak op de bodem een wit karton (of stevig papier).
Safe Sun Viewer Knip een stukje aluminiumfolie uit en controleer of er geen gaten/breuken aanwezig zijn.
Safe Sun Viewer Plak het stukje aluminiumfolie over het projectiegat.
Safe Sun Viewer Kijk in de doos en plak alle plaatsen waar licht door kan goed dicht.
Safe Sun Viewer Prik met een nagel een klein gaatje in de aluminiumfolie (+/- 3 mm diameter).
Safe Sun Viewer Sta met je rug naar de Zon en kijk in de doos. Met wat geluk zie je een grote zonnevlek!